Prof. Dr. Mehtap Tatar

Transkript

1 Ulusal Sağlık k Hesapları Prof. Dr. Mehtap Tatar Hacettepe Üniversitesi Sağlık k Ekonomisi ve Sağlık k Politikası Araştırma rma ve Uygulama Merkezi (HÜSEP)

2 Ulusal Sağlık k Hesapları Amaç: Türkiye için i in OECD ile uyumlu bir Ulusal Sağlık k Hesapları modeli geliştirmek Bu modele uygun olarak 1999 ve 2000 yıllary lları için in ulusal sağlık k hesaplarını çıkarmak İlgili Kurum: Sağlık k Bakanlığı Çalışma Ekibi: Harvard Üniversitesi Halk Sağlığı Okulu Hacettepe Üniversitesi Sağlık İdaresi YüksekokuluY

3 Ulusal Sağlık k Hesapları Kaynağı ğına, gerçekle ekleştiği i yere veya harcamanın n amacına bakılmaks lmaksızın, bir ülkede bir yıl y l boyunca yapılan tüm t sağlık k harcamalarının n tanımlay mlayıcı hesaplamasıdır. Cevaplanan sorular: Para nereden geliyor? Para nereye gidiyor? Ne tür t r mal ve hizmetler sunuluyor/satın n alınıyor?

4 Kaynak Finansman Kurumu Hizmet Sunucusu Sağlık Fonksiyonları KAMU Merkezi Devlet Yerel Yönetim ÖZEL Merkezi Devlet Yerel Yönetim Sos. Güvenlik Özel Sosyal Sigorta Hastaneler Ayakta Bakım Sunanlar Perakende Satış ve Diğer Tıbbi Malzeme Sunanlar Tedavi Edici Hizmetler Rehabilite Edici Hizmetler Yardımcı Sağlık Hizmetleri İşveren Hanehalkı Diğer Özel Dış Alem Özel Sigorta Şirketleri Hanehalkı Cepten Yapılan Ödemeler HHEKAK İşletmeler Halk Sağlığı Programları Genel Sağlık Yönetimi ve Sigorta Diğer Ayakta Hastalara Verilen Tıbbi Malzemeler Koruma ve Halk Sağlığı Hizmetleri Sağlık Yönetimi

5 Etkili Politika Belirleme Kaynakların harekete geçirilmesi USH (Finansal veri) Rasyonel öncelik Daha iyi yönetim Sağlık Statüsünde İyileşmeler Etkili kaynak dağılımı

6 Makro Büyüklükler

7 Sağlık Harcamaları Trilyon TL Milyon ABD $ Milyon SGP $ Trilyon TL Milyon ABD $ Milyon SGP $ Cari Harcamalar CSH/GSYİH% H% 6,2 6,3 Yatırım Harcaması TSH TSH/GSYİH% H% 6,4 6,6 Genel Sağlık Harcaması GSH/GSYİH% H% 6,8 6,9 SGP: Satın Alma Gücü Paritesi

8 OECD Ülkeleri Toplam Sağlık k Harcamalarının n GSYİH İçindeki Oranı (%), ,1 10,6 10,4 9,7 9,3 9,2 9,2 9 8,9 8,8 8,4 8,4 8,2 8,1 7,9 7,9 7,7 7,7 7,6 7,5 7,3 7,1 7,1 6,7 6,6 6,4 5,7 5,6 5,5 5,5 5,1 ABD Almanya İsviçre Yunanistan Fransa İzlanda Portekiz Avustralya Kanada Belçika Danimarka İsveç Hollanda İtalya OECD Ortalaması Yeni Zelanda Avusturya Norveç Japonya İspanya İngiltere Çek Cumhuriyeti Macaristan Finlandiya Türkiye Irlanda Polonya Meksika Lüksemburg Slovakya Kore

9 GSYİH İçinde Sağlık k Sektörü 2000 yılında y %6,6*% 6* 2003 yılında y %7,4**% 2003 yılında y %6,7***% Kaynaklar: * Türkiye USH Çalışması, ** OECD Health at a Glance OECD Indicators, 2005 *** World Bank, Turkey Country Economic Memorandum, February 23, 2006

10 Turkey nin Toplam Sağlık k Harcamaları (TSH) benzer gelir düzeyindeki d ülkelerden yüksektir Dünya Bankası* TSH/GSMH (%) = 5,8 6,3 Romanya Rusya Meksika Şili TÜRKİYE: 6,7 OECD** TSH/GSMH (%) = 5,6 6,9 Kore Slovakya Meksika Polonya Lüksembourg TÜRKİYE: 7,4 Kaynaklar: * World Bank, Turkey Country Economic Memorandum. February 23, 2006 ** OECD Health at a Glance OECD Indicators, 2005

11 Bu durumda; Türkiye sağlığ ığa a yeterince kaynak ayırm rmıyor tezi bu veriler ışığında yeniden gözden g geçirilmelidir Türkiye orta gelirli, karşı şılaştırılabilir labilir ülkeler arasında harcama dağı ğılımında üst sıralardas Kaynak tahsis ve kullanım m verimliliği daha öncelikli bir sorun

12 Kişi i Başı şına Sağlık k Harcaması (2000) TL ABD $ SGP $ Cari Toplam Genel

13 OECD Ülkelerinin Kişi i Başı şına Toplam Sağlık Harcamaları,, 2000 (SGP) Türkiye ABD İsviçre Norveç Lüksemburg Almanya İzlanda Kanada Fransa Avustralya Danimarka Belçika İsveç Hollanda Avusturya İtalya Japonya OECD Ort. İngiltere İrlanda Finlandiya Yunanistan Yeni Zelanda Portekiz İspanya Çek Cuhuriyeti Macaristan Kore Slovakya Polonya Meksika

14 ABD Norveç İsviçre Lüksemburg İzlanda Kanada Almanya Hollanda Fransa Belçika Danimarka İsveç Avustralya (2002) İrlanda OECD Ort. Avusturya İtalya B. Krallık (2002) Japonya (2002) Finlandiya Yunanistan Yeni Zelanda İspanya Portekiz Çek Cum. Macaristan Kore Slovakya Polonya Meksika Türkiye Kişi i Başı şına Sağlık k Harcamaları (2003, US$ SGP) Kaynak: OECD Health at a Glance, OECD Indicators, Not: Slovakya Hacettepe veri bulunmadığı Üniversitesi için OECD Sağlık ortalamasına k Ekonomisi dahil ve Sağlık edilmemiştir. k Politikası Araştırma rma ve Uygulama Merkezi (HÜSEP)

15 OECD de Kamu ve Özel Sektör r Sağlık Harcamaları,, % 80% 60% 40% 20% 0% Çek Cumhuriyeti Slovakya Norveç İsveç İzlanda Danimarka Japonya Hollanda Lüksemburg Almanya Yeni Zelanda Fransa Finlandiya İtalya İngiltere İrlanda Macaristan Belçika Kanada Polonya Avusturya Portekiz Avustralya Türkiye İsviçre Yunanistan Kore Meksika ABD Kamu Özel

16 Sağlık Harcamalarının Finansman Kurumu, Hizmet Sunucusu ve Fonksiyonlara Göre Dağılımı

17 Cari Sağlık k Harcamalarının n Finansman Kurumlarına Göre G Dağı ğılımı (%), 2000 Sosyal Güvenlik Fonları 35,75 Özel Sosyal Sigorta; 0,77 Diğer; 1,49 Cepten Ödemeler ; 28,6 Özel Sigorta Şirketleri; 3,72 Firmalar; 3,75 Merkezi Devlet 21,77 Yerel Yönetim; 4,16

18 Cari Sağlık k Harcamalarının n Hizmet Sunucularına na Göre G Dağı ğılımı (%), 2000 Ayakta Hizmet Sunanlar 23,7 Perakende Satış ve Diğer Tıbbi Malzeme Sunucuları 28,4 Diğer 7,3 Halk Sağlığı Programları 0,4 Sağlık yönetim i 2,1 Hastaneler 38,0

19 Cari Sağlık k Harcamasının n Fonksiyonel Dağı ğılımı, 2000, % Fonksiyonlar Cari Harcama, % Yatarak Tedavi 19,89 Ayakta Tedavi 29,74 Rehabilite Edici Hizmetler 0,88 Yardımc mcı Sağlık k Hizmetleri 3,48 Tıbbi Malzemeler 29,07 Halk Sağlığı Hizmetleri 2,41 Sağlık k Yönetimi Y ve Sağlık k Sigortası 2,27 Sınıflanamayan 12,26 Toplam 100,00

20 Araştırılmas lması gereken konulara örnekler Sosyal güvenlik g şemsiyesi altındaki nüfus n kesimleri (ES, Devlet Memurları,, SSK, BK) arasıdaki; hizmete erişim im ve demografi gibi farklılıklar kların n bu kesimler arasındaki sağlık k harcamaları farklılıklar kları üzerindeki etkisi Eksik sigortalılık ile gerçekle ekleştirilen sağlık k harcamaları ilişkisi (Örn., SSK lı hastalar en çok cepten harcama ve informal ödeme yapan grup)

21 Cepten Yapılan Harcamaların n Toplam Sağlık k Harcamaları İçindeki Yeri, 2000 (%) Lüksemburg Çek Cuhuriyeti Almanya Fransa Hollanda Slovakya İrlanda Norveç ABD Danimarka Kanada İzlanda Japonya Avusturya Avustralya Finlandiya İtalya İspanya Macaristan Türkiye Polonya İsviçre Kore

22 İlaç Harcamaları

23 Toplam İlaç Harcamaları,, 2000 ABD $, (Milyon) SGP ABD $ (Milyon) Eczanelerde yapılan toplam ilaç harcaması Eczanelerde yapılan kişi i başı ilaç harcaması Eczane harcamaları / TSH, % 24,8 Hastanelerde yapılan toplam ilaç harcaması Hastanelerde yapılan kişi i başı ilaç harcaması Hastane harcamaları / TSH, % 8,7 Toplam İlaç Harcaması Toplam Kişi i Başı İlaç Harcaması Toplam İlaç Harcamaları / TSH, % 33,5

24 OECD Ülkeleri İlaç Harcamalarının n Toplam Sağlık k Harcamaları İçindeki Payı %, 2000 (SGP) Danimarka İrlanda İsviçre Hollanda ABD Lüksemburg Avustralya Almanya İsveç İzlanda Avusturya Yunanistan Finlandiya Kanada Kore Japonya Meksika Fransa İspanya Çek Cum İtalya Türkiye Slovakya

25 Kamu Geri Ödeme Kurumları* Sağlık Bütçelerinin %50 sini ilaca ayırıyor %5 %6 %5 %5 %5 %5 %50 %51 %53 %51 %49 %51 %44 %43 %42 %44 %46 % TEDAVİ İLAÇ DİĞER * SSK, ES, Bütçe, Bağ-Kur, Yeşil Kart Kaynak: World Bank, Turkey Country Economic Memorandum. February 23, 2006

26 Neden TürkiyeT rkiye de İlaç Harcaması oranı gelişmi miş ülkelerden yüksektir? y İlaç dışı sağlık k hizmetlerine erişim im sınırls rlıdır. r. Bu nedenle de kendi kendine bakıma (ilaçlara) lara) ağıa ğırlıklı bir yönelim y olabilir Karşı şılaştırılan lan ülkelere göre g TürkiyeT rkiye de nüfus n başı şına hekim ve hastane yatağı daha düşüktd ktür İlaç fiyatları uluslararası fiyatları yansıtt ttığı halde, ilaç dışı öğeler (özellikle( işgücü) ) diğer ülkelere göre g çok düşüktd ktür OECD-SHA metodolojisi (Yatan hasta ilaçlar ları ilaç harcaması olarak değerlendirilmez). erlendirilmez). Dolayısıyla; yla; Türkiye de hastane harcamaları OECD den daha düşüktd ktür Türkiye de yatan hasta ilaç harcamaları serbest eczanelere kaydırılmaktad lmaktadır Türkiye de jenerik ilaç fiyatları OECD ye göre g daha yüksektiry Kamu sağlık k harcamaları içindeki indeki ilaç harcamalarının n yüksek y payında, kamu hastanelerine sağlanan sübvansiyonun s rolü vardır Hastaneler ilaçlar larını ihale yoluyla satın n aldıklar kları halde, geri ödeme kurumlarına piyasa fiyatları üzerinden faturalandırırlar rlar Türkiye de devlet OTC lerin büyük k bölümünüb geri öder

27 USH Temel Bulgular Sosyal güvenlik g kapsamı bilinenden düşükd Sağlık k harcamaları bilinenden yükseky Eksik sigortalılık önemli bir olgu Ayakta sağlık k hizmetleri büyük b ölçüde özel sektör tarafından sunulmaktadır Perakende ilaç alımlar mları hanehalkları için in temel harcama kalemidir

28 Cevaplanması Gereken Sorular Diğer sağlık k hizmetleri ile karşı şılaştırıldığında ilaca erişimin imin kolay olmasının n etkisi Sosyal güvenlik g kurumları açısından değerlendirildi erlendirildiğinde, inde, ilaç dışı sağlık k harcamalarının, n, bu harcamalar için i in Devlet tarafından gerçekle ekleştirilen gerçek ek harcamaları yansıtıp yansıtmad tmadığı OECD hesaplamalarında ilaç harcamaları sadece ayakta hastalara verilen ilaçlar ları kapsıyor. Ayakta ve yatarak sağlık hizmetlerinin oranları açısından OECD ülkeleri (ve özellikle Türkiye) arasındaki farkların ilaç/tsh oranı na na etkisi

29 Dünya Bankası Türkiye Raporu World Bank, Turkey Country Economic Memorandum, February 23, 2006

30 Kamu ve Özel Sağlık k Harcamaları Kaynak: Kamu Özel World Bank, Turkey Country Economic Memorandum. February 23, 2006

31 Bulgular SSK, Bağ-Kur ve Emekli Sandığı harcamaları kamu sağlık k harcamalarının %66 sı Kamu harcamalarının; n; %53 ü hastanelerde %30 u u ilaç ve tıbbi t malzeme içini in %8,5 i i ayakta bakım m için i in İlaç harcamalarında özellikle Yeşil Kart ve SSK mensupları için in önemli artış ışlar 2005 de Yeşil Kartlılar ların n ilaç harcamaları %61, SSK lılar ların n ilaç harcamaları %33 artmış ıştır Toplam kamu ilaç harcamaları 2005 yılında; y nominal olarak %10 reel olarak %2 artmış ıştır Kaynak: World Bank, Turkey Country Economic Memorandum. February 23, 2006

32 Sağlık k Harcamalarına İlişkin Öngörü Sağlık k Harcamaları; 2006 da %5% 2007 de %18% (GSS( GSS nin başlamas laması ile) Daha sonra her yıl y l %15% artış Kaynak: World Bank, Turkey Country Economic Memorandum. February 23, 2006

33 Teşekk ekkür r ederim