SAĞLIK HUKUKU ( HUK120U)

Transkript

1 SAĞLIK HUKUKU ( HUK120U) KISA ÖZET KOLAYAOF DİKKATİNİZE: BURADA SADECE ÖZETİN İLK ÜNİTESİ SİZE ÖRNEK OLARAK GÖSTERİLMİŞTİR. ÖZETİN TAMAMININ KAÇ SAYFA OLDUĞUNU ÜNİTELERİ İÇİNDEKİLER BÖLÜMÜNDEN GÖREBİLİRSİNİZ.

2 2 Kolayaof.com Sayfa 2

3 İÇİNDEKİLER 1. ÜNİTE- TEMEL KAVRAMLAR VE KURUMLAR İLE MEVZUAT 4 2. ÜNİTE-HASTA VE HEKİM HAKLARI ÜNİTE-TIBBÎ MÜDAHALENİN HUKUKA UYGUNLUĞUNUN ŞARTLARI ÜNİTE-TIBBÎ MÜDAHALELERDEN KAYNAKLANAN HUKUKÎ SORUMLULUK ÜNİTE- HEKİMLERİN CEZAÎ SORUMLULUĞU ÜNİTE- SAĞLIK HİZMETLERİNDE İDARENİN SORUMLULUĞU ÜNİTE-ORGAN VE DOKU NAKLİ İLE İNSAN ÜZERİNDE DENEY VE DENEME...25Hata! Yer işareti tanımlanmamış. 8. ÜNİTE-İLAÇ HUKUKU Kolayaof.com Sayfa 3

4 1. Ünite Temel Kavramlar ve Kurumlar ile Mevzuat Toplumsal hayatımızı düzenleyen pek çok kural içeren hukuk, sağlık alanında da çeşitli düzenlemeler getirmiştir. Bu düzenlemeler, özellikle son yıllarda büyük ve hızlı bir gelişim gösteren sağlık hukuku alanını ortaya çıkarmıştır. Sağlık hukuku, hastalıkların insan ve toplum hayatında ortaya çıkardığı hukuksal sorunları inceleyerek, bunları önlemeye ve çözüm bulmaya çalışan bir hukuk alanıdır. TEMEL KAVRAMLAR Sağlık hukuku pek çok farklı kavram ve kurumun yer aldığı geniş bir alanı kapsamakta ve dağınık bir mevzuatı içermektedir. Tıp Sağlık bilimlerinin bir dalı olarak tıp, insan sağlığının sürdürülmesi ya da bozulan sağlığın yeniden düzeltilmesi için uğraşan, hastalıklara tanı koyma, hastalıkları tedavi etme ile hastalık ve yaralanmalardan korumaya yönelik çalışmalarda bulunan birçok alt bilim dalından oluşan bilimsel disiplinlerin genel adı şeklinde tanımlanabilir. Bu bakımdan tıp, hem bir bilgi alanı (vücut sistemlerinin ve bunların hastalıklarının ve tedavilerinin bilimi) hem de bu bilginin uygulandığı meslektir. Sağlık Sağlık, kişinin bedensel, duygusal, zihinsel ve toplumsal bakımdan çevresiyle uyum içerisinde işlev görebilme yeteneğine sahip olması, bedensel ve/veya ruhsal yapıda herhangi bir sakatlığın, işlev bozukluğunun olmaması anlamına gelmektedir. 4 Sağlık kavramını nötral sağlık, pozitif sağlık ve negatif sağlık olarak üçe ayırarak tanımlayanlar dabulunmaktadır. Buna göre; Nötral sağlık, herhangi bir hastalık veya rahatsızlık durumunun olmadığı, dengeli bir sağlık durumunu ifade etmektedir. Pozitif sağlık ise, kişinin bedensel, ruhsal ve toplumsal yönden tam bir iyilik içinde bulunması, sağlığın üç boyutunun dengeli bir biçimde en üst düzeyde gerçekleşmesidir. Negatif sağlık da, hastalık, rahatsızlık, yaralanma, sakatlık ya da engellilik gibi durumların yalnız başına ya da değişik kombinasyonlarla, kısa veya uzun dönemlerde yaşanmasıdır. Hukuk kişiler ile kişiler, kişiler ile Devlet, Devletler ile Devletlerarasındaki ilişkileri düzenleyen, yaptırıma bağlanmış toplumsal düzen kuralları şeklinde tanımlanması mümkündür. Sağlık Hukuku Kolayaof.com Sayfa 4

5 Sağlık hukuku sadece sağlık hizmeti talep edenler ile bu hizmetleri sunanlar (hastalar ile sağlık hizmeti veren kişi ve kurumlar/kuruluşlar) arasındaki ilişkileri değil, bunların Devletle olan ilişkilerini de düzenler. Hekim Hekim kelimesi, Arapça Ha-ke-me sözcüğünden türetilmiş olup, kök anlamı akıllı ve beceriklidemektir. Allah ın sıfat isimlerinden biri hâkim kelimesi, hikmet ve felsefeyle meşgul olan, tabipanlamında kullanılmaktadır. Doktor terimi de aynı anlamda kullanılmaktadır. Latince öğretmen anlamına gelen doktor kelimesi, İnsanlardaki hastalıkları teşhis ve onları ilaçlarla veya bazı araçlarla tedavi eden kimse, hekim, tabip anlamlarına gelmektedir Türkiye Cumhuriyeti Sınırları İçinde Hekimlik Mesleğinin İcrası İçin Aranan Şartlar Tıp fakültesinden mezun olarak diploma sahibi olan kimseye hekim adı verilmektedir. Tababet ve Şuabatı Sanatlarının Tarzı İcrasına Dair Kanunun 1. maddesine göre, Türkiye Cumhuriyeti dâhilinde hekimlik yapabilmek ve ne şekilde olursa olsun hasta tedavi edebilmek için tıp fakültesinden diploma sahibi olmak şarttır. Türk Tabipleri Birliği Kanunu na göre, hekim serbest olarak çalışacaksa, bir ay içerisinde Tabip Odasına kayıt olmak zorundadır. Fakat Devlet memuru statüsünde olanlar ile hekimlik yapmayan kişiler odaya kayıt olmak zorunda değildirler; bu kişiler, dilerlerse odaya kayıt yaptırabilirler. 5 Hasta Hasta Hakları Yönetmeliği nin 4. maddesinin b bendine göre, sağlık hizmetlerinden yararlanma ihtiyacı bulunan kimse hasta olarak tanımlanmıştır. Bedensel ve/veya ruhsal sağlığı bozuk kişilere hasta denildiği gibi, sağlık bakımından bir sorunu olmadığı halde, örneğin estetik kaygılarla ya da sünnet gibi toplumsal veya dinî düşüncelerle ya da tıbbî zorunluluk bulunmamasına rağmen kürtaj gibi sebeplerle hekime başvuran kişiler de hasta olarak değerlendirilmektedir. Çünkü bu sebeplerle de olsa hekime başvuran kişi sonuçta sağlık hizmeti talebinde bulunmaktadır. Hastalık Organizmada birtakım değişikliklerin ortaya çıkmasıyla sağlığın bozulması durumu, rahatsızlık, ruh sağlığının bozulması durumu hastalık olarak ifade edildiği gibi, vücut veya zihinde meydana gelen, rahatsızlık, dert ve görev bozukluğuna sebep olan belirli bir anormal duruma da hastalık denilmektedir. Tedavi Hastalıklardan korunma tedbirlerini, hastalıkları belirlemeye yönelik teşhisi, hastalığın iyileştirilmesi, hafifletilmesi veya ortadan kaldırılması ile hastalıktan sonraki bakımı da kapsayan sürece tedavi denilmektedir. TEMEL KURUMLAR Kolayaof.com Sayfa 5

6 Sağlık Bakanlığı Ülkenin sağlık sorunlarıyla uğraşmak, kanunlarla verilen görevleri yerine getirmek ve halka bu konulardagerekli hizmeti sağlamak amacıyla 1936 yılında 3017 sayılı Sıhhat ve İçtimai Muavenet VekâletiTeşkilat ve Memurin Kanunu yla kurulan Sağlık Bakanlığı, daha sonra 1983 yılında 181 sayılı SağlıkBakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ile yeniden düzenlenmiştir. Sağlık Bakanlığının Görevleri 663 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin 2. maddesine göre Sağlık Bakanlığının görevi, herkesin bedenî, zihnî ve sosyal bakımdan tam bir iyilik hâli içinde hayatını sürdürmesini sağlamaktır. Bu kapsamda Sağlık Bakanlığı, A. Halk sağlığının korunması ve geliştirilmesi, hastalık risklerinin azaltılması ve önlenmesi, B. Teşhis, tedavi ve rehabilite edici sağlık hizmetlerinin yürütülmesi, C. Uluslararası önemi haiz halk sağlığı risklerinin ülkeye girmesinin önlenmesi, D. Sağlık eğitimi ve araştırma faaliyetlerinin geliştirilmesi, Sağlık Bakanlığı Teşkilatı Sağlık Bakanlığı teşkilatı, merkez teşkilatı ile taşra teşkilatı ve bağlı kuruluşlardan meydana gelmektedir. 6 Bakanlık teşkilatının en üst amiri olan Bakan, Bakanlık icraatından ve emri altındakilerin faaliyet ve işlemlerinden Başbakana karşı sorumlu olup şu görev, yetki ve sorumluluklara sahiptir: Bakanlığı, Anayasaya, kanunlara, hükümet programına ve Bakanlar Kurulunca belirlenen politika ve stratejilere uygun olarak yönetmek Müsteşar ise, Bakandan sonra gelen en üst düzey kamu görevlisi olup Bakanlık hizmetlerini, Bakan adına ve onun emir ve yönlendirmesi doğrultusunda, mevzuat hükümlerine, Bakanlığın amaç ve politikaları ile stratejik planına uygun olarak düzenler ve yürütür. Bu amaçla, Bakanlık birimlerine gereken emirleri verir, bunların uygulanmasını gözetir ve sağlar. Bakanlığın taşra teşkilâtı, illerde kurulan il sağlık müdürlükleri ile ihtiyaca göre ilçelerde kurulan ilçe sağlık müdürlüklerinden oluşur. İl sağlık müdürleri Bakanlığın ildeki temsilcisi ve valinin sağlık müşaviridir. İl sağlık müdürlüğü, bağlı kuruluşların il teşkilatının koordinasyonunu yapar ve uyumlu çalışmasını gözetir. Kolayaof.com Sayfa 6

7 SAĞLIK BAKANLIĞI TEŞKİLATI MERKEZ TEŞKİLATI TAŞRA TEŞKİLATI BAĞLI KURULUŞLAR BAKAN, MÜSTEŞAR, SAĞLIK POLİTİKALARI KURULU, HİZMET BİRİMLERİ İL SAĞLIK MÜDÜRLÜKLERİ, İLÇE SAĞLIK MÜDÜRLÜKLERİ TÜRKİYE HALK SAĞLIĞI KURUMU, TÜRKİYE İLAÇ VE TIBBI CİHAZ KURUMU, TÜRKİYE KAMU HASTANELERİ KURUMU Tabip Odaları 6023 sayılı Türk Tabipleri Birliği Kanunu na göre, sınırları içinde tabip odalarına kayıtlı en az yüz tabip bulunan her ilde tabip odası kurulur. Sınırları içinde oda kurmak için yeter sayıda tabip bulunmayan illerdeki tabiplerin hangi illerdeki tabiplerle birleştirilerek yeni bir oda kurulacağı ve merkezinin hangi il olacağı veya bu gibi illerdeki tabiplerin hangi il tabip odalarına bağlanacağı, ülkenin coğrafi ve ulaşım durumları ile tabiplerin toplu olarak bulundukları iller göz önüne alınarak Türk Tabipleri Birliği Merkez Konseyinin önerisi üzerine Büyük Kongrece kararlaştırılır. 7 Türk Tabipleri Birliği Türk Tabipleri Birliği nin Görevleri Türk Tabipleri Birliği içerisinde yer alan her birimin görevleri ve çalışma şekilleri, 6023 sayılı Türk Tabipleri Birliği Kanunu nun 42 ve devamı maddelerinde düzenlenmiştir. Bu hükümlere göre, Türk Tabipleri Birliği şu görevleri yerine getirir: A. Halk sağlığına ve hastalara fedakârlık ve feragatle hizmeti ideal bilen meslek geleneklerini korumaya ve geliştirmeye çalışmak, B. Üyelerinin maddî ve manevî hak ve menfaatlerini korumak ve bunları halkın ve Devletin menfaatiyle en iyi bir şekilde denkleştirmeye çalışmak, C. Halk sağlığı ve tıp meslekleriyle ilgili konular için resmi makamlarla karşılıklı işbirliği yapmak, D. Halk sağlığını ve tıp mesleğini ilgilendiren işlerde resmi makamlardan yardım sağlamak. Yüksek Sağlık Şûrası 1593 sayılı Umumi Hıfzısıhha Kanunu, 1219 sayılı Tababet ve Şuabatı Sanatlarının Tarzı İcrasına Dair Kanun ve 663 sayılı Sağlık Bakanlığı ve Bağlı Kuruluşlarının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname uyarınca faaliyette bulunan Yüksek Sağlık Şûrası, sağlık meslek mensuplarının mesleklerini icra ederken ortaya çıkan adlî konularda Kolayaof.com Sayfa 7

8 mahkemelere görüş vermek ve idarî soruşturmacılar ve uzlaşma komisyonları için bilirkişi listesi belirlemek üzere onbeş üyeden oluşur. Şûra üyelerinin onüçü Bakan tarafından ülkede sağlık hizmetleri veya eserleriyle tanınmış kişiler arasından seçilir. Adli Tıp Kurumu Adli Tıp Kurumunun Görevleri 2659 sayılı Adli Tıp Kurumu Kanunu nun 2. maddesine göre Adli Tıp Kurumunun görevleri şunlardır: Mahkemeler ile hâkimlikler ve savcılıklar tarafından gönderilen adli tıpla ilgili konularda bilimsel ve teknik görüş bildirmek, Adli tıp uzmanlığı ve yan dal uzmanlığı eğitimi vermek, Adli tıp ve adli bilimler alanlarında çalışmaları yürütmek üzere seminer, sempozyum, konferans ve benzeri etkinlikler düzenlemek, bunlara ilişkin eğitim programları uygulamak ve ilgili kurum, kuruluş ve kurulların hazırlayacakları adli tıpla ilgili eğitim programlarının yapılmasına ve yürütülmesine yardımcı olmak, Özel Hastaneler Bunlar, 2219 sayılı Hususi Hastaneler Kanunu (RG , S.2419) çerçevesinde faaliyette bulunanözel sağlık kuruluşlarıdır. Yönetmeliğe göre, özel hastanelerin temel özellikleri şunlardır: Özel hastaneler, bu Yönetmelikte asgari olarak öngörülen bina, hizmet ve personel standartlarını haiz olmak kaydıyla, yirmi dört saat süreyle sürekli ve düzenli olarak, bir veya birden fazla uzmanlık dalında hastalara ayakta ve yatırarak muayene, teşhis ve tedavi hizmeti verir. Özel hastanelerde gözlem yatakları hariç en az yüz hasta yatağı bulunur. Ancak atıl kapasiteye yol açılmaması bakımından, Bakanlıkça belirlenen sağlık hizmet bölgelendirmesine göre planlanan hekim sayısı ve hizmet ihtiyacı doğrultusunda Planlama ve İstihdam Komisyonunun görüşü alınarak, ellinin altında olmamak kaydıyla yüz yatağın altında özel hastane açılmasına izin verilebilir. 8 Ayakta Teşhis ve Tedavi Verilen Özel Sağlık Kuruluşları Ayakta Teşhis ve Tedavi Yapılan Özel Sağlık Kuruluşları Hakkında Yönetmelik hükümlerine göre, ayakta teşhis ve tedavi hizmeti verilen özel sağlık kuruluşları; tıp merkezleri, poliklinikler, laboratuvarlar, müessese ve muayenehanelerdir. Poliklinik, en az iki tabip tarafından müştereken açılabilen, hizmet birimleri doğrudan birbiriyle bağlantılı olacak şekilde oluşturulan ve bu Yönetmelik le belirlenen asgari şartları taşıyan sağlık kuruluşudur. Muayenehane, bir tabip tarafından mesleğini serbest olarak icra etmek üzere müstakilen açılan, bu Yönetmelik le belirlenen asgari şartları taşıyan ve bu Yönetmelik te tanımlanan tıbbî işlemlerin yapılabildiği sağlık kuruluşudur. Kolayaof.com Sayfa 8

9 Laboratuvar, 992 sayılı Kanun kapsamında tıbbî tahlil işlemi yapar. Müessese ise, 3153 sayılı Kanun kapsamında görüntüleme ve/veya radyoterapi, nükleer tıp, fizik tedavi gibi muayene, tanı ve/veya tedavi hizmeti sunar. Çalışma saatleri içerisinde kuruluşta ilgili en az bir uzman bulunur Hasta Hakları Uygulama Yönergesine göre Ayakta Teşhis ve Tedavi Yapan Sağlık Kuruluşları; Sağlık Evi, Sağlık Birimi, Sağlık Ocağı, Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Merkezi, Verem Savaş Dispanseri, Kanserle Savaş Dispanseri, Sağlık Merkezi, Halk Sağlığı Laboratuarı ve 112 Acil Hizmetleri Birimi ve benzeri kamu kurum ve kuruluşlarını ifade etmektedir. MEVZUAT Belirli bir zamanda belirli bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen hukuk kurallarına yürürlükteki hukuk (pozitif hukuk, müspet hukuk, mevzu hukuk), yazılı nitelikteki bu kuralların tamamına da mevzuat denilmektedir. Anayasa Anayasa Devletin temel yapısını, kuruluşunu, yönetim biçimini, Devletin temel organlarını, bunların birbirleriyle olan ilişkilerini, kişilerin temel hak ve özgürlüklerini düzenler. Anayasamızın 11. Maddesine göre, Anayasa hükümleri yasama, yürütme, yargı organlarını, idare makamlarını ve diğer kuruluş ve kişileri bağlayan temel hukuk kurallarıdır Milletlerarası Andlaşmalar Sağlık alanında da iç hukukumuzun bir parçası haline gelmiş birçok milletlerarası andlaşma bulunmaktadır. Bunlardan bazıları aşağıda gösterilmiştir: 9 İnsan Hakları ve Temel Özgürlüklerin Korunmasına İlişkin Avrupa Sözleşmesi Biyoloji ve Tıbbın Uygulanması Bakımından İnsan Hakları ve İnsan Haysiyetinin Korunmasına Dair Sözleşme İşkencenin ve Gayri İnsani ya da Küçültücü Ceza ve Muamelenin Önlenmesine Dair Avrupa Sözleşmesi Kanunlar Kanunlar, yetkili yasama organı (Türkiye Büyük Millet Meclisi) tarafından Anayasada öngörülen usul ve şekillerde (AY.m.88 vd.) kabul edilip Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe konulan genel, soyut ve sürekli nitelikte yazılı hukuk kurallarıdır. 224 sayılı Sağlık Hizmetlerinin Sosyalleştirilmesi Hakkında Kanun da sağlık hizmetleri, İnsan sağlığına zarar veren çeşitli faktörlerin yokedilmesi ve toplumun bu faktörlerin tesirinden korunması, hastaların tedavi edilmesi, bedeni ve ruhi kabiliyet ve melekeleri azalmış olanların işe alıştırılması (Rehabilitasyon) için yapılan tıbbî faaliyetler sağlık hizmetidir. şeklinde tanımlandığından, sağlıkla ilgili konularda doğrudan düzenleme getiren ve sağlık hizmetlerinde temel ilkeleri oluşturan veya doğrudan ya da dolaylı olarak sağlık konularını düzenleyen özel nitelikte birçok kanun ve kanun hükmünde kararname mevcuttur. Kolayaof.com Sayfa 9

10 Tüzükler Tüzükler, Bakanlar Kurulunca kanunların uygulanma esaslarını ve uygulama aşamasına ilişkin detayları göstermek ve kanunun emrettiği diğer hususları düzenlemek üzere Danıştay ın incelemesinden geçirilerek, Cumhurbaşkanının imzasından sonra kanunlar gibi Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe konulan yazılı hukuk kaynaklarıdır Sağlık alanında önem taşıyan bazı tüzükler aşağıda gösterilmiştir. o İspençiyari ve Tıbbî Müstahzarlar Nizamnamesi o Özel Hastaneler Tüzüğü o Rahim Tahliyesi ve Sterilizasyon Hizmetlerinin Yürütülmesi ve Denetlenmesine İlişkin Tüzük Yönetmelikler Başbakanlığın, bakanlıkların ve kamu tüzel kişilerinin, kendi görev alanlarını ilgilendiren kanunların ve tüzüklerin uygulanmasını sağlamak üzere Anayasa nın 124. maddesi uyarınca yürürlüğe koydukları yazılı hukuk kurallarıdır. Sağlık alanındaki önemli bazı yönetmelikler aşağıda verilmiştir. Acil Sağlık Hizmetleri Yönetmeliği Ağız ve Diş Sağlığı Hizmeti Sunulan Özel Sağlık Kuruluşları Hakkında Yönetmelik Aile Hekimliği Uygulama Yönetmeliği SAĞLIK HUKUKU MEVZUATI Anayasa Milletler Arası Andlaşmalar Kanunlar Tüzükler Yönetmelikler 10 Kolayaof.com Sayfa 10