M MARIN TES SAT ELK TABI

Transkript

1 M MARIN TES SAT ELK TABI BÖLÜM HAVALANDIRMA TES SATI.1. DO AL HAVALANDIRMA.2. MEKAN K (ZORLANMIfi) HAVALANDIRMA.. Ç HAVA KAL TES.. KANAL S STEM TASARIMI..1. Kanal Dizayn Yöntemleri..2. Kanal S zd rmazl... Yuvarlak Kanallar Tesis ve Yat r m Maliyeti Karfl laflt r lmas... SPIROsafe Patentli S zd rmaz Kanal Sistemleri.. KANAL S STEM AKUST K TASARIMI..1. Susturucular veya Paket Tipi Sönümleyiciler

2 . HAVALANDIRMA TES SATI.1. DO AL HAVALANDIRMA 1. Havaland rma kapal bir hacimdeki havan n de ifltirilmesi ifllemidir. Amac : a. Ortamdaki havan n oksijen içeri inin azalmas n önlemek b. Ortamdaki havan n içerisindeki karbondioksit gaz, vücut kokular, sigara duman, nem içeri inin afl r art fl n önlemek c. Makinalardan, insanlardan ve ayd nlatmadan kaynaklanan ortamdaki s kazanc n d flar atmak d. Zehirli gazlar ve tozu ortamdan uzaklaflt rmak e. Bakteri ve zararl mikro organizma say lar n düflürmek maddelerinden biri veya birkaç olabilir. 2. Do al havaland rma tesisi ve bak m en ucuz havaland rma biçimidir. Elektrik gücü kullanmaz ve sessizdir.. Do al havaland rmay do uran gerekli güç kaynaklar : a. Rüzgar bas nc b. Termik güçlerin yaratt baca etkisi veya bu iki gücün kombinasyonudur.. Maalesef bu do al güçler ortadan kalkt nda do al havaland rma durur. Bu nedenle baz zamanlarda mekanik havaland rma kullan m gerekmektedir.. fiekil te de rüzgar n yap etraf nda yaratt bas nç de iflimi ve termik kald rma güçlerinin yaratt düfley do rultudaki hava hareketi flematik olarak gösterilmifltir. 6. Bir binadaki hava de iflim ihtiyac (taze hava) bina kullan m biçimine, yerel yönetmeliklere vs. ba l olarak de iflir. Örne in sigara içilmeyen ofis binalar nda kifli bafl na saatte 2 m taze hava ihtiyac normaldir.. Bir yap n n duvarlar boyunca rüzgar n yaratt bas nç fark nedeniyle art bas nc n etkiledi i rüzgar yönündeki duvarlardan odalara hava girerken; eksi bas nc etkiledi i ters yöndeki duvarlara komflu odalardan hava emilir. Rüzgar dolay s yla havalanma miktar d fl duvar üzerindeki aç kl klar n büyüklü üne, rüzgar yönüne ve rüzgar n h z na ba l d r. (Bak n z fiekil ). Yüksek binalarda k fl aylar nda so uk ve a r d fl hava, s cak ve hafif iç havay üst kat pencerelerinden d flar ç kmaya zorlar. Bu durum alt katlarda so uk havan n içeri girmesini fazla s cak havan n da üst katlardan d flar ç kmas n do urur. fiekil de bu durum görülmektedir.. Bir toplant salonu ve benzeri yüksek tavanl yap da havaland rma d flar dan al nan so uk havan n bir s t c dan veya konvektörden geçmesi; bu s rada s narak yükselmesi ve tavandaki bir kanal sisteminden kendili inden d flar ç kmas yla sa lanabilir. So uk d fl havan n s t c dan geçifli, s t c kenar ndan kumanda alan bir damperle kontrol edilebilir. (Bak n z fiekil 6). Günümüzde do al havaland rma giderek daha önem kazanmaktad r. Modern mimaride sürdürülebilirlik kavram ndan hareketle do al havaland rmadan yararlanan yüksek bina, atrium ve benzeri uygulama örnekleri giderek artmaktad r. fiekil. ÇATI AÇISI YE KADAR OLAN YAPILAR Ç N RÜZGAR BASINÇ D YAGRAMI fiekil 1. ÇATI AÇISI N N ÜSTÜNDE OLAN YAPILAR Ç N RÜZGAR BASINÇ D YAGRAMI fiekil 2. DÜZ ÇATILAR Ç N RÜZGAR BASINÇ D YAGRAMI fiekil. BACA ETK S LE ÇAPRAZ DO AL HAVALANDIRMA fiekil. RÜZGAR NEDEN YLE PENCERELERDEN OLAN HAVALANDIRMA 0

3 fiekil. YÜKSEK B R B NADA BACA ETK S fiekil. MUTFAK UYGULAMASI fiekil 6. B R TOPLANTI SALONUNUN ISITICILARDAN GEÇEN TAZE HAVA LE HAVALANDIRILMASI.2. MEKAN K (ZORLANMIfi) HAVALANDIRMA 1. Mekanik havaland rmada hava de iflimi ve hareketi için fan veya fanlardan yararlan l r. 2. Mekanik havaland rmada üç sistem vard r: a. Do al hava girifli, mekanik hava emifli b. Mekanik hava beslemesi, do al hava ç k fl c. Dengeli havaland rma denilen mekanik hava beslemesi ve mekanik hava emifli. Mekanik sistem do al havaland rmada oldu u gibi koflullara ba l de ildir. Zorlanm fl olarak sürekli hava hareketi temin edilir. Ancak bunun bir tesis ve iflletme maliyeti vard r. Ayr ca fan ve kanal sisteminden gelen ses riski tafl r. fiekil de mekanik emiflli bir sistem örne i olarak mutfak havaland rmas görülmektedir.. Tuvaletlerin havaland rmas nda oldu u gibi, birinden di erine havaland rma kanallar vas tas ile koku ve duman geçiflinin mümkün oldu u uygulamalarda, fiekil de görüldü ü gibi bir flönt kanal kullan lmaktad r. Böyle sistemlerde biri yedek olmak üzere çift fan kullan lmas tercih edilir. Bir ar za halinde di er fan devreye girer.. Çeflitli mekanik havaland rma uygulamalar üzerinde ilgili bölümde daha detayl durulacakt r. fiekil da yeralt garajlar havaland rma uygulamas örne i flematik verilmifltir. Burada farkl iki seviyeden emifl gerçeklefltirilmektedir. fiekil. TUVALET HAVALANDIRMASI fiekil. BODRUM GARAJ HAVALANDIRILMASI 6. Yaflanan mahallere bir fanla beslenen hava k fl n önce oda s cakl na kadar s t lmal d r. Ayn zamanda egzost edilen havan n miktar da önemlidir. Havaland rma miktar kontrol edilemezse, bu ayn zamanda büyük bir s kayb na neden olur. fiekil 0 da sadece mekanik besleme yap lan bir sistem görülmektedir.. Besleme fan yan nda, egzost edilen hava için ilave bir egzost fan kullan l rsa hava miktar daha iyi kontrol edildi i gibi içerideki bas nc da kontrol etmek mümkündür. fiekil 1 de böyle bir dengeli havaland rma örne i görülmektedir. 1

4 fiekil 0. MEKAN K BESLEME DO AL EGZOST ÖRNE. E er egzost havas özel bir ayd nlatma armatürü üzerinden emilirse, ayd nlatma armatüründen yay lan s kayna nda yakalan r. Yaz mevsiminde böylece ayd nlatma s s odaya yay lmadan kayna nda yakalan p d flar at l r.. Sigara içilmesine müsaade edilmeyen tiyatro salonu gibi uygulamalarda yukardan afla do ru havaland rma yapmakta mümkündür. egzost havas seyircilerin koltuklar alt ndan emilir. Böylece temiz havan n iyi bir da l m temin edilebilir. Uygulamayla ilgili detay ilgili bölümde verilmifltir.. S cak ve so uk hava tafl yan kanal sistemi iyice izole edilmelidir... Ç HAVA KAL TES ç hava kalitesi yaflanan hacimlerde solunan havan n temizli i ile ilgilidir. Temiz hava yetkili otoriteler taraf ndan belirlenen zararl derifliklik seviyelerinin üstünde bilinen hiçbir kirletici madde içermeyen ve bu havay soluyan insanlar n %0 veya daha üzerindeki oran n n havan n kalitesiyle ilgili herhangi bir tatminsizlik hissetmedi i hava olarak tarif edilebilir. Konutlar, iflyerleri, okullar vs. gibi endüstriyel olmayan ortamlardaki iç hacimlerde de son y llarda giderek artan ölçüde iç havan n temizli i ile ilgili endifleler geliflmektedir. nsanlar n zamanlar n n %0 gibi bir k sm n iç fiekil 1. B R SÜPERMARKET N DENGEL MEKAN K HAVALANDIRMASI hacimlerde geçirdikleri ve iç hacimlerdeki insan yo unlu unun daha fazla olaca ve bundan kaynaklanan problemler olaca rahatça tahmin edilebilir. Yine son y llarda yap lan çal flmalarda hasta bina sendromu (S.B.S.) gibi kavramlar ortaya ç km fl ve iç hacimlerdeki kirlilikten kaynaklanan hastal klar teflhis edilmifltir. Konu ile ilgili çal flmalar buna paralel olarak artm fl, bilimsel makaleler, yay nlanm fl bilimsel toplant lar yap lm fl ve yapt r m gücü olan yeni standartlar ortaya ç km flt r. Bu standartlardan ASHRAE 62 numaral olan en genifl biçimde konuyu ele almaktad r. Bu standard n kurallar ve örne in enerji tasarrufu ilkeleri ile çat flmas en çok tart fl lan konulardan biri olmufltur. Havaland rma Miktarlar E er d fl hava kalitesi yeterli ise, Tablo 2 de gösterilen miktarlarda d fl hava söz konusu hacimlere temin ediliyorsa, istenilen iç hava kalitesi elde edilir. Tablo 2 A, B ve C de d fl hava miktarlar kifli bafl na litre/saniye veya alan bafl na litre/saniye.m 2 verilmifltir. Hava Debisi ve Hava De iflim Say s Bir hacme gönderilecek veya çekilecek hava miktar kirleticilerin veya kokunun yo unlu una ba l d r. Endüstriyel ve ticari uygulamalarda üretilen s ve prosese ba l olarak ilave art r m faktörleri gereksinebilir. Saatteki hava de iflim say s, bir oday besleyecek taze hava miktar n n Uygulama Oturma alanlar Mutfaklar Banyolar Tuvaletler Garajlar Her apartman dairesi için ayr Ortak hacimler D fl htiyac Kifli bafl na. L/s de erinden az olmamak üzere saate 0 L/s kesintili veya L/s sürekli veya aç labilir caml L/s kesintili veya L/s sürekli veya aç labilir pencereli (0 L/s) araba bafl na. L/sm 2 Aç klamalar Saatteki hava de iflimini hesaplamak için, flartland r lan hacimdeki bütün alanlar n hacmi dahil edilmelidir. Havaland rma normal olarak enfiltrasyonla sa lan r. Çok s zd rmaz olarak yap lan odalardaki flömine ve soba gibi elemanlara yakma havas ilave olarak temin edilmelidir. Yatak odalar ndaki insan say s ilk oda için 2, ilave yatak odalar için 1 kabul edilmifltir. E er daha yüksek kullan m oldu u biliniyorsa hava ona göre artt r lmal d r. Tesis edilen mekanik egzostun kapasitesi, iklim flartlar havaland rma sisteminin seçimini etkiler. Tesis edilen mekanik egzostun kapasitesi. Normal olarak enfiltrasyon veya do al havaland rmayla sa lan r. Kapal garajlara bak n z. Tablo 2 A. KONUTLAR 2

5 Uygulama Kuru temizleme, çamafl rhane Ticari çamafl rhane Ticari kuru temizleyici Depo Jetonlu çamafl rhane Jetonlu kuru temizleme Yiyecek ve içecek hizmeti Lokanta Kafeterya, fast food Bar, kokteyl salonu Mutfaklar (piflirme) Garajlar, tamirhaneler Servis istasyonlar Kapal garajlar Otomobil tamirhaneleri Al flverifl merkezleri sat fl katlar ve showroom katlar Bodrum ve zemin Üst katlar Depo odalar Soyunma odalar Yürüme alanlar (moller) Yükleme ve kabul alanlar Warehouses Sigara odalar Özel dükkanlar Berber Güzellik salonlar Zay flama salonu Çiçekçi Mobilya giyim H rdavat, ilaç Süpermarket Hayvanat Spor ve e lence Seyir salonlar Oyun salonlar Buz pisti (oyun alanlar ) Yüzme havuzlar Oyun katlar Disko ve balo salonlar Bowling salonlar (oturma bölgesi) Oteller, moteller, dinlenme yerleri, yurtlar Yatak odalar Oturma odalar Banyolar Lobiler Konferans salonlar Toplant salonlar Yurt uyuma alanlar Kumar salonlar Ofisler Ofis alanlar Kabul alanlar nsan say s (Kifli/0m 2 ) Hesaplanan Max. D fl Hava htiyac L/s kifli L/s m 2 Aç klamalar 1 Tablo 2 B. T CAR TES SLER Ç N (OF SLER, DÜKKANLAR, DEPOLAR, OTELLER, SPOR TES SLER ) TAVS YE ED LEN DIfi HAVA M KTARLARI L/s oda 1 Kuru temizleme ifllemleri daha fazla hava gerektirebilir. lave duman uzaklaflt r c cihaz gerekebilir. Davlumbaz egzostu, besleme havas için daha fazla havaland rma havas gerekebilir. D fl havan n ve komflu alanlardan al nan kabul edilebilir kalitedeki havan n toplam. L/sm2 de erinden az olmayacak bir egzost miktar na yeterli olmal d r. nsanlar aras ndaki da t m çal flma yerlerini ve çal flan makinilar n yo unlu unu dikkate al nmal d r. Motorlar n çal flt standlar, motor egzostunu d flar zorlam fl olarak atan sistemleri içermelidir. Kirletici sensörleri havaland rman n kontrolu amac ile kullan labilir. Normal olarak transfer havas ile beslenir ve yerel egzost yap l r. Resirkülasyon tavsiye edilmez. Bitki büyümesini en iyi sa layan hava miktar, havaland rma ihtiyac n belirler. Oyun alanlar n n bak m için içten yanmal motorlu araçlar kullan l yorsa havaland rma miktar artt r lmal. Nem kontrolu için daha yüksek de erler gerekebilir. Odalar n boyutlar ndan ba ms z olarak Kesikli kullan m için tesis edilen kapasite Yiyecek ve içecek hizmetleri, al flverifl, berber ve güzellik salonlar k s mlar na da bak l r. lave duman uzaklaflt r c cihaz gerekebilir. Baz ofis cihazlar yerel egzost gerektirebilir. lave duman uzaklaflt r c cihaz gerekebilir.

6 Uygulama Haberleflme merkezleri Konferans salonlar Halka aç k alanlar Koridorlar Genel tuvaletler Soyunma odalar Sigara odalar Asansörler Tiyatrolar Bilet gifleleri Lobiler Salon Sahne ve stüdyolar Tafl mac l k Bekleme salonlar Platformlar Tafl tlar flyerleri El iflleme Foto raf stüdyosu Karanl k oda Eczane Banka Fotokopi ve bask nsan say s (Kifli/0m 2 ) Hesaplanan Max. D fl Hava htiyac L/s kifli L/s m 2 Aç klamalar 0. Hiç geri dönüflsüz mekanik egzost tavsiye edilir. 2. Normal olarak transfer havas ile beslenir. Geri dönüfl (resirkülasyon) tavsiye edilmez..0 Normal olarak transfer havas ile (komflu hacimlerden gelen) beslenir. Özel sahne efektlerinin karfl lamak üzere özel havaland rma gerekecektir. Tafl tlardaki havaland rma özel olarak ele al nmal d r. 2 C ile + C aras nda tutulan hacimler e er sürekli insan bulunmuyorsa bu flartlar n kapsam na girmez. Komflu hacimlerden havaland rmaya müsade edilir. So uk odalara girifl ç k fl yap l yorsa meydana gelen enfiltrasyon yeterli havaland rmay sa lar Buraya tesis edilecek cihaz zorlanm fl egzost ve arzu edilmeyen kirleticilerin kontrolu özelliklerini sa lamal. Tablo 2 B. (Devam) Hesaplanan Max. D fl Hava htiyac Uygulama Okullar S n f Laboratuvar E itim salonu Müzik odas Kütüphane Soyunma odas Koridor Spor salonu Sigara salonu Hastaneler, bak mevleri Hasta odalar T bbi ifllem Ameliyathane Yo un bak m üniteleri Otopsi odas Fiziksel tedavi Hapishaneler Hücreler Yemek salonu Gardiyan istasyonu nsan say s (Kifli/0m 2 ) L/s kifli L/s m Aç klamalar Laboratuvarda hayvan bulundurulmas da dahil baz ifllemler ve fonksiyonlar için kirletici kontrol sistemleri gerekebilir. Normal olarak transfer havas ile beslenir. Dönüflü olmayan yerel mekanik egzost tavsiye edilir. Özel flartnameler ve standartlar min. hava miktar ve filtre seçimini belirleyebilir. Daha fazla kirletici do uran ifllemler daha yüksek havaland rma miktarlar gerektirebilir. Hava baflka hacimlere resirküle edilmeyecektir. Tablo 2 C. ENST TÜLER hesaplanmas nda önemli bir faktördür. Tablo de Avrupa taraf ndan tavsiye edilen hava de iflim say lar verilmifltir. Bu de erler DIN 16 T.2 üzerinde çal flan yerel otoriteler taraf ndan teklif edilmifltir. Bu hesaplarda kifli bafl na hava ihtiyac 0 m /h aras nda bir de er olarak göz önüne al nm flt r.

7 Odan n Özellikleri Saatteki Hava De iflim Say s Tavsiye Edilen Havaland rma Yöntemi Odan n Özellikleri Saatteki Hava De iflim Say s Tavsiye Edilen Havaland rma Yöntemi Toplant salonlar Oditoryumlar Pasta, f r n Banyolar domestik Banyolar genel Güzellik salonlar Kafeler Kumarhaneler Sinemalar Vestiyer Konferans salonlar Soyunma odalar Boyahaneler Motor odalar Dökümhaneler Garajlar Jimnastik salonlar Kuaförler Hastaneler, hasta odalar Hastaneler, ameliyathaneler ve besleme Ön s t lm fl hava besleme ve besleme ve besleme ve besleme ve besleme Alev geçirmez, asite dayan kl, s y hesapla, s y hesapla, besleme filtre tipini kontrol et Mutfaklar, domestik Mutfaklar, ticari Laboratuvarlar Çamafl rhaneler Kütüphaneler Asansörler Asansör makina odas Makina daireleri Ofisler Lokantalar Tuvaletler, domestik Tuvaletler, genel Dershaneler Dükkanlar Dufllar Süpermarketler Yüzme havuzlar Tiyatrolar Kaynak atölyeleri 0, ekipman kontrol et, asit dirençli filtre tipi ve besleme s y hesapla s y hesapla ve besleme ve besleme ve besleme zonlamay kontrol et ve s t lm fl besleme, nemi kontrol et ve besleme Zonlanm fl egzost ekipman kontrol et Tablo. TAVS YE ED LEN SAATTEK HAVA DE fi M SAYILARI.. KANAL S STEM TASARIMI Standart Kanallar ve Elemanlar Yuvarlak kanal sistemlerinin elemanlar standartlaflt r lm flt r. Böylece kolayca standart seri üretim yapmak, üretimi stoklamak ve k sa zamanda müflteriye teslim edebilmek mümkün olmufltur. Buna karfl l k dikdörtgen kesitli kanallar ve ba lant parçalar için böyle bir standart boyut söz konusu de ildir. Dikdörtgen kesitli kanallar ve fittingsi müflterinin istedi i boyutlarda ve ço u zaman flantiyede, yerinde üretilir. Tablo de görülen standart çap de erleri ISO taraf ndan kabul edilmifl olup, bütün dünya için geçerlidir. Yuvarlak kanallar flantiyede istenilen boylarda kesilebilir. Böylece de iflikliklere daha iyi cevap verebilmektedir. Halbuki dikdörtgen kesitli kanallar tam ölçülerinde yap lmak zorundad r. fiantiyede herhangi bir de ifliklik ve ayar çok daha zordur. Hava Da t m Kanal sistemi tasar m nda (dizayn) öncelikle hava üfleme ve emme menfezlerinin yerleri ve her bir menfezin kapasitesi, tipi ve büyüklü ü belirlenmelidir. Bu hava verme ve emme menfezlerinin standart tipte ve biçimde olmas na ve bilinen bir firma ürünü olmas na dikkat edilmelidir. Bu tip ciddi firma ürünleri için haz rlanm fl olan kataloglarda hava at fl mesafeleri, düflme ve hava hareketi biçimleri, eleman ç k fl h zlar, bas nç düflümleri, ses ve tavan yükseklikleri ile ilgili bilgiler verilmifltir. Ayn kol üzerinde olan besleme havas aç kl klar ndaki bas nç düflümü aras ndaki fark, Pa de erini aflmamal d r. Ayn kol üzerinde tavan tipi difüzörlerle, duvar tipi menfezlerin kar fl k kullan lmamas na dikkat edilmelidir...1. Kanal Dizayn Yöntemleri Otomatik olarak en ekonomik kanal sistemini veren hiçbir kanal tasar m (dizayn) yöntemi yoktur. Bunun yerine teklif edilmifl ve bugün kullan lan çeflitli dizayn yöntemleri bulunmaktad r. Farkl durumlarda bu yöntemlerden biri seçilerek hesap yap l r. Bu yöntemlerden hangisinin seçilece i, asl nda maliyet kalemlerinin dikkatlice de erlendirilmesi ile kararlaflt r lmal d r. 1. Efl Sürtünme Yöntemi Kanal dizayn nda belkide en genifl kullan lan yöntemdir. Bu sistemde bütün kanal boyunca birim uzunluktaki sürtünme kayb ayn tutulur. Besleme, egzost ve dönüfl kanallar n n boyutland r lmas nda kullan labilir. Normal olarak yüksek bas nçl sistemlerin bo Standart Nominal ç Çap (mm) m Kanal Uzunlu unun Yüzey Alan (m 2 ) Standart Nominal ç Çap (mm) m Kanal Uzunlu unun Yüzey Alan (m 2 ) Tablo. STANDART YUVARLAK KANAL ÇAPLARI

8 yutland r lmas nda (0 Pa üzerinde) kullan lamaz. Bu yöntemde besleme kanallar nda ak fl yönünde h z otomatik olarak giderek azal r. Böylece ses üretimi ihtimali de giderek azal r. Bu yöntemin ana dezavantaj çeflitli kanal kollar ndaki bas nç düflümlerinin eflitlenmesi yönünde hiçbir önlem getirmemesidir. Bu nedenle simetrik sistemler veya dallanmayan tek kanallar için uygundur. 2. Statik Geri Kazanma Yöntemi Bu yöntem her bas nç ve h zdaki besleme kanallar için uygulanabilir. Ancak normal olarak dönüfl ve egzost kanallar için kullan lmaz. Hesap olarak efl sürtünme yöntemine göre daha karmafl k olmas na karfl n, teorik olarak bütün kollarda ve ç k fllarda üniform bas nç düflümü yaratmas aç s ndan daha güvenilir bir yöntemdir. Kanaldaki h zlar sistematik olarak azalt l r. Her bir kanal parças n n önünde h z düflürülerek, dinamik bas nç (h z bas nc ) statik bas nca dönüfltürülür ve bu parçadaki bas nç kayb n n karfl lanmas nda kullan l r. Ortalama kanal sistemlerinde bu statik geri kazanma % oran ndad r. deal flartlarda bu oran %0 a kadar yükselebilir. Bu sistemin avantaj kanal sisteminin dengede (ayarlanan flekilde) kalmas d r. Çünkü kay p ve kazançlar h zla orant l d r. Yüke ba l olarak debilerin azalmas sistemdeki reglaj (balans ) bozmaz. Bu nedenle V.A.V. sistemleri için ideal bir yöntemdir. Statik geri kazanma yönteminin dezavantaj uzun kollar n sonlar nda, özellikle bu kanal kolu di erlerine göre çok uzunsa, afl r büyük kanal boyutlar vermesidir. Ayr ca bu bölgelerde h zlar da çok düfltü ünden kanal n s kay p ve kazançlar na karfl izolesi gerekir. Kanal Sisteminde H zlar Hava girifl ve ç k fl panjurlar nda h z de erleri normal hallerde 22, m/s mertebelerindedir. Tablo de farkl kanallarda izin verilen max. h z. de erleri gösterilmifltir...2. Kanal S zd rmazl Bugün için kanal bas nc ve s zd rmazl k s n f belirtildi inde kanal sisteminden müsaade edilen hava kaça hesaplanabilmektedir. Bu s zma veya kaçak miktarlar kanal yüzeyi cinsinden (litre/saniye.m 2 ) oldu u gibi toplam hava debisinin yüzdesi cinsinden de ifade edilebilir. ASHRAE ve Düflük Bas nçl Sistemlerde Besleme menfezleri Emifl ve egzost menfezleri D fl hava panjurlar Ana kanallar Tali kanallar, ba lant lar Yüksek bas nçl kanallarda, Ba lant hatlar m/sn Konfor Uygulamas Ana kanallarda m/sn Endüstriyel Uygulama m/s m/s 6 m/s m/s m/s Tali kanallarda 1 m/s Tablo. FARKLI KANALLARDA Z N VER LEN MAKS MUM HIZ DE ERLER SMACNA standard na göre s zd rmazl k s n flar ve kanal kaçak s n fland rmas C L = Q / P s 0,6 ifadesine göre yap lmaktad r. Burada; Q = S zd rma veya kaçak miktar, litre/saniye.m 2 (yüzey alan ) C L = S zd rmazl k s n f (0 Pa bas nçta s zd rma miktar ) P s = Kanal içi ile d fl aras ndaki bas nç fark (Kanal içindeki statik bas nç) fiekil 6 de yukar daki denkleme dayanan s zd rmazl k s n flar gösterilmifltir. Tablo da ise kaliteli bir kanal sisteminde pratikte ulafl labilecek s zd rmazl k s n flar verilmifltir. Burada menfez, anemostat gibi elemanlar n kanala ba lant lar ile iliflkili de S zma Miktar Q (L/s.m 2 ) fiekil 6. KANAL SIZDIRMAZLIK SINIFLANDIRILMASI Kanal Tipi Esnekler hariç Yuvarlak ve düz oval Dikdörtgen < Pa (Negatif ve pozitif bas nçl ) > ve < 00 Pa (Negatif ve pozitif bas nçl ) Flexible metal, Alüminyum Metal olmayanlar Cam yünü Dikdörtgen Yuvarlak Tahmin Edilen Kanal S zd rmazl k S n f C L Contal 6 6 Statik Bas nç p (Pa) Contas z (0) (1) (1) () () Tablo. KANAL SIZDIRMAZLIK SINIFLARI 6

9 erler test verilerinde temsil edilmemektedir. Tablo de ise toplam hava debisi yüzdesi olarak hava kaçaklar ifade edilmifltir. Kabul edilebilir s zd rmazl k s n f n belirlemede projeci sorumludur. Hava kaçaklar n n yarataca enerji maliyetleri ile ilk yat r m maliyetlerini dengeleyerek optimum çözümü bulmal d r. S n f s zd rmazl k de erine; iyi bir iflçilik ve dikkatli bir birleflme yöntemi ve s zd rmazl k eleman seçerek bütün kanal sistemlerinde ulafl labilir. Avrupa standartlar nda ise üç s zd rmazl k s n f tarif edilmektedir. Bu s zd rmazl k s n flar A. En düflük s n f 00 Pa da 1, litre/saniye.m 2 kaçak B Orta s n f 00 Pa da 0,0 litre/saniye.m 2 kaçak C. En yüksek s n f 00 Pa da 0, litre/saniye.m 2 kaçak olup, fiekil da gösterilmifllerdir. Kanal sisteminde belirlenen kaçak miktar, sistem toplam hava miktar na (dolay s ile fan debisine) ilave edilmelidir. Kanal S zd rmazl n n Ölçülmesi Kanal s zd rmazl özel bir cihazla ölçülür. Kanal içinde po S z nt Faktörü L/s.m 2 Bas nç Fark (Pa) fiekil. SIZDIRMAZLIK SINIFLARI S zd rmazl k S n f S zd rmazl k S n f Statik Bas nç (Pa) Tablo. HAVA M KTARINA GÖRE SIZDIRMA ORANI

10 zitif bas nç olmas halinde ölçüm cihaz n n kanal sistemine ba lant s ve elemanlar fiekil 0 de gösterilmifltir. Bu flekilde 1 numara ile fan gösterilmifltir. Konik uç, fan n istenilen taraf na ba lanarak hava yönü de ifltirilebilir. Böylece kanal sisteminde bas nç veya vakum yarat labilir. Fan devir ayarl d r. Debisi bir reosta yard m ile istenilen de ere ayarlanabilir. 2 numara ile ölçme borusu gösterilmifltir. De iflik çapta iki boru ile fan n bütün debi aral nda hassas debi ölçümü gerçeklefltirilebilir. numarada gösterilen diferansiyel U manometreden ölçme borusundaki bas nç düflümü okunur. Bu bas nç düflümü ile, ilgili kalibrasyon e rilerinden debi okunur. numara ba lant hortumunu gösterir. Bu hortum uçlar bantlarla s zd rmaz hale getirilmelidir. Test bas nc n gösteren ve yine numara ile ifade edilmifl bir baflka U manometre daha vard r. Bu manometreden kanal içindeki bas nç de eri okunur.... Yuvarlak Kanallar Tesis ve Yat r m Maliyeti Karfl laflt r lmas Yuvarlak kanallar n tesis maliyetleri önemli ölçüde daha düflüktür. Yuvarlak kanallar bir kifli tesis edebilir. Halbuki eflde er bir dikdörtgen kanal için en az iki kifli gereklidir. Ayr ca yuvarlak kanallar n tesis standartlar çok daha az malzeme kullan m n gerektirir. fiekil 1 de bir yuvarlak kanal n eflde er kesitteki dikdörtgen kanala göre daima daha düflük fiyata mal olaca ifade edilmifltir. fiekil 2 de ise bir dikdörtgen kanal yerine iki yuvarlak kanal kullan m görülmektedir. Toplam maliyetin bu durumda da daha ucuz oldu u ifade edilmektedir. Baz hallerde bir dikdörtgen kanal yerine ikiden fazla say da yuvarlak kanal kullanmak bile daha ucuz olabilmektedir. Yuvarlak kanallar n daha ucuz olmas n n nedenleri afla da s ralanm flt r: 1 Yuvarlak kanallar s n rl say da standardize edilmifl elemanlardan ve belirli say da standart boyuttan oluflur. 2 Kanallar n ve ba lant elemanlar n n üretimi tamamen otomatik ve seri olarak sistematik bir flekilde yap lmaktad r. Endüstriyel kalite kontrolu mümkündür. Yuvarlak kanallar n tesis zaman, benzer bir dikdörtgen kanal n yaklafl k üçte biri kadar olabilmektedir. zolasyon malzemesinin maliyetleri daha düflüktür. Çünkü; a. Uygulanmas ve ulafl m daha kolayd r. b. Daha küçük çevre uzunlu u dolay s ile daha az izolasyon malzemesi kullan l r. Örne in; ø mm. yuvarlak kanal n çevresi, 00 x 00 mm. dikdörtgen kanaldan % daha azd r. zolasyon için bu oranda az malzeme kullan l r. fiekil 0. POZ T F BASINÇ ALTINDA SIZDIRMAZLIK TEST fiekil 1. YUVARLAK KANAL LE EfiDE ER D KDÖRTGEN KANAL MAL YET KARfiILAfiTIRMASI

11 fiekil 2. D KDÖRTGEN KANAL YER NE K YUVARLAK KANAL KULLANIMI fiekil. D KDÖRTGEN LE YUVARLAK KANAL ZOLASYON KALINLIKLARI c. Gerek yang ndan koruma için ve gerekse s l izolasyon için fiekil te görüldü gibi daha ince izolasyon kullan labilir. Tablo te kanallar n d fltan yang n izolasyon de erleri ve karfl laflt r lmalar verilmifltir. Gerekli kanal mesnet ve ask lar n n say s ve boyutlar kanallarda daha azd r. Ask lar aras mesafe dikdörtgen kanalda 2, metre iken bu de er yuvarlak kanalda metre de erine ç kar. Böylece bu malzemeden % tasarruf söz konusudur. Ayn eflde er kesitli dikdörtgen kanala göre yuvarlak kanallar n maliyeti (tafl ma, paketleme ve fire vs. dahil olmak üzere) fiekil ten 60 a görüldü ü gibi daha düflüktür. Buradaki hesaplarda uluslararas maliyetler dikkate al nmakla birlikte Türkiye aç s ndan göreceli durumun çok farkl olmayaca aç kt r. fiekil da göreceli hesap için esas olarak tek yuvarlak kanal ele al nm fl ve di er alternatifler bununla karfl laflt r lm flt r. fiekil den 60 a kadar ise, fiekil 6 de verilen dikdörtgen Yuvarlak Dikdörtgen Tablo. ZOLASYON KALINLIKLARI (mm) kesitli örnek bir kanal sisteminin çeflitli alternatif yuvarlak kanallarla maliyet aç s ndan karfl laflt r lmas yap lm fl ve her bir alternatifteki bas nç düflümleri verilmifltir fiekil 61 ve 62 te ise ayn büyük salona birkaç menfezden hava beslendi i iki eflde er kanal sistemi verilmifltir. fiekil 61 de dikdörtgen kesitli kanallarla çözüm ve fiekil 62 de yuvarlak kanallarla çözüm görülmektedir. Buna göre flekillerin alt nda verilen tabloda toplam yat r m maliyetinin yuvarlak kanallarda yaklafl k yar yar ya oldu u ve toplam bas nç düflümünün de daha az oldu u görülmektedir. Yer htiyac Kanal boyutlar hesab nda en k s tlay c faktörlerden biri mimari koflullard r. Mimari koflullar nedeni ile dikdörtgen kesitli ve kenar oran yüksek kanallar kullan lmak zorunda kal nabilir. Ancak öne sürüldü ünün aksine yuvarlak kanallar, bütün faktörler göz önüne al nd nda, birçok durumda dikdörtgen kanallardan daha fazla yer kaplamazlar. Birçok dikdörtgen kesitli kanal birleflimi için civatal flanfll ba lant sistemi uygulan r ki, bu sistem kanal boyutlar na fiekil 6 A da görüldü ü gibi 00 mm. ilave getirir. Ayr ca bu kaymal ba lant çubuklar kanal bütün geniflli ini kapsad ndan, kanal n her iki taraf nda ayn boyutta bir bofllu a gereksinim duyulur. E er fiekil 6 B de görüldü ü gibi koridor üstünde asma tavan içi gibi k s tl hacimler söz konusu ise, kanallara sadece bir taraftan yaklaflmak mümkündür ki, bu içe bakan ba lant lar için önemli problemler yarat r. Bu sadece iflçilik maliyetini art rmaz, ayn zamanda kanal n hava s zd rmazl n da etkiler.

12 0 fiekil. EfiDE ER KES TL YUVARLAK VE D KDÖRTGEN KANAL MAL YET KARfiILAfiTIRMASI

13 fiekil 6. S STEM A D KDÖRTGEN fiekil. S STEM B YUVARLAK B N N BEDEL = 0.2 A fiekil. S STEM C YUVARLAK C N N BEDEL = 0.2 A fiekil. S STEM D YUVARLAK D N N BEDEL = 0.1 A fiekil 60. S STEM E YUVARLAK E N N BEDEL = 0.0 A 1

14 Bas nç Düflümü Yuvarlak kanallardaki bas nç düflümü, hacimsel olarak eflde er dikdörtgen kesitli kanala göre önemli ölçüde daha azd r. Bas nç düflümündeki bu azalma, yuvarlak kanallardaki ak m çizgilerinin uygunlu una, ba lant elemanlar ile kanal n uyumlu birleflmesine, hava s zd rmaz karakterine ve kanal ve fittingsin düzgün ifllenmifl yüzeylerine ba l d r. Bas nç düflümündeki bu azalma, daha verimli veya küçük fan seçimine imkân tan d gibi iflletme ve enerji giderlerinde düflme yarat r. S zd rmazl k Bir havaland rma sisteminde s z nt lar n minimize edilmesinin ve fan n üfledi i havan n sadece tasarlanan ç k fllardan istenilen hacimlere verilmesinin büyük önemi vard r. Kaçaklar birleflme noktalar n n say s ve bu birleflmelerin s zd rmazl k kalitesi ile iliflkilidir. 1 Her düz kanal parças tek parça metal sactan oluflur ve en yüksek s zd rmazl k standard n sa lar. 2 Yuvarlak kanallar çok daha az say da s zma olabilecek kanalkanal birleflim noktas na sahiptir. Yuvarlak kanallar n tipik uzunlu u 6 metre iken düz dikdörtgen kanallar n tipik uzunlu u 11, metre de erlerindedir.. Haz r yuvarlak kanal ve fittings ba lant yerleri fabrikada üretilmifl lastik conta ile donat lm flt r. Bu özel contalar sayesinde mükemmel bir hava s zd rmazl sa lan r. Buna karfl l k dikdörtgen kanallarda da birleflme noktalar nda lastik contalar kullan labilir. Ancak bu fabrika üretimi de ildir. Zor ve hacimli bir el iflçili i gerektiren ve pratik olmayan bir uygulamad r.. ki yuvarlak kanal birlefltirmede tek bir ortak birleflme gerektirir. Halbuki genellikle dikdörtgen kanallar tamamen ayr iki flanfll birleflim sistemini gerektirir.. Yuvarlak kanallarda s zd rmaz hale getirilecek çevre daha k sad r. Ayn kesit alan için yuvarlak kanal, kenar oran 1:2 olan dikdörtgen kanala göre % daha az çevre uzunlu una sahiptir. Kanallar n ç Temizli i ç hava kalitesinin sa lanmas ile ilgili çal flmalar göstermifltir ki, sistemin yetersiz kalmas nda ve hasta bina sendromunda kanallar n temizli i büyük önem tafl maktad r. Besleme ve dönüfl kanallar nda toplanan toz, mantar vs. gibi kirleticilerin hastal k kavram na büyük katk lar vard r. Bu nedenle özellikle besleme kanallar n n içinin temizlenmesi gere i, baz bat ülkelerinde örne in sveç te bina yönetmeliklerine dahil edilmifltir. No. Kanal Debisi Kanal Ölçüsü Hava H z Kanal Uzunlu u Adedi Bas nç (L/s) (mm) (m/s) (m) Düflümü Toplam (Pa) x A x00 1 2B 2.00/1.0 x00/00x0.0/ x0.0. x 2 = A 00x0 2 B 1.0/ 00x0/00x0.0/ x0.. x 2 = A 00x0 6B /0 00x0/0x0./ x x = Toplam bas nç düflümü 16.6 (Pa) Toplam tesis maliyeti R fiekil 61. D KDÖRTGEN KANAL TES SATI 2

15 No. Kanal Debisi Kanal Çap Hava H z Kanal Uzunlu u Adedi Bas nç (L/s) (mm) (m/s) (m) Düflümü Toplam (Pa) ø /1.0 ø /ø 00.2/ ø00.. x 2 = / ø00/ø./ ø.. x 2 = /0 ø /ø 0./ ø x = Toplam bas nç düflümü 16. (Pa) Toplam tesis maliyeti 0.1 R fiekil 62. YUVARLAK KANAL VE F TT NGS TES SATI Kal nl k zolasyon Malzemesi Hacmi Yaklafl k zolasyon Bedeli Kanal Çevre (mm) (l/m kanal) (bedel/metre kanal) Yang n S n f Yang n S n f Yang n S n f A A A60 A A A60 A A A60 Dairesel Kanal ø Ba nt Dairesel / Dikdörtgen Dikdörtgen Kanal 0x Tablo 6. DIfiTAN YANGIN ZOLEL KANALLAR DA RESEL VE D KDÖRTGEN KES TL KANALLARIN KARfiILAfiTIRILMASI (Alüminyum folyo kapl cam yünü) Kanal içi temizli i için çeflitli temizlik yöntemleri ve cihazlar gelifltirilmifltir. Bu cihazlar n standart çaplar ve uygun geometrisi nedeniyle yuvarlak kanallara uygulanmas daha kolay ve daha ucuz olmaktad r. Tablo 6 te yuvarlak ve dikdörtgen çelik kanallarla yuvarlak flexible kanallar n karfl laflt r lmas verilmifltir. fiekil 6 A. FLANfiLARIN KANAL YERLEfi M NE GET RD LAVE fiekil 6 B. ASMA TAVAN BOfiLU U Ç NE KANAL YERLEfi M

16 Tablo 6. ISISAN YUVARLAK FLEXIBLE D KDÖRTGEN HAVA KANALLARININ KARfiILAfiTIRMASI Karfl laflt rma Kriteri ISISAN SPIROsafe S zd rmaz Çift Contal Yuvarlak Hava Kanal ISISAN GoodmanFlex Hava Kanal Dikdörtgen Hava Kanal (Flanfll Kenetli Sürgülü Tip Hava Kanallar ) S zd rmazl k Hava Kanallar ndaki Hava Kaçaklar n n (S zd rman n) Maliyeti a Yuvarlak hava kanallar istenilen boyda yap labilir. Özel imalat d fl nda 6 m. olarak sat n al nabilir. Eksiz olarak uzun boylarda hava kanal montaj yap labilmesi için, s zd rmazl k için ayr ca avantaj sa lar. b Düz hava kanallar ve fittingslerin ek yerlerinde çift conta ile ideal s zd rmazl k sa lan r. c Yuvarlak hava kanallar ve fittingsler fabrikasyon imalat olduklar için, s zd rmazl kla ilgili (imalattan sonra) kalite kontrol bölümünden geçerler. d Hava kanallar n n ve fittingslerin montaj hata yapmaya izin vermez. Hava kanallar fittingslere ve manflonlara geçme yolu ile ba lan r. Vidalama ve benzeri ifllem olmad için, montaj s f r hata ile gerçekleflir. e Fabrikada monte edilmifl olan çift contal s zd rmazl k bilezi i, önceden oluflturulmufl yuvada alüminyum çinko bant ile sabitlenir. f SPIROsafe sistemi ile eurovent C s n f s zd rmazl k flartlar sa lanm flt r. C s n f B s n f ndan kez,a s n f ndan kez daha s zd rmazd r. a GoodmanFlex hava kanallar m. boyunda teslim edilir. Eklenti ihtiyac en az olan hava kanal tipidir. b Birlefltirme için manflon, ayr mlar için T parçalar SPIROsafe (çift contal ) fittingsler ile yap l r. Birleflim yerlerindeki kelepçeler (fittings ba lant lar ), hava kaça yapmayacak flekilde dikkatli yap lmal d r. c GoodmanFlex hava kanal monoblok olarak imal edildi i için hava kaça riski s f rd r. d Manflon ve fittings ba lant lar nda kelepçe kullan l r ve kelepçeler alt noktadan kolayca tek vida veya c vata ile ba lan r. flçilikten kaynaklanabilecek hava kaça riski çok düflüktür. a Dikdörtgen kanallar n n tipik uzunlu u 11.m dir. Dolay s yla hava kaçaklar na yol açabilecek birlefltirme yüzeyleri daha çoktur. b1 Flanfll tip hava kanallar nda conta ile s zd rmazl k sa lan r. Ancak s zd rmaz hale getirilmesi gereken çevre uzunlu u daha fazlad r. b2 Dikdörtgen kenetli kanallar n n ek yerleri ve kenetlerinin macunlanmas s zd rmay büyük oranda azalt r. c1 Flanfll hava kanallar genellikle fabrikasyon olarak yap l r. c2 Kenetli hava kanallar flantiye imalat oldu u için, uzunlamas na ek yerlerindeki s zd rmazl k kalitesi (silikon çekilse de) s n rl d r. d1 Flanfll hava kanallar n n montaj da (yapan ustan n contay oturtmas, tüm civatalar dengeli ve yeterince s kmas ifllemleri) hata yapmaya müsaittir. fiantiyelerde ustalara civatalar (özellikle tavana yak n olan civatalar ) kolayca monte edip, s k laflt racaklar mesafe (asma tavan kotlar n n s n rl olmas nedeniyle ) genellikle verilememektedir. Sonuçta s zd rmazl k kalitesi, binlerce civatan n ne kadar do ru s k ld na, ek yerlerinin ne kadar iyi birlefltirildi ine göre de iflir. d2 Kenetli hava kanallar nda da kenetlerin (özellikle üst tarafta tavana yak n kenetlerin) ne kadar iyi macunlan p kapat ld na ba l d r. Flanfll hava kanallar n n zor montaj koflullar kenetli hava kanallar için de geçerlidir. Asma tavan içine monte edilen hava kanallar nda üst k s mdaki kenetler genellikle iyi kapat lamad için afl r hava kaçaklar oluflmaktad r. d Sürgülü tip hava kanallar ise hava kaça oran en fazla olan hava kanal tipidir. a Is t lm fl veya so utulmufl hava asma tavan içine veya bina tavan kotundaki hava kanallar ndan d flar ya s zd nda, egzost hava kanallar ndan k sa devre yaparak (kullan lamadan) d flar ya at l r veya yararlan lmadan klima santral na geri döner. b Ortamda istenilen derecede ve homojen s cakl k da l m sa lanamaz. ç hava kalitesi yeterince iyi olmaz, konfor flartlar oluflmaz veya yeterince iyi olmaz. c Is t lan havan n, yak t maliyeti, s cak su pompalama maliyeti, klima cihaz n n ve aspiratörlerin fan motorlar n n elektrik maliyeti vard r. d So utulmufl havan n ise, kompresörün elektrik maliyeti, so utulmufl suyun pompalama maliyeti, klima cihaz n n ve aspiratörlerin elektrik maliyeti vard r. e Hava kanallar ndaki hava kaçaklar ; klasik sistemlerde % ler mertebesinde olup, baz kötü

17 Tablo 6. ISISAN YUVARLAK FLEXIBLE D KDÖRTGEN HAVA KANALLARININ KARfiILAfiTIRMASI (Devam) Karfl laflt rma Kriteri ISISAN SPIROsafe S zd rmaz Çift Contal Yuvarlak Hava Kanal ISISAN GoodmanFlex Hava Kanal Dikdörtgen Hava Kanal (Flanfll Kenetli Sürgülü Tip Hava Kanallar ) Hava Kanallar ndaki Hava Kaçaklar n n (S zd rman n) Maliyeti uygulamalarda %2 lere varan hava kaçaklar saptanm flt r. f % hava kaça olan bir sistemde, cihazlar n performanslar ndan daha az yararlan ld için; cihazlar n toplam sat n alma bedelinin % lere varan tutar fazla yat r m maliyeti oluflturur. g Asma tavan içine s zan so utulmufl hava asma tavan yüzeyinde yo uflmaya neden olabilir. Yo uflman n az veya çok olmas sonucunda da malzeme ömrü k sal r, boya daha çabuk bozulur, mantar ve bakteri oluflumu için ortam haz rlanm fl olur. h kanallar ndaki hava kaça sonucunda yeterli egzost sa lanamayaca için koku oluflabilir, iç hava kalitesi bozulabilir. i Hava kanallar ndaki kaçaklar n yukar da belirtilen sak ncalar sonucunda görünmeyen (borulardaki gibi su kaça olsayd görünürdü), hissedilen veya hissedilmeyen maliyetler veya konfor bozukluklar oluflabilir. malat Süresi ve Malzemenin Temini a 00 mm çapa kadar boru ve fittingsler stoktan teslim edilir. b SPIROsafe hava kanal fabrikas nda günde 1km. hava kanal üretilebiliyor. c Özel imalatlar da k sa sürede teslim edilir. Tüm hava kanallar ve fittingsleri stoktan teslim edilir. cm ( ) dan cm (1 ) ye kadar de iflik çaplarda imal edilirler. Özel imalat yap ld ndan imalat için belirli bir süreye ihtiyaç vard r. Montaj Süresi ve Kolayl Klasik Hava Kanallar ile imalat ve montaj süresi 0 gün ise yaklafl k karfl laflt rma süreleri : a Yuvarlak hava kanallar ve fittingsleri genellikle stoktan hemen teslim edilir. b fiantiyede montaj süresi çok k sad r. Montaj kanal ve fittingslerin birbirine geçirilmesi ile çok süratli ve kolayca yap lmaktad r. c fiantiyede artan parçalar baflka ifllerde veya yerlerde genellikle kullan labilir. d fiaft içine montaj da çok kolayd r. Dikdörtgen kesitli hava kanallar na göre daha hafif ve mukavim olduklar için; daha az say da kelepçe kullan larak montaj yap l r. e malat ve montaj süresi gün (izolasyon dahil) a GoodmanFlex hava kanallar ve fittingsleri stoktan teslim edilir. b Montaj süresi çok k sad r ve kolayd r. Montaj flex ble hava kanal n gerip, saplanaca yere sabitlemek sureti ile yap l r. Asma tavan n tafl y c konstrüksiyonu bittikten sonra kanal ba lant s yap labilir ve böylece hava kanallar n n hasar görme riski de önlenmifl olur. c fiantiyede artan parçalar baflka ifllerde veya yerlerde rahatl kla kullan labilir. d fiaft içine montaj çok kolayd r. Ancak max. çap limitlidir. e malat ve montaj süresi gün (izolasyon dahil) a Siparifl üzerine özel imalat yap l r. b Montaj süresi çok daha fazla ve montaj daha zordur. c fiantiye de artan parçalar n baflka ifllerde ve yerlerde kullan labilme olas l çok azd r. d1 fiaft içine montaj, flaft n dört taraf da aç ksa kolayd r. Bir veya iki taraf kapal olan flaftlarda montaj oldukça zordur ve iyi yap lmad için hava kaçaklar oluflabilir. d2 A rl klar daha fazlad r. Tavana montaj için daha fazla say da ve daha s k ask lamak gerekir. e malat ve montaj süresi 0 gün (izolasyon dahil) lk Yat r m Maliyeti (Malzeme+ flçilik Maliyeti) a lk yat r m maliyeti daha pahal d r. b Hava kanallar ndaki kaçaklar n maliyeti dikkate al nd nda ilk yat r m maliyet fark n birkaç ayda amorti edebilir. c Montaj süresi, artan hava kanallar n n baflka yerlerde kullan labilme imkanlar da dikkate al nd nda daha do ru ve ekonomik seçim oldu u görülebilir. a lk yat r m maliyeti en azd r. Dirsek vb. fittingsler de kullan lmad için (GoodmanFlex k vr larak kendili inden dirsek oluflur); Maliyet daha da ucuzdur. b Hava kaça riski yoktur. Ayr ca m. uzunlukta monoblok montaj yap labilir. c Artan malzemeler bir baflka yerde rahatl kla kullan labilir. d Montaj süresi çok k sa oldu u için zamandan da büyük ekonomi sa lan r. a Kenetli hava kanallar flanfll hava kanallar ndan daha ucuzdur. b Flanfll hava kanallar n n toplam maliyeti, yuvarlak contal (SPIROsafe) hava kanallar yla ayn veya yak nd r. flçilik Maliyeti ve Tafl ma Kolayl a flçilik maliyeti azd r. b malat fabrikada yap ld için, flantiyeye nakliye maliyeti vard r. c Küçük çaplardaki hava kanallar, büyük çapl olanlar n içine sokularak daha ekonomik tafl ma ve depolama yap labilir. a flçilik maliyeti çok azd r. b m.lik hava kanallar 1 m. uzunluktaki paketler içinde sevkedilir. c Nakliye, tafl ma ve depolama çok kolay ve ekonomiktir. d Çok hafif malzeme oldu u için, bir kifli kolayl kla birkaç paketi tafl yabilir. a flçilik maliyeti daha fazlad r. b Fabrika imalat hava kanallar n n nakliye ve tafl ma maliyeti di erlerinden fazlad r. c fiantiyede imalat yap l rsa, sadece galvanizli sac n nakliye maliyeti vard r. d fiantiye içinde tafl ma maliyeti (parça say s daha fazla oldu u

18 Tablo 6. ISISAN YUVARLAK FLEXIBLE D KDÖRTGEN HAVA KANALLARININ KARfiILAfiTIRMASI (Devam) Karfl laflt rma Kriteri ISISAN SPIROsafe S zd rmaz Çift Contal Yuvarlak Hava Kanal ISISAN GoodmanFlex Hava Kanal Dikdörtgen Hava Kanal (Flanfll Kenetli Sürgülü Tip Hava Kanallar ) için) en fazlad r. Ancak flantiye içi tafl ma bedeli toplam maliyet içinde çok küçük bir orand r. Is zolasyonu Maliyeti a Is izolasyonu montajdan sonra (yuvarlak yüzey nedeniyle) kolayca yap l r. b stenirse hava kanallar ve fittingsler fabrikada izoleli olarak imal edilip, sevkedilebilirler. c Yuvarlak hava kanal n n çevresi, dikdörtgen hava kanal n n çevresine oranla daha küçüktür. Bu nedenle yuvarlak hava kanallar için daha az izolasyon malzemesi gerekir. Bu da ilk yat r m maliyetini düflürür. d zolasyon iflçili i dikdörtgen kanala göre azd r. a zoleli ve izolesiz tipleri vard r. b Camyünü ve alüminyum folyo kapl imal edilmifl olarak metre boyunda sat nal nabilir. stenilen boyda kesilip kullan labilir. c Is izolasyonlu olarak sat nal nabildi i için, flantiyede izolasyon için iflçilik gerekmez. a zolasyon ve kaplamas flantiyede yap l r. b Asma tavan içine yap lan hava kanal montajlar nda s izolasyonu genelde iyi yap lamaz ve s köprüleri oluflabilir. çinden so utulmufl hava geçen hava kanallar nda kötü yap lm fl s yal t mlar sonucunda yo uflma ve enerji kay plar oluflabilir. c Daha fazla izolasyon malzemesi kullan ld için ilk yat r m maliyeti daha fazlad r. d zolasyon iflçili i daha zor ve daha pahal d r. zolasyon yap l rken flanfl ç k nt lar n n aç kta kalmamas için özel bir u rafl ve zaman kayb sözkonusudur. Artan Hava Kanallar n n Tekrar Kullan labilme Olana Proje veya güzergah de ifliklikleri sonucunda artan hava kanallar baflka ifllerde kullan labilir. Proje veya güzergah de ifliklikleri sonucunda artan hava kanallar baflka ifllerde kullan labilir. Artan hava kanallar n n baflka ifllerde kullan labilme olana çok azd r. Genellikle de erlendirilemez ve kilo ile hurdaya sat l r. Kullanma Yerleri Mimari ve Estetik a 1 mm. çapa kadar imal edilirler. b Asma tavan içine kolayca monte edilir. c Akustik asma tavanlar n ask lar aras nda 60 cm. mesafe vard r. Yuvarlak hava kanallar kullan ld nda daha küçük çapta, daha fazla say da hava kanal kullan lmas kurulufl maliyetini bir miktar art rsa da pratik çözüm olabilir. d Asma tavan olmayan yerlerde daha dekoratif görünüm sa lar. Ayr ca istenilen renkte boyanarak da kullan labilir. e Modern binalarda asma tavans z (aç kta hava kanallar ) uygulamalar SPIROsafe hava kanallar n n estetik tasar mlar ve gizli s zd rmazl k bantlar aç kta döflenmifl hava kanal sistemleri için uygundur. Her parçan n estetik tasar m SPIROsafe kanal sistemlerinin modern binalarda dekorun bir parças olarak kullan lmas n sa lar. f Hava kanallar mimari tasar ma uygun olarak istenilen renkte boyanabilir. g Spor salonlar, büyük fuar alanlar, seralar, fabrikalar vb. yerlerde tafl y c çat makaslar aras ndan kolayca monte edildikleri için avantajl d r. a 0 mm. çapa kadar imal edilirler. b GoodmanFlex hava kanallar aç kta döflemeye müsait de ildir. Asma tavan içine monte edilirler. c Asma tavan içinde birden fazla say da kullan labilir. d Asma tavan olmayan yerlerde kullan fll de ildir. e GoodmanFflex hava kanallar n n; galvaniz saçtan yap lan yuvarlak (SPIROsafe) hava kanallar n n yerine her koflulda kullan lmas sözkonusu de ildir. Küçük yap larda hava kanal sistemi tümüyle GoodmanFlex ile yap labilir. Büyük sistemlerde anemostata kadar olan flexible branflman hava kanal olarak da kullan l r. Yüksek bas nçl sistemlerde 0 mmss bas nca kadar kullan labilir. (test bas nc 0 mmss) f GoodmanFlex hava kanallar Eksi C kadar düflük s cakl klarda ve 1 C kadar yüksek s cakl klarda kullan lacak flekilde imal edilirler. S cakl k 1 C ulaflt nda erir ve zehirli bir gaz ç kartmaz. Is tma, so utma ve havaland rma uygulamalar nda güvenle kullan l r. a Her boyutta imal edilirler. b Dikdörtgen hava kanallar genellikle asma tavan içine monte edilirler. c Eni fazla olan dikdörtgen hava kanallar n n alt na daha büyük köflebent veya profiller monte edilerek, ayn zamanda asma tavan da bu profillere baz yerlerde tafl t labilir. Pratik görünse de (asma tavanda zaman zaman sarkmalar oluflabildi i için) pek fazla benimsenmeyen bir çözümdür. d Asma tavan olmayan yerlerde estetik çok önemli de ilse kullan labilirler. e Garaj, atölye, fabrika vb. dekorasyon gerektirmeyen yerlerde aç kta da monte edilirler. f Dikdörtgen flaft b rak lan yerlerde montaj daha az yer kaybedilerek gerçeklefltirilebilir. 6

19 Tablo 6. ISISAN YUVARLAK FLEXIBLE D KDÖRTGEN HAVA KANALLARININ KARfiILAfiTIRMASI (Devam) Karfl laflt rma Kriteri ISISAN SPIROsafe S zd rmaz Çift Contal Yuvarlak Hava Kanal ISISAN GoodmanFlex Hava Kanal Dikdörtgen Hava Kanal (Flanfll Kenetli Sürgülü Tip Hava Kanallar ) Standartizasyon Yuvarlak kanallar standartlara uygun çap ve boylarda üretilirler. Stok listesinde yer alan malzemelerin iade olana da vard r. Standart üretimi vard r. Kutu halinde stok edilirler. Kullan lmam fl ve h rpalanmam fl her çaptaki malzemenin iade olana vard r. Standart üretim yoktur ve malzeme iadesi genellikle kabul edilmez. Kay p Alan (Yer htiyac ) a Projeye göre de iflir. Dikdörtgen hava kanallar na göre genellikle daha az yere ihtiyaç oluflur. b Daha küçük çapta, birden fazla hava kanal kullan larak, daha az kay p alan veya daha küçük asma tavan bofllu u ve flex b lite sa lanabilir. a Projeye göre de iflir. b Daha küçük çapta, birden fazla hava kanal kullan larak, daha az kay p alan veya daha küçük asma tavan bofllu una ihtiyaç duyulur ve flex b lite sa lanabilir. Dikdörtgen hava kanallar n n asma tavan içinde veya düfley flaftlarda daha az yere ihtiyaç gösterdi i düflünülür. Oysa, dikdörtgen hava kanallar n n her kenar na en az (2,+2,)= flanfl veya köflebent çerçeve pay eklendi inde (izoleli veya izolesiz hava kanallar nda da) daha fazla yere ihtiyaç oldu u görülür. Kenetlerin kapat lmas veya flanfll hava kanallar nda civatalar n s k lmas için gerekli boflluklar da dikkate al nd nda, yer ihtiyac bazen çok daha fazla olabilir. Bas nç Düflümü Yuvarlak kanallardaki bas nç düflümü,hacimsel olarak eflde er dikdörtgen kesitli kanala göre önemli ölçüde azd r. Bas nç düflümündeki bu azalma, yuvarlak kanaldaki ak m çizgilerinin uzunlu una, ba lant elemanlar ile kanal n uyumlu birleflmesine, hava s zd rma karakterine, kanal ve fittingsin düzgün ifllenmifl yüzeylerine ba l d r. Fittingsleri de bas nç düflümünün en az olaca flekilde dizayn edilmifltir. Eskiden flexible hava kanallar olarak alüminyum levhadan yap lan, iç ve d fl yüzeyleri girintili hava kanallar bilinirdi. Bu tip hava kanallar girintili ç k nt l yüzeyleri nedeniyle, afl r direnç ve ses kayna oluflturur. Ayr ca pislik toplamaya müsait olduklar için de pek sa l kl bir kullan m oluflturmazlard. Sonuç olarak bu tip hava kanallar n n (alüminyum levhadan yap lm fl olan) dört befl metreden daha fazla kullan lmalar istenmezdi. GoodmanFlex hava kanallar aç lm fl olarak kullan ld için, bas nç düflümü pratik olarak yuvarlak hava kanallar ile ayn d r veya çok yak nd r. Düzgün iç yüzeyleri ile istenilen uzunluklarda rahatl kla kullanabilirsiniz. Yuvarlak hava kanal na göre biraz daha fazlad r. fiantiye de yap lan imalatlarda; dirsek ve ayr lma parçalar ndaki radyuslar, imalat yapan ustan n tecrübesine göre imal edilir. Bas nç düflümü genelde bu parçalarda daha yüksek de erlerde oluflur. Ses izolasyonu (Akustik zolasyon) a Hava kanallar n n içine akustik izolasyon yap lmas ile ses (gürültü) azalt labilir. b Fabrikada imal edilmifl susturucular kullan labilir. GoodmanFlex hava kanallar n n ses k r c özelli i vard r. Kanal içindeki ses; iç cidarda, izolasyon malzemesinde ve d fltaki alüminyum folyo içinde (sesin karakteristi ine ba l olarak) büyük oranda sönümlenir. a Hava kanallar n n içine akustik izolasyon yap lmas ile ses (gürültü) azalt labilir b Fabrikada imal edilmifl susturucular kullan labilir. SONUÇ : Kullanma yerine ve ihtiyac n za uygun hava kanal n siz seçeceksiniz. Ancak hava kanal n n tipi ne olursa olsun, mutlaka s zd rmazl k için özen gösterilmelidir.... SPIROsafe Patentli S zd rmaz Kanal Sistemleri SPIROsafe; spiral dikiflli yuvarlak kanallar, fabrikada yerine oturtulmufl EPDM lasti inden mamul çift contal ba lant elemanlar (fittings) ve bunlar n h zl birleflimidir. Çift s zd rmazl k contas s k ve güvenilir bir birleflme temin eder ve bu birleflme s cakl k dalgalanmalar ndan etkilenmez. SPIROsafe 6 mm. çaptan 0 mm. çapa kadar komple bütün aral kapsar. SPIROsafe B (ve C) s n f s zd rmazl k ve s k l k sa lar.

20 fiekil 66. U PROF L LAST K CONTANIN KANAL B RLEfiME UCUNDAK UYGULAMASI Yüksek kaliteli ve etkin olarak fabrikada oluflturulmufl conta sisteminin anlam tesisin h zl ve kolay olmas demektir. Konstrüksiyon SPIROsafe s zd rmazl k contas homojen lastikten U profil oluflturacak flekilde dizayn edilmifltir. Lastik conta fittingsin sonundaki bir yuvaya yerlefltirilir ve çelik bir bant ile güvenli bir biçimde tespit edilir. K vr lm fl uçlu imal edildi inde, SPIROsafe 6 mm.den 0 mm. ye kadar C s n f s zd rmazl k sa lar. SPIROsafe Prensibi Çift conta boruya s k ca oturur. Fitting kanala tak ld nda, U flekilli conta uçlar s k fl r. Conta iç elastisitesi nedeniyle pozitif bas nca ve fliflme nedeniyle de negatif bas nca karfl koyar. Sistem 00 Pa de erine kadar pozitif bas nca ve 0 Pa de erine kadar negatif bas nca dayan kl d r. ngiliz ve Avrupa standartlar nda kanalla fitting aras nda, çap artt kça daha büyük tolerans aral geçerlidir. Bütün çap de erleri için en fazla s zd rmazl temin edebilmek için Tablo 6 de görüldü ü gibi artan çaplar için daha a r lastik contalar kullan l r. Tipi Çap Tolerans Aral fiekil 6. CONTA BOYUTLARI SPIROsafe Avantajlar Çabuk ve kolay tesis. Gevflek hiçbir yeri olmayan fabrikada oturtulmufl conta. Ayarlanabilir. Hiçbir s zma riski olmaks z n ince ayar ve döndürme yap labilir. Çevre dostu. Solvent içeren herhangi bir ya lay c ya ge reksinmeden birbirine tak l r. Her türlü hava flart nda çal fl r. ile + 0 C aras nda s cakl a dayan kl d r. Herhangi bir tahribat olsa bile çift conta s zd rma riskini minimize eder. 00 Pa de erine kadar negatif ve pozitif bas nca dayan kl d r. çten ve d fltan üretim kontrolu yap lm flt r. Estetik tasar m nedeniyle özellikle aç k tesisatta avantajl d r. S zd rmazl üretici taraf ndan garanti edilmifltir. S zd rmazl k S n f Testleri SPIROsafe sistemi ile donat lm fl bütün kanal ve fittings C s n f na ulaflan s zd rmazl k s n f tip onay sertifikas na sahiptir. S zd rmazl k faktörü (veya özel s zma) litre/saniye.m 2 biriminde olup, kanal sisteminin m 2 yüzeyi bafl na litre/saniye olarak meydana gelen s zma veya kaça ifade eder. fiekil 6 da SPIROsafe test sonuçlar ve C s n f s zd rmazl k do rusu görülmektedir. Testler Eurovent 2 esaslar na göre yap lm flt r... KANAL S STEM AKUST K TASARIMI Kanal sisteminde ses fanda, kanal sisteminde, ba lant elemanlar nda ve terminal ünitelerinde do ar. Buna karfl l k, kanal sisteminde ve odada bir miktar sönümlenir. Bu do al sönüm yeterli ise ilave bir iflleme gerek yoktur. Aksi halde fiekil 0 de görüldü ü gibi ek sönüm gerekir. Bu ek sönüm kanallar kaplanarak ve/veya susturucu kullan larak gerçeklefltirilir. çten Akustik zoleli Kanallarda Sönüm Kanallarda akustik izolasyon içten yap l r. zolasyon malzemesi olarak cam yünü kullan labilir. zolasyon kal nl cm. aras nda de iflir. Akustik izoleli kanallarda birim uzunluk bafl na sönüm de erleri Tablo 1 ve 2 de verilmifltir. fiekil 6. CONTALI B RLEfiME