YEŞİL PAZARLAMADA TÜKETİCİ ALGISI: İÇECEK SEKTÖRÜ ÖRNEĞİ

Transkript

1 YEŞİL PAZARLAMADA TÜKETİCİ ALGISI: İÇECEK SEKTÖRÜ ÖRNEĞİ Ahmet ŞAHİN 1 Hüseyin MERAL 1 Yeşim AYTOP 2 ahmet.sahin@ksu.edu.tr hsyn.meral55@hotmail.com yesimmeral@ksu.edu.tr 1 KSÜ, Ziraat Fak. Tarım Ekonomisi Bölümü, Avşar Kampüsü, On İki Şubat/Kahramanmaraş 2 KSÜ, PMYO, Dış Ticaret Bölümü, Pazarcık/Kahramanmaraş ÖZET Artan çevre bilinci ile birlikte, insanların yaşam tarzları ve tüketim alışkanlıkları yeniden şekillenerek çevreye daha az zarar veren ürün tüketimlerine eğilim artmıştır. Bu çalışmanın amacı Kahramanmaraş kent merkezindeki tüketicilerin yeşil pazarlama yöntemiyle sunulacak ambalajlı alkolsüz içeceklerin satın alınmasında etkili olan faktörleri belirlemektir. Araştırmanın ana materyalini Kahramanmaraş kent merkezinde 271 tüketici ile yüz yüze yapılan anketlerden elde edilen veriler oluşturmaktadır. Veriler tanımlayıcı istatistikler yardımıyla analiz edilmiştir. Araştırma bulgularına göre, tüketicilerin %59.0 ü gıda ürünlerinin ambalajlarının geri dönüştürülebilir olduğunu bilmekte, %60.2 si yeşil ürün satın almamaktadır. Tüketicilerin %87.8 i ambalajlı içeceklerde plastik ambalajı tercih ederken, %21.8 i metal ambalajı tercih etmektedir. Tüketicilerin en çok tükettikleri ambalajlı içecek grubu süt ve süt ürünleri iken (4.3 lt/hafta), en az tükettikleri içecek grubu enerji içecekleridir (0.06 ml/hafta). Bu çalışmanın sonuçları, karar vericilere tüketici tercihlerini belirleyerek çalışmalarına yön verebilmelerinde önemli bilgiler sağlayacaktır. Anahtar Kelimeler: Yeşil pazarlama, içecek, yeşil ürün, çevre dostu CONSUMER PERCEPTION IN GREEN MARKETING: THE CASE OF DRINK SECTOR ABSTRACT People s lifestyles and consumption habits changed with rising environmental awareness so they want to consume less harmful products. The purpose of this study is to determine the factors that are effective in consumer preferences concerning packaged soft drinks presented by green marketing methods to consumers in Kahramanmaras City Centre. Data procured from surveys done face to face with 271 consumers at Kahramanmaras City Centre forms the main material of the research. Data was analyzed using descriptive statistics. According to the research results; 59.0% of consumers know that the recyclable packaging of food products but 60.2% of them haven t purchase green product, 87.8% of consumers prefer to packaged plastic packaging for drinks, 21.8% them prefer to metal packaging. Consumers consume mostly milk products (4.3 lt/week), while energy drinks (0.06 ml/week) being package are less consumed. Consumers stated that they consumed green product mostly 613

2 to stay healthy and less for prestige. Results of this study will provide important information to decision makers to determine consumer preferences for give direction on study. Keywords: Green marketing, drink, green products, eco- friendly 1. GİRİŞ Beslenme anne karnından yaşamın son anına kadar canlılar için vazgeçilmez bir gereksinimdir. Yeterli, dengeli, doğru beslenmek sağlık sorunlarını en aza indirmede önemli rol oynamaktadır. Beslenmede dikkat edilecek besin gruplarından birisi de içeceklerdir. İçecekler susuzluğu gidermek ve serinlemek için kullanılsa da bazen hastalıklara karşı, bazen de uyarıcı olarak kullanılmaktadır. İnsanlar bir şeyler yemeden günlerce yaşayabilir fakat susuz günlerce yaşayamaz (Aşık, 2006). Gıda ürünlerinin üretiminde kullanılan zararlı katkı maddeleri, uygun olmayan üretim koşulları tüketicileri, gıda ürünlerini satın alırken daha dikkatli davranmaya sevk etmiştir (Aytop ve Şahin, 2016). Gıda endüstrisinin birçok dalında görülen gelişen teknoloji ve ürün çeşitliliği içecek endüstrisinde de tüketicinin tercihi doğrultusunda üretime başlanmıştır. Alkollü ve alkolsüz içecek üretiminde çeşitli gıda güvenliği ve kalite yönetim sistemlerinin uygulanmasıyla kaliteli, sağlıklı ve her tüketiciye hitap edebilmeyi amaçlayan çeşitlilikte ürünler üretilmeye başlanmıştır (Topal, 1996). Özellikle küresel ısınma ile birlikte tüketiciler, sorumluluklarının daha da fazla bilincine varmıştır. Tüketiciler satın alma güçlerini kullanarak çevreye destek verir hale gelmiştir. Tüketicilerde çevre bilinci ile beraber geri dönüşümü olan cam ambalajlı, çevreye ve insan sağlığına zarar vermeyen maddeler içeren çevre dostu ürünleri yani yeşil ürünleri kullanma eğilimi artmıştır. Tüketicilerin bu konudaki hassasiyetine bağlı olarak firmalar da üretim yöntem ve süreçlerini daha çevreci hale getirerek yeşil ya da çevre dostu ürünleri pazara sürmektedirler (Alnıaçık ve ark., 2010). Yeşil pazarlama, fiziksel çevre üzerindeki olumsuz etkileri en aza indirmek veya çevre kalitesini artırmak için tasarlanan ürün geliştirme ve pazarlama faaliyetleridir (Anonim, 2014a). Yeşil pazarlama konusunda dünyada ve Türkiye'de çeşitli çalışmalar yapılmıştır. Bu çalışmaların bir kısmı işletme boyutunu (Başaran Alagöz, 2007; Yücel ve Emekçiler, 2008; Ar Akdeniz ve Tokol, 2010) bir kısmı da tüketici boyutunu (Straughan ve ark., 1999; Çabuk ve Nakıboğlu, 2003; Alsmadi, 2008; cabuk ve ark., 2008, Kızıloğlu ver ark. 2013) ele almıştır. Kahramanmaraş ilindeki tüketicilerin alkolsüz içecek sektöründe çevreye duyarlı ürünleri kullanmaya eğilimini ölçmek adına yapılmış çalışma bulunmamaktadır. Bu çalışmanın Kahramanmaraş ilinde ilk kez yapılacak olması önem taşımaktadır. Bu çalışma ile Kahramanmaraş kent merkezindeki tüketicilerin çevreye duyarlı içecekleri tüketim eğilimleri tespit edilirken, yeşil pazarlama konusunda tüketici bilinçlendirilmesi de yapılmıştır. Araştırmada tüketicilerin yeşil ürün tüketimini etkileyen faktörler belirlenmiştir. Yeşil ürün kavramı geniş bir kavram olduğu için çalışma daha özelleştirilerek içecek sektöründe ambalajlı olarak satın alınan alkolsüz içeceklerin tüketimini belirleyen faktörler tespit edilmiştir. Bu çalışmanın temel amacı Kahramanmaraş kent merkezindeki tüketicilerin ambalajlı içecekleri satın almada yeşil pazarlama yöntemiyle sunulan ürünlere ilişkin tüketici tercihlerinde etkili olan faktörleri belirlemektir. Bu bağlamda; Tüketicilerin sosyo-ekonomik özelliklerin belirlenmesi, 614

3 Tüketicilerin hazır içecek satın alma davranışlarını etkileyen faktörlerin belirlenmesi, Tüketicilerin yeşil ürünlere ilişkin bilgi düzeyinin ölçülmesi, Tüketicilerin içecek sektöründe yeşil ürün tüketimini etkileyen faktörlerin belirlenmesi, Tüketicilerin yeşil içeceklere daha fazla ödeme istekliliğini belirlenmesi amaçlanmaktadır. Bu konuda karar vericilerin tüketici tercihlerini belirleyerek çalışmalarına yön verebilmeleri için saha araştırmalarına ihtiyaç vardır. Yeşil gıda ürünü tüketiminde son durumun ortaya konması karar alıcılarda farkındalık ve gündem oluşturulması açısından önemlidir. 2. MATERYAL VE YÖNTEM Araştırmanın ana materyalini, 2015 yılı Şubat-Nisan aylarında Kahramanmaraş kent merkezindeki tüketicilerle yüz yüze yapılan 271 anketten elde edilen veriler oluşturmaktadır. Anket formunda tüketicilere konu ile ilgili açık uçlu sorular, kapalı uçlu sorular, beşli likert sorular yöneltilmiştir. Ayrıca araştırmada yerli ve yabancı makalelerden, konu ile ilgili yapılmış çalışmalardan, kurumların yayınlamış olduğu istatistiki verilerden elde edilen ikincil kaynaklardan da yararlanılmıştır. Örnek hacminin belirlenmesinde aşağıdaki oransal örnek hacmi formülü kullanılmıştır (Newbold, 1995; Miran, 2002). Formülde; Np(1 p) n 2 ( N 1) pˆ x p(1 p) 2 px = Oranın Varyansı n: Örnek hacmi N: Anakitle p: oran (maksimum örnek hacmine ulaşmak amacıyla p= 0.5 alınmıştır.) Türkiye İstatistik Kurumunun Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sisteminin 2013 nüfus tespit sonuçlarına göre Kahramanmaraş kent merkezinin nüfusu kişi olarak tespit edilmiştir (Anonim, 2013a). Bu kriterlere göre %90 güven aralığı ve 0,05 hata payı ile örnek hacmi 271 olarak bulunmuştur. Verilerin analizinde tanımlayıcı istatistiklerden yararlanılmıştır. 3. BULGULAR VE TARTIŞMA 3.1 Tüketicilerin Sosyo-Demografik Özellikleri Anket yapılan tüketicilerin %62,73 ünü erkek, %37,27 sini ise kadın tüketiciler oluşturmaktadır. Tüketicilerin eğitim seviyeleri incelendiğinde %27,31'inin ilköğretim mezunu ve altı, %28,78 inin ise üniversite mezunu veya lisansüstü mezunu olduğu tespit edilmiştir. Tüketicilerin ortalama yaşı dikkate alınarak yaş grupları 3 gruba ayrıldığında; tüketicilerin %25,83 ü yaş grubu arasında, %50,18 i yaş grubu arasında, % 23,59 u ise 46 yaş ve üzerindedir. Tüketicilerin ortalama yaşı 38,74 tür. Tüketicilerin medeni durumları incelendiğinde %80,07 sinin evli olduğu, %19,93 ünün bekâr olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Tüketicilerin hane halkı sayısı incelendiğinde %69,37 sinin hane halkı sayısı 4 ve 4 kişinin altında, %30,63 ünün 4 kişiden fazladır. Ortalama hane halkı sayısı 3,90 dır. 615

4 Tüketicilerin aylık ortalama geliri dikkate alındığında, 1. gelir grubu 1500 TL ve daha az geliri olanları, 2. gelir grubu 1501 TL ile 3000 TL arasında geliri olanları, 3. gelir grubu ise 3001 TL ve üzeri geliri olanları yansıtmaktadır. Tüketicilerin %32,84 ünün 1. gelir grubunda, %46,86 sının 2. gelir grubunda, %20,30 unun ise 3. gelir grubunda olduğu tespit edilmiştir. Aylık ortalama hane halkı geliri 2423,93 TL'dir. Tüketicilerin meslekleri incelendiğinde %22,88 inin işçi, %19,56 sının esnaf ve %15,50 sinin memur olduğu tespit edilmiştir. İşsiz olanlar ise %1,48 lik kısmı oluşturmaktadır (Çizelge1). Çizelge 1. Tüketicilerin sosyo-demografik özelikleri Demografik özellikler Kişi sayısı Oran (%) Cinsiyet Erkek ,73 Kadın ,27 Eğitim durumu Lisans veya Lisansüstü 78 28,78 Ön Lisans 25 9,23 Ortaöğretim 94 34,69 İlköğretim ve Altı 74 27,31 Yaş , ,18 46 ve üzeri 65 23,99 Medeni durum Evli ,07 Bekâr 54 19,93 Hane halkı sayısı ,37 > ,63 Hane halkı gelir 1.Gelir grubu ( 1500 TL) 89 32,84 2.Gelir grubu ( TL) ,86 3.Gelir grubu (>3000 TL) 55 20,30 Meslek grupları İşçi 62 22,88 Esnaf 53 19,56 Memur 42 15,50 Ev hanımı 40 14,76 Diğer 33 12,18 Emekli 19 7,01 Öğretmen 16 5,90 İşsiz 4 1,48 Öğrenci 2 0, Yeşil Ürün Hakkında Bilgiye Sahip Olma Durumu Anket yapılan tüketicilerin %76,38 inin yeşil ürün kavramını daha önce duymadığı tespit edilmiştir. Tüketicilere yeşil ürün tanımı yapıldıktan sonra %39,85 inin yeşil ürün satın aldıkları, %60,15 inin yeşil ürün satın almadıkları tespit edilmiştir. Yeşil ürün tüketen tüketicilere yeşil ürün tüketme nedenleri sorulduğunda tüketiciler sırasıyla en çok sağlığını korumak amacıyla yeşil ürün tükettikleri, yeşil ürün tüketmeyenlerin ise en çok bulma sorunu (3,96) ve yüksek fiyat (3,90). Yeşil ürün tüketen tüketicilere hangi ürün gruplarının çevre dostu olmasına dikkat edersiniz sorusu sorulduğunda tüketiciler en çok sırasıyla gıda ürünleri (4,11) ve beyaz eşyanın (4,03) çevre dostu olmasında dikkat ettiklerini, bildirmişlerdir. 616

5 3.3 Gıda Ürünlerinin Ambalajlarının Geri Dönüştürülebilir Olduğunu Bilme Durumu Tüketicilere gıda ürünlerinin ambalajlarının geri dönüştürülebilir olduğunu biliyor musunuz sorusu sorulduğunda tüketicilerin %59,04 ünün bildikleri, %40,96 sının bilmedikleri tespit edilmiştir (Çizelge 2) Çizelge 2. Tüketicilerin gıda ürünlerinin ambalajlarının geri dönüştürülebilir olduğunu bilme durumu Kişi Sayısı Oran (%) Evet ,04 Hayır ,96 Toplam , Ambalaj Üzerinde Belirtilen Özelliklerin Önem Derecesi Tüketicilere ambalajın üzerinde belirtilen özelliklerin ne kadar önemli olduğu sorusu sorulduğunda tüketiciler en çok sırasıyla son kullanma tarihi (4,84) ve saklama koşullarına (4,34) önem verdiklerini en az ise menşei (ülke/bölge/şehir) (3,79) ve besin değeri/kaloriye (3,55) önem verdiklerini belirtmişlerdir (Çizelge 3). Kızılaslan ve Kızılaslan (2008), Tokat ilinde yaptıkları araştırmalarında tüketicilerin ürünleri satın alırken öncelikli olarak besin değeri, ambalaj, marka, besleyicilik, doyuruculuk, üretim ve son kullanma tarihi, üretim ve satış yeri hijyeni ve sağlıklı olma faktörlerini dikkate aldıklarını tespit etmişlerdir. Çizelge 3. Ambalaj üzerinde belirtilen özelliklerin önem derecesi Ortalama Standart Sapma Son kullanma tarihi 4,84 0,425 Saklama koşulları 4,34 0,772 Çevre dostu 4,08 0,968 Marka 3,99 0,977 Kalite belgesi 3,96 0,959 İçeriği 3,88 1,015 Menşei: ülke/bölge/şehir 3,79 1,093 Besin değeri/kalori 3,55 1,294 1>Önemsiz, 2>Çok az önemli, 3>Orta önemli, 4>Önemli, 5>Çok önemli 3.5 Çevre Dostu Ambalajlı Gıda Ürünleri Tüketme Durumları Tüketicilere çevre dostu ambalajlı gıda ürünleri tüketimleri sorusu sorulduğunda tüketiciler sırasıyla en sık ambalajlı süt ve süt ürünleri (3,86) ve ambalajlı içecekleri tükettiklerini (3,78) ambalajlı et ve et ürünleri (2,74) ve ambalajlı konserveleri (2,68) daha az sıklıkla tükettiklerini belirtmişlerdir (Çizelge 3). 617

6 Çizelge 4. Tüketicilerin çevre dostu ambalajlı gıda ürünleri tüketme durumları Ortalama Standart Sapma Süt ve süt ürünleri 3,86 0,921 İçecekler 3,78 0,979 Bitkisel yağ 3,57 0,989 Atıştırmalık 3,24 1,108 Tahıl ve tahıl ürünleri 3,00 1,027 Meyve ve sebze 2,88 1,236 Et ve et ürünleri 2,74 1,095 Konserveler 2,68 1,111 1>Hiçbir Zaman, 2>Nadiren, 3>Bazen, 4>Sıklıkla, 5> Her Zaman 3.6 İçecek Tüketimi ve Ambalaj Türleri Tüketilen içeceklerin ambalaj türleri Tüketicilere tüketilen içeceklerin ambalaj türleri sorulduğunda tüketicilerin en çok plastik (%87,82) en az ise metal (%21,77) ambalajlı içecekleri tükettikleri tespit edilmiştir (Çizelge 5). Çizelge 5. Tüketicilerin satın aldığı içecek ambalaj türleri Kişi sayısı Tüketen oran (%) Plastik ,82 Cam ,31 Kompozit ,73 Metal 59 21, Ambalajlı içecek tüketimi Tüketicilerin ambalajlı içecek tüketim miktarları incelendiğinde en fazla süt ve süt ürünleri 1,11 (litre/hafta) en az ise enerji içecekleri 0,02 (ml./hafta) tükettikleri tespit edilmiştir. Tüketicilere geri dönüşüme katkınız var mı sorusu sorulduğunda tüketicilerin %32,76 ile en fazla ambalajlı su da geri dönüşüme katkı da bulundukları tespit edilmiştir. Tüketicilerin %79,65 i süt ve süt ürünlerinden elde ettikleri ambalajlar ile geri dönüşüme katkı sağlamamaktadırlar. Ambalajların geri ödemeli(depozitolu) olması durumunda tüketicilerin %72,96 sı meyve suyu ambalajlarını, %66,67 si kolalı gazlı içeceklerin ambalajlarını geri getireceklerini bildirmişlerdir (Çizelge 6). 618

7 Çizelge 6. Tüketicilerin ambalajlı içecek tüketimi ve geri dönüşüme katkısı Tüketim miktarı (Hane halkı) Tüketim miktarı (Kişi başı) Geri dönüşüme katkınız var mı? Ambalajlar depozitolu/geri ödemeli olsa geri götürür müsünüz? Evet Hayır Evet Hayır Kolalı gazlı (litre/hafta) 1,76 0,45 8,78 91,22 66,67 33,33 Kola dışı gazlı (portakallı, 1,38 0,35 21,60 78,40 69,75 30,25 sade gazlı içecekler, sodalar) (litre/hafta) Meyve suları (litre/hafta) 1,58 0,41 25,64 74,36 72,96 27,04 Süt ve süt ürünleri (süt, sütlü 4,32 1,11 20,35 79,65 64,29 35,71 içecekler ayran) (litre/hafta) Su (litre/hafta) 4,10 1,05 32,76 67,24 66,38 33,62 Enerji içecekleri (ml/hafta ) 0,06 0,02 12,50 87,50 56,25 43,75 Diğer içecekler (soğuk çay, 0,74 0,19 21,43 78,57 64,29 35,71 soğuk kahve, şalgam) Ambalajlı içecek tüketim sıklığı Tüketicilerin ambalajlı içecek tüketim sıklığı incelendiğinde tüketicilerin %36,90 ının hiçbir zaman kolalı gazlı içecek tüketmedikleri, %10,33 ünün her gün tükettikleri tespit edilmiştir. Tüketicilerin %12,18 i hiçbir zaman, %50,92 si her gün süt ve süt ürünlerini tükettiklerini, %43,91 i hiçbir zaman %45,39 u ise her gün ambalajlı su tükettiklerini belirtmişlerdir (Çizelge 7). Çizelge 7. Tüketicilerin ambalajlı içecek tüketim sıklığı (%) Her gün Gün Aşırı Hafta En Az Üç Gün Hafta Bir Gün 15 Günde Bir Daha Nadir Hiçbir Zaman Toplam Kolalı Gazlı 10,33 7,01 20,66 14,76 0,74 9,59 36,90 100,00 Kola Dışı Gazlı 19,19 7,01 20,30 12,92 1,11 7,01 32,47 100,00 Meyve Suları 14,76 6,27 21,77 15,13 1,85 8,86 31,37 100,00 Süt ve Süt Ürünleri 50,92 10,33 16,61 5,90 0,74 3,32 12,18 100,00 Su 45,39 2,58 0,74 2,21 0,37 4,80 43,91 100,00 Enerji İçecekleri 0,74 0,74 1,85 3,32 0,37 11,81 81,18 100,00 Diğer İçecekler 6,64 5,17 5,17 12,92 1,11 12,92 56,09 100,00 1>Her gün 2>Gün aşırı 3> Hafta en az 3 gün 4>Haftada bir gün 5>15 günde bir 6>Daha nadir 7>Hiç bir zaman İçecek alışverişinin yapıldığı yerler Tüketicilere içecek alışverişini nereden yaparsınız sorusu sorulduğunda tüketicilerin en sık market (4,07) en az sıklıkla ise büfe den (2,02) içecek alışverişi yaptığı tespit edilmiştir (Çizelge 8). 619

8 Çizelge 8. Tüketicilerin içecek alışverişini yaptığı yerler Kişi sayısı Ortalama Standart Sapma Market 271 4,07 0,871 Bakkal 271 3,13 1,181 Süper market 271 2,72 1,573 Büfe 271 2,02 0,935 1>Hiçbir zaman, 2> Çok nadir, 3>Bazen, 4>Genellikle, 5>Her zaman Ambalajlı içecek satın alma ile ilgili önermelere katılma durumu Tüketicilere ambalajlı içecek satın alma ile ilgili Çizelge 9 daki önermelere katılma durumu sorulduğunda tüketicilerin en çok sırasıyla Bir firmanın doğaya zarar verdiğini öğrenirsem o firmanın ürettiği içeceği satın almam (3,87) ve Satın alacağım içeceğin ambalajının geri dönüştürülmüş malzemeden üretilmesi benim için önemlidir (3,28) en az ise Depozitolu/geri ödemeli ambalajlı içecekleri tercih ederim (2,98) ve Depozitolu/geri ödemeli içecekleri pahalı olsa da alırım (2,89) önermelerine katıldıkları tespit edilmiştir. Çizelge 9. Tüketicilerin ambalajlı içecek satın alma ile ilgili önermelere katılma durumu Kişi sayısı Ortalama Std. Sapma Bir firmanın doğaya zarar verdiğini öğrenirsem o firmanın ürettiği içeceği satın almam ,87 1,014 Satın alacağım içeceğin ambalajının geri dönüştürülmüş malzemeden üretilmesi benim için önemlidir ,28 0,901 Satın alacağım içeceğin ambalajının geri dönüşebilir olması benim için önemlidir ,27 0,973 İçecek satın alırken organik olmasını tercih ederim ,27 1,014 İçecek satın alırken ambalajındaki çevresel uyarılara dikkat ederim ,13 1,064 Cam şişe ürünleri tercih ederim 271 3,03 0,892 Depozitolu/geri ödemeli ambalajlı içecekleri tercih ederim ,98 1,163 Depozitolu/geri ödemeli içecekleri pahalı olsa da alırım 271 2,89 1,118 1>Kesinlikle katılmıyorum, 2>Az katılıyorum, 3>Orta derecede katılıyorum, 4 >Oldukça katılıyorum, 5>Tamamen katılıyorum 3.7 Ürünlerin ambalajlarının geri dönüşüm kutularına atılma durumu Tüketicilere geri dönüşüm kutularına hangi ürünleri atıyorsunuz sorusu sorulduğunda tüketicilerin %71,22 si hiçbirini atmadıklarını, %25,83 ü plastikleri, %0,74 ü ise elektronik çöpleri attıklarını bildirmişlerdir (Çizelge 10). Çizelge 10. Ürünlerin ambalajlarının geri dönüşüm kutularına atılma durumu Evet Oran (%) Plastik 70 25,83 Cam 55 20,30 Metal 44 16,24 Kompozit/Karton 40 14,76 Organik çöpler 3 1,11 Elektronik çöpler 2 0,74 Hiç biri ,22 620

9 3.8 Ambalajları toplama noktalarına getirme durumu Tüketicilere içecek ambalajlarını toplama noktalarına getirmeniz karşılığında size ambalaj başına 25 kuruş verilecektir, kabul eder misiniz sorusu sorulduğunda tüketicilerin %69,37 si kabul edeceğini %30,63 ü ise kabul etmeyeceğini belirtmiştir. Tüketicilere içecek ambalajlarını toplama noktalarına getirmeniz karşılığında size 5 ambalaj karşılığında bir şehir içi otobüs bileti verilecektir, kabul eder misiniz sorusu sorulduğunda tüketicilerin %74,17 si kabul edeceğini %25,83 ü ise kabul etmeyeceğini belirtmiştir. Tüketicilere içecek ambalajlarını toplama noktalarına getirmeniz karşılığında size 100 ambalaj karşılığında çevre temizlik vergisinde %50 indirim sağlanacaktır, kabul eder misiniz sorusu sorulduğunda tüketicilerin %87,08 i kabul edeceğini %12,92 si ise kabul etmeyeceğini belirtmiştir. Tüketicilere çöpleri üçe ayrıştırmanız (plastik, cam, metal; organik çöpler; elektronik çöpler) karşılığında belediye size çevre temizlik vergisinde %50 indirim sağlayacaktır, kabul eder misiniz sorusu sorulduğunda tüketicilerin %84,50 si kabul edeceğini %15,50 si ise kabul etmeyeceğini belirtmiştir (Çizelge 11). Çizelge 11. Tüketicilerin içecek kutularını toplama noktalarına getirme durumunda önerilen fikirlere katılma durumu Evet (%) Hayır (%) İçecek kutularını toplama noktalarına getirmeniz karşılığında size ambalaj başına 25 kuruş verilecektir, bunu kabul eder misiniz? İçecek kutularını toplama noktalarına getirmeniz karşılığında size 5 ambalaj karşılığında bir şehir içi otobüs bileti verilecektir, kabul eder misiniz? İçecek kutularını toplama noktalarına getirmeniz karşılığında size 100 ambalaj karşılığında çevre temizlik vergisinde %50 indirim sağlanacaktır, kabul eder misiniz? Çöpleri üçe ayrıştırmanız (plastik, cam, metal; organik çöpler; elektronik çöpler )karşılığında belediye size çevre temizlik vergisinde %50 indirim sağlayacaktır, kabul eder misiniz? 4. SONUÇ VE ÖNERİLER 69,37 30,63 74,17 25,83 87,08 12,92 84,50 15,50 Çevre ve Şehircilik Bakanlığı gıda ambalajları mevzuatına göre gıda ürünlerinin ambalajlarının geri dönüşebilir malzemeden yapılma zorunluluğu vardır. Tüketicilerin önemli bir kısmının bu mevzuat hakkında yeterince bilgiye sahip olmadığı gözlemlenmiştir. Yapılacak kamu spotları ile tüketici bilinçlendirmesi yararlı olabilir. Tüketicilerin büyük bir çoğunluğu doğaya zarar veren firmanın ürettiği içeceği satın almayacaklarını bildirmişlerdir. Fakat firmaların üretim, işleme ve paketleme esnasında tüm işlemlerinde yeşil üretim gerçekleştirdiğini dair net bir bilgi yoktur. Yeşil pazarlama yapan firmaların ürün ambalajları üzerine koyacakları yeşil ürün logosu ile talebin artmasına katkı sağlanabilir. Yine tüketicilerin büyük bir çoğunluğu ambalajları geri dönüşüm kutularını atmadığı tespit edilmiştir. Yapılacak geri dönüşüm çalışmaları ile tüketicilerin geri dönüşüm kutularını aktif olarak kullanmaları sağlanmalıdır. Tüketicilerin büyük bir çoğunluğu belirli bir ücret karşılığında ya da belirli indirimler karşılığında içecek kutularını toplama noktalarına getireceklerini ifade etmişlerdir. Bu yönde yapılacak girişimlerle doğaya katkıda bulunulabilir. 621

10 KAYNAKLAR Alnıaçık, Ü., Yılmaz, C., Alnıaçık, E Reklamlarda Çevreci İddialar ve Reklam Etkililiği: Basılı Reklamlar Üzerinde Deneysel Bir Araştırma. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 10(1): Alsmadi, S Green Marketing And The Concern Over The Environment: Measuring Environmental Consciousness Of Jordanian Consumers, Journal Of Promotion Management, 13(3-4): Anonim, 2013a. Yıllara Göre İl Nüfusları. [Ulaşım ] Anonim, 2014a. American Marketing Association Online Dictionary. x?dletter=g [Ulaşım: ] Ar Akdeniz, A., Tokol, T Tekstil Sektöründeki İşletmelerin Yeşil Pazarlamadan Kaynaklı Kazanımları, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 9(31): Aşık, H., (2006). Almanya daki Türklerin İçecek Tüketimine İlişkin Görüş ve Davranışları, Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara, 81s. Aytop, Y., Şahin, A., Detection of Factors Affecting The Consumers' Attitude Toward Purchasing Food Products: Sample of Kahramanmaras City Centre, ICNASE 16, Kilis, Türkiye. Başaran Alagöz, S Yeşil Pazarlama ve Eko Etiketleme, Akademik Bakış, ISSN: X (11):1-12 Çabuk, S., Nakıboğlu, B., Keleş, C Tüketicilerin Yeşil (Ürün) Satın Alma Davranışlarının Sosyo-Demografik Değişkenler Açısından İncelenmesi, Ç.Ü. Sosyal Bilimler Dergisi, 17(1): Çabuk, S., Nakıboğlu, M.A.B Çevreci Pazarlama ve Tüketicilerin Çevreci Tutumlarının Satın Alma Davranışlarına Etkileri İle İlgili Bir Uygulama, Ç. Ü. Sosyal Bilimler Dergisi, 12(12):39-54 Kızılaslan, N., Kızılaslan, H Tüketicilerin Satın Aldıkları Gıda Maddeleri İle İlgili Bilgi Düzeyleri Ve Tutumları (Tokat İli Örneği), U.Ü. Ziraat Fakültesi Dergisi, 22(2): Kızıloğlu, R. Kızılaslan, H., Gökçe, C Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Öğrencilerinin Yeşil Gıda Ürünleri Hakkındaki Bilgi, Görüş Ve Tutumları Üzerine Araştırma, Gaziosmapaşa Bilimsel Araştırma Dergisi, 6:19-30 Miran, B Temel İstatistik, Ege Üniversitesi Basımevi, İzmir, S: 288. Newbold, P Statistics for Business and Economics. Prentice-Hall International. New Jersey, pp:867. Straughan, D.R., Roberts A.J Environmental Segmentation Alternatives: A Look At Green Consumer Behavior in The New Millenium, Journal of Consumer Marketing, 16(6): Topal, Ş. (1996) Gıda Güvenliği ve Kalite Yönetim Sistemleri. TÜBİTAK Marmara Merkezi Matbaası. Kocaeli. Yücel, M.,Emekçiler, Ü.S Çevre Dostu Ürün Kavramına Bütünsel Yaklaşım; Temiz Üretim Sistemi, Eko-Etiket, Yeşil Pazarlama, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi 7(26):