TÜRK TABİPLERİ BİRLİĞİ OLAĞANDIŞI DURUMLARDA SAĞLIK HİZMETLERİ ÇALIŞMALARI

Transkript

1 TMMOB AFET SEMPOZYUMU 473 TÜRK TABİPLERİ BİRLİĞİ OLAĞANDIŞI DURUMLARDA SAĞLIK HİZMETLERİ ÇALIŞMALARI TTB Olağandışı Durumlarda Sağlık Hizmetleri Kolu Ülkemizde, olağandışı durumlar (deprem, sel gibi doğal afetler, savaş, endüstriyel kazalar, hızlı göç gibi insan eliyle oluşan afetler) sık yaşanmaktadır. Özellikle son yıllarda Dünya da olduğu gibi ülkemizde de önemli bir artış gözlenmektedir. Tüm toplumsal yapıların olağandışı durumlara hazırlıklı olması hayati önemdedir. Doğal ve insan eliyle oluşan afetlerin ortak noktası; öncelikle insan hayatını ve sağlığını tehdit etmeleri ardından para ve mal kayıplarına sebep olmalarıdır. Hazırlıklı olmak, bir olağandışı durum ortaya çıktığında hızlı ve etkin bir hizmet sunarak kısa orta ve uzun vadede yıkımın etkilerini en aza indirgenmesi için konuda bilgilenmek varolan bilgileri tazelemek ve beceri kazanmak gereklidir. Tıp mesleği üyeleri için bu durum daha da önceliklidir. Türk Tabipleri Birliği (TTB), olağandışı durumlarda sunulan sağlık hizmetlerini izlemeyi ve gereğinde danışmanlık sağlamayı etkinlik alanları içinde saymakta, toplum sağlığı ve mesleki etkinlik alanındaki sorumlulukları kapsamında olağandışı durumlarda sağlık hizmetlerine ilişkin çalışmalar yürütmektedir. Bu alanda, 1999 depremi sonrası süreçte TTB çatısı altında kurulan özel bir yapılanma ile şekillenen TTB faaliyetleri, başlıca iki döneme ayrılabilir. TTB Olağandışı Durumlarda Sağlık Hizmetleri Çalışma Grubu ve TTB Olağandışı Durumlarda Sağlık Hizmetleri Kolu (TTB-ODSH) TTB Olağandışı Durumlarda Sağlık Hizmetleri Çalışma Grubu 1990 yılında gerçekleşen Körfez savaşı sonucunda Kuzey Irak tan ülkemize göç eden sığınmacıların oluşturduğu olağandışı durum, bu alandaki etkinliklerin başlangıcını oluşturmuştur.1991 yılından itibaren İzmir Tabip Odası Halk Sağlığı Bürosu nda bir çalışma başlatılmış, 1993 yılında İzmir de ilk eğitim programı düzenlenmiştir( Olağandışı Durumlarda Sağlık Hizmetlerinin Organizasyonu eğitimi). Bu ilk programın ardından çalışmalar TTB bünyesine taşınmış ve TTB Olağandışı Durumlarda Sağlık Hizmetleri Çalışma Grubu oluşturulmuştur. Çalışma grubunun amaçları; Konu hakkında toplumsal ve mesleki duyarlılığı artırmak, bilgi dağıtımı ve paylaşımını sağlamak, eğitim programları planlamak, uygulamak ve sürdürmek, eğitim materyalleri üretmek ve yaymak, danışmanlık hizmeti vermek olarak belirlenmiş ve yapılan çalışmalar ülkemiz için bu alanda önemli bir boşluğu doldurmuştur. Çalışma grubu bu amaçlar doğrultusunda eğitsel, örgütsel ve bilimsel çalışmaları yürütmüştür.

2 474 TMMOB AFET SEMPOZYUMU TTB Olağandışı Durumlarda Sağlık Hizmetleri Kolu (TTB-ODSH) 1991 de başlayan çalışmalar, günümüzde eğitimin yanı sıra yayın, olağandışı durumlara hazırlık, olağandışı durumları değerlendirme ve müdahale başlıklarını da kapsayan biçimde sürdürülmektedir. Marmara ve Düzce depremleri sonrasında daha kapsamlı bir yapılanma gereksinimi üzerine, çalışmalar, 18 Aralık 1999 da oluşturulan TTB Olağandışı Durumlarda Sağlık Hizmetleri Kolu (TTB-ODSH) ve Tabip Odalarında komisyonlar aracılığıyla yürütülmeye başlanmıştır. TTB-ODSH Kolu aşağıdaki başlıklarda özetlenen çalışmaları yürütmeyi hedeflemektedir: 1. Olağandışı durumlara hazırlık ve gereken müdahalede bulunmaya katkı sağlamayı amaçlayan hekimlere olağandışı durumlarda sağlık hizmetleri (ODSH) sunumu konusunda bilgi ve donanım kazandırmaya yönelik eğitim programları hazırlamak ve uygulamak. 2. Bu eğitim programlarına katılan hekimlerle olağandışı durumlarda işbirliği yapmak, gerekli görülen durumlarda ileri eğitim programlarını planlamak, hazırlanıp uygulanmasını sağlamak. 3. Olağandışı durumları değerlendirmek ve gerektiğinde müdahale etmek amacıyla çalışmalar yürütmek, bu amaçla TTB örgütlenmesine öneri ve katkıda bulunmak( TTB-ODSH Hızlı Değerlendirme ve Müdahale Birimi vb). 4. ODSH ile ilgili kitap, broşür, el ilanı ve süreli yayın çıkartılmasına katkıda bulunmak, bu konudaki güncel bilimsel çalışmaları ve yayınları izlemek, arşiv oluşturmak, gerek görülen yayınların Türkçe ye çevrilip yayınlanmasını sağlamak. 5. ODSH ile ilgili gerek görüldüğünde kongre, sempozyum, panel ve toplantılar düzenlemek. Konuyla ilgili toplantıları izlemek ve gerek görülen toplantılara TTB adına katılımı sağlamak. 6. ODSH ile ilgili bilgi toplamak, sonuçlarını ilgili kurum ve kuruluşlarla ve kamuoyuyla paylaşmak, gerektiğinde başta kamu kurumları olmak üzere ilgilileri uyarmak. 7. ODSH ile ilgili ulusal/uluslararası örgütleri izlemek, gerekli görüldüğünde bilgi alışverişine ve işbirliğinde bulunmaya katkı sağlamak. 8. ODSH ile ilgili toplumsal ve mesleki duyarlılığı artırmak ve danışmanlık hizmeti vermek. 9. ODSH ile ilgili hizmet ve izlem standartlarını belirlemek ve geliştirmek. 10. Olağandışı durumlarda yukarıda tanımlanan etkinlik alanlarından gerekli görülenlerde çalışma birimleri oluşturmak. Ülkemiz için olağandışı durumlar açısından bir dönüm noktası olan 1999 yılı Marmara Depremi nde, TTB bölgede kurduğu üç koordinasyon merkezinde, eğiticileri ve gönüllü üyeleriyle sürece müdahil olarak hizmet üretmiş ve burada kazandığı deneyimleri ve birikimini eğitim programının geliştirilmesinde kullanmıştır. Hazırladığı raporlar ile (17 Ağustos ve 12 Kasım 1999 Depremleri Sonrasında Geçici Yerleşim Alanlarında Yaşayanların Sağlık Hizmetlerini Kullanımının Değerlendirilmesi 2001) izlem ve değerlendirmelerine devam eden örgütümüz bilgi birikimini, alan deneyimleri ile birleştirme olanağına kavuşmuştur. Kazanılan bu birikimler ile Olağan Dışı Durumlarda Sağlık Hizmetleri Sağlık Çalışanının El Kitabı hazırlanmış ve 2002 yılında da bu kitabın genişletilmiş yeni baskısı yapılmıştır. Konuya yönelik iki kitabın da çevirisi yapılarak bu alanda çalışanların kullanımına sunulmuştur.

3 TMMOB AFET SEMPOZYUMU 475 EĞİTİM TÜRK TABİPLERİ BİRLİĞİ OLAĞANDIŞI DURUMLARDA SAĞLIK HİZMETLERİ KURSLARI TTB 1991 yılından beri Olağandışı Durumlarda Sağlık Hizmetlerinin Organizasyonu kursu düzenlemektedir. Bugüne kadar çeşitli illerde 30 dan fazla kurs düzenlenmiş, 600 den fazla hekimin bu eğitimi alması sağlanmıştır. Kursların düzenlendiği Tabip Odaları: 1993 İZMİR NİSAN 1995 DİYARBAKIR EYLÜL 1995-ŞANLIURFA 27 ŞUBAT-29 ŞUBAT 1996-ADANA 2-5 TEMMUZ 1996-VAN 1997 İZMİR (Ege Üniversitesi Bilimsel Araştırma Topluluğu Kursu) HAZİRAN 1997-ADIYAMAN 27-ŞUBAT-1 MART 1997-İSTANBUL OCAK 1998-HATAY KASIM 1998-GAZİANTEP 5-7 MAYIS 1999 KIRKLARELİ AĞUSTOS 1999 (deprem bölgesine gidecek sağlık çalışanları için kısaltılmış 3 kurs) 3-5 ARALIK 1999-AYDIN ARALIK 1999-İZMİR (TTB ODSH EĞİTİCİ EĞİTİMİ KURSU) OCAK 2000-İSTANBUL 1-4 ŞUBAT 2000-BURSA 9-12 ŞUBAT 2000 TEKİRDAĞ 29 ŞUBAT-4 MART 2000 İZMİR (Bornova Sağlık Grup Başkanlığı Kursu) MAYIS 2000-FOÇA OCAK 2001 DENİZLİ ŞUBAT 2001-İSTANBUL (Türkiye Psikiyatri Derneği) MART 2001-İSTANBUL KASIM 2001 İZMİR ŞUBAT 2002 ANKARA ARALIK 2002 DİYARBAKIR 9-11 NİSAN 2003 BALIKESİR ŞUBAT 2003 ANKARA (Türk Eczacılar Birliği Kursu) MAYIS 2003 ANTALYA ARALIK 2003 EDİRNE 2-5 HAZİRAN 2005 İSTANBUL 30 EKİM 2 KASIM 2006 Ankara Halk Sağlığı Araştırma Görevlileri Kursu TTB OLAĞANDIŞI DURUMLARDA SAĞLIK HİZMETLERİ EĞİTSEL FAALİYETLERİ 1995 İZMİR TABİP ODASI HALK SAĞLIĞI GÜZ OKULU ŞUBAT 2001 İZMİR ODSH KURS PROGRAMI ATÖLYE ÇALIŞMASI EYLÜL 2000 İZMİR ODSH KURS PROGRAMI ATÖLYE ÇALIŞMASI EĞİTİM PROGRAMI

4 476 TMMOB AFET SEMPOZYUMU Eğitim programı sunumlar ve grup çalışmalarından oluşmakta ve 3,5 gün sürmektedir. Kurs kapsamındaki konular: Temel kavramlar ODD epidemiyolojisi Sağlık durum değerlendirmesi Risk grupları Yardımların organizasyonu / Ulusal ve uluslararası örgütler Çevre sağlığı / Kampların organizasyonu ODD de bulaşıcı hastalıklara yaklaşım ODD de salgın incelemesi ODD de etik sorunlar ODD de ruh sağlığı Olağandışı durumlara hazırlıklı olma Sağlık çalışanlarının sağlığı Programda ayrıca yerel Tabip Odası nın bölgenin sağlık durumuna ilişkin bir sunumu ve Hizmet, Koordinasyon, Örgütlenme isimli bir forum bulunmaktadır. Eğiticiler Marmara depremine kadar Dokuz Eylül ve Ege Üniversitelerinde çalışan Halk Sağlığı uzmanlarından oluşmuş, ancak deprem sonrası artan kurs talebi ve Kol un kurulması ile eğitici sayısının artırılması gerekliliği gündeme gelmiştir. Bu amaçla 1999 da İzmir de, değişik Tabip odalarından katılımcılara bir eğitici eğitimi düzenlenmiştir ve şu anda eğitici ekip yaklaşık 40 kişiden oluşmaktadır. Eğitim programının içeriği, güncel gereksinimler/gelişmeler ve kurs katılımcılarının geri bildirimleri doğrultusunda hemen her kursta gözden geçirilmekte ve yenilenmektedir. Eğiticilerin kendi konularına yönelik çalışmalarının yanısıra, İzmir de iki grup çalışması düzenlenmiş ve eğitim programı gözden geçirilmiştir. Bu çalışmalarda, eğitim programının standardizasyonuna yönelik eğitici kılavuzları geliştirilmiş ve eğitimin yaygın biçimde sürdürülebilmesi olanağı elde edilmiştir. YAYIN Olağandışı Durumlarda Sağlık Hizmetlerinin Organizasyonu eğitiminde kullanılmak üzere üç kitap yayımlanmıştır. Olağanüstü Durumlarda Sağlık Hizmetleri / Sağlık Çalışanının El Kitabı isimli kitap eğitici ekibin yazdığı ve el kitabı formatına uygun düzenlenen bir kılavuz niteliğindedir. Kitabın ikinci baskısı yapılarak içeriği hemen hemen tamamen yenilenmiş, yeni bölümler eklenmiştir. Yeni Acil Sağlık Paketi, Dünya Sağlık Örgütü nün New Emergency Health Kit isimli kitabının çevirisidir. Olağandışı Durumlar İçin Hızlı Sağlık Değerlendirmesi ise yine Dünya Sağlık Örgütü nün Rapid Health Assessment Protocols for Emergencies isimli kitabının çevirisidir ve Hızlı Değerlendirme ve Müdahale birimlerine yönelik olarak düzenlenecek eğitim programında da kullanılacaktır.

5 TMMOB AFET SEMPOZYUMU Ağustos 1999 Marmara ve 12 Kasım 1999 Düzce Depremleri Sonrasında Türk Tabipleri Birliği Faaliyetleri Bir belgesel niteliğindeki kitapta, TTB nin bölgedeki etkinliklerini belgelemek amacıyla tüm çalışma raporları, basın açıklamaları, değerlendirme raporları gibi belgeler biraraya getirilmiştir. Bir diğer çeviri kitap, Linköping Üniversitesi nce hazırlanan ve olağandışı durumlarda akut dönem sağlık hizmetlerinin organizasyonuna yönelik olarak hazırlanan Acil Eğitim Seti dir. Kitabın çevirisi bitirilmiştir; setin eğitimde kullanımı için hazırlıklar sürdürülmektedir. Olağanüstü Durumlarda Sağlık Hizmetleri / Sağlık Çalışanının El Kitabı ve Yeni Acil Sağlık Paketi isimli kitaplara TTB web sayfasından ulaşılabilmektedir ( ODD YE HAZIRLIK Eğitim, yayın ve herhangi bir ODD sırasında ve sonrasında değerlendirme ve müdahaleye yönelik yapılanma çalışmaları, Kol un ODD ye hazırlık amaçlı etkinlikleri arasında sayılabilir. Ancak hazırlık anlamında Kol un önceliği, hekimler arasında duyarlılığı artırarak Tabip Odalarında ODD komisyonlarının kurulması ve ODD öncesine de müdahil olabilmek için çalışmalar yapmaktır. Kol un ekinliklerinin yaygınlaştırılması, ancak Komisyonlar aracılığı ile mümkündür. ODD DEĞERLENDİRME Kol un kurulmasından önce eğitici ekip üyeleri, olağandışı durum duyumu aldıktan sonra kısa ve uzun dönemde ODD yi değerlendirerek rapor hazırlamışlar, danışmanlık ve eğitim amaçlı çalışmalar gerçekleştirmişlerdir. Körfez savaşı / sığınmacılar Senirkent sel felaketi Temmuz 1994 Dinar depremi Temmuz 1995

6 478 TMMOB AFET SEMPOZYUMU İzmir sel felaketi raporu Kasım 1996 Kırıkkale Silah Fabrikası Patlaması Sağlık Etkileri Değerlendirmesi Haziran 1997 Güneydoğu / zorunlu göç Bartın sel felaketi 1998 Adana depremi Temmuz 1998 Kırklareli göçmen kampı değerlendirme raporu Mayıs.1999 Marmara depremi (1999) Düzce depremi (1999) Kol kurulduktan sonra: Marmara Depremi 1. yıl raporu (2000) Yatağan Hava Kirliliği Raporu (2000) Antakya sel felaketi Ağustos ve 12 Kasım 1999 Depremleri Sonrasında Geçici Yerleşim Alanlarında Yaşayanların Sağlık Hizmetlerini Kullanımının Değerlendirilmesi (2001) Afyon depremi (2002) Bingöl depremi(2003) Batman sel felaketi(2006) Bu raporlara TTB web sayfasından ulaşılabilmektedir ( ULUSLARARASI RAPOR VE DEĞERLENDİRMELER TTB-Kızılay işbirliği protokolü ve Pakistan depremi yardım çalışmaları kapsamında Kasım 2005 tarihleri arasında Pakistan da yürütülen TTB ekibi çalışmalarına ilişkin rapor.

7 TMMOB AFET SEMPOZYUMU 479 OLAĞANDIŞI DURUMA YÖNELİK YAPILANMA TTB, olağandışı bir durum sonrasında Marmara ve Düzce depremlerindeki deneyimlerden de yararlanarak çeşitli birimlerle etkinlik göstermeyi planlamaktadır. Bu birimlerin yapılanması, altyapı ihtiyaçları, etkinlik alanları, birbirleriyle ilişkileri gibi konularda henüz net tanımlanmamış noktalar olsa da, birimler ve örgütlenme şeması kabaca şöyle özetlenebilir: 1. Hızlı Değerlendirme ve Müdahale (HDM) birimi: İki kişiden oluşur ODD sonrası hızla bölgeye gider; durum değerlendirmesi yapar ve TTB Merkez Konsey e rapor sunar. Gerektiğinde müdahalede bulunarak, akut/kaotik dönemde organizasyon için insiyatif kullanır. Türkiye çapında yaklaşık 10 bölgede oluşturulması planlanır. 2. Koordinasyon Merkezi (KM) HDM biriminin değerlendirme raporu dikkate alınarak, Kol Yürütme Kurulu ve Merkez Konsey tarafından kurulmasına karar verilir. Bölgede durum tesbiti yapma, danışmanlık sağlama, periyodik izlemlerle kamuoyunu bilgilendirme, bölge Tabip Odası, hekimler ve diğer sağlık çalışanları ve bölgedeki sivil ve resmi kurumlarla iletişim, gereksinim belirleme, taleplerin iletimi ve takibi etkinlikleri kapsamındadır. Birer haftalık periyotlarla çalışacak 2-4 kişilik ekiplerden oluşur. Bölgede kalma süresine, KM sorumlusu, Kol YK ve Merkez Konseyi karar verir. ODD En yakın HDM birimleri bölgeye gider MK e raporlama Gereksinim var ise Koordinasyon Merkezi