İ.T.Ü. DENİZCİLİK FAKÜLTESİ DENİZDE CANLI KALMA KURS NOTLARI. Tuzla İSTANBUL

Transkript

1 İ.T.Ü. DENİZCİLİK FAKÜLTESİ DENİZDE CANLI KALMA KURS NOTLARI Tuzla İSTANBUL DENİZDE GÜVENLİK -1 1

2 BÖLÜM 1 GİRİŞ Denizcilik tüm iş kolları arasında bakıldığında tehlikesi en fazla olan mesleklerin başında gelmektedir. Bu yüzden dünya üzerindeki tüm gemilerde denizde meydana gelebilecek olası tehlikelere karşı bir takım önlemler alınmıştır. İnsan hayatının kurtarılması için gemilerdeki can kurtarma araçları bazı standartlara bağlanmış ve bu standartlar çeşitli kodlar ve kurallarla düzenlenmiştir. Bu önlemlerin dışında gemide yaşayanların olası tehlikelere karşı her an hazırlıklı olmasını sağlamak için çeşitli eğitimler, talimler zorunlu kılınmış ve ayrıca gemideki tüm can kurtarma donanımlarının her zaman hazır olması için bunların bakım-tutum ve kontrollerinin hangi aralıklarla yapılacağı da yine mevcut düzenlemelerde yer almıştır. Bütün mesleklerde olduğu gibi denizcilik mesleği de tehlikelerden uzak değildir. Hatta bir kıyaslama yapılırsa bu konuda ilk sırayı alacağı kuşkusuzdur. İşte bu tehlikeleri aşmak için her denizcinin bu tehlikelere karşı eğitimli olması gerekir. Ticaret ve yolcu gemilerinde genel olarak role talimi denilen uygulamalı eğitim ile gemiyi terk, yangın söndürme, denize adam düşmesi, yaralanma, yedekleme gibi konularda personelin bilgi ve tecrübe kazanması sağlanır. 2

3 Söz konusu olayların birbirine benzeyen özellikleri, can, mal ve çevre için tehlike oluşturmalarıdır. Acil müdahale gerektirmeleri, müdahale ve işlemler için bilgi, beceri ve tecrübe gerekmesi, zamanın kısıtlı olması, genellikle çevreden yardım alma ihtimalinin olmaması, acil duruma zamanında ve gerektiği şekilde müdahale edilmemesinde başka acil durumların meydana gelme ihtimali, deniz şartlarının müdahaleye izin vermemesidir. Bu olağandışı olayların birbirine benzemeyen yönleri ise her bir olaya müdahale şeklinin farklı olması ve her bir olayı etkisiz hale getirmek için farklı araç gereçlerin kullanılmasıdır. Canı, malı ve çevreyi tehdit eden bu olayların meydana gelmemesi için önceden gereken tedbirleri almak, olay meydana geldiğinde ise en etkili bir şekilde ve en kısa zamanda olaylara müdahale ederek bertaraf etmek denizde nal, can ve çevre güvenliği bakımından en önemli konuları oluşturur. İyi bir denizci, bu gibi olağan üstü olayları önceden önleyebilen, önlenmesi için tedbirler alan veya aldıran, olay olduktan sonrada bilinçli bir şekilde olaya müdahale eden ve olayı bertaraf eden kişidir. Bu yüzden gemilerde olabilecek olağan üstü olayların olmasını önlemek veya olaylara etkili bir şekilde müdahale edebilmek için bir takım role prosedürleri uygulanmaktadır. IMO ULUSLAR ARASI DENİZCİLİK ÖRGÜTÜ STCW 95 GEMİ ADAMLARININ EĞİTİM BELGELENDİRME VE VARDİYA STANDARTLARI HAKKINDA ULUSLAR ARASI SÖZLEŞME SOLAS ULUSLAR ARASI DENİZDE CAN GÜVENLİĞİ SÖZLEŞMESİ MARPOL GEMİLERDEN DENİZLERİN KİRLETİLMESİNİN ULUSLAR ARASI SÖZLEŞME DENİZDE CANLI KALMANIN 4 TEMEL İLKESİ BİLGİ EĞİTİM KENDİNİ KONTROL MEVCUT TECHİZAT VE DONANIMI KULLANMA ACİL DURUM TÜRLER ÇATIŞMA KARAYA OTURMA 3 ÖNLENMESİ HAKKINDA

4 YANGIN ( SEYİRDE-LİMANDA) TEHLİKELİ YÜKLERİN VEYA ZARARLI YÜKLERİN İSTENMEYEN REAKSİYONLARI YÜKÜN KAYMASI MAKİNA DAİRESİ PATLAMASI VE YANGINI DENİZE ADAM DÜŞTÜ BATMA ACİL DURUM İŞARETLERİ (SİNYALLERİ) CAN FİLİKASI ALARMI Alarm zilleri devamlı çalar. Üç kısa düdük YANGIN ALARMI Alarm zilleri fasılalı çalar GENEL ACİL DURUM Gemi düdüğü veya sireni ile yedi kısa bir uzun düdük sesiyle verilebilir (Yediden fazla olabilir) DENİZE ADAM DÜŞTÜ Bir uzun bir kısa düdük GENEL ÇAĞRI SİSTEMLERİ Megafon, Diyafon, Dâhili telefon vs. 4

5 GENEL ÇAĞRI SİSTEMLERİ Megafon, Diyafon, Dahili telefon vs. İnsan, gemide olduğu sürece çeşitli tehlikelerle karşı karşıyadır, bu yüzden gemiler belirli standartlara göre üretilmiş can kurtarma araçlarıyla donatılmıştır. Tüm can kurtarma araçları belirli amaçlar için üretildiğinden kendine özgü nitelikleri dışında bazı genel özelliklere de sahiptir. 1.2 SOLAS GEREĞİ GEMİLERDE BULUNMASI GEREKEN CAN KURTARMA TEÇHİZAT VE DONANIMLARI 1.3 A-Kişisel can kurtarma teçhizatı B-Görünür işaretler C-Can kurtarma vasıtaları D-Kurtarma botları E-Diğer can kurtarma aletleri ve donanımları F-Can kurtarma vasıtalarını denize indirme ve bindirme düzenekleri CAN KURTARMA ARAÇLARININ GENEL ÖZELLİKLERİ Bir gemide bulunması gereken can kurtarma araçlarının genel özelliklerini düzenleyen kurallar Uluslararası Denizcilik Örgütü(IMO) tarafından düzenlenen ve üye ülkelerin imzaladığı Uluslararası Denizde Can Emniyeti(SOLAS) anlaşmasıyla belirlenmiştir. Bu anlaşmaya göre can kurtarma araçlarının belli başlı özellikleri şunlardır: Yerleştirildikleri yerlerde -30 C ile +65 C arasındaki hava sıcaklığında zarar görmeyecek Suyun içerisinde kullanılırken -10 C ile +30 C arasındaki deniz suyu sıcaklığında çalışacak nitelikte olacak Tatbik edilebildiğince çürümeye ve korozyona dayanıklı olacak, deniz suyu ve yağdan fazla etkilenmeyecek Güneş ışığına maruz kaldığında bozulmaya karşı dayanıklı olacak Arama çalışmalarına yardımcı olacak şekilde bütün kısımları iyi görünür bir renkte olacak Arama çalışmalarına yardımcı olacak şekilde ilgili teşkilatın önerdiği gibi ışık yansıtıcı(kedigözü) bantlar ile gerekmektedir. 5 donatılmış özelliğe sahip olmaları

6 KİŞİSEL CAN KURTARMA ARAÇLARI Gemide kişisel can kurtarma araçları dediğimiz zaman aklımıza Can simitleri, Can yelekleri, Dalma giysileri, Isı korumalı tulum gelir. Bunların belli başlı özellikleri, bakım tutumlarının nasıl yapıldığına aşağıda değinilmiştir. 2.1 CAN SİMİTLERİ Gemilerde can simitlerinin özellikleri SOLAS Kısım B Kural 7 ile belirlenmiştir. Buna göre; Geminin her iki tarafında ve uygulanabilirlik ölçüsünde bütün açık güvertelerde kullanılmaya hazır durumda ve en az bir tanesi kıç tarafa yakın bir konumda yerleştirilecektir. Yerlerine kolayca geri alınabilecek bir şekilde yerleştirilecek ve hiç bir şekilde devamlı olarak bağlanmayacaktır. Geminin her bir tarafında en az bir can simidi, can simidinin yerleştirildiği mahalden en hafif açık deniz seyir durumundaki su hattına olan mesafenin iki katından veya 30m. den kısa olmamak üzere, hangisi daha uzun ise LSA Code(1996) gerekliliklerine uygun yüzer bir el incesi ile donatılacaktır. Toplam can simidi sayısının yarıdan fazlası kendi kendine yanan bir lamba ile donatılacaktır. Bunlardan en az iki adedi kendi kendine duman verebilecek duman kandili ile donatılmış olacak ve köprü üstünden kolay düşürülmesi olanağı bulunacaktır; lamba ile veya lamba ve duman kandiliyle donatılmış olan can simitleri geminin her iki yanına eşit şekilde dağıtılmış olacak ve yüzer el incesi ile donatılmış olacaktır. Her can simidi üzerinde bulunduğu geminin adı ve bağlama limanı Romen alfabesi büyük harfleriyle yazılacaktır. 6

7 Şekil 2,1 Halatla donatılmış bir can simidi LSA Code (1996) ya göre can simitlerinin minimum gereklilikleri (Bölüm II) Can simitlerinin dış çapı 800mm den fazla, iç çapı ise 400mm den az olmayacaktır. Esas olarak batmaz malzemeden yapılmış olmalıdır. 24 saatlik süre boyunca tatlı suda en az 14,5 Kg ağırlığında bir demiri kaldırabilecek özellikte olmalıdır. Ağırlığı 2,5 Kg. az olmayacaktır. 2 saniyelik periyotlarla ateşe maruz kalsa bile erimemeli ve yanmamalıdır. En hafif hava koşullarında bile 30m yükseklikten atıldığında kendisine ve üstündeki malzemelere zarar gelmeyecek şekilde imal edilmiş olmalıdır. Kendi kendine yanabilen ışığı ve kendiliğinden aktif hale gelen duman işareti olan acil serbest bırakma özelliğine sahip can simidi tasarlanmışsa bu can simidi yukarıdaki özellikleri aktif hale getirebilecek ağırlıkta olmalıdır. Buna ek olarak çapı en az olarak 9.5mm ve uzunluğu can simidinin dış çapının en az dört katına sahip bir tutma halatı ile donatılmış olmalıdır. Bu tutma halatı can simidinin etrafındaki eşit aralıklardaki dört noktaya geçirilmiş olmalıdır Kendi kendine yanabilen can simidi ışıklarının minimum özellikleri Suya temas ettiği anda sönmeyecek şekilde olmalıdır. Yanma periyodu dakikada 50 ile 70 arasında olan ve bütün yönlerde çakma şiddeti 2 kandeladan az olmayan sürekli yanma özelliğine sahip olacak ve bu ışık beyaz olacaktır. Enerji kaynağının kapasitesi en az 2 saat enerji verebilecek güçte olmalıdır. 7

8 Can simitlerinin dayanıklılık testi olan en az 30m yükseklikten atıldığında zarar görmeyecek şekilde olmalıdır Kendiliğinden çalışan duman işaretlerinin minimum özellikleri Soğuk suda yüzdüğü zaman periyodu en az 15 dakika olan çok iyi görülebilir renkte duman çıkaracak şekilde olmalıdır. İşaret verdiği süre zarfında alev yaymamalı ve patlayıp tutuşmamalıdır. Deniz yüzeyinde batmamalıdır. Suyun altında bile en az 10 saniye boyunca duman çıkarmaya devam etmelidir. Can simitlerinin dayanıklılık testi olan 30m yükseklikten atılsa bile zarar gelmeyecek şekilde olmalıdır Can simidi halatlarının minimum özellikleri Halat birbirine dolanmış olmayacak. Çapı en az 8mm olacak. Kesme gücü en az 5 kn olacak. Şekil 2.2 Halat ve ışıkla donatılmış bir can simidi Gemi tipi ve boyuna göre minimum can simidi sayısı SOLAS Kısım B Kural 22 ye göre düzenlenmiş olup yolcu ve yük gemileri için gerekli minimum can simidi sayısı aşağıdaki tablolarda belirtilmiştir. A.Yolcu Gemileri İçin Minimum Can Simidi Sayıları GEMİNİN BOYU MİNİMUM CAN SİMİDİ SAYISI 60 m. den kısa 8 8

9 60 ile 120 m arası ile 180 m arası ile 240 m arası m ve üzeri 30 Tablo 2,1 Yolcu Gemileri İçin Minimum Can Simidi Sayıları B.Yük Gemileri İçin Minimum Can Simidi Sayıları GEMİNİN BOYU MİNİMUM CAN SİMİDİ SAYISI 100m den kısa ile 150 m arası ile 200 m arası m ve üzeri 14 Tablo 2,2 Yük Gemileri İçin Minimum Can Simidi Sayıları Ayrıca SOLAS ın yine aynı bölümünde boyu 60 m den kısa olan yolcu gemilerinde kendi kendine yanma özellikli lamba ile donatılmış 6 dan az olmayan can simidi bulundurulması gereği belirtilmiştir Can Simitlerinin Bakım-Tutumu ve Periyodik Kontrolleri SOLAS-74 te de belirtildiği gibi can simitlerinin periyodik bakım-tutum ve kontrolleri aylık olarak yapılır. Gemide emniyet zabiti bu kontrolleri yaparken aşağıdaki hususlara dikkat etmelidir Tüm can simitlerinin üzerine yansıtıcı(kedigözü)bantlarının uygun şekilde yapıştırılmış olduğu ve can simitlerinin tümünün üzerinde bulunduğu geminin adı ve bağlama limanının Romen harfleri ile yazılı olup olmadığı kontrol edilmelidir. Tüm can simitlerinin yerlerinden kolayca alınabilecek şekilde yerleştirilmiş olduğuna emin olunmalı ve hiç bir şekilde daimi olarak bir yere bağlı olmadıkları kontrol edilmelidir. Işıklı can simitlerinin ışıklarının yanıp yanmadığı kontrol edilmeli, yanmıyorsa bataryaları yenisiyle değiştirilmelidir. Kırlangıçlarda bulunan denize adam düştü (Man Over Board-MOB) can simitlerinin duman kandillerinin son kullanma tarihi kontrol edilmelidir. Geminin tüm can simitlerinin yeri ve sayısının geminin emniyet planına uygun olup olmadığı kontrol edilmelidir. Geminin her iki bordasında en az bir el inceli can simidinin hazır bulundurulması sağlanmalıdır. 9

10 El incesiyle donanmış can simitlerinin el inceleri kontrol edilmeli, yıpranmış olanlar yenisiyle değiştirilmelidir. Ayrıca el incesinin uzunluğunun 30m den az olmamasına ve yüzer olmasına dikkat edilmelidir. Can simidi bulunan yerlerin uygun IMO işaretleriyle markalandığı kontrol edilmeli varsa eksik olanlar tamamlanmalıdır. Şekil 2,3 Can Simitlerine Ait IMO İşaretleri 2.2 CAN YELEKLERİ Gemilerde can yelekleri ile ilgili bilgiler SOLAS Kısım B Kural 7 nin 2.bölümünde verilmiştir. Buna göre; Gemide bulunan her insan için gemide bir can yeleği bulundurulacaktır. Her insan için bulunan can yelekleri dışında gemide bulunan yolcu sayısının %10 u kadar veya her çocuk için bir can yeleği hesabı ile gerekli olabilecek daha fazla sayıda çocuklara uygun can yeleği bulundurulacaktır. Ayrıca yolcu gemilerinde yolcu sayısının %10 u kadar ek çocuk can yeleği bulundurulmalı ve toplam yolcu sayısının %5 i kadar da ek sayıda can yeleği bulundurulmalıdır. Vardiyadaki kişiler için ve uzakta bulunan can kurtarma aracı mevkilerinde kullanılmak üzere köprü üstünde, makine dairesinde ve insan bulunan yerlerde yeterli can yeleği bulundurulacaktır. Can yelekleri kolay erişilebilir yerlerde olacak ve mevkileri açık şekilde gösterilecektir. Can yelekleri serbest düşmeli can salları hariç can salları civarında bulunmalıdır. Can sallarının girişine engel olmamalıdır, can salında emniyet kemerleri olmalıdır. Serbest düşmeli can salları için kullanılan can yelekleri giyilebilir veya taşınabilir olmalı, can salını indiren kişiye ve can salına girişe engel olmamalıdır. 10

11 Şekil 2,4 Kendiliğinden Şişebilen Can Yelekleri LSA Code(1996) ya göre can yeleklerinin minimum gereklilikleri (Bölüm II) Can yelekleri yangın sırasında 2 saniyelik süre boyunca yanmamalı ve erimemelidir. Can yeleklerine tamamıyla yabancı kişilerin en az %75 i yol gösterilmeden yardımcısız 1 dakika içinde doğru olarak can yeleklerini giyebilmelidir. Can yeleklerinin nasıl giyileceği gösterildikten sonra gemideki tüm insanlar yardımcısız olarak 1 dakika içinde can yeleklerini giyebilmelidir. Can yelekleri açıkça tek bir yöntemle giyilebilmeli, olabildiğince pratik giyimli ve rahat olmalıdır. Deniz yüzeyinden 4.5m yükseklikten giyilmiş olarak atlandığında zarar görmemeli ve atlayan kişinin üstünden çıkmamalıdır. Yetişkinler can yelekleri suya batmayacak şekilde olmalı ve bitkin veya baygın bir insanın yüzünü sudan 120mm yukarıda tutmalı ve dikey pozisyonda geriye doğru eğimliyken bu açı en az 20 olmalıdır. Baygın bir insanın vücudu herhangi bir şekilde suya doğru dönükken kafasını en fazla 5 saniye içerisinde su üstüne çevirecek şekilde olmalıdır. Yetişkin can yelekleri yüzme sırasında ve can sallarına binerken kısa süre içerisinde giyilebilmelidir. Çocuk can yelekleri çocuk can yeleği IMO sembolü ile markalanmış olmalıdır. Her can yeleğine bir adet düdük iple sıkıca bağlanmış olmalıdır. Bir can yeleği 24 saat suyun içerisinde kaldığında yüzme kabiliyetinin %5 inden fazlasını kaybetmemelidir. 11

12 Bunların dışında eğer şişirilebilir can yelekleri varsa bunların da birbirinden bağımsız en az iki adet bölmesi olmalı ve dalış sırasında kendiliğinden şişen bir can yeleği manüel patlatma kolu ve ağız yoluyla şişirme özelliklerine sahip olmalıdır. Şekil 2,5 Farklı Modellerde İki Can Yeleği Can Yeleği Işıklarının Özellikleri Can yeleklerinin ışıklarının gücü 0.75 kandeladan az olmamalıdır. Can yeleğinin ışık kaynağı en az 8 saat boyunca aynı güçte ışık verebilmelidir. Can yeleğine sabitken üst kısmından çok iyi şekilde görülebilmeli ve beyaz ışık vermelidir. Üstünde manüel çalıştırma kısmı olmalıdır. 12

13 Çakma oranı dakikada en az 50 en fazla 70 olmalıdır Can Yeleklerinin Periyodik Bakım-Tutum ve Kontrolleri Gemilerde can yeleklerine ait periyodik bakım-tutum ve kontroller SOLAS-74 te belirtildiği gibi aylık olarak yapılır. Gemide emniyet zabiti bu kontrolleri yaparken aşağıdaki hususlara dikkat etmelidir Role talimlerinde herkese en az bir adet can yeleği düştüğü kontrol edilir. Can yeleklerinin ışıklarının son kullanma tarihleri, yanıp yanmadığı ve her can yeleğinde düdük olup olmadığı kontrol edilmelidir. Eğer eksiklik bulunursa onaylı yedek parçalarla tamamlanmalıdır. Gemi emniyet planı incelenerek gemideki can yeleklerinin yeterli sayıda olup olmadığı ve uygun yerleştirilip yerleştirilmediği kontrol edilmelidir. Can yeleği bulunan yerlerde uygun IMO işaretlerinin markalanıp markalanmadığı kontrol edilmelidir. 2.3 DALMA GİYSİSİ Gemide dalma ve koruma giysileri ile ilgili bilgiler SOLAS Kısım B Kural 7 nin 3.bölümünde verilmiştir. Kurtarma botunda görevli herkes için bedenlerine uygun LSA Code daki gerekliliklere uygun dalma giysisi bulundurulmalıdır LSA Code(1996) ya göre dalma giysisinin minimum gereklilikleri (Bölüm II) Dalma giysisi su geçirmez malzemeden yapılmış olmalıdır. Dalma giysisi 2 dakika içinde açılmalı ve giyilmelidir. Yangına maruz kaldığında 2 saniye süresince yanmamalı ve erimemelidir. Yüzü açıkta bırakacak şekilde bütün vücudu kaplamalı ve eldivenler giysiye bitişik olmalıdır. Giysinin ayak kısımlarında hava salıverme düzeneği olmalıdır. 4.5 metreden daha yüksekten atlandığında giysinin içerisine aşırı bir su girişi olmamalıdır. Eğer dalma giysisi can yeleği gibi sınıflandırılmışsa can yeleğinin sahip olduğu tüm özelliklere sahip olmalıdır. Dalma giysisi ve can yeleği birlikte giyildiği zaman en az 5m yükseklikteki bir merdivenden rahatça inilip çıkılabilmelidir. 13

14 Gemiyi terk esnasında giyen kişinin görevlerini yerine getirmesine engel olmamalı. Deniz seviyesinden 4.5m yüksekten atlandığında zarar görmemeli ve giyen kişinin üzerinden çıkmamalıdır. Giysiyi giyen kişi suyun içerisinde yüzebilmeli ve kurtarma aracına çıkabilmelidir Dalma Giysisinin Isı Performansının Gereklilikleri Dalma giysisi doğal yalıtımlı olmayan bir maddeden yapılmışsa: Sıcak tutan kıyafetlerle giyilmesi gerektiği açıklama olarak belirtilmelidir. Deniz suyu sıcaklığı 5 C olan suyun içerisinde 1 saat kalındığında vücut sıcaklığını 2 C den fazla düşürmeyecek şekilde ısı korumasını devam ettirici nitelikte olmalıdır. Dalma giysisi doğal yalıtımlı maddeden yapılmışsa: 0-2 C arasında bir suyun içerisinde 6 saat boyunca vücut sıcaklığını 2 C den fazla düşürmeyecek şekilde ısı korumasını devam ettirici nitelikte olmalıdır Dalma Giysisi Tipleri İki tip dalma giysisi vardır: Klasik tip dalma giysilerinde kişinin su üzerinde kalabilmesi için can yeleği giymesi zorunludur. Giysinin sudan koruyucu ve ısı kaybetmeyi önleyici özelliği vardır ancak diğer tiptekiler gibi yüzmeyi sağlayıcı yastık bulunmaz. Modern(NEOPRENE) tip dalma giysilerinde sudan koruyucu ve ısı kaybetmeyi önleyen özelliklerin dışında kişinin su yüzeyinde kalabilmesi için ense kısmında küçük bir de yastık bulunmaktadır. Bu yastık sayesinde kişinin can yeleği giymesine gerek kalmaz. 14

15 Şekil 2,6 Farklı Modellerde Dalma Giysileri Gemilerde Dalma Giysisi Bulundurma Gereklilikleri Yolcu gemilerinde her bir can filikası için en az 3 adet dalma giysisi bulundurulmalıdır. Dalma giysisi bulundurulmayan her bir kişi için ısı koruyuculu tulum temin edilmelidir. Dalma giysisi ve ısı koruyuculu tulumun yolcu gemilerinde bulundurulmasının zorunlu olmadığı durumlar aşağıdaki gibidir. Geminin herkese yetecek kadar tamamen kapalı can filikasıyla donatılması durumunda. Geminin sefer bölgelerinin tamamen sıcak iklimlerden oluşması durumunda. Şekil 2,7 Giyilmiş Halde Bir Dalma Giysisi Yük gemileri de gemideki tüm can filikaları için en az 3 adet dalma giysisi bulundurmak zorundadır. Ancak eğer ilgili otorite gerekli görürse gemideki herkes için dalma giysisi bulundurulmasını zorunlu hale getirebilir. Dalma giysisi ve ısı koruyuculu tulumun yük gemilerinde bulundurulmasının zorunlu olmadığı durumlar aşağıdaki gibidir. Geminin herkese yetecek kadar tamamen kapalı can filikasıyla veya serbest düşmeli can filikasıyla donatılması durumunda. Geminin sefer bölgelerinin tamamen sıcak iklimlerden oluşması durumunda. Geminin dalma giysisi ve-veya ısı korumalı tulum taşınmasından muaf olacağı durumlara ilgili geminin bayrak devlet otoritesi karar vermektedir. 15

16 Şekil 2,8 Dalma Giysisiyle Sudaki Bir Denizci Dalma Giysilerinin Periyodik Bakım-Tutum ve Kontrolleri Gemilerde dalma giysilerine ait bakım-tutum ve periyodik kontroller SOLAS-74 te belirtildiği gibi aylık olarak yapılmaktadır. Gemide emniyet zabiti bu kontrolleri yaparken aşağıdaki hususlara dikkat etmelidir. Her personele ait dalma giysisinin giyildikten sonra içinde minimum hava olmasına dikkat edilmelidir Herhangi bir dalma giysisinin kişiye uyumsuzluğu varsa ya da o kişinin kendi kendine can yeleğini giymesine engel oluyorsa bu dalma giysilerinin personel arasında uygun olarak paylaşılması sağlanmalı, aksi takdirde uygun olacak boyutlarda dalma giysileri şirket-acente vasıtasıyla sipariş edilmelidir. Her dalma giysisinin ışığı ve düdüğü role talimlerinde test edilmeli eksiklikler onaylı yedekleriyle değiştirilmelidir. Dalma giysisi kılıfının üzerinde giyme talimatı olup olmadığı kontrol edilmelidir. Dalma giysisinin en önemli kısmı olan fermuarının kolay açılır kapanır olmasına dikkat edilmeli, uygun durumda olmayanlar ürünün yanında verilen fermuar mumu sürülerek kolay açılır kapanır hale getirilmelidir. Dalma giysisi bulunan yerlerin uygun IMO işaretleri ile markalanıp markalanmadığı kontrol edilmelidir. Eksiklikler tamamlanmalıdır. 16

17 Şekil 2,9 Dalma Giysisine Ait IMO İşareti 2.4 ISI KORUMALI TULUM Isı koruyucu tulumlar bir can kurtarma aracında bulunan kazazedeyi soğuk, rüzgâr, yağmur ve dalga serpintisinden korumak amacıyla kullanılırlar. Can kurtarma araçlarının içinde herkes için bir tane ısı korumalı tulum bulunur. Isı koruyucu tulum su geçirmez, sağlam turuncu renkli ve içine can yeleği ile girilecek kadar bol bir giysidir. Şekil 2.10 Isı Korumalı Tulum Isı Korumalı Tulumların Periyodik Bakım-Tutum ve Kontrolleri Gemilerde ısı korumalı tulumlara ait bakım-tutum ve periyodik kontroller SOLAS74 te belirtildiği gibi aylık olarak yapılmaktadır. Gemide emniyet zabiti bu giysilerin role talimlerinde açılmasını sağlamalı ve gözle kontrolünü yapmalıdır. Tulum üzerinde bulunabilecek herhangi bir delik ilgili giysinin kuru tutucu ve ısıtıcı özelliğini yok edeceğinden mutlak suretle yenisiyle değiştirilmesi gerekmektedir. Isı koruyuculu tulumların sayıları ve bulundukları konumlar gemi emniyet planından kontrol edilmeli ve uygun IMO işaretiyle markalanıp markalanmadığı kontrol edilmelidir. 17

18 Şekil 2.11 Isı Korumalı Tuluma Ait IMO İşareti GÖRÜNÜR İŞARETLER Gemiler özellikle tehlikeye düştüğünde veya arama-kurtarma çalışmaları süresince fark edilmelerini sağlayacak bazı araçlara ihtiyaç duyarlar. Bu araçlar bu bölümde görünür işaretler başlığı altında incelenmiştir. Şekil 3,1 görünür İşaretlere Ait IMO İşareti 3.1 PARAŞÜTLÜ İŞARET FİŞEĞİ Gemimizde herhangi olağandışı bir durumda yerimizi diğer araçlara(gemi, uçak, vs) belli etmek için kullanılan bir can kurtarma aracıdır. Fişek parlak kırmızı renkte yanar ve yanma süresince paraşüte herhangi bir zarar vermez. SOLAS Kısım B Kural 6 nın 2.bölümünde paraşütlü işaret fişekleri hakkında bilgi verilmiştir. Paraşütlü işaret fişekleri her gemide en az 12 tane olacak ve bunlar su geçirmeyen muhafaza kapları içerisinde köprü üstünde veya köprü üstüne yakın yerlerde muhafaza edilecektir. 18

19 Şekil 3,2 Paraşütlü İşaret Fişeği LSA Code(1996) ya göre paraşütlü işaret fişeğinin minimum gereklilikleri (Bölüm III) İçinde bulunduğu kutunun üzerinde nasıl kullanılacağını gösteren açıklayıcı Şekil ve metin bulunmalıdır. Kendiliğinden tutuşabilen bir mekanizması olmalı. Paraşütlü işaret fişeğini kullanan kişinin rahatça kullanabileceği bir yapıda olmalı. Ateşlendiğinde dikey olarak 300 m yukarıya çıkmalıdır. Ateşlendiğinde en az 40 sn boyunca kandela gücünde kırmızı ışık vermelidir. Paraşütlü işaret fişeğinin düşüş hızı 5 m/s den fazla olmamalıdır. Paraşütlü işaret fişeğinin yanması sırasında paraşütüne ve muhafazasına zarar vermeyecek şekilde üretilmiş olması gereklidir Paraşütlü işaret fişeklerinin periyodik bakım-tutum ve kontrolleri Gemilerde paraşütlü işaret fişeklerine ait bakım-tutum ve periyodik kontroller SOLAS-74 te belirtildiği gibi aylık olarak yapılmaktadır. (SOLAS Kısım B, Kural 20, 7.paragraf)Gemide emniyet zabiti bu kontrolleri yaparken aşağıdaki hususlara dikkat etmelidir. Paraşütlü işaret fişeklerinin sayısı ve dağılımının gemi emniyet planına uygun olup olmadığı kontrol edilmelidir. 19

20 Paraşütlü işaret fişeklerinin son kullanma tarihlerine dikkat edilmelidir. (Üretim tarihinden itibaren 3 yıl) Paraşütlü işaret fişeklerinin SOLAS uygun olup olmadığı kontrol edilir. Paraşütlü işaret fişeklerinin bulunduğu yerlerin uygun IMO işaretiyle markalanıp markalanmadığı kontrol edilmelidir. Şekil 3,3 Paraşütlü İşaret Fişeğine Ait IMO İşareti 3.2 EL MAYTABI El maytapları da gemide yerimizi belli etmek için kullandığımız bir diğer payroteknik malzemedir. Şekil 3,4 El Maytabı LSA Code(1996) ya göre el maytabının minimum gereklilikleri(bölüm III) İçinde bulunduğu kutunun üzerinde nasıl kullanılacağını gösteren açıklayıcı şekil ve metin bulunmalıdır. Kendiliğinden ateşleme sistemine sahip olmalıdır. Ateşlendiğinde en az 1 dakika boyunca kandela gücünde kırmızı ışık vermelidir. 20

21 Denizin 10 cm altına batmış bile olsa 10 saniye boyunca ışık vermeye devam etmelidir El maytaplarının periyodik bakım-tutum ve kontrolleri Gemilerde el maytaplarına ait bakım-tutum ve periyodik kontroller SOLAS-74 te belirtildiği gibi aylık olarak yapılmaktadır. (SOLAS Kısım B, Kural 20, 7.paragraf)Gemide emniyet zabiti bu kontrolleri yaparken aşağıdaki hususlara dikkat etmelidir. El maytaplarının sayısı ve dağılımının gemi emniyet planına uygun olup olmadığı kontrol edilmelidir. El maytaplarının son kullanma tarihlerine dikkat edilmelidir.(üretim tarihinden itibaren 3 yıl) El maytaplarının SOLAS uygun olup olmadığı kontrol edilir. El maytaplarının bulunduğu yerlerin uygun IMO işaretiyle markalanıp markalanmadığı kontrol edilmelidir. 3.3 YÜZER DUMAN KANDİLİ Duman işareti, üzerindeki kapak açılıp halkalı bir ipe bağlı ateşleme düzeneği olan kullanılması kolay bir işarettir. Ateşlendikten sonra rüzgâr altı tarafından denize atılır. 3 dakika kadar turuncu renkli bir duman çıkarır. Rüzgâra bağlı olarak duman su üzerine yayılır. Bu nedenle uçaktan daha iyi görünür. Şekil 3,5 Yüzer Duman Kandili 21

22 3.3.1 LSA Code(1996) ya göre yüzer duman kandilinin minimum gereklilikleri (Bölüm III) Suya dayanıklı bir malzemeden yapılmış üzerinde nasıl kullanılacağını gösteren yazı ve şemalar bulunan bir muhafaza kabı içerisinde olmalıdır. Dumanı çıkarması sırasında alev çıkarmamalı ve yakıt kaplı deniz yüzeyinde dahi yanmadan duman çıkarabilmelidir. Dalgalı denizde dahi batmadan yüzmeli ve suyun 10 cm altında bile 10 saniye süre ile duman çıkartmaya devam etmelidir. Şekil 3,6 Yüzer Duman Kandilinin İşareti Yüzer duman kandillerinin periyodik bakım-tutum ve kontrolleri Gemilerde el maytaplarına ait bakım-tutum ve periyodik kontroller SOLAS-74 te belirtildiği gibi aylık olarak yapılmaktadır. (SOLAS Kısım B, Kural 20, 7.paragraf)Son kullanma tarihleri üretim tarihinden itibaren 3 yıldır. CAN KURTARMA VASITALARI Can kurtarma vasıtaları dediğimiz zaman aklımıza olağanüstü durumlarda gemiyi terk etmek için kullanılan ya da denize düşen birisinin kurtarılmasında yardımcı olan kurtarma araçları gelmektedir. 22

23 Şekil 4,1 Can Kurtarma Vasıtaları 4.1 CAN SALLARI Bütün gemilerde bulunan bir gemiyi terk aracıdır. Can salı ve içindeki malzemeler iki parça kapak içine sıkıca istiflenmiş halde kapalı olarak gemideki yerinde kullanıma hazır tutulur. Can sallarını kullanmak gerektiğinde, gemide bulundukları yerden ya el ile denize atılır, ya da matafora ile denize indirilir. Matafora ile denize indirilen can salları genellikle yolcu gemilerinde kullanılır. Şekil 4,2 Gemi Güvertesinde Monte Edilmiş Bir Can Salı LSA Code(1996) ya göre can sallarının minimum gereklilikleri(bölüm IV) Tüm can salları bütün deniz koşullarında 30 gün süre deniz üzerinde kalmaya dayanıklı yapıda olmalıdır. 23

24 Can salları en az 6 kişilik taşıma kapasitesine sahip olmalı ve ağırlıkları tüm ekipmanı ve mürettebat dahil 185 Kg.dan fazla olmamalıdır. Can Salı 18 m yükseklikten atıldığında kendisine ve içindeki ekipmana zarar gelmeyecek nitelikte olmalıdır. Eğer can Salı 18 m den daha yüksek bir yere yerleştirilmişse en az bir kez buradan atılıp test edilmiş olmalıdır. Can salları bütün personeli, ekipmanı ve arkasından bıraktığı deniz demiri ile durgun suda 3 deniz mili süratle yedeklenebilmelidir. Suya indirilmiş bir can salındaki mürettebatı hava şartlarından korumak için can sallarının üzerinde bir örtü bulunmalıdır. Bu örtünün özellikleri de şu şekildedir: 1.Bu örtü sıcak ve soğuğa karşı yalıtımlı olmalıdır. 2.İçerisinin rengi mürettebatı rahatsız etmeyecek nitelikte olmalıdır. 3.Bütün girişler açıkça gösterilmeli ve kolayca açılıp kapanabilen bir kapatma düzeneğiyle kapatılmalıdır. Eğer can Salı 8 kişiden fazla kişi alabiliyorsa iki tane zıt taraflarda giriş bulunmalıdır. 4.Girişler kapalıyken mürettebat için içeriye her zaman hava girişi sağlanmalıdır. 5.Bir adet gözlem deliği bulunmalıdır. 6.Yağmur suyu toplamak için bir cep bulunmalıdır. 7.Deniz yüzeyinin en az 1 m üzerine radar transponder(sart) monte edilmesini sağlayacak bir düzenek bulunmalıdır. 8.Örtünün altında mürettebat oturduktan sonra boşluk kalmalıdır. Şekil 4,3 Açılmış Halde Modern Bir Can Salı 24

25 4.1.2 Can Sallarının Teçhizatları Can salları içten ve dıştan emniyetli bir şekilde bağlanmış olmalıdır. En az 10 m uzunluğunda pruva halatına sahip olmalıdır. Parima halatının dayanma gücü 15 kn dan daha az değilse 25 kişiden daha fazla; dayanma gücü 10 kn dan daha az değilse 9 ile 25 kişi arasında taşıma kapasitesi vardır. Elle kontrol edilebilen bir lamba can salının örtüsünün üst kısmına yerleştirilebilir. En az 4,3 kandela gücünde ve en az 12 saat süre boyunca durmadan ışık verebilmelidir. Eğer bu lamba can salının içine yerleştirilmişse içeride herhangi bir ekipmanın kullanma kılavuzunun ya okunmasına izin verecek güçte olmalıdır. 25 da hayatta kalma manüelinin

26 Şekil 4,4 Bir Can Salının Parçaları Can Sallarının İçinde Bulunan Malzemeler En az 30 m yüzer halata sahip 1 adet kurtarma halkası. Parima halatının yanında can salının örtüsünde bulunan bir cebin içinde 1 adet bıçak. Can Salı eğer 13 veya daha fazla kişiyi alabiliyorsa ek olarak 1 adet bıçak daha olması gereklidir. 12 kişiliğe kadar olan can sallarında 1 adet, 13 ve üzeri kişiyi taşıma kapasitesine sahip can sallarında 2 adet su boşaltma kabı 2 adet sünger 2 adet deniz demiri 26

27 2 adet yüzer kısa kürek 3 adet konserve açacağı 1 adet su geçirmez kutu içerisinde ilkyardım seti 1 adet düdük 4 adet paraşütlü işaret fişeği 2 adet duman kandili 6 adet el maytabı 1 adet yedek batarya ve lambası ile mors kodu verebilecek el feneri 1 adet radar transponder 1 adet gündüz işareti verebilen ayna(gemilerde ve uçaklarda kullanımını anlatan açıklayıcı kitapla) Su geçirmez kutu içerisinde su geçirmez kartlar şeklinde hazırlanmış hayatta kalma işaretlerini içeren kartlar 1 adet olta takımı Su geçirmez kap içerisinde paketlenmiş kişi başına en az kj lük yiyecek. Kişi başına 1,5 litre içme suyu 1 adet paslanmaz dereceli su kabı Taşıma kapasitesine göre her insan için 6 dozluk bulantı ilacı ve kusma torbası Toplam personelin %10 u kadar ısı koruyuculu giysi Hayatta kalabilme el kitabı Can Sallarının Çeşitleri A.Şişirilebilir Can Salları Şişirilebilir can salları yüzerlik sağlamak için gaz ile doldurulmuş sert olmayan bölmelerden meydana gelir ve normal olarak kullanıma hazır olana kadar şişirilmemiş durumda tutulur. 27

28 Can Salı zehirli olmayan bir gaz(genelde karbondioksit) ile şişirilebilir. Can salının şişirme işlemi genellikle C arasında 1 dakika içinde tamamlanır. Can salının ana yüzdürme bölümü her biri geri döndürmez şişirme valfı yoluyla şişirilen birbirinden ayrı, ikiden az olmayan bölmeye ayrılmıştır. Yüzdürme bölmeleri, herhangi birisinin hasara uğraması veya şişmemesi durumunda sağlam bölmeler can salının taşımasına izin verilen sayıdaki ve normal oturma düzenindeki insanların bütün çevresinde pozitif fribord sağlayarak taşıyacak şekilde olmalıdır. Can salının tabanı su geçirmezdir ve soğuğa karşı yeterli yalıtkanlık için taban kısmı şişirilebilir bir veya daha fazla bölme şeklinde yapılmıştır. Can salındaki her bölme normal çalışma basıncının 3 katı basınca dayanıklıdır. B.Sert Yapılı Can Salları Sert yapılı bir can salının yüzerliği, can salının çevresine mümkün olduğu kadar yakın yerleştirilmiş onaylı yapısal yüzerliği olan malzeme ile sağlanmıştır. Yüzdürücü malzeme çok yavaş yanan malzemeden yapılmış veya çok yavaş yanan kaplama malzemesi ile korunmuş olmalıdır. Can salının tabanı suyun girmesini önleyecek ve içindekileri su ile soğuktan en etkili şekilde koruma özelliğine sahip olması gerekmektedir. Sert yapılı bir can salının diğer bütün özellikleri şişirilebilir bir can salıyla aynıdır Gemi Tiplerine Göre Can Salı Taşıma Gereklilikleri A.Yolcu Gemilerinde 1. Uluslararası sefer yapan yolcu gemilerinde topla kapasitesi gemide bulunan insanların en az %25 ini alabilecek kapasitede can sallarının bulunması zorunludur. 2. Kısa uluslararası sefere bağlı yolcu gemilerinde gemide bulunan tüm insanların %30 unu alabilecek kapasitede geminin her iki tarafına eşit olarak ayrılmış can Salı bulundurulması zorunludur. 3. Gemide bulunan toplam yolcu sayısı 200 ü geçmeyen 500 GRT dan küçük yolcu gemilerinde yukarıda yazanlar yerine şunlar da uygulanabilir Geminin iki tarafında da toplam kapasitesi gemide bulunan tüm insanları alabilecek kapasitede can salı İstenen can salları geminin her iki tarafından denize indirilebilmek için kolayca taşınamıyorsa, her bir taraftaki toplam kapasitesi, gemideki toplam insan sayısının %150 sini alabilecek ilave can salı. B.Yük Gemilerinde 1. Gemideki toplam insan sayısını alabilecek kapasitede bir veya daha fazla can salı Eğer can salı veya salları geminin iki tarafından herhangi birisinden denize indirilmek 28

29 için çabuk taşınamıyorsa her bir tarafın mevcut toplam kapasitesi geminin tamamını taşıyabilecek kapasiteye sahip olmalıdır. 2. Serbest düşmeli can filikası bulunduran gemilerde geminin her iki yanındaki can sallarının kapasitesi gemideki herkesi taşıyabilecek kapasitede olmalıdır. 3. Petrol tankerleri, kimyasal tankerler ve sıvılaştırılmış gaz taşıyan tankerler dışında boyu 85 m den kısa olan yük gemileri yukarıda yazanlar yerine şunları da uygulayabilir. Geminin her bir tarafında gemideki toplam insan sayısını alabilecek toplam kapasitede bir veya daha fazla can salı Can salları geminin iki tarafından herhangi birisinden denize indirilmek için kolayca taşınamıyorsa her bir taraftaki mevcut toplam kapasite gemideki insan sayısının %150 sini alabilecek şekilde can salları ile donatılmalıdır. 4. Can kurtarma vasıtasının baş bodoslamadan veya kıçtan 100 m den daha uzak bir yere yerleştirildiği yük gemilerinde istenen can sallarına ek olarak başa veya kıça yakın bir yerde can salı bulundurulacaktır Can sallarının periyodik bakım-tutum ve kontrolleri SOLAS-74 e göre can sallarının gözle kontrolleri her hafta yapılıp kullanıma hazır olup olmadığı görülecektir. (SOLAS Kısım B, Kural 20, 6.paragraf) Can sallarının içeriklerinin ve kondisyonunun bakım-tutumu ise onaylanmış sahil kuruluşları tarafından 12 ayda bir yapılır. Bu periyot bayrak devletine bağlı otorite tarafından uygun görülürse 5 ay daha uzatılabilir. (SOLAS Kısım B, Kural 20, 7.paragraf) Gemide emniyet zabiti can sallarının gözle kontrolünü yaparken aşağıdaki hususlara dikkat etmelidir. Emniyet zabiti can salının tipine uygun IMO işaretinin can salının bulunduğu mevkide markalanıp markalanmadığını kontrol etmelidir. Şişirilebilir ve mataforalı can sallarının konteynerlerinin doğru bir şekilde markalanıp markalanmadığını kontrol etmeli, eksiklikleri de can salının sertifikasından tamamlamalıdır. Can salının üzerinde şu bilgiler bulunmalıdır 1. Üreticinin ismi veya markası 2. Seri numarası 3.Onaylayan kuruluşun ismi ve can salının taşıma kapasitesi 4.SOLAS ibaresi 5. İçindeki acil durum kitinin tipi 6. Son servis tarihi 29

30 7. Parima halatının uzunluğu 8. Su hattından itibaren izin verilen maksimum yükseklik (Düşürme deneyi yüksekliği ve parima halatının uzunluğuna göre) 9. Denize indirme ve kullanma talimatı 10. Ait olduğu geminin adı ve bağlama limanı Şekil 4,5 Gerekli Bilgilerle Markalanmış Bir Can Salı Can salı sertifikasındaki bilgiler ışığında bir sonraki servis tarihi uygun bir zamanda gemi kaptanına bildirilmelidir. Markalamalar ve IMO işaretleri temiz ve okunabilir olmalıdır. Hidrostatik serbest bırakma donanımının son kullanma tarihi sertifikasından kontrol edilmeli bir sonraki servis tarihi uygun bir zamanda gemi kaptanına bildirilmelidir. 30

31 Hidrostatik serbest bırakma donanımının doğru bağlandığından emin olunmalıdır. Şekil 4,6 Can Salına Ait IMO İşareti 4.2 CAN FİLİKALARI Bir gemide ana can kurtarma vasıtası olarak akla ilk olarak can filikaları gelir. Bütün gemiler SOLAS kurallarına uygun olarak gemide bulunan toplam personel ve yolcu sayısına göre çeşitli sayı ve özellikte filikayla donatılmıştır. Şekil 4,7 Açık Bir Can Filikası LSA Code(1996) ya göre can filikalarının minimum gereklilikleri (Bölüm IV) Bütün filikalar tam personel ve ekipmanla donatılmış haldeyken büyük stabilite ve yeterli freeboard sağlayacak şekilde inşa edilmelidir. Tekne kısımları sert ve yangını geciktirici maddeden yapılmış olmalıdır. Bütün personeli ve ekipmanıyla durgun suda düz pozisyonda iken su hattının altında bir delik olsa dahi yüzebilirliğinden hiçbir şey kaybetmemelidir. 31

32 Bütün filikalar idare tarafından onaylanmış üretici firmanın adını ve adresini, filika modelini ve seri numarasını, üretim yılı ve ayını, onaylanmış taşıma kapasitesini içeren sertifikalara sahip olmalıdır. Bütün personeli ve ekipmanıyla denize indirildiğinde veya yedeklendiğinde 5 knot sürate yeterli dayanma gücüne sahip olmalıdır. Oturacak yerleri sabit olmalıdır. Şekil 4,8 Tamamen Kapalı Can Filikaları Can Filikalarındaki Malzemeler Serbest düşmeli filikalar dışındaki filikalarda batmaz kürek ve bunların desteklenmesi için ıskarmozlar 2 adet bot kancası 1 adet su boşaltma kabı ve 2 adet kova Hayatta Kalma el kitabı Kapalı filikalarda filikanın kullanıldığı yerde 1 adet aydınlatmalı pusula, kapalı olmayan filikalarda ise yine kullanma yerinde kötü hava şartlarından korunması için pusula kutusu içinde pusula 1 adet deniz demiri Filikanın baş tarafında kullanıma hazır kurtarma halkası takılı 15 metre uzunluğunda 2 adet pruva halatı 32

33 2 adet balta Kişi başına 3 litre tatlı su 1 adet paslanmaz su tası 1 adet dereceli su kabı Su geçirmez kabın içerisinde kişi başına en az 10000kJ lük yiyecek 4 adet paraşütlü işaret fişeği 6 adet el maytabı 2 adet duman kandili 1 adet su geçirmez mors sinyali verebilen el feneri, yedek batarya ve ampulü 1 adet gündüz işareti verebilen gemilerde ve uçaklarda kullanımı anlatan kitapçıkla ayna Su geçirmez kutu içerisinde su geçirmeyen kartlar şeklinde hazırlanmış hayatta kalabilme işaretlerini içeren kartlar 1 adet düdük ya da buna denk ses işareti Su geçirmez kutu içerisinde ve kullanıldıktan sonra da sıkıca kapatılabilen ilk yardım çantası En az 48 saat yetecek kadar bulantı ilacı ve herkes için 1 adet kusma torbası 1 adet çakı 3 adet konserve açacağı Filikanın kendisinde yoksa manüel su boşaltma pompası 1 adet olta takımı Filikanın motoru ve donanımıyla ilgili basit işler yapılabilecek alet takımı Yakıt yangınları için portatif yangın söndürücü Asgari 3 saat çalışabilen en az 6 yatay ve dikey sektörlü 2500 kandela gücünde arama ışığı 33

34 Radar reflektörü Hangisi daha fazlaysa 2 adet veya personelin %10 u kadar ısı korumalı giysi Can Filikalarının Çeşitleri Gemilerde bulunan can filikaları şekillerine göre kısmen kapalı ve tamamen kapalı olarak incelenebilirken bunlardan başka serbest düşmeli can filikaları da kendiliğinden salıverme özelliğine sahip tamamen kapalı can filikası olarak değerlendirilebilir. Aşağıda bu can filikalarına ait temel bilgiler verilmiştir. A.Kısmen Kapalı Can Filikaları Kısmen kapalı can filikaları daimi olarak gövdenin en az %20 sini ve filikanın en son kısmının %20 si kapanacak şekilde sert bir örtü ile kaplanmış olmalıdır. Bu örtü içindekileri olumsuz hava koşullarından ve yangından korumalıdır. Filikanın her iki tarafından baş ve kıç tarafından filikaya girişler olmalıdır. Girişin sağlandığı yerlerdeki sert örtü de kapalıyken içindekileri dış etkenlerden korumalıdır. Kısmen kapalı can filikalarının üzerindeki örtü 2 kişi tarafından rahatlıkla kaldırılabilmelidir. Bu örtü içindekileri sıcak ve soğuktan koruyacak şekilde iki katmanlı bir tabaka ile ayrılmalıdır. Tabakalardan birisi hava boşluğunu diğeri de hava boşluğunda biriken suyu önleyecek şekilde olmalıdır. Örtünün dış kısmı görünür renkte, iç kısmı ise içindekilerin rahat kullanabileceği bir renkte olmalıdır. Örtünün giriş yerleri dışarıdan veya içeriden kolaylıkla açılıp kapanabilen yapıda olacak ayrıca rüzgârı, soğuğu ve deniz suyunu içeri geçirmeyecek şekilde havalandırmaya sahip olmalıdır. İki yönlü telsiz telefon cihazı filikaya monte edilmiş olmalıdır. B.Tamamen Kapalı Can Filikaları Tamamen kapalı can filikalarında kapalılık su geçirmez sert bir madde ile sağlanmalıdır. Bu filikalar mürettebat için korunaklı olmalıdır. Filikaya giriş bir kapı ile sağlanmalı ve bu kapı su geçirmez olmalıdır. 34

35 Giriş kapısı içeriden ve dışarıdan açılabilecek şekilde olmalıdır. Serbest düşmeli filikalar haricindekilerde kürek çekme tertibatı olabilir. Filikanın kapısı kapatıldığında yeterli gün ışığını alabilecek kapasitede pencereler olmalıdır. Filikanın dışı görünür renkte, iç kısmı ise içindekileri rahatsız etmeyecek renkte olmalıdır. Filika çalıştırıldığında ve açıklıklar kapatıldığında içerideki basınç dışarıdaki atmosfer basıncının üstünde ve altında aynı zamanda 20hPa dan daha fazla olmayacaktır. Şekil 4,9 Mataforaya Hazır Bir Can Filikası C.Serbest Düşmeli Can Filikaları Her serbest düşmeli can filikası 1. tüm personeli ile 2. tüm personeli yerleştiğinde ağırlık merkezi başta olacak şekilde 3. tüm personeli yerleştiğinde ağırlık merkezi kıçta olacak şekilde 4. sadece görevli personel ile 5. tüm ekipmanı ile donatıldığında 10 trim ve 20 meyil ile yol alınabilecek şekilde olmalıdır. Hiçbir serbest düşmeli can filikasının boyu asla sertifikasındaki boyu geçmeyecektir. 35

36 Serbest düşmeli can filikası tüm personeli ve ekipmanı ile donatılıp sertifikasında belirtilen yüksekliğin 1,3 katı bir yükseklikten atıldığında yeterli dayanma gücüne sahip olmalıdır. Her serbest düşmeli can filikasının aşağıdaki gereklere uygun bir serbest bırakma mekanizmasına sahip olmalıdır. 1. Çevresi markalanmış sadece içeriden çalıştırılabilen bağımsız iki çalışma sistemi olmalıdır. 2. Gereksiz ya da kazara kullanıma karşı yeterli korumaya sahip olmalıdır. 3. Serbest bırakma mekanizması önceden test edilmiş olmalı. 4. Üretilirken en yüksek dayanma gücüne sahip maddeler kullanılmalıdır. Şekil 4.10 Serbest Düşmeli Bir Can Filikası Gemi Tiplerine Göre Can Filikası Taşıma Gereklilikleri A.Yolcu Gemilerinde: Uluslararası sefer yapan yolcu gemilerinde her bir tarafta toplam kapasitesi gemide bulunan tüm insan sayısının %50 sini alabilecek kapasitede can filikası bulunması zorunludur. (veya toplam kapasitenin %37,5 inden az olmamak şartı ile can filikası yerine can salı bulundurulmasına idare tarafından izin verilebilir) Kısa uluslararası sefere bağlı yolcu gemilerinde gemide bulunan tüm insanların %30 unu alabilecek kapasitede geminin her iki tarafına eşit olarak dağıtılmış can filikası bulunması zorunludur. 36

37 B.Yük Gemilerinde: Geminin her iki tarafında tam kapalı ve gemideki toplam insan sayısını alabilecek bir ya da daha fazla can filikası. Sefer alanlarının sınırları Teçhizatlı Emniyet Belgesi nde belirtilmek üzere idare uygun iklim şartlarında ve uygun bölgelerde çalışan yük gemilerinde (petrol tankerleri, kimyasal tankerler ve sıvılaştırılmış gaz tankerleri hariç) kendi kendine doğrulabilen yarı kapalı can filikası taşımasına izin verebilir. Yukarıda yazan seçenek yerine yük gemileri gemideki toplam insan sayısını alabilecek toplam kapasitede ve geminin kıç tarafından serbest düşme ile denize indirilen bir veya daha fazla can filikası bulundurmalıdır. Bunun dışında 1986 yılından itibaren yapılan, boyları 85 metreden uzun yeni gemiler tamamen kapalı can filikaları taşımak zorundadırlar Can filikalarının periyodik bakım-tutum ve kontrolleri Can filikası bakım tutumunu iç ve dış taraf olmak üzere 2 kısıma ayırabiliriz. İç tarafta filika malzemeleri, filika motoru, vs. varken dış tarafta matafora, vinç, vs. vardır. Tüm emniyet ekipmanlarında dikkat edilmesi gereken en önemli temel husus acil durum için kullanıma hazır olup olmadıklarıdır. A.Filika malzemelerinin bakım-tutum ve periyodik kontrolleri Can filikasının malzemelerine yönelik periyodik kontrolü ayda bir kez yapılır. (SOLAS Kısım B, Kural 20, 7.paragraf) Filika içinde öncelikle filika malzemelerinin kontrolü yapılır: Filika kancası paslanmaya çok müsaittir. Paslanma özellikle kanca içinden, tahta sap ucundan başlar. Eğer paslanma aşırı ise bu uçtan pas yaratan kısım kesilir ve kanca temiz uca yeniden takılır. Manyetik pusulanın her zaman temiz olması gereklidir. Pusulanın doğru gösterdiği, pusula kartının ve yuvasının rahatça hareket ettiği, pusula içindeki sıvının üstünde hava kabarcığı olup olmadığı kontrol edilir. Varsa pusula ters çevrilerek altındaki delikten sıvı takviyesi yapılabilir. Deniz demirinde çürüme, yırtık olup olmadığı kontrol edilir. Eğer role taliminde kullanıldıysa talim sonrası hemen tatlı suyla yıkanmalıdır. Deniz demiri muhafaza edildiği torba içerisinde düzgünce, kolayca çıkarılabilecek şekilde roda edilmelidir. Kaportaların rahatça açılıp kapatılabilmesi ve su sızdırmaz özellikte olması gerekir. Açma-kapma kolları rahatça hareket edebilmelidir. Bunu sağlayabilmek için açma-kapama kolları uygun gres yağı ile alıştırılmalıdır. 37

38 Ölçekli içme suyu kabının ölçek izleri okunaklı olmalıdır. Eğer silinmişse veya rahat okunamıyorsa yenisiyle değiştirilmelidir. Peksimetler(yiyecekler)su geçirmez kap içerisinde muhafaza edilmeli ve her zaman temiz olmalıdır. İçme suları ayda bir değiştirilmelidir. Yenileme sırasında bidonlar bir kaç kez temiz su ile çalkalanarak temizlenmelidir. El fenerinin düzgünce yanıyor olduğu, mors sinyali düğmesinin iyi çalıştığı kontrol edilmelidir. Eğer ışık zayıfsa piller değiştirilmelidir. Yedek pillerin ve ampulün de sağlam olduğu da kontrol edilmelidir. İşaret fişekleri de su geçirmez kap içerisinde rutubetten uzak tutulur. Son kullanma tarihi geçenler de yenisiyle değiştirilir. Gemi filikasındaki arama ışığı filikanın aküsünden beslenerek çalışır. Dümen önündeki panelde bulunan fiş yuvası kullanılarak ışık kontrol edilir. Yedek ampulün sağlam olduğu kontrol edilir. Bu ışığın dümen paneline yakın bir yerde muhafaza edilmesinde fayda vardır. Haberleşme işaretleri kartları her ne kadar su geçirmez muhafazada da olsa yıpranabilir veya yırtılabilir. Böyle bir durumda rahat okunmayan kartlar yenisiyle değiştirilmelidir. Yüzer halatlı can halkaları filikanın ortasında her iki tarafta roda edilmiş vaziyette kancalara asılıdır. Temiz ve kullanıma hazır durumda oldukları kontrol edilir. El pompasının vakum yapıp yapmadığı; hortumlarında delik, çürüme patlak olup olmadığı kontrol edilir. Pompa içi açılıp hareketli aksam aylık olarak yağlanmalıdır. Filika sintinesi her zaman temiz olmalıdır. Yangın tehlikesi oluşturduğunda özellikle hiç yağ olmamasına dikkat edilmelidir. Taşınabilir yangın söndürücüsünün aylık kontrolünde üzerindeki manometreden doluluk oranına, nozulun sağlamlığına, çalıştırma kolu üzerindeki emniyet pimine bakılır. Ayrıca söndürücünün oturma yuvası da kontrol edilir. İlk yardım kutusu su geçirmez özellikte olmalıdır. İlaçların ve malzemenin sudan ve nemden uzak tutulması gereklidir. Eğer son kullanma tarihi geçen ilaç varsa yenisi ile değiştirilmelidir. Kusma torbalarının bu kutu içinde veya bu kutuya yakın olmasında fayda vardır. B.Filika motorunun bakım-tutum ve periyodik kontrolleri Filika motorunun bakım-tutum ve kontrolleri ilgili makine zabiti tarafından yapılır. Motor kaportası temiz olmalıdır. Paslanmaya karşı korunmalıdır. 38

39 Motor üstünde ve altında yağ olmamalıdır. Eğer kaçak varsa tamir edilmelidir. Yağın potansiyel yangın tehlikesi olduğu unutulmamalıdır. Filika motoru haftada bir kez en az 3 dakika hem tornistanda hem de ileri yolda çalıştırılır ve düzenli bakım-tutumu yapılır. (SOLAS Kısım B, Kural 20, 6.paragraf)Yakıt tankının dolu olduğu ve yağlama yağının tam olduğu kontrol edilir. Yakıt tankı etrafında kaçak olup olmadığı kontrol edilir. Yakıt izolasyon valfı kontrol edilir. 2 yılda bir yakıt tankı boşaltılıp temizlenmeli, varsa dibindeki tortu ve artık(sludge) iyice temizlenmelidir. Filika motorunu test ederken egzoz borusunda delik, kaçak olup olmadığı da kontrol edilir, varsa izole edilir. C.Dümen donanımının bakım-tutum ve periyodik kontrolleri Dümen sistemi haftalık olarak test edilir. Pervane ve dümen her zama temiz olmalı ve etrafında hareketini engelleyecek bir şey olmamalıdır. Dümen her iki tarafa da alabanda basılarak çalışırlığı kontrol edilmelidir. Hareketli aksam düzenli yağlanmalıdır. D.Elektrik sisteminin bakım-tutum ve periyodik kontrolleri Filika aküsü haftalık olarak test edilmelidir. Akü kutupları gresle veya vazelinle temizlenmelidir. Filika motorunun ilk çalıştırma hareketinde panel üzerindeki besleme ışığı kontrol edilmelidir. 4.3 KURTARMA BOTU 1986 yılından itibaren SOLAS kuralları gereği(kısım B-III, Kural 31,2.paragraf) gemilerdeki can kurtarma vasıtalarına bir yenilik olarak kurtarma botları eklenmiştir. Kurtarma botları tehlikede olan kişiyi kurtarmak ve taşımak üzere dizayn edilmiştir. 39

40 4.11 Bir Kurtarma Botu LSA Code(1996) ya göre kurtarma botlarının minimum gereklilikleri(bölüm V) Kurtarma botları; sert, şişirilmiş veya hem sert hem de şişirilmiş yapıda olursa olsun aşağıdaki gereklilikleri sağlamalıdır En fazla 8,5, en az 3,8 metre boyunda olmalıdır. Taşıma kapasitesi sedyedeki bir kişi dahil 6 kişi olmalıdır. Baş tarafın örtüsünün uzatılması, botun uzunluğunun %15 inden az olmamalıdır. En az 4 saat süresince asgari 6 knot süratle yol alabilmelidir. Sudaki insanları kurtarabilmek için veya can sallarını düzgünce sıralamak ve gemideki en büyük can salını insan ve teçhizatı ile tam yüklü iken veya eşdeğer bir yük taşırken en az 2 knot süratle çekmek için yeterli hareket ve manevra kabiliyetine sahip olmalıdır. Kurtarma botu içten makineli ya da dıştan takma motorlu olarak monte edilmelidir. Eğer dıştan takma motorlu ise dümen ve dümen yekesi makinenin bir parçası olarak biçimlendirilebilir. Kurtarma botunun yakıt tankı yangına ve patlamaya karşı korumalı olmalıdır. Kurtarma botunun içinde, küçük malzemelerin saklanacağı su geçirmez bir saklama yeri olmalıdır Kurtarma Botundaki Malzemeler Batmaz kürek ve bunları destekleyecek ıskarmoz 40

41 Batmaz su boşaltma kabı Bir adet pusula Asgari 10 metre uzunluğunda halatı olan deniz demiri Botun baş tarafında ve serbest bırakma düzeneğine bağlı yeteri sağlamlıkta pruva halatı Asgari 50 metre uzunluğunda yüzer yedekleme halatı Mors sinyali verebilen yedek batarya ve lambasıyla su geçirmeyen kap içerisinde su geçirmez el feneri Bir adet düdük veya buna benzer ses işareti Kullanımdan sonra sıkıca kapatılabilen su geçirmeyen kap içerisinde ilk yardım seti Asgari 30 metre yüzer halata bağlı iki adet yüzer kurtarma halkası En az 3 saat çalışabilen en az 6 yatay ve dikey sensörlü 2500 kandela gücünde arama ışığı Bir adet radar reflektörü Hangisi daha fazlaysa 2 adet veya personelin %10 u kadar ısı korumalı giysi Yakıt yangınlarında kullanılmak üzere portatif yangın söndürücüsü Bu malzemelere ek olarak her sert yapılı can kurtarma botunda bir adet bot kancası, bir adet kova ve bir adet bıçak Şişirilebilir kurtarma botlarında ise ek olarak bir adet yüzer emniyet bıçağı, iki adet sünger, manüel pompa, delik bir yeri tamir etmek için uygun tamir seti ve bir adet bot kancası bulunmalıdır. 41

42 4.12 Başka Bir Model Kurtarma Botu Gemi Tiplerine Göre Kurtarma Botu Taşıma Gereklilikleri A.Yolcu Gemilerinde 500 GRT ve daha büyük yolcu gemilerinde geminin her bir tarafında en az 1 adet kurtarma botu 500 GRT dan daha küçük yolcu gemilerinde en az 1 adet kurtarma botu bulunmalıdır. Ayrıca kurtarma botu gerekliliklerine uyması koşulu ile bir can filikası da kurtarma botu olarak kabul edilebilir. B.Yük Gemilerinde Yük gemileri en az bir adet kurtarma botu taşıyacaklardır ancak kurtarma botu özelliklerine sahip bir can filikası da kurtarma botu olarak kabul edilebilir. BÖLÜM 5 CAN KURTARMA VASITALARINI DENİZE İNDİRME DONANIMLARI Gemilerde SOLAS gereği bulundurdukları can kurtarma vasıtalarına ait denize indirme donanımları bulunmaktadır. Bu donanımlar acil durumlarda kolayca kullanılabilir şekilde dizayn edilmiştir. Can salları, can filikaları ve kurtarma botlarına ait denize indirme donanımlarının temel özellikleri aşağıdaki başlıklar altında anlatılmıştır. 5.1 CAN SALI İNDİRME DONANIMLARI 42

43 Herhangi bir gemide bulunan can salı, salın tipine göre el ile gemiden denize atılır veya matafora ile denize indirilir. Üçüncü bir yol ise her can salının donatılmış olduğu hidrostatik kilitler vasıtasıyla gemi battıktan sonra su yüzeyine çıkarak kullanıma hazır hale gelmesidir. Bu kilitler 4 metre suyun altında can salını serbest bırakacak şekilde çalışmaktadır. Can salını denize indirmek için kullanılan donanım can salı denize indirilirken zamanından önce serbest bırakmayı önleyecek şekilde yapılmıştır ve can salı suya indiği zaman serbest kalır. Donanım can salının taşıyacağı insanların tamamı içinde olduğu zaman veya içinde hiç kimse olmadığı zaman geminin 10 ye kadar trimine ve 20 ye kadar bir tarafa yattığı durumlarda bile denize emniyetle indirilebilecek şekilde yapılmıştır. Bu denize indirme işi için donanım sistemi gemi güç devresinden bağımsız olarak yer çekimiyle veya depolanmış mekanik bir güç ile çalışacak şekilde yapılmıştır. Denize indirme sistemi gemi güvertesi üzerindeki bir mevkiden bir kişi tarafından çalıştırılabilecek şekilde dizayn edilmiştir. Mataforadan denize indirilen can salları ya yaşam yerine bitişik bir yerden ya da can salının denize indirilmeden önce taşındığı bir yerden denize indirilir.(can sallarının indirilmesi geniş bir şekilde Gemiyi Terk bölümünde anlatılacaktır.) Şekil 5,1 Denize İndirilen Bir Can Salı 5.2 CAN FİLİKASI İNDİRME DONANIMLARI 43

44 Gemilerde SOLAS gereği bulunan can filikaları; ya matafora denilen donanımlarla ya da serbest düşme donanımları ile denize indirilirler. Mataforalı donanımların klasik eski tipleriyle birlikte otomatik maynalı bir kaç çeşidi vardır, fakat otomatik olmayan donanım tiplerine genel olarak eski gemilerde rastlanır. Otomatik maynalı matafora donanımlarının can filikasını tam yüklü veya hafif durumda denize indirmek için gemi güç devresinden bağımsız olarak yer çekiminden başka güç kaynağına ihtiyaçları yoktur. Donanımın denize indirme sistemi, gemi güvertesi üzerindeki bir mevkiden, bir kişi tarafından çalıştırılabilecek şekilde yapılmıştır. Matafora donanım sisteminde insanlar ve malzemesi ile tam yüklü can filikasının aşağıya inişini(maynasını) durdurabilecek ve sağlam bir şekilde tutabilecek frenler vardır. Fren yastıkları su ve yağdan korunmuştur. Her çeşit matafora donanımı buzlanma durumunda çalışabilirliğini korur. Matafora sisteminde, filikayı denize indirmek için palanga donanım halat veya telleri kullanılmış ise bu donanım geminin en az su çektiği seyir durumunda uygun olmayan ve her iki tarafa da 20 den az olmayan bir açı ile yatması halinde bile can filikasının suya ulaşmasını sağlayacak uzunlukta olmalıdır. Ayrıca mataforalar bir tarafa yatan gemide diğer taraftaki can filikası denize indirilirken filikanın gemi bordasına sürtünmesi nedeniyle hasırlanmaması için filikayı koruyucu düzenekler(borda kızakları) ile donatılmıştır. Gemiyi terk esnasında filikanın üzerine gemiden(frengi veya tahliye devresi gibi) herhangi bir su boşaltımını önleyici düzenler vardır. Palanga veya palangalar donanımıyla denize indirilecek her can filikasında filikayı tutan her iki kancanın aynı anda çıkarılmasına yarayan serbest bırakma mekanizması vardır. Serbest bırakma mekanizmasında; can filikasını yüzer durumda iken veya kancalar üzerinde yük bulunmadığı zaman, serbest bırakacak normal serbest bırakma yeteneği ve filikayı kancalar üzerinde yük varken serbest bırakacak olan serbest bırakma yeteneği vardır. Mekanizmanın kontrol kolu, çevresindeki renklere göre arı bir renk ile boyanarak belirgin olması sağlanmıştır. Serbest düşme donanımı ise bir can filikasının içindeki kişiler ve malzeme ile tam olarak herhangi bir bağlantı olmaksızın bırakılarak denize düşmesine izin veren bir donanımdır. Eğimli bir kızağın kullanıldığı serbest düşüş donanımı denize indirme sırasında can filikasının içindekilere aşırı kuvvetin etkisi olmayacak şekilde yapılmıştır. Bu donanım can filikasının gemiden yeteri kadar açılmasını sağlamak için yeterli bir eğim açısı ve rampa uzunluğuna sahip sabit ve sert bir yapıdadır. Ayrıca bu donanım paslanmaya karşı etkin bir şekilde korunmuş ve can filikasının denize indirilmesi sırasında kıvılcım çıkarıcı sürtünmeyi veya darbeden meydana gelen kıvılcımı önleyecek şekilde yapılmıştır. 44

45 Şekil 5,2 Can Filikası İndirme Donanımları 5.3 KURTARMA BOTUNUN İNDİRME DONANIMI Kurtarma botları en geç 5 dakika içinde indirilebilmek üzere devamlı hazır bulundurulur. Kurtarma botu ve onun yerleştirme düzeni diğer bir indirme yerindeki can kurtarma aracının çalışmasını engellemeyecek bir şekilde olmalıdır. Bütün kurtarma botları sakin havada geminin üzerinde 5 knot yol varken gerektiğinde parima halatları kullanılarak denize indirilebilecek yapı ve dizayndadır. Denize indirme donanımı kurtarma botunu hem tam yüklü ve donatılmış durumda hem de en hafif durumda iken denize indirmek için gemi güç devresinden bağımsız olarak yer çekimi veya depolanmış mekanik bir güç ile çalışacak şekilde yapılmıştır. Denize indirme sistemi gemi güvertesi üzerindeki bir yerden bir kişi tarafından çalıştırabilir. Kurtarma botu taşıyacağı tüm insan ve malzeme ile yüklü durumda iken sudan kaldırabilecek güçte ve çabuk şekilde gemiye alınmasını sağlayacak matafora ve vinç donanımına sahiptir. Bu donanım insanlar ve malzemesi ile tam yüklü haldeki kurtarma botunu 0.3m/s den az olmayan bir hızda yukarıya çıkartır. Her kurtarma botunun gemiye alınması için el ile çalışır bir donanım da bulunur. BÖLÜM 6 DİĞER CAN KURTARMA ARAÇLARI 45

46 Denizde kullanılan can kurtarma araçlarından buraya kadar anlatılanların dışında gemilerde kullanılan halat atma aletlerini, genel alarm ve yayın sistemlerini, filika telsizlerini ve EPIRB leri ve SART ı sayabiliriz. 6.1 HALAT ATMA ALETLERİ Halat atma aletleri gemide aşağıdaki durumlarda kullanılır: Kurtarma işlemleri sırasında kurtarma gemisi ve tehlikedeki gemi arasında (çekme halatının alınması veya verilmesi, personelin tahliyesi ve varagele donanımını donatılması için) bağlantı kurmak. Geminin bağlanması sırasında zor şartlar karşısında Denize adam düştüğü durumlarda. Böyle bir durumda halat atma aleti ateşlenerek, denize düşen kişinin çok yakınına kılavuz halatının düşmesi sağlanır. Şekil 6,1 Halat Atma Aleti LSA Code(1996) ya göre halat atma aletlerinin minimum gereklilikleri(bölüm VII) Kılavuz halatını mümkün olduğu kadar isabetli bir şekilde atabilmeli. Her biri sakin havda kılavuz halatını en az 230 m taşıyacak, dörtten az olmayan roket fişeği vardır. Her birinin kopma kuvveti 2 kn dan az olmayan en az dört adet ince kılavuz halatı vardır. Halat atma aletinin kullanılmasını açıkça gösteren şema veya kısa talimatı vardır. 46

47 Roket tabancası ile ateşlenen fişek veya halatı ile bütün olan roket suya dayanıklı bir muhafaza içindedir. Ayrıca tabanca ile ateşlenen roket fişeği olması halinde halat ve fişekler ile ateşleme düzenleri hava şartlarına karşı koruyucu muhafaza içinde bulunurlar. 6.2 GENEL ALARM VE YAYIN SİSTEMLERİ Geminin genel alarm sistemi; gemi düdüğü veya sireni, ayrıca gemi ana devresinden ve emercensi güç kaynağından beslenen elektrikle çalışır. Zil veya klakson ya da diğer benzer uyarı sistemi ile yedi veya daha fazla kısa sesi izleyen bir uzun sesten oluşan genel alarm işaretini verebilir özellikte olmalıdır. Sistem köprü üstünden ve gemi düdüğü dışında diğer önemli noktalardan çalıştırılabilmelidir. Sistem bütün yaşam mahallinden ve personelin çalışma yerlerinden duyulabilir olmalıdır. Gemi içindeki emercensi kontrol yerleri ile role ve can kurtarma vasıtalarına binme yerleri arasında karşılıklı haberleşme için sabit ve seyyar cihazlar sağlanmıştır. Yolcu ve personeli role yerlerine çağırmak ve role cetveli içeriğindeki faaliyetleri başlatmak için genel alarm sistemi kullanılır. Sistem toplu çağrı sistemi veya diğer uygun haberleşme cihazları ile bütünleştirilmiştir. 6.3 FİLİKA TELSİZLERİ Can kurtarma vasıtalarında SOLAS kurallarına uygun taşınabilir bir filika telsiz cihazı bulunur. Bu taşınabilir telsiz cihazı acil bir durumda herhangi bir can kurtarma vasıtasına kolayca taşınabilecek ve korunmalı bir yerde tutulur. Can filikalarının baş-kıç istikametinde büyük aralıklarla yerleştirildiği gemiler dışında, filika telsiz cihazı geminin ana vericisinden en uzakta bulunan can filikalarının yakınına yerleştirilir. Filika telsizi tamamen kapalı can filikalarına ve serbest düşmeli can filikalarına monte edilmiş de olabilir. Bir filika telsiz cihazı; verici, alıcı, anten ve enerji kaynağından oluşur. Cihaz çabuk taşınabilir, su geçirmez, deniz suyunda yüzebilir ve görülebilir bir renkte olmalıdır. Cihaz gemiyi terkten sonra can kurtarma vasıtasında bulunan deneyimsiz bir kişi tarafından kullanılabilecek şekilde dizayn edilmiştir. Cihazın enerji kaynağı normal çalışma şartlarında 4 saat yetecek kapasitede olmalıdır. Cihaz khz ile khz arasındaki bantlarda yayın yapabilmelidir. Can kurtarma vasıtaları arasında gemi ile kurtarma botu arasında ve gemi ile can kurtarma botu arasında haberleşmeyi sağlamak için iki yönlü telsiz telefon cihazı (VHF) kullanılır. Her gemide en az üç adet bulunur. Enerji kaynağı şarj edilebilir nitelikte ve en az dört saat yetecek kapasitede olmalıdır. 47

48 Şekil 6,2 İki Yönlü Telsiz Telefon Cihazı 6.4 EPIRB (Acil Durum Mevki Bildiren Radyo İşaretleri) EPIRB cihazı, can kurtarma vasıtası acil durum mevki belirtme bikini, yapım ve modeline bağlı olarak, 406 MHz de ve uçaklar için tehlike frekansları olan 121,5 MHz ve/veya 243 MHz de yayın yapar. Bu sinyaller arama ve kurtarma (SAR) uçak ve gemilerine filikanın yerinin belirlenmesinde yardımcı olurlar. EPIRB cihazı, kullanma talimatına göre (ön yüzünde yazılıdır )derhal aktif hale getirilmiş olmalıdır. EPIRB cihazının pili en az 48 saat için sinyal göndermeyi devam ettirecek kapasitededir. Eğer gemiyi terk ederken EPIRB cihazını almaya vakit olmamışsa, gemi battığında EPIRB bulunduğu yerden otomatik serbest kalacak ve su yüzüne çıktığından itibaren sinyal göndermeye başlayacaktır. Bu nedenle, filikayla bölgede kalındığında EPIRB sinyalleri sayesinde arayıcılar tarafından yeriniz belirlenmiş olacaktır. 48

49 Şekil 6,3 EPIRB Cihazı 6.5 RADAR TRANSPONDER (SART) SART Arama ve kurtarma transponderi, aktif halde olduğunda arama yapan gemilerin ya da uçakların radarında görünür bir belirti/işaret verecektir. Bir filikanın ve içindeki kazazedelerin yerinin belirlenmesinde en etkili araçtır. Kullanma talimatları değişiktir fakat cihazın üzerinde açık bir şekilde yazılı olarak basılıdır. Cihaz filikada özel yeri varsa ( genel olarak serdümen kulesinin tavanına ) monte edilir ve el ile aktif hale getirilir. SART cihazı stand-by modun da 96 saat çalışabilir ve radar tarafından algılandığında ışıklı ve sesli işaret verir. Şekil 6,4 SART Cihaz BÖLÜM 7 GEMİYİ TERK Gemi terk edileceği ana kadar en iyi kurtarma aracıdır. Gemi suyun üzerinde yüzdüğü ve içinde bulunduğu acil durum hat safhada canlıları tehdit etmediği sürece terki düşünülmemelidir. Bunun değerlendirmesini en iyi olarak gemi kaptanı yapar ve ona güvenilmesi gerekir. Kaptanın gemiyi terk yerlerine emri ve gemiyi terk onayı verilmeden gemi kişisel kaygı ve kararla terk edilmemelidir. Kesinlikle kaptan emri beklenmelidir. 49

50 Geminin terk edilmesinin zorunlu olduğu kararı acil durumun önlenememesi ve kontrol edilememesi halinde son çare olarak sağ ve bilinçli olduğu sürece sadece kaptan tarafından alınır ve terk emri verilir. Kaptan sağ veya bilinci yerinde değilse bu kararı 1.zabit verir. Kaptan tarafından verilen gemiyi terk yerlerine emri kendisi veya köprü üstünde görevli güverte zabiti tarafından alarm ve anons şeklinde personel ve yolcuya duyurulur. Gemiyi terk alarmının belirli olması halinde durum müsait değilse anons yapılmayabilir. Gemiyi terk alarmı kesinlikle gemiyi terk etme emri veya izni değildir. Gemiyi terk alarmı ile personel ve yolcu gemi terk için toplanma yerlerine giderler ve gemiden ayrılış için gerekli hazırlıkları yaparlar. Kaptan toplanma yerlerine geçiş emri verdikten sonra gemiyi terk onayını verinceye kadar geçen süre içerisinde durum uygunsa gemiyi terk kararını, geminin mevkisini, varsa ölü ve yaralı durumunu mesajla ilgili yerlere bildirir. Bu arada ilgili zabit telsizle yardım çağrısı yapar ve çağrılara cevap alınması halinde diğer gemilerle ve sahil veya kurtarma ekipleri ile iletişime geçer, zaman olması durumunda bu haberleşme devam ettirilir ve kurtarma ekiplerinin gemiye ulaşması durumunda onlarla ortak çalışma sağlar. 7.1 CAN FİLİKALARININ DENİZE İNDİRİLMESİ Şişme tip can kurtarma araçlarının veya küçük sert yapılı botların doğrudan denize insan gücü ile indirilmesi bir bakıma kolay olabilir. Ancak ağır yapılı filikalar için mutlaka yardımcı sistemlere ihtiyaç vardır. Filikaların indirme sistemleri geminin 10º trim ve/veya 20º meyil halinde bile sorunsuz olarak çalışabilirler. Can kurtarma araçlarının indirilmelerinde sadece yerçekimi gücü kullanılır. Yerlerine alınmalarında ise elektrik, basınçlı hava, kol gücü gibi farklı güç kaynakları kullanılır. Bugün için gemilerde aşağıdaki indirme sistemleri kullanılmaktadır: Mataforalı sistem (Palangalı, Kızaklı) Vinçli sistem Serbest düşürmeli kızaklı sistem Palangalı Mataforalı İndirme Sistemi Palangalı mataforalı indirme sistemi küçük filika veya servis botlarının denize indirilmesinde kullanılan bir indirme sistemidir. Yat ve balıkçı gemisi gibi küçük tip gemilerde kullanılır. İndirme cihazı gemisine ve filika sına göre tek veya iki kollu matafora üzerindeki bir palangadan oluşmuştur. Kullanımları oldukça basittir. Palangaya filikanın ağırlığına göre el veya küçük bir vinç ile kumanda edilerek filika güverteden kaldırılır, küpeşteden albura edilir ve palanganın halatına boş verilerek filika denize indirilir. 50

51 Şekil 7,1 Palangalı Mataforalı İndirme Sistemi Kızaklı Mataforalı İndirme Sistemi Kızaklı mataforalı indirme sistemi büyük ve açık tip can filikalarının denize indirilmesinde kullanılan bir indirme sistemidir. SOLAS a tabi açık tip filikası olan hemen hemen tüm gemilerde bu tip indirme sistemini görebiliriz. Bu donanımda sabit bir kızak ve bu kızak üzerinde kayıp sonunda askıda tuttuğu filikayı küpeşteden albura eden iki kol bulunmaktadır. Filika baş ve kıçından bu kollara bağlı çelik telli ve makaralı matafora donanımının kancalarına asılı ve kızağın üst tarafından deniz bağı vurulmuş olarak sistem üzerinde durur. Açık tip filikaların indirilmesi için filika içerisinde 2 binme güvertesinde ise 3 kişi görevlendirilir. Yapılacak işler sırasıyla şunlardır: Filikayı dış etkilerden koruyan kapelâ açılır. Filikanın içerisine yağmur ve diğer nedenler ile dolan suyun kendi kendine boşalmasını sağlayan lavra deliklerinin tapaları kapatılır. Filikanın parimaları filika koltuklarına çabuk çözülür şekilde bağlanır. 51

52 Parimalar trenti ile matafora kolu arasından geçirilir ve güverteye salınır. Karanfil halatı üzerindeki can halat rodaları açılır. Matafora kollarını kızak üzerinde sabitleyen emniyet pimleri alınır. Filikanın pelikan kancalı deniz bosaları çözülür. Filikadan salınan parimalara uygun kaloma verilerek güvertedeki babalara volta edilir. Filikayı denize indirmekle görevli gemide kalan son kişinin filikaya İnmesini sağlayan binme güvertesindeki çarmıh denize salınır. Trentileri sabit tutan kastanyolaya kumanda edilerek filika binme Güvertesine kadar indirilir. Filikanın bordaya yaslı kalmasını sağlayacak baş ve kıç taraflarındaki emniyet kamçıları gemi güvertesindeki mapalarına takılır. Ventolar çözülür. Herkes filikaya bindikten sonra kaptanın onayı ve filika amirinin emri ile emniyet kamçıları çözülür ve frene boş verilerek filika denize kadar indirilir. Gemide kalan indirme görevlisi çarmıh yardımı ile filikaya iner. Parimalar mola edilerek filika gemiden ayrılır. (Eğer parimalar sıkışmış ve çözülemiyorsa baş ve kıç taraftaki baltalar ile kesilir) 52

53 Şekil 7,2 Kızaklı Mataforalı İndirme Sistemi Filikanın indirilmesinde sadece yerçekimi gücü kullanılır. Filikayı taşıyan donanım halatları yağdan ve sudan korunmuş ve buzlanmadan etkilenmeyen bir fren sistemi ile tutulmaktadır. Fren kastanyolaya kumanda ile boşaltılır ve kontrollü olarak filikanın mayna etmesi veya tutulması sağlanır. Bu frenin kontrolü sadece tek kişi ile yapılır. Eğitim sonunda yerine alınırken mataforanın kancalarına tekrar takılan filika bu sefer elektrikle veya hava ile çalışan vinç yardımı ile yukarı çekilir ve yerine oturtulur. Bu her iki sistemin çalışmaması halinde ki elektrik olmaması hali de olabilir motorun yanında elle döndürülen ve bir dişli kutusuna bağlı kol yardımı ile filika yerine alınabilir. Kol takılıp çıkartılabilir şekildedir ve filika alınırken dinlenmek için kol bırakıldığında dişli üzerindeki tırnaklar tamburun tekrar boşalmasını engeller. Burada dikkat edilecek bir husus herhangi bir tehlike oluşmasını önlemek için çelik çevirme kolunun işi bittikten sonra hemen çıkartılıp matafora üzerindeki yerine konulmasıdır. Bu kol dikkat çekici renkle boyanır Vinçli İndirme Sistemi Kapalı can filikaları genelde yük gemilerinde kıçtan kızaklı serbest düşürmeli yolcu gemilerinde ise bordadan vinçli veya kızaklı serbest düşürmeli sistem ile denize indirilmektedir. Vinçli indirme sistemi aracın indirilmesinde daha az görevlinin yer aldığı bir indirme sistemdir. Vinç motoru ve fren sistemi kızaklı mataforalarda kullanılan tipte olup motor ve filikayı taşıyan donanım telinin sarıldığı tambur ayrılabilir şekildedir. İndirme hazırlığı sırasında tambur motordan ayrılarak ağırlık fren üzerine alınır. Filikanın deniz bosaları çözülür. Herkes filikaya biner binmez kaportalar sıkıca kapatılır ve dışarıdaki hava ile irtibat kesilir. Kastanyolayı kaldırma teli vinçten filikaya kadar gelmekte ve kapalı filikanın içine dümen tarafındaki bir delikten girmektedir. Filikanın denize indirilmeye hazır olması ve filika amirinin emri ile bu tel çekilerek fren kolu kaldırılır ve filikanın kendi ağırlığı ile denize kadar 53

54 inmesi sağlanır. Kastanyolanın kaldırılması filika içerisinden bir tel aracılığı ile yapılabildiği gibi vinç platformundaki bir görevli tarafında da yapılabilir. Sistemin esası fren kolunun filika içerisinden indirme teli ile kontrol edilmesi şeklindedir. Filikanın bir yangın sırasında zararlı kimyasal gaz veya buharların olduğu bir ortamda veya ağır deniz şartlarında indirilmesi öncesinde filikanın deniz suyu ve hava valfları açılır ve tüm dışarıya olan açıklıklar kapatılır. Ancak yangın savunma sisteminin pompasını çalıştırmak için filikanın suya inmesini beklemek gerekir. Ayrıca hava tüpünün personel ve motor için sadece 10 dakika hava sağladığını unutmamak lazımdır. Acil değilse hava tüpünü açmak için gerekli olduğu ana kadar beklemekte yarar vardır. Tüm kaportaların kapatılması ile hava ve deniz su valfları açılır, imalatçının talimatına göre motor çalıştırılır. Filikanın suya indirilmesi ile bu sefer filika askı kancalarını kurtarma teli çekilerek filika askı kancalarından kurtarılır. Kancaları açan tel donanım kanca ile kilitli kol mekanizması arasında bulunmaktadır. Açma teli açma kolunun çekilmesi ile kancaları açmakta ve filikayı vinç telinden ayırmaktadır. Açma kolunun bulunduğu mekanizmanın bir parçası da hidrostatik tapadır. Bu tapanın görevi filika suya oturmadan, askı kancalarının açılmasını engellemektir. Filika suya oturunca su basıncı ile tapanın içerisindeki hidrolik kolu tutan kilidi açılır ve bu şekilde kol çekilebilir olur. Kol yardımı ile çekilen açma teli kancayı açarak filikayı vinç tellerinden ayırır. Dalgalar ile bir yükselip bir alçalan filikanın kancalarına binen yük kilit açıldıktan sonra bu kollu sistem sayesinde yenilebilir ve kancalar açılabilir. Çok acil durumda gözlem camından görülebilen kilit göstergesi elle yukarı kaldırılarak kilit açılır. Bu işlem sadece filika suya tamamen inmesine rağmen hidrolik tapadaki bir sorun nedeniyle kilidin açılmaması halinde yapılmalıdır. Filikanın tekrar gemiye alınmasında işlemler tersine uygulanır. Ancak matafora kancalarının tekrar takılmasında dikkatli olunması, kancanın tam olarak yerine oturmuş olduğunun görülmesi gerekir. 54

55 Şekil 7,3 Vinçli İndirme Sistemi Serbest Düşmeli Kızaklı Sistem Günümüzde gemiyi en çabuk terk etme yöntemi kıçtan kızaklı serbest düşmeli bir kapalı filika ile gemiyi terktir. Serbest düşürme yöntemi bir can filikasının içindeki kişiler ve malzeme ile herhangi bir bağlantı olmaksızın kızak üzerinde serbest bırakılması ile denize düşmesine müsaade edilen filikayı denize indirme yöntemidir. Sistemdeki kızak can filikasının gemiden yeteri kadar açılmasını sağlamak için yeterli bir eğim açısı ve rampa uzunluğuna sahip sabit ve sert bir yapıdadır. Kızak açısı ve kişi oturma düzeneği denize düşme esnasında can filikasındakilere aşırı kuvvetlerin bir etkisi olmayacak şekilde yapılmıştır. Ayrıca bu donanım paslanmaya karşı etkin bir şekilde korunmuş ve can filikasının denize indirilmesi sırasında sürtünme veya darbeden kaynaklanan bir kıvılcımı engelleyecek şekilde yapılmıştır. Bu can filikalarının kullanımları oldukça kolaydır. Personel ve yolcu filika içinde hazır olduktan sonra kaportalar kapatılıp hava tüpleri ve filikayı tutan kanca fora edilerek düşmeye bırakılır. Filika denize indikten sonra alabora dahi olsa kendi kendine doğrulabilir. Filika düzeldikten sonra gemiden uzaklaşınca kaportalar açılarak hava tüpleri kapatılır. Şekil 7,4 Serbest Düşmeli Kızaklı Sistem 55

56 Şekil 7,5 Serbest Düşmeli Filikanın Denize Düşme Anı 7.2 CAN SALLARININ DENİZE İNDİRİLMESİ Can salları geminin batması halinde otomatik olarak kendi kendine şişmesinin yanı sıra gereklilik halinde personel tarafından da denize atılarak şişirilebilir. Bunu için pelikan kancası açılarak deniz bağı sökülen ve pariması zayıf bağlantısından ayrılan en fazla 185 kg ağırlığındaki can salı denize atılacağı inme aracının bulunduğu yere götürülerek önce pariması sağlam bir yere bağlanır ve sonra sal denize atılır. Yüzerliği sayesinde su üzerinde kalan salın pariması çekilerek içerisindeki tüp patlatılır ve sal şişirilir. Tamamen şişen ve çadırı açılan sala ya bulunduğu yerdeki bir inme aracı ile ya da parimasından çekerek yanına götürüldüğü bir inme aracından inilerek binilir. Tamamen şişmeden binilirse iç basınç yüksek olacağından gaz basınç ayar valfından kaçarak salın yetersiz şişmesine sebep olur. 56

57 Şekil 7,6 Can Salının Mataforayla Denize İndirilmesi Özellikle yaşlı, çocuk, hasta ve sakat insanların bulunduğu yolcu gemilerinde bu kişilerin denizden can sallarına binebilmeleri sorun olur. Bu nedenle kaydırak sisteminin olmadığı gemilerde yolcular için güvertede şişirilen can salları kullanılır. Bu sallar güvertede şişirilerek su seviyesinden 15 m den daha yüksekte olmayan tek kollu mataforalar ile denize indirilirler. Şekil 7,7 Denize İndirilmiş Bir Can Salı Burada kullanılan tek kollu mataforalar aynı zamanda kurtarma botlarının denize indirilmesinde de kullanılır. Mataforanın kullanımı aynı olmasına rağmen aralarındaki fark can salları kullanıma hazır değildir önce şişirilir sonra indirilir. Fakat kurtarma botları şiş ve kullanıma hazır durumdadır. Her halükarda her iki can kurtarma aracı da acil bir durumda en fazla beş dakika içerisinde denize indirilmeye hazır hale getirilebilmeli ve mürettebatı üç dakika içinde bota binebilmelidir. Can kurtarma araç imalatçıların farklı olması nedeniyle can salı tiplerinde çok az da olsa bazı değişiklikler olabilir. Fakat genel sistem aynıdır ve bir tip kurtarma aracının hazırlamasını bilen diğerlerini de hazırlayabilir. Ayrıca bunlara ait basit, kolay anlaşılır resimli kullanım açıklamaları denize indirme araçlarının ve can kurtarma araçlarının üzerinde ve yakınlarında bulundurulur. Bu yazı ve işaretler acil durum aydınlatma koşullarında görülür ve işaretler IMO tarafından önerilen sembollere uygun olur. Gemi bir acil durum sonucu terk edilebilir. Bu acil durumda büyük bir ihmal ile jenarötörler durmuş olabilir. Bu yüzden tek kollu mataforalar durmuş olabilir. Bu yüzden tek kollu mataforalar insan gücü ile çalıştırılabilmelidir. Ancak can salının tersine eğer bu mataforayı aynı zamanda kurtarma botları için kullanıyorsak el ile kumandaya ilaveten bir motor gücüne ihtiyacımız olabilir. Çünkü kurtarma botları içerisinde insanlar olduğu halde 57

58 gemiye alınacaktır. Eğer bu mataforalara motor gücü eklendiyse bu mataforalar tam yüklü haldeki kurtarma botunu 0,3 m/s den az olmayan bir hız ile yukarıya çıkarabilmelidir. Güvertede şişirilerek binilen ve tek kollu matafora ile denize indirilen can sallarının Hazırlanıp indirilmesinde şu yol kullanılır: Taşınarak denize indirileceği küpeşte kenarına getirilen can salının patlatma pariması bir miktar çıkartılır ve çıması bir yere bağlanır. Baş ve kıç tarafındaki parimalar ile can salı güverteye kalomalı bağlanır. Tek kollu matafora yanındaki dirisa kolu ile sal üzerine çevrilir. Matafora üzerindeki fren kolu kaldırılarak mataforanın askı kancası aşağıya mayna edilir. Askı kancası salın üzerindeki askı mapasına takılır. Matafora üzerindeki vira kolu çevrilerek sal askıya alınır. Daha sonra matafora çevrilerek sal küpeşteden albura edilir. Salın şişirme pariması sonuna kadar çekilerek tüp patlatılır ve salın şişmesi sağlanır. Şişerek kendi kendine hazır olan sal güverte hizasına kadar indirilir. Bağlama parimalarının boşu alınarak sal sabitlenir. Sala binildikten sonra kanca boşaltma halatı içeri alınarak, parimalar mola edilir. Serbest kalan sal denize indirilir. Denize inen sal suya değer değmez kanca açma salvosu çekilerek kanca açılır ve sal denizde şişirme pariması gemiye bağlı olarak mataforadan serbest kalır. Mataforanın özel bırakma kancası üzerinde ağırlık varsa kendiliğinden açılmayacak şekilde yapılmıştır. Can salı denize indiğinde açma salvosu çekilerek kanca açılır. Acil bir durumda suya değmeden açılmak istendiğinde emniyet salvosu çekilir. Eğer açılmazsa hızlı ve sert bir şekilde bir kaç defa çekilmelidir. Bir arıza dışında can salı deniz seviyesine 2m kalıncaya kadar alçaltılmadan açılmamalıdır. 7.3 GEMİYİ TERK KAYAKLARI 58

59 Genelde yolcu gemilerinde fazla sayıda olan yolcunun acil durumda gemiyi süratli ve emniyetli olarak terk etmesini sağlamak için kullanılan, gemiyi terk yerlerinden denize kadar uzanan bir şekilde kurulan şişme kayaklardır. Özellikle borda yüksekliği fazla olan büyük kapasiteli feribotlarda çok çabuk atılabilmesi, kolay kurulabilmesi, yolcular için rahat, güvenli ve süratli olarak geminin terkinin sağlanabilmesi açısından tercih edilmektedir. Bir veya iki kayaklı olan tipleri vardır, bunlar 30 dakika içinde 360 yolcuyu boşaltabilecek kapasitedir. Şekil 7,8 İki Farklı Gemideki Gemiyi Terk Kayakları Gemiyi terk kayakları su seviyesinden en fazla 15 metre yukarıda olan bir güverteye yolcu salonu ile iştirakli olan tarafa yerleştirilir. Burada çelik bir sandık içinde havası alınmış şekilde ve (N2) şişirme tüpleri ile birlikte muhafaza edilir. Şekil 7,9 Gemiyi Terk Kayaklarıyla Boşaltılan Bir Yolcu Gemisi 59

60 Kurulması uçaklardaki kaçış kayaklarının çalıştırılmasına çok benzer. Kayak bir kolunun el ile çekilmesi halinde 2 ile 5 dakika arasında otomatik olarak şişerek kendi kendine açılır. Kayağın alt kısmına can sallarının kapasitesine göre gemiyi terk platformu yerleştirilir. Bu platformlar can salları platforma çekilinceye kadar tampon bir bölge gibi görev yapar. 7.4 BATAN BİR GEMİNİN OLUŞTURDUĞU TEHLİKELER Batan geminin çevresinden bir an önce ayrılmak, oluşturduğu bazı tehlikeler gerekçesi ile önem arz etmektedir Girdap Batan gemi bir girdap oluşturur. Bu girdap çevresindeki yüzer nesneleri de beraberinde suyun içine çeker. Bu çekim gücünün derecesi geminin tonajına, boş hacmine, dengede olup olmadığına ve batış hızına göre değişkenlikler gösterir. Bu girdaptan kurtulmak için zamanında gemiden avara etmek ve uzaklaşmak gereklidir Gemiyi Terk Edenler Geminin batması sırasında oluşabilecek panikler, ölüm korkusundan oluşan disiplinsizlikler, kontrolsüz denize atlamalara, dikkatsizlikten denize malzeme düşürülmesine veya bakılmadan can salı atılmasına sebep olabilir. Bakılmadan veya kaza ile olabilecek bu olaylarda zarar görmemek için biran önce gemiden avara edilerek ayrılmak gerekir Gemiden Denize Dökülen Yük ve Malzemeler Geminin batmasından sonra yüzer maddeler su yüzeyine hızla çıkarlar ve havaya fırlayarak belirli bir yükseklikten sonra da düşerler. İşte bu sudan çıkış ve suya düşüş suda yüzen kazazedeler ve can kurtarma araçları için büyük bir tehlike oluşturur. Aynı şekilde geminin bir tarafa yatarak batması durumunda da güvertedeki yük ve diğer malzemeler kayarak denizdekilerin üzerine düşer. Bu neden ile bir an önce gemiden avara etmek gerekir Yükün Deniz Suyu ile Reaksiyonu Gemi ambarlarında bulunan ve su ile reaksiyona girebilen yüklerin reaksiyon sonucu çıkarttığı gazların genleşmesi veya infilakı sonucu oluşan basınç ve savrulan parçalar çevreye zarar verir. Ayrıca reaksiyon sonucu çıkan gazlar, zehirleyici, boğucu, tahriş edici olabilir ve yine kazazedelere zarar verebilir. Bir an önce gemiden ayrılmanın nedenlerinden biri de budur. Su içerisinde bulunan kişilerin patlamalardan sakınmak için gemiden sırt üstü yüzerek uzaklaşmalarında yarar vardır. 60

61 7.4.5 Gemiden Sızan Akaryakıt ve Kimyasallar Geminin batması sırasında gerek geminin kendi malzemesi, gerekse gemide yük olarak bulunan akaryakıt, yağ veya kimyasalların denize yayılan kısımlarından veya bunların buharlarından veya yanmalarıyla oluşturdukları ısı ve dumandan kaçınmak için gemiden hemen uzaklaşmak gerekir. Eğer kazaya uğramış bir gemiden denize dökülen akaryakıt içerisinde yüzülüyorsa hafif ve yavaş kulaçlarla kurbağalama stilinde yüzülmelidir. Eğer grup şeklinde bulunuluyorsa iyi yüzme bilenler başa geçerek sızıntı bölgesinde kulaçlarla kanal açıp ilerlenmelidir. 7.5 GEMİDEN AVARA ETMEK Batan geminin oluşturduğu tehlikelerden kurtulmak için zamanında gemiden avara etmek ve en azından 0.25 mil uzaklaşmak gerekir. Bu mesafe batan geminin büyüklüğüne göre değişir.0.25 Mil referansı ortalama bir değerdir Can Filikasının Avarası Mataforalı filikalar denize indirilirken baş ve kıç taraflarından parimalar ile gemiye bağlıdır. Gemiden avara etmek için acele etmeli ve gemi denizlere borda vermeden ayrılma işlemi tamamlanmalıdırlar. Ayrılırken önce baş parima kolay çözülür şekilde yapılan bağından çözülerek mola edilir veya sıkışmışsa filikanı baş ve kıçında bulunan baltaları ile kesilir. Kesilirken mümkün olduğunca filikada uzun halat kalmasına çalışılır. Gemide ileri yol varsa filika ile geminin arasına giren su ve filikanın biri baş diğeri kıç tarafta bulunan açevela gönderi yardımı ile filikanın başını açılırken kıç parimanında boşu alınır ve pervane neta tutularak makineye verilen ileri yol ile gemiden uzaklaşılır. Eğer gemide yol kalmamış, denizlere borda vermiş ve filikada rüzgâr üzerindeyse gemi filikadan daha süratli düşeceğinden filikanın başı yine açacaktır ve ileri yol ile gemiden ayrılanabilecektir. Ancak filika rüzgâr altındaysa gemi filika üzerine düşeceğinden gemiden avara etmek zor olur. Bu durumda filikanın kıçını açevela gönderiyle açarak tornistan ile gemiden ayrılmak daha kolaydır. Filikalarda makinenin yanı sıra kürekte bulunur. Makinenin çalışmaması halinde derhal filikada bulunan ıskarmozlar ve kürekler takılarak, kürek yardımı ile gemiden uzaklaşılır. Can kurtarma araçları toplanma yerine giderken sudaki kazazedeleri araçta bulunan kurtarma halkaları ile araca çeker ve alırlar. Ayrıca gemiden ayrılmış can sallarını da toplanma yerine kadar yedeklerler Can Salının Avarası Filikalar makine gücü ile gemiden ayrılabilir. Ancak can salları için aynı şeyi söyleyemeyiz. Onlar tek salvoları ile gemiye bağlıdır ve ayrılma için de motorları yoktur. 61

62 Gemiden avara etmek için ya rüzgâr veya akıntıyı veya gemideki ileri yolu kullanmak ya da filikalardan yardım almak zorundadırlar. Bu neden ile yine filikalarda olduğu gibi gemi denizlere ve rüzgâra borda vermeden avara etmeleri gerekir. Gemi henüz denizlere borda vermemişse gemide ileri yol olduğundan parimasını mola eder etmez sal geride kalarak geminin kıç tarafından ayrılacaktır. Eğer geç kalınmış ve sal rüzgâr üstündeyse yine sorun olmayabilir. Rüzgâra daha büyük yüzey gösteren gemi saldan daha hızlı hareket ederek saldan uzaklaşabilir. Ancak bu geminin serbest borda yüksekliğine ve saldaki ağırlığa bağlı olacağı için salı indirmeden bu durum hesap edilmelidir. Ayrıca gemiden ayrılma için salda bulunan kürek ve deniz demiri kullanılabilir. Ancak sal geminin rüzgâr altındaysa sorun yaşanır. Bu durumda salın filika veya kurtarma botlarının yardımına ihtiyacı olacaktır. Salın gemiden avarası sırasında parima sıkışır ve açılamazsa sala bir salvo ile bağlı olan yüzer çakı yardımı ile parima kesilir. Parimanın kesilmesi sırasında salda mümkün olduğunca uzun halatın kalmasına gayret edilir. 7.6 TOPLANMA Eskiden kazazedelerin kurtuluşunda öncelik kendilerinin kurtulmalarıydı ve bu amaçla filikalarda uzun seyir şartları aranmakta ve karaya çıkmada emniyet şartları geliştirilirdi. Ancak 1999 yılında Küresel Deniz Tehlike Güvenlik Sistemi nin yürürlüğe girmesinden sonra kazazedelerin kurtuluşundaki öncelik kurtarılma şeklinde değişmiştir. Bu nedenle can kurtarma araçları karaya yakın değilse toplanarak gelecek yardımı beklerler. Eğer kara yakınsa oraya ulaşabilmek için de filikalara 6 kts sürat ile 24 saat götürebilecek kadar yakıt ve 1 adet pusula konur Can Kurtarma Araçlarının Neta Alanda Toplanması Gemiden avara eden filikalar motorları ile gemiden 0.25 mil uzaklaşmış olan kaptan filikasının çevresine toplanırlar. Can salları ise kurtarma botunun veya bir filikanın gelerek kendilerini toplanma yerine çekmesini beklerler. Bu arada kürekleri ve deniz demirlerinden yararlanarak gemiden uzaklaşmaya fakat toplanma yerinden uzaklaşmamaya çalışırlar. Deniz demirinin pariması can salının girişinin yan tarafına bağlıdır. Deniz demiri atmış olan bir sal rüzgâr ve denizler yan duracak durumunu korur. Bu şekilde salın dalgalarla ve rüzgârla alabora olmasını önlenir. 62

63 Şekil 7.10 Toplanmaya Çalışan Can Salları Sudaki Kazazedelerin Toplanması Filikaların gemiden avaraları sırasında kendi ekiplerinden eksik olsa da olmasa da herkes denizde kazazede olup olmadığını kontrol eder. Gerek avara ederken gerekse gemiden açıldıktan sonra diğer filikalar ile de muhabere yapılarak eksik kişi olup olmadığı kontrol edilir. Varsa filikalar ile arama yapılır ve denizden toplanılır. Kazazedelerin toplanmasında daha su içerisindeyken kazazedenin yaralı veya bilinçsiz olup olmadığına bakmak araca alırken de buna göre davranmak gerekir. Yaralının yaralarının açılmayacağı şekilde, bilinçsiz olanın da yatay vaziyette araca alınmasına gayret edilir. Dalgalı denizde bulunan kazazedeye can filikası ile yaklaşırken rüzgârın sürükleyip çarpma ihtimalinden dolayı çok ağır yaklaşılıp biraz açık durulmalıdır. Kurtarma halkası atılarak tutması sağlanır. Kazazede yavaşça filikaya yaklaştırılır elle tutulacaksa rüzgâr üstü omuzluktan ve çarmıh kullanılarak filikaya alınmalıdır. Eğer yaralı veya gücü tükenmiş ise ve kurtarma halkasını tutamıyorsa can yelekli, belinden bir can halatı bağlanmış dalma giysili görevli denize girerek yardımcı olur ve kazazede filikaya alınır. Kazazede yaralıysa yarasına dikkat edilerek şuursuz ise yatay vaziyette kurtarma aracına alınmalı ve sırt üstü yatırılmalıdır. 7.7 BEKLEMEYE HAZIRLIK Denizdeki kazazedeler ve sallar toplanmış olarak batan gemiden 0.25 nm uzaktaki Kaptan filikası çevresinde buluşan tüm can kurtarma araçları; Birbirlerine bağlanırlar Eğer ayrılış sırasında kaybedilmediyse her filikada iki tane 15m. den az olmamak kaydı ile filikanın yerleştirildiği yerden geminin en az deplasmandaki su seviyesine mesafesinin iki katı uzunlukta parima vardır. Otomatik can salının pariması aynı zamanda 63

64 tüp patlatma parimasıdır ve 36 metredir. Yedekleme ve diğer can kurtarma araçları ile bağlanmada bu parimalar kullanılır. Bir birleri ile bağlanırken parimalara yarım dalga boyu uzunluğunda kaloma verilir. Filikanın makinesi kontrol edilir gerektiğinde çalıştırılmaya hazır hale getirilir. Can kurtarma araçları toplanma yerinde birbirine bağlandıktan sonra filikaların makineleri durdurulur. Filikadaki ayar tamir takımı ile gerektiğinde tekrar çalışacak şekilde ayarları yapılır ve bırakılır. Tüm deniz demirleri denize atılır Denizdeki arama çalışmaları, verilen tehlike alarmından öğrenilen, geminin batmadan önceki son mevkiden başlar. Rüzgâr ve akıntı etkisiyle verilen son mevkiden uzaklaşma kazazedelerin bulunmasını zorlaştırır ve bulunması için geçecek zamanı artırır. Oysa kazazedelere bir an önce ulaşılmasında hayati önem vardır. Deniz demiri su paraşütü benzeri bir malzeme olup denizin içinde suyu tutar ve aracın denizde sürüklenme süratini ve sallanmasını azaltır. Gerek olduğu durumlarda, iki deniz demiri de atılabilir. Fakat halatlarına farklı kalomalar vermek suretiyle birbirlerine dolanmaları önlenmelidir. Toplanma yerindeki tüm araçlar deniz demirlerini atarak kurtarma yardımını beklerler. Epirb cihazı çalıştırılır Gemi terk edilirken alınan veya alınamamışsa kendi kendine su üzerine çıkan Epirb bulunarak araca alınır. Üzerlerindeki düğmeden kolayca çalışır hale getirilebilir veya doğrudan salvosu can kurtarma aracına bağlandıktan sonra denize salınarak kendi kendilerine çalışmaları sağlanır. Basit çalıştırılması cihaza göre değişebilir ve cihazın üzerinde gösterilmiştir. Çalışma süresi 48 saattir. Sart cihazları kurulur Sart cihazlarının imalatçı firmasına göre çok çeşitleri olmakla birlikte kullanımları kolaydır. Üzerindeki düğmeden kolayca çalışır hale getirilebilirler. Varsa anteni açılarak can kurtarma araçlarından birine mümkün olduğu kadar yükseğe dikilir. Dikilme imkânı yoksa salvosu ile denize dahi salınabilir. Devreye alındığında 96 saat bekleme süresi(stand-by) vardır. Devreye alındığında hemen aktive olursa 8 saat süre ile sinyal göndermesi yapabilir. Gönderdiği sinyal ile çevredeki gemilerin radarlarında iz bırakarak bulunmayı sağlar. Gemiden birden fazla getirilen cihaz varsa hepsi aynı anda çalıştırılmaz birisinin şarjı bitince diğeri devreye alınır. Şişme can salının onarımı yapılır. Radar reflektörü kurulur. 64

65 Radar reflektörü birbirine 90 derece açı ile birleştirilen alüminyum levhalardan oluşan çevredeki radarlardan gelen radyo dalgalarını iyi bir şekilde yansıtarak çevre gemilerin radarlarında fark edilmeyi kolaylaştıran metal bir alettir. Ahşap veya fiber teknelerin radar sinyallerini yansıtma özelliğinin az olması nedeni ile tüm can kurtarma araçlarına birer tane radar reflektörü konur. Toplanma yerlerinde can kurtarma araçları radar reflektörlerini mümkün olan en yüksek yere asarlar. Burada filika küreklerinden yararlanılabilir. Amirin görev, yetki ve sorumlulukları hatırlatılır, gözcü vardiyası oluşturulur. Gemi terk edilmiş olsa bile gemideki hiyerarşik yapı bozulmaz. Kaptan tüm personel ve yolcunun sorumluluğunu taşımaya personelde amir olarak onu tanımaya devam eder. Her can kurtarma aracının da ayrıca birer amiri vardır ve bu amirler araçlarında bir gemi kaptanı gibi komuta, kontrol ve disiplin yetkisine sahiptir. Araçta disiplinin adaletin ve moralin sağlanması onun en önemli görevlerindendir. Malzemenin dağıtımı ve muhafazası onun sorumluluğundadır. Dağıtımda ve adaleti sağlamada azami dikkat ve hassasiyet göstermeli iyi bir lider olunmalıdır. Araçtaki tüm kişilerin selamete ulaştırılmasında birinci derecede sorumludur ve diğerleri de ona yardımcı olmakla görevlidir. Ancak tüm can kurtarma araçları denizde toplu olarak bulunmaya çalışırlar ve bu arada gemi kaptanının emir ve komutası altında bulunurlar. Araç amirleri, zorunluluklar haricinde kendi başlarına hareket edemezler. Amirin bu görev, yetki ve sorumlulukları personele hatırlatılır. Araçta ayrıca bir de gözcü vardiyası oluşturulur. Sağlıklı araç personeli sırasıyla hava şartlarına ve personelin durumuna göre çok uzun olmayan sürelerde gözcülük görevini yürütür. Görevleri sırasında, arama kurtarma ekiplerini, gemi, uçak gibi yardım alınabilecek araçları, hava durumundaki değişiklikleri, diğer araçların durumlarını, denizde yüzen cisimleri gözler, durumdaki değişimleri araç amirine bildirir. Can kurtarma aracının kürek, dümen, tente gibi aksamı ve SART, EPIRB gibi cihazların kontrolünü yapar, zarar görmesine sebep olabilecek durumları takip eder, engeller ve değişimleri filika amirine bildirir. Can kurtarma aracındaki kişilerin durumlarını da takip eder olası sorunlardan kaptanı haberdar eder ve ara sıra da aracı havalandırır. Kurtarılma helikopterler veya deniz araçları ile gerçekleştirilir. Helikopterden sarkıtılan kurtarma sapanı ve sedyesi gibi araçlar ile kazazedeler helikoptere alınarak kurtarılır. 65

66 Şekil 7.11 İki Farklı Can Salından Helikopterle Kurtarma Operasyonu Yaklaşamayan deniz araçları ile arada vargele düzeneğinin kurulmasında gemiden getirilen halat atma cihazı kullanılabilir. Şekil 7.12 Varagele Donanımı 7.8 GEMİLER VE SU ÜSTÜ TAŞITLARIYLA HABERLEŞME Bir uçak tehlikede olan veya normal seyirdeki su üstü taşıtı ile haberleşme yapmak 66