28. İNCİ ÇÖZÜM ARAMA KONFERANSI YURT DIŞINDA TÜRK İŞÇİSİ İSTİHDAMINDA SORUNLAR YURT DIŞI İSTİHDAMDA İŞKUR UYGULAMALARI 04 NİSAN 2008 BİRİNCİ OTURUM

Transkript

1 28. İNCİ ÇÖZÜM ARAMA KONFERANSI YURT DIŞINDA TÜRK İŞÇİSİ İSTİHDAMINDA SORUNLAR YURT DIŞI İSTİHDAMDA İŞKUR UYGULAMALARI 04 NİSAN 2008 BİRİNCİ OTURUM OTURUM BAŞKANI: Namık ATA SUNUŞ Değerli konuklar hepiniz hoş geldiniz, şeref verdiniz. Konferans Programımızın Sayın Bakanımızın konuşması ile başlaması planlanmıştı. Ancak Sayın Bakanımızın programındaki bir değişiklik nedeniyle kendileri saat civarında bizimle birlikte olacaklar. Sizleri bekletmemek için ilk oturumu hemen başlatmak istiyoruz. Bu bölümün oturum başkanlığını yapmak üzere, İŞKUR Genel Müdürü Sayın Namık Ata yı davet ediyoruz. Teşekkür ederim. OTURUM BAŞKANI NAMIK ATA (İŞKUR Genel Müdürü) Ben, öncelikle burada isimleri yazılı olan arkadaşlarımızı kürsüye davet ediyorum. Sayfa 1 / 67

2 Sayın Valim, İNTES in çok Değerli Başkanı, çok değerli katılımcılar; sözlerimin başında sizleri şahsım ve Türkiye İş Kurumu adına saygıyla selamlıyorum. İNTES in Çözüm Arama Konferansları kapsamında düzenlemiş olduğu bu toplantıda yurt dışı işçi hizmetlerine yönelik çalışmaları burada birlikte değerlendirmekten, büyük bir memnuniyet duymaktayım. Bu toplantıyı tertiplenmesi nedeniyle de İNTES e çok teşekkür ediyorum; bizi bu toplantıda bir araya getirdikleri için. Sayın Valim, değerli katılımcılar; Türkiye İş Kurumu olarak işsizlik ve istihdam sorunu bizim için her an gündemimizde bulunan ve hemen çağrışım yapan gündem maddemiz. Gerçekten bu sorun, özellikle son yıllarda bütün dünyada, sadece Türkiye'de değil, gündem maddelerinden en önemlisi olarak yer almaya devam ediyor. Ülkemiz açısından konuyu değerlendirdiğimizde, yüzde lerde olan bir iş gücüne katılma oranı, yüzde 42 ile 44 arasında değişen bir istihdam oranı, yüzde 10 lar düzeyinde seyreden bir genel işsizlik oranı; ama, biraz daha konuyu derinlemesine analiz ettiğimizde, ayrıntısına indiğimizde, özellikle gençler açısından, kadınlar açısından çok daha yüksek oranlarda bir işsizlik sorunuyla karşı karşıya olduğumuzu hepimiz biliyoruz. Bu nedenle, demografik yapımızı da dikkate aldığımızda, yapısal sorunlarımızı da dikkate aldığımızda, ülkemizin yıllık ortalama 700 ila 800 bin civarında yeni iş yaratmak zorunda olduğunu görülmektedir. Aslında, sadece yeni iş yaratma da değil, sorunun daha önemli bir boyutu, katma değeri yüksek, iyi işler yaratmak zorunda olduğumuzu da biliyoruz. Dolayısıyla, bütün bu gerçekler karşısında, gerek yurt içinde istihdam yaratmanın, istihdamı artırmanın, işsizlikle mücadelenin önemi ortaya çıkıyor gerekse yurt dışı istihdam hizmetlerinin önemi bir kat daha ortaya çıkıyor. Bu salonda bulunan birçok arkadaşımızın çok yakından bildikleri gibi, 1960 lı yıllardan itibaren ülkemizde yurt dışı işe yerleştirme hizmetleri düzenli bir şekilde ortaya çıktı yılına kadar özellikle Avrupa ağırlıklı olmak üzere her yıl yüzbinlerce işçimizi yurt dışına gönderdik. Hiç unutmuyorum, 1973 yılında işçiyi bir yılda yurtdışına çalışmaya gönderdik. Bu yıldan sonra, petrol kriziyle birlikte bizim yurt dışı işçi serüvenimiz biraz boyut değiştirerek, şekil değiştirerek devam etti. Daha sonra, hepimizin bildiği gibi, Orta Doğu ülkelerine, Suudi Arabistan, Libya, Cezayir, Kuveyt, Katar, Irak; ağırlıklı olarak bu bölgeye işçi göndermelerimiz sürdü. Daha sonra da, Türk cumhuriyetlerine, Kafkaslara, Rusya ya bu hareket devam etti. Biz İŞKUR olarak, yaklaşık 2,1 milyon kişiyi yurt dışına işçi olarak göndermiş bulunuyoruz. Yurtdışına işçi gönderme çalışmaklarımız son yıllarda yine artan bir trendle devam ediyor. Üç dört yıl evvel 40 bin olan yurt dışına işçi gönderme sayısı, geçtiğimiz 2006 yılında 81 bin civarında, 2007 yılında da 70 bin civarında gerçekleşti. Evet, istihdam konusu yurt içi, yurt dışı bütün boyutuyla en öncelikli gündem maddemiz. Biraz önce de ifade ettiğim gibi. Şimdi bu sorunu arkadaşlarımızla birlikte, hem uygulama boyutuyla konuyu ele alacağız, hem de yine sektör temsilcisi arkadaşlarımız tarafından karşılaştıkları sorunları, sıkıntıları ve önerirlini bizlerle paylaşacaklar. Sayfa 2 / 67

3 Şimdi sözü fazla uzatmadan, ilk sözü, Bakanlığımızın bu konuda yapmış olduğu çalışmaları bizlerle paylaşmak üzere Dış İlişkiler ve Yurt Dışı İşçi Hizmetleri Genel Müdürlüğümüzde Genel Müdür Yardımcımız Sayın Nazif Garipağaoğlu na bırakıyorum. Buyurun Nazif Bey. YURTDIŞI İSTİHDAMDA ÇALIŞMA BAKANLIĞI UYGULAMALARI A.NAZİF GARİBAĞAOĞLU (Dış İlişkiler ve Yurtdışı İşçi Hizmetleri Genel Müdür Yrd) Teşekkür ederim. Sayın Valim, Sayın Başkanım, inşaat sanayinin çok değerli temsilcileri; sözlerime başlamadan önce hepinizi saygıyla selamlıyorum. Yurt dışında iş almak, işveren olmak, orada iş yapmak, oradan Türkiye'ye döviz girdisi sağlamak, istihdam yaratmak, Türk ekonomisine katkıda bulunmak, Türkiye'yi de en iyi şekilde temsil etmek için 1970 li yıllardan itibaren başlatılan hareket, özellikle sizlerin katkılarıyla çığ gibi büyüdü. Ben burada sizlerin bu çok değerli katkılarını vurgulayarak takdirlerimi arz etmek istiyorum. Malumunuz, 1961 yılında yurtdışına işçi göndermeye başladık. Avrupa ülkelerinin talebi üzerine, Türkiye'de istihdam edilemeyen işgücü fazlası bu ülkelere gönderilmiştir. İlk işçilerimizi bu şekilde gitmiştir. Ancak, daha sonra sizler yurt dışında iş alarak oradaki işçilerimizin ve orada yaşayan vatandaşlarımızın önlerini açtınız ve bizim yurt dışında da iş yapabileceğimizi gösterdiniz. Onlara da bizlere de örnek oldunuz. Bu, fevkalade büyük bir başarıdır, bunu öncelikle vurgulamakta fayda var. Biz, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Dış İlişkiler ve Yurtdışı İşçi Hizmetleri Genel Müdürlüğü olarak yurtdışındaki vatandaşlarımıza 17 ülkede 17 Müşavirlik ve 23 Ataşelikle hizmet vermekteyiz. Özellikle vatandaşlarımızın yoğun olarak bulundukları Batı Avrupa ülkelerinde temsilciliklerimiz bulunmaktadır. Onun haricinde, özellikle sizlerin sayesinde, sizlerin iş almanız, orada istihdam yaratmanız, Türkiye'den işçi götürmenizle birlikte, hem sizin hem de sizin götürmüş olduğunuz işçilerimizin sorunlarına yerinde çözüm bulmak, yardımcı olmak amacıyla Libya, Suudi Arabistan, Kuveyt, Irak (kapandı) ve daha sonra da Türk Cumhuriyetlerinde birimlerimizi açtık. Özellikle sizin ilgi alanınız olan Orta Doğu, Kuzey Afrika, Balkan ve eski Sovyetler Birliği ülkeleri ile Türk Cumhuriyetleri bizim için de çok büyük önem arz etmektedir. Hâlihazırda Libya, Suudi Arabistan, Kuveyt ve Türk Cumhuriyetlerinde müşavirliklerimiz var ve buralarda hizmetlerimizi devam ettirmekteyiz. Ancak, sizlerin oransal olarak en büyük yatırımlarınızın olduğu Rusya ve Balkan ülkelerinde temsilciliklerimiz bulunmamaktadır. Buralara da özellikle sizlerin ve işçilerimizin sorunlarına yerinde çözüm bulmak ve yardımcı olmak amacıyla biri Moskova, biri de Balkan ülkelerinden Bulgaristan ya da Romanya da olmak üzere en az iki müşavirlik açmak istiyoruz. Bunun da planlamasını yaptık. İnşallah bunu da yakın bir zamanda gerçekleştiririz. Sayfa 3 / 67

4 Bizim oradaki hizmetlerimiz öncelikli olarak, yerel makamlarla çok iyi diyalog kurmak, iş piyasasını gözetlemek, sizlerin yapmış olduğu faaliyetleri izlemek, sizlerin hak edişlerinizi alıp alamadığınızı takip etmek, vatandaşlarımızın gerek yerel makamlarla gerekse sizlerle olan ilişkilerinde bir köprü oluşturmak ve yardımcı olmaktır. Biz bu amaçla orada bulunuyoruz. Birçoğunuz mutlaka biliyorsunuzdur, sözkonusu ülkelerde oranın diline vakıf olan arkadaşlarımız görev yapıyorlar. Arap ülkelerinde genellikle Arapça dilini iyi bilen arkadaşlarımız görev yapıyor ancak, Arapça dil bilen elemanları bulmakta biz de zorluk çekiyoruz, bundan dolayı o ülkelerde yaygın olarak kullanılan dil hangisiyse, bu daha çok İngilizce oluyor, o dili bilen arkadaşlarımızı gönderiyoruz. Biz, her şeyden önce hizmeti düşünüyoruz, resmi mesai saati anlayışıyla değil, 24 saat mesai anlayışıyla çalışıyoruz. Hizmetlerimizi bu şekilde yürütüyor ve sizlere, oradaki vatandaşlarımıza ve işçilerimize yardımcı olmaya gayret gösteriyoruz. Bakanlığımız görev alanına giren herhangi bir konuda bir sorunla karşılaştığınızda bizleri her zaman yanınızda göreceğinizi belirtmek istiyorum. Tabiî, orada ülkeden ülkeye farklılıklar var. Bunları siz daha iyi biliyorsunuz. Her ülkenin kendi gelenek, görenekleri, kuralları var. Batı Avrupa ülkelerinde yasalar artık yerleşmiş, kimin ne yaptığı, ne yapacağı belli. Arap ülkelerinde bu böyle yürümüyor. Türk Cumhuriyetlerinde işler biraz daha farklı yürüyor. Rusya da farklı, Balkan ülkelerinde farklı. Bu da, tabiî bizim için zor bir durum. Onun için de, oradaki birimlerimizin, devletin temsilcilerinin, bürokratlarımızın oranın her türlü işlerini bilme, orayı tanıma ve ona göre de sizleri yönlendirme zorunluluğu bulunmaktadır. Bu açıdan da baktığımızda, oradaki hizmetlerimiz sizler için vardır. Özellikle Libya da bazı sorunlarımız var. Sosyal güvenlikle ilgili yıllardan beri uğraşılan sorunlarımız var. Sosyal Güvenlik Kurumu ndan arkadaşlarımız da burada. Özellikle sosyal güvenlik primleriyle ilgili olarak uzun ve kısa vadeli sigorta kolları için ödenen primlerde farklılıklar var. Yerinden istihdam edilen ile götürülen işçiler için ödenen primler arasında önemli farklılıklar var. Bu durum eşitliği bozan ve rekabeti engelleyen bir faktördür. Bunu düzeltmek için de, tabiî çok uğraşlar oldu. Maalesef şimdiye kadar istenilen çözüm sağlanamadı. Bundan sonra inşallah, uygun bir yol izlenir ve çözüme kavuşturulur diye ümit etmekteyim. Sözlerimin başında da söyledim, müteahhitlik firmalarımızın gerçekten her bakımdan takdire şayan hizmetleri var. Yanlışım varsa düzeltebilirsiniz Sayın Başkanım, 2007 sonu itibarıyla 69 ülkede 105 milyar doların üzerinde yatırım gerçekleştirmiş bulunuyoruz. Bu olağanüstü bir rakamdır, bu her bakımdan takdire şayandır. Bu aynı zamanda ülkemizin de prestijidir. Biz, bunun için her zaman minnettarız. Çok iyi olan firmalarımız olduğu gibi, istisna da olsa, az da olsa, işçisinin hakkını vermeyen, orada gerektiği gibi çalışmayan firmalar da oluyor. Biz yurtdışında hizmet sunarken işçi vatandaşlarımızdan çeşitli şikâyetler alıyoruz. Bunlar için, mesela Libya da firmalarımızın orada iş alması halinde muvafakat belgesi düzenliyoruz. Bu muvafakat belgesiyle birlikte firma orada işi yapmaya başlıyor. Burada hemen arz etmek istediğim diğer bir husus da, Sayın Genel Müdürüm de belki ifade edeceklerdir, Kuveyt Emiri nin Türkiye ziyaretinde Kuveyt le imzaladığımız İşgücü Değişim Anlaşması dır. Ayrıca, Katar la bir Revize İş Gücü Anlaşması var, onun üzerinde çalışıyoruz. Tabiî, işlerin daha derli toplu yürümesi açısından da bunlar önemli. Yani bütün amacımız, sizlerin orada daha ileri gitmeniz, daha fazla yol almanız. Bizler burada karınca kararınca sizlere yardımcı olmak, sizlerin sorunlarını çözmek için çaba sarf ediyoruz, bunu bir kez daha ifade etmek istiyorum. Sözlerime son verirken, saygılar sunuyorum. BAŞKAN- NAMIK ATA (İŞKUR Genel Müdürü) Nazif Beye teşekkür ediyoruz. Sayfa 4 / 67

5 Şimdi de, yine Bakanlığımız Dış İlişkiler ve Yurt Dışı İşçi Hizmetleri Genel Müdürlüğünden Daire Başkanı Sayın Mehmet Sevim e söz veriyorum. Buyurun Sayın Sevim. MEHMET SEVİM (ÇSGB Dış İlişkiler ve Yurt Dışı İşçi Hizmetleri Genel Müdürlüğü Daire Başkanı) Teşekkür ediyorum Sayın Başkan. Saygıdeğer konuklar, hepiniz hoş geldiniz, hepinizi saygıyla selamlıyorum. Öncelikle göç kavramı üzerinde durmak istiyorum. Çünkü, göç konusu üzerinde çok konuşuluyor, çok yazılıyor, çok tartışılıyor. Ama, nereye gidiyoruz? Ne tip gelişmeler var? Özellikle Batı Avrupa'da nasıl gelişmeler var? Onları kısaca bir değerlendirmemiz lazım ki, daha sonraki konuşmalarımız, bu göç konusundaki ya da yurt dışındaki vatandaşlarımızdan bahsettiğimiz zaman kavramlar yerli yerine otursun. Hepimizin çok yakından bildiği gibi, göç ve göçmen kavramları geniş taramayla geçmişi çok gerilere giden bir süreç. Son yıllarda, 1970 li yıllardan sonra düzenli göç akımı durmuş gibi görünüyor. Ancak özellikle aile birleşimi kapsamında göç süreklilik arz eden bir olgu. Ekonomik, siyasî ve demografik faktörler de günümüzde göçün artan bir baskı yarattığını ve bu gelişmenin artarak devam edeceğini gösteriyor. Tabiî, ülkemiz hem göç veren hem de göç alan bir ülke konumunda artık. Göçün olumlu ve olumsuz etkilerini doğrudan hisseden bir ülke durumundayız. Ekonomi ve siyasetin belirlediği kuralların yanı sıra, göçmenlerin eğilimi de göç hareketlerinde farklılıklar yarattı. Daha önce geçici bir süre için yurt dışına giden vatandaşımız, biliyorsunuz orada geçicilikten kalıcılığa döndüler, orada yerleştiler. Ekonomik değişim ve demografik trendler, sanayi ülkelerinin çoğunda hâlâ yabancı iş gücü talebini canlı tutuyor, yani bu ülkelerin iş gücü açığı var. En temel nedeni, tabiî, nüfusun yaşlanması. Tabiî, bu ülkeler, özellikle Lizbon Kriterleri dediğimiz programa göre yaşlı nüfusu aktif çalışma yaşamında tutmak için birtakım projeler geliştirdiler. Bu projelerin başarı oranı ne olursa olsun, istihdam açığını giderecek konumda değil. Sürdürülebilir bir sosyal güvenlik sistemi için de yeni, dinamik ve genç iş gücüne ihtiyaç olduğu çok açık. Bu açık, iş gücü açığı çok belirgin iken Batı Avrupa dakiler ne yapıyor? Artık eskisi gibi göç alma yoluna gitmiyor. Şimdi politikaları değişti, yeni politikaları şu: Artık biz vasıflı göçmen istiyoruz, vasıflı işçi istiyoruz ve kalıcı değil, geçici süreyle istiyoruz bunları. Belli bir süre geleceksiniz, bizde çalışacaksınız, daha sonra ülkemizi terk edeceksiniz. Yani kalıcı olarak göçmen artık istemiyoruz. Diyorlar. Sayfa 5 / 67

6 Bir yandan bu gelişmeler varken, diğer taraftan oradaki mevcut Türk varlığının ya da göçmenlerin üzerinde de sistemli bir baskı uygulandığını görüyoruz. Vatandaşlarımız o kadar çok alanda sorunla karşı karşıyalar ki; bir kere çalışma hayatında ayrımcı muamele, iletişim eksikliği ve dışlanma, ücret eşitsizliği, sosyal güvenlik ödeneklerindeki sınırlandırmalar, işsizlik, eğitimde fırsat eşitsizliği, ana dilde eğitimin engellenmesi, aile birleşmesinin neredeyse imkânsız hale getirilmesi, çalışma ve ikamet izinlerindeki güçlükler, vatandaşlığa kabul koşullarındaki güçlükler, sağlık hizmetlerinden eşit derecede yararlanmanın önündeki engeller. Sosyal korumada yine sıkıntılarımız var. Konut bulmada sıkıntımız var. Kamu hizmetlerinden, o ülkenin vatandaşlarıyla eşit derecede yararlanamama gibi bir sıkıntımız var. Siyasî yaşama katılım önündeki engelleri basından hepimiz takip ediyoruz. Yine, o ülkenin siyasetçilerinin ve basının toplumsal yaşamda karşılaşılan her türlü sıkıntının, suç oranındaki yüksekliğin, işsizliğin, terörün gerekçesi olarak göçmenleri göstermesi ve bunların sürekli gündemde tutulması. Bir başka sorun kaynağı: Irkçılık ve aşırı sağ politikaların bu toplumlarda taraftar bulmaları ve bunların genişlemesi. Diğer taraftan, tabiî asimilasyon programları. Bütün bu sorunlar, özellikle son yirmi yılda giderek ağırlaşıyor. Sözüm ona demokrasi şampiyonu olan bu ülkeler, en temel insan haklarını bile göçmenler bakımındanengellemeye çalışıyorlar ve bunu giderek de katılaştırıyorlar. Belki biliyoruz belki bilmiyoruz ama, örneğin, Danimarka da aile birleşimi kapsamında o ülkeye gidebilmek için 24 yaşını doldurmuş olmanız lazım. Yani, 18 yaşında evlenen bir çift Türkiye'den eşini oraya götürmesi için 24 yaşına kadar beklemesi gerekiyor. Bu, Hollanda için 21 mesela; yine 18 yaşında evlendiniz, ama eşinizi o ülkeye götüremeyeceksiniz. Bunlar da AB tüzüklerinde, direktiflerinde de yine yer buluyor. Yaş konusundaki sınırlamaları ülkelere bıraktılar; AB de buna kayıtsız kalıyor. Bunlar en temel insan hakları. Bunlarda dahi bu tip sıkıntılarımız var. Başka neyimiz var? O ülkelerde çalıştıktan sonra ülkemize dönen vatandaşlarımız var. Bunların o ülkelerden aldıkları sosyal güvenlik ödeneklerinde kısıtlamalara gidiyorlar. Yani, o ülkede bulunduğu zaman alabileceği ödenekle, Türkiye'ye geldikten sonra alabileceği ödenek arasında ciddi farklılıklar oluşabiliyor. Bu, yine ülkeden ülkeye değişiyor; yani şu ülkede böyle, o ülkede şöyle diye hepsine tek tek girmeyeceğim. Çünkü, onun için vaktimiz de müsait değil. Ancak, biliyorsunuz sosyal güvenlik hakkı Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi nin Ek 1 nolu Protokolüne göre mülkiyet hakkı kapsamında. İnsan Hakları Mahkemesinin verdiği kararlarda da bu görülüyor. En temel bir mülkiyet hakkının dahi dışarıya ödenmemesi gibi bir durumla karşı karşıyayız. Bunu yapanlar da AB ülkeleri. Yani, her alanda kendileri demokrasi şampiyonu, hukuk devleti, bize gelince işte biz onlar kadar en azından- hukuk devleti değiliz, böyle bir iddia var. Ancak konu göçmenlere geldiği zaman durumun çok farklı olduğunu ve bunları da bizim istediğimiz kadar gündemde tutamadığımızı görüyoruz. Nazif Bey az önce değindi, çok etkili bir çalışma yürütmeye çalışıyoruz, onun peşindeyiz. Bu tip sorunları gerektiğinde oranın idarî makamlarıyla görüşüp çözmeye çalışıyoruz. O şekilde çözüm alamadığımızda yargıya taşıyoruz, gerektiğinde kendimiz davalara giriyoruz ve bunları neticelendirinceye kadar peşini bırakmıyoruz. Ama, her ne olursa olsun, bizim çalışmalarımız ne kadar etkili olsa da, sonuçta bu ülkelerin hukuku önümüzde ciddi bir engel ve demokrasinin ve insan haklarının temel ilkelerine aykırı birtakım uygulamalar var. Olayın bir başka boyutu da, göçmenlerin haklarını düzenleyen çok sayıda uluslararası sözleşme var. Hem Birleşmiş Milletler sözleşmelerinde hem Uluslararası Çalışma Örgütü sözleşmelerinde, Avrupa Konseyi nin ve Avrupa Birliği nin sözleşmelerinde belki binlerce sayfaya ulaşan ve göçmenlerin haklarını düzenleyen sözleşmeler var. Bu sözleşmelerin de uygulanmasında beklenilen etkinliği göremiyoruz. Bunun da çeşitli sebepleri olabiliyor. Çok temel insan hakkı sözleşmesi diye saydığımız sözleşmeleri gelişmiş ülkeler onaylamıyor. Mesela, Birleşmiş Milletlerin Göçmen İşçiler Sözleşmesi var. Birleşmiş Milletlerin yedi temel sözleşmesinden birisi sayılıyor, 7 insan hakkı temel sözleşmesinden birisi sayılıyor, hiçbir Avrupa ülkesi bizim dışımızda- bu sözleşmeye taraf değil ve taraf olmaya da yanaşmıyorlar. Sayfa 6 / 67

7 Ki, sözleşme çok açık, 7 temel sözleşmeden birisi. Yine, Avrupa Konseyinin sözleşmeleri var, Avrupa İkamet Sözleşmesi. Yine göçmenlerin en temel haklarını koruyan sözleşmeler Bakıyorsunuz, sadece 7 AB üyesi ülke onaylamış. Ya bunları onaylamaktan imtina ediyorlar veyahut da onaylamışlarsa dahi sözleşmelerin kritik maddelerine ya çekince koyuyorlar veyahut da sözleşmeleri çoğu zaman oranın mahkemeleri de yaptırım gücü olmayan, tavsiye niteliğinde sözleşmelerdir gibi kararlarda çıkabiliyor. Örneğin, Avrupa Sosyal Şartı ile ilgili açtığımız davalarda, sosyal şartı bağlayıcı bir enstrüman olarak mahkemeler kabul etmediler. AB göç politikalarındaki değişikliklerini selektif göç yaklaşımını değişik platformlarda sürekli tartışmaya açıyor. Bunu Birleşmiş Milletlerde, ILO da, Avrupa Konseyinde sürekli gündemde ve canlı tutuluyor. Artık eskisi gibi değil, göçmenler kısa süreli gelecekler, kalifiye olacaklar, çalışacaklar ve ülkelerine geri dönecekler. Biz bunun ülkemiz açısından hiçbir şekilde bağlayıcı olamayacağını her platformda söylüyoruz. Çünkü, Türkiye-AB Ortaklık Hukuku geçici süreli göç kavramına olanak sağlamıyor. Yani, bizim yerleşik bir düzenimiz var. AB ile ortaklık hukukumuzda oraya giden ve çalışan vatandaşımızın kısa süre sonra tekrar geriye dönmesi söz konusu değil. Ancak bu vesileyle şunu da söylemem lazım: Her uluslararası platformda bu AB nin yaklaşımlarını biz eleştiriyoruz, bunun mümkün olmadığını söylüyoruz, temel insan haklarına aykırı olduğunu da söylüyoruz. Ama artık herhalde buna bir şey daha ilave etmemiz lazım: Eğer geçici olarak gideceksek biz, işverenimizle birlikte gidelim, işimizi yapalım, dönelim; bu tamam. Ama, sadece işçimiz gidecek, çalışıp dönecek. Buna her fırsatta, her platformda karşı çıkacağız, çıkmaya devam edeceğiz. Ancak belki bu savı da sıklıkla gündeme getirmekte yarar var. Çünkü sadece Almanya'da istisna akdi mümkün, diğer AB ülkelerinde istisna akdi yolu kapalı. Dolayısıyla bu ülkeler eğer geçici süreyle işçi istiyorlarsa o zaman işverenimizle birlikte almalarını biz her platformda savunacağız. Bir de ilave yapmam gerekirse -bitirmek istiyorum çünkü, çok vakit aldım- istisna akdi sadece Almanya'da olmakla birlikte, yine AB ülkelerinde birtakım yollarla orada firmalarımız iş alıp Türkiye'den işçi götürebiliyorlar. Mesela, Hollanda da bir örneğini yaptık, çok da etkili de oldu, iyi de oldu. Avrupa Sosyal Güvenlik Sözleşmesi nin 15 inci maddesi var, bu maddeyi işleterek bir firmamız Hollanda da büyük bir iş aldı. Tabiî, Hollanda karşı çıktı, yani Geçici süreyle işçi getiremezsiniz dediler. Nasıl çözüm bulacağız? Çözümü şöyle bulduk, dedik ki: Avrupa Sosyal Güvenlik Sözleşmesi nin 15 inci maddesine göre orada geçici süreyle çalışacak işçilerimiz Sosyal Sigortalar mevzuatına tabi olacaklar. Dolayısıyla Hollanda ya herhangi bir sigortalılık bakımından- hiçbir bağlantıları olmayacak. Bu, şunun da göstergesi olacak: Bunların orada kalma niyetinde olmadıklarını, Hollanda ya hiçbir yükümlülük getirmediğini, bu şekilde En son İŞKUR dan tabiî belgelerini alıp gittiler, orada geçici süreyle çalışma vizelerini aldık. Yaklaşık birbuçuk iki sene sürdü iş, iş hitabında da oradan tekrar geri döndü firmamız. Yani, bu tip şeyler var. Her deliği tek tek yoklamamız gerekiyor ki, hukukun bize sunduğu imkânları kullanmamız lazım. Hepinizi saygıyla selamlıyorum, teşekkür ediyorum. Sayfa 7 / 67

8 BAŞKAN- NAMIK ATA (İŞKUR Genel Müdürü) Ben teşekkür ediyorum Mehmet Bey e. Gerek Nazif Bey gerekse Mehmet Bey, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığımızın yurt dışı istihdam politikalarıyla ilgili, yapılanmalarıyla ilgili ve özellikle yapmış oldukları uygulamalarla ilgili genel bir değerlendirme yaptılar. Zannediyorum, ileride soru-cevap kısmında da açılması gereken noktalar varsa açma imkânımız olacak. Değerli katılımcılar, şimdi bir başka konuşmacıya söz vereceğiz: Türkiye İş Kurumu Şişli Şube Müdürümüz Sayın Oğur Surun. Oğur Bey yurt dışı işçi hizmetlerinde çok yoğun bir şekilde görev alan, aktif durumda olan bir birimimiz ve onun yöneticisi. Dolayısıyla uygulamalarda pratiği yansıtması bakımından, sorunları birebir yaşamaları bakımından önemli bir konuşma yapacak diye düşünüyoruz. Şimdi sözü fazla uzatmadan Oğur Bey e verelim. Buyurun Oğur Bey, uygulamalarımız nasıl cereyan ediyor. İŞKUR un Yurt Dışı İşe Yerleştirme Hizmetleri- Uygulamaları OĞUR SURUN (İŞKUR Şişli Şube Müdürü) Teşekkür ederim. Sayın Valim, Sayın Başkanım, saygıdeğer konuklar; hepiniz hoş geldiniz. Sizleri saygıyla selamlıyorum. Yurt dışı istihdamımızla ilgili işlemlere geçmeden önce, sizlere Kurumumuzun görevleriyle ilgili bilgiler vermek istiyorum. Türkiye İş Kurumu, ulusal istihdam politikalarının belirlenmesine katkıda bulunmak, iş gücü piyasası bilgi hizmetlerini yürütmek, yurt içinde ve yurt dışında iş ve Sayfa 8 / 67

9 işçi bulmaya aracılık hizmetlerinde bulunmak, aktif ve pasif iş gücü programlarını uygulamakla görevlidir. Yurt dışı istihdamında yasal dayanaklarımız, 4857 sayılı İş Kanunu nun 90 ıncı maddesi, 4904 sayılı İŞKUR Kuruluş Kanunu nun 3/d ve 20/d maddesi, Türkiye İş Kurumunun yurt dışında işe yerleştirme hizmetine dair Yönetmelik, Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ve Almanya Federal Cumhuriyeti Arasında İmzalanmış Olan İstisna Akdine İlişkin Anlaşma ve Tebliği. Yurt dışına Türk işçisi gönderilmesine 1960 yıllarının başında başlanmış ve 1970 li yıllara kadar, başta Almanya olmak üzere, Avusturya, Hollanda, Belçika gibi ülkelere işçi sevkıyatı gerçekleştirilmiştir. Daha sonraki yıllarda yurt dışına işçi gidişi yön değiştirerek Suudi Arabistan, Libya gibi Orta Doğu ülkelerinin yanı sıra, Türki cumhuriyetleri, Rusya ve Irak gibi dünyanın çeşitli ülkelerine gönderilmeye devam edilmiştir ve 2007 yılları arasında toplam Kurum aracılığıyla yurt dışına çıkan işçi sayısı da kişidir. Burada yıllara göre dağılımı da var, Sayın Genel Müdürüm az önce bahsetmişti yılında yaklaşık 40 bin yılında artarak 60 bin, 2006 yılında 81 bin, 2007 yılında da yaklaşık 75 bin civarında, son dört yıllık ortalamada da işçinin çıkış işlemleri Kurum aracılığıyla gerçekleştirilmiştir. Yurt dışında İŞKUR tarafından yapılan çalışmalardan bahsedeceğim biraz da size. Yabancı ülkelerde Türk iş gücü çalıştırmasına yönelik hizmetleri yapmakta, yurt dışında iş arayanların kayıtlarının tutulması, yine işverenlerle işçiler arasında yapılacak olan bireysel iş sözleşmelerinin düzenlenmesi ve onaylanması, istisna akdi çerçevesinde işçi ve işveren işlemlerinin gerçekleştirilmesi, özel istihdam büroları aracılığıyla yurt dışına gönderilecek işçilerin sözleşmelerinin onaylanması, yurt dışında çalışan Türk işçilerinin ailelerinin ve yakınlarının pasaport işlemlerinin yapılması. İş arayanların, şahsen Kuruma gelerek beyanları esas alınmak suretiyle kayıtları alınarak veya internet ortamında kayıtlarını gerçekleştirmeleri mümkündür. Ayrıca, internet ortamında yurt dışı açık iş ilanlarının takibi ve başvurusu yapılabilmektedir. İşveren taleplerinin karşılanması da, Kurum kayıtlarından, Kurumdan izin almak suretiyle daha sonradan işlemlerini Kurumdan yaptırmak şartıyla ilan yoluyla veya kendi imkânlarınızla, özel istihdam büroları aracılığıyla yapılabilmektedir tarihli Resmî Gazete de yayınlanan Yurt Dışı İstihdam Hizmetlerinin Karşılanmasına Dair Yönetmelik çerçevesinde işçi isteklerinizi Kurumumuz kanalıyla karşılayabilme ve direkt il ve şube müdürlüğümüz aracılığıyla başvurularınızı yapabilme şansına sahipsiniz. Yurt dışında iş alan firmalardan istenilen belgelere bakalım bir de. Ticaret Sicili Gazetesinin bir örneği, iş alındı veya uygun görüş belgesi, yurt dışı müteahhitlik belgesi veya yurt dışı geçici müteahhitlik belgesi, imza sirküleri, işlemin vekil aracılığıyla yapılması durumunda vekâletname veya yetki belgesi, iş ortak olarak alınmışsa ortaklık sözleşmesi, işin birden fazla firmaya taşeron olarak devredilmesi halinde de aralarında yapmış oldukları taşeron sözleşmeleri başvuru belgeleri arasındadır. Yabancı uyruklu firmalar için de, firmanın kuruluşuna dair belgenin dış temsilciliğimizce onaylı olması veya tercüme bürolarınca yapılmış Türkçe çevirisi, bunun yanı sıra yine iş alındı belgesi ve uygun görüş belgesini istiyoruz. Sayfa 9 / 67

10 Firmalar yurt dışına götürecekleri işçileri ilan yoluyla da karşılayabilirler. Bunun için, işin mevcudiyetini gerektiren belgelerle birlikte, yazılı olarak il ve şube müdürlüğümüze müracaat edilmesi halinde ilan izni alınması gerekmektedir. Firmalar, İŞKUR ya da özel istihdam büroları kanalıyla veya kendilerinin doğrudan temin edecekleri işçilerle iş sözleşmeleri imzalamaları ve İŞKUR il veya şube müdürlüklerine onaylatmaları gerekmektedir. İşverenlerin görüşleri de dikkate alınarak, 19 Mart 2007 tarihinde yeni yürürlüğe giren İş Sözleşmesi, Kurumumuzun internet sayfasında yer almaktadır. Burada iş sözleşmelerinin maddelerinin ana başlıkları var. İş sözleşmesinin düzenlenmesiyle ilgili; üç nüsha olarak düzenlenen iş sözleşmeleri, işveren veya vekilinin il veya şube müdürlüğümüz aracılığıyla huzurunda yapabileceği gibi onaylanmasını, Kuruma gelmeden de Kurum dışında imzalanmış olan işveren veya vekilince getirilmesi halinde de iş sözleşmeleri onaylanmaktadır. Onay işlemi tamamlanan sözleşmeleri taraflarca Kurumda imzalanmış ise, bir nüshası işverende, bir nüshası işçide, biri de Kurumda kalmak şartıyla saklanmaktadır. İşçi ve işveren tarafından Kurum dışında imzalanmış olan iş sözleşmelerinin İşçi ve işverence hariçte imzalanmıştır diye şerh düşülerek, bir nüshası yine Kurumda saklanmak kaydıyla bir nüshası işverene, bir nüshası da sözleşmede işçinin belirtilen adresine taahhütlü olarak gönderilmektedir. Özel istihdam büroları aracılığıyla yurt dışına gidenlerin iş sözleşmeleri, Kurumca hazırlanan örneğe uygun olarak özel istihdam bürosunca doldurulur ve işçiler tarafından il veya şube müdürlüğüne özel istihdam bürosu tarafından imzalattırılır. Büroda imzalanan iş sözleşmeleri, en geç on beş gün içerisinde işçilerin yurt dışına gönderilmeden önce il veya şube müdürlüğümüze gönderilmesi gerekmektedir. Özel istihdam bürolarıyla düzenlenecek iş sözleşmeleri de, dört nüsha olması gerekiyor. Türk firmaları yurt dışına götürecekleri işçilerin sosyal güvenliklerini sağlamak zorundadır. Türk firmaları ikili sosyal güvenlik anlaşması bulunmayan ülkelere götürecekleri işçileri 506 sayılı Kanunun 85 inci maddesine göre isteğe bağlı sigortalı veya aynı kanunun 86 ncı maddesine göre Topluluk sigortası kapsamında işlemlerini yaptırmak ve bu belgeyi sözleşme imzalandığı anda Kuruma sunmak durumundadır. İşçilerin Türkiye'deki sosyal güvenlik kurumlarından malullük ve yaşlılık aylığı alması durumunda isteğe bağlı ve Topluluk Sigorta hükümleri uygulanmaz. Yabancı ülke kanunlarına göre kurulmuş yabancı firmalardan da sosyal güvenlik şartı aranmaz. Gazete veya internete ilan vermek isteyen işyerlerinin Kurumdan izin alarak ilan metninde: Şu tarih ve şu sayılı yazı ile Türkiye İş Kurumunun şu şube müdürlüğünün veya il müdürlüğünün izniyle yayınlanmıştır ibaresini mutlaka ilanın altına koyması gerekmektedir. Kurum izni olmadan gazete ya da internette ilan veren işverenlere 4904 sayılı kuruluş kanunumuzun 20/d maddesi gereği idarî para cezası uygulanmaktadır. İstisna akdi çerçevesinde ülkemiz ile Almanya Federal Cumhuriyeti arasında hem Türk firmalarının işçilerin istisna akdi çerçevesinde istihdamına ilişkin 18 Kasım 1991 de imzalanmış ve imzalandığı tarihte yürürlüğe girmek üzere tarihli Resmî Gazetede Sayfa 10 / 67

11 de yayımlanmıştır. Anlaşmanın amacı, her iki ülkenin ekonomik işbirliğini teminat altına almak, Türk firmalarının Alman pazarına giriş olanağı sağlamak, iş gücü piyasasının, ihtiyaçları da gözetilmek şartıyla Türk iş gücüne istihdam yaratmaktır. İstisna akdinin kapsamı da, tarım, ziraat, sağlık ve gastronomi dışındaki sektörleri içermektedir. İstisna akdi çerçevesinde başvuru için gerekli belgeler: Başvuru formu (İnternet sayfamızda var), iş sözleşmelerinin aslı ile birlikte yeminli tercüme büroları tarafından yapılan Türkçe çevirisi, firma yetkililerinin noter onaylı imza sirküleri, firmanın Türkiye'deki Ticaret Sicili Gazetesinde yayınlanmış olan kaydı, Alman firmanın kuruluş kaydını gösterir belge. Firmalar Almanya Federal Cumhuriyetine götürecekleri işçiler için Euro tutarındaki teminat miktarını Sosyal Güvenlik Kurumuna vermeleri ve işçilerin sosyal güvenliklerini sağlayan AT 1 ve AT 11 formüllerini Kuruma düzenleyerek vermek durumundadır. İlk defa 1991 yılında yapılan anlaşma çerçevesinde 7 bin olarak tespit edilen kota, giderek yıllar itibarıyla düşmüş, ve dönemleri içerisinde de kişi olarak belirlenmiştir. Burada da yıllar itibarıyla kota oranlarını göreceğiz. Kullanılan kota sayımız az, oranları belli; işte son olarak olarak belirlenen kotanın halen 696 sı, yani yüzde 12 si kullanılmış durumda, halen kota açığı mevcuttur. Son olarak da, bu hükümlere uymayan firmalarla ilgili idarî para cezaları var. Kurum izni ve bilgisi dışında yurt dışına götüren ve ilan yayınlara 2 bin YTL, yine Kurum izni dışında yurt dışına götürülen ve sözleşmesini onaylatmayan her bir işçi için 300 YTL idarî para cezası uygulanmaktadır. Hepinizi saygıyla selamlıyorum. BAŞKAN- NAMIK ATA (İŞKUR Genel Müdürü) Teşekkür ediyoruz Oğur Bey e. Şimdi, söz sırasını öbür tarafa vereceğiz, işveren kesimine. Aslında asıl söz söylemesi gereken veyahut da bizim çözüm bulmamız gereken sorunlar onların anlatacakları. ENKA İnşaat AŞ den Sayın Feyzi Altınus. Buyurun Feyzi Bey. İŞKUR Uygulamalarında Yaşanan Sorunlar ve Görüşler FEYZİ ALTINUS (ENKA İnş. AŞ) Teşekkür ederim. Sayın Vali, Sayın Başkan, kıymetli katılımcılar; sizleri şirketim ve şahsım adına saygıyla selamlıyorum. Şirketim, 35 yıldır yurt dışında iş yapmaktadır, 1974 te başladı, bugüne kadar devam etmektedir yıllarına kadar yurt dışında çalışan şantiyelerimizdeki işçi yüzdesi yüzde 95, yüzde 100 Türk tü dan sonra bir yabancı işçi çalıştırmak ihtiyacını duyduk. Neden duyduk? Aldığımız projelerde şart koşuldu, artı alınan projelerdeki işçilik tutarları yüzünden daha ucuz işçi çalıştırma ihtiyacını hissettik. Şu an yaklaşık 40 bin çalışanımız var. Ama bunun, maalesef 5400 ü Türk. Ve halen de Filipin, Nepal, Pakistan, Hindistan, Sayfa 11 / 67

12 Kırgızistan, Tacikistan gibi ülkelerde çalışmalar yapıyoruz. Bunlar Rusya da Tacikistan ve Kırgızistan, Kazakistan da da Filipinli çalıştırıyoruz. Şu anda bu çalışmalarda başarılı olduk. Buralara neden geldik? Çeşitli sebepleri var. Şimdi, ilk başlarda yurt dışına işçi gönderirken, şöyle basit bir şekilde söyleyeyim: Bir Rusya da fotokopiye vize alıp işçiyi hemen gönderebiliyorduk. Yani, işçi bize geldiğinde, o gün akşam vizesini alıp, akşam otobüs veya uçağa bindirip götürüyorduk. Şu an bu işlem 2,5 ay gibi zaman almakta. Yani, vizeyi almak, vizenin gelmesi ve o vizeyi alıp işçiyi oraya götürmek 2 2,5 ayı bulmakta. Keza Kazakistan a hiç vize yokken, Kazakistan da lisansın alınması, buraya gelmesi, işçiyi götürmemiz, bu da 2 ayda oluyor. Kazakistan da % 30 yabancı % 70 Kazak çalıştırma mecburiyeti var. Bunlar bizleri oralarda yabancı, yerel işçi çalıştırmaya itiyor. Buralarda, oradaki çalışma ateşeliklerimizden bu sürenin kısalması için yardımlar bekliyoruz. Yani, biz bu süreleri ne kadar çok kısaltırsak, buradan tahmin ediyorum o kadar fazla işçi gidecektir diye düşünüyorum. Şimdi, önemli bir konu daha var: İşçilerin kalitesi li, 1990 lı yıllardaki işçi kalitesi maalesef yok. Veya şöyle diyelim: O dönemdeki işçiler yerlerine yenilerini yetiştirmediler veya bizler yetiştiremedik. Şimdi, son zamanlarda bütün yurt dışı ülkelerinde, Arap ülkeleri olsun, Avrupa, AB ülkeleri olsun, Kazakistan, tüm ülkelerde çok ciddi bir şekilde işçilerden sertifika isteniyor. Bu sertifikaları İŞKUR veya işçi temsilcileri, sendikalar, işçileri eğiterek bu işçilere bir meslek vererek, sertifika vermesi gereklidir. Sadece bununla kalmıyor: İşçilerimizi yurt dışı şantiyelerine hazırlamamız lazım, eğitmemiz lazım, iş ahlakını öğretmemiz lazım. Bugün nasıl iş yapılır; baret takmaktan başlayın, orada oturup kalkmak, yemek, özel tatil günlerinde nasıl hareket edileceğini öğretmemiz gerekiyor ve bunları da öğretmediğimiz için çok büyük sorunlarla karşılaşıyoruz. Yurt dışı müteahhitlikte iki tip çalışma şekli vardır. İkili anlaşma olmayan ülkelere gönderdiğimiz işçiler. İkili anlaşma olmayan yere gönderdiğimiz işçileri Topluluk sigortasına tabi gönderiyoruz. İşçiler uzun süre çalışamıyorlar. Ailelerinden birinin veya eşlerinin, dostlarından birinin hastalığı nedeniyle geri dönüyorlar. Buraya giden işçilerin muhakkak bir şekilde sağlık sigortasına tabi olmaları gerekir. Ama şu an yeni yasanın nasıl çıkacağını, yeni yasanın ne olacağını bilemiyorum. Bu ilk görünümünde, Tüm sigorta kollarına tabi denildi ki, bu mümkün değil. Yani, bizim bu şartlarda yurt dışına işçi götürmemiz mümkün değil. Ama, şunu da söylüyorum: Giden işçiler ve aileleri muhakkak suretle sağlık sigortasından yararlanmalı. Türk işçisi yurt dışına götürüldüğü vakit hem gittiği ülkedeki vergi ve sigortaya tabi hem de Türkiye de, ama yurt dışında kurulmuş bir şirket (Türk şirketi olsun veya olmasın) Türkiye deki Sosyal Güvenlik şemsiyesinden muaf. Bu durum işçilik maliyetlerini yukarı çekmektedir. Gelelim ikili anlaşma olan ülkelere: İkili anlaşma olan ülkelerde ise, bizim taraf, yani Türk tarafı tüm maddeleri uyguluyor. Gittiğimiz ülkede anlaşmanın olduğu dahi bilinemiyor. Örneğin, Arnavutluk; Arnavutluk ta ikili anlaşma var, ortağımız bir Amerikan firması oradan bir iş aldı, bizden yardım talep etti. Türk işçileri buradan gitti, tüm sigorta kolları Arnavutluk da yatıyor, ama Türk işçilerinin aileleri bundan faydalanamıyor. Niye faydalanamıyor? Arnavutluk makamlarının sorusu şu: Türk Hükümeti benden bunları talep ederse ben bunları nasıl karşılarım? Önlerine sözleşmeyi, anlaşmaları, Arnavutçasını koyuyoruz, ama mümkün değil anlatmak. Dolayısıyla orada çalışan işçiler de buraya geldiği zaman mağdur olacak diye düşünüyorum. Artı, tüm sigorta kolları ödenmesine rağmen, şu an ailelerine bakılmıyor ve Sayfa 12 / 67

13 orada işçi trafiği sürekli artıyor. Bakanlık nezdinde başvuruldu, tahmin ediyorum bilginiz vardır. Şimdi, bütün yurt dışı müteahhitleri olarak ana bir sorunumuz var, hukuki sorunlar. Bizi Türk işçisi çalıştırmaktan kaçırmaya sebep olan en büyük sorun. Birtakım hukuk mensubu kişiler çıkar uğruna işçileri çeşitli sebeplerle mahkemelere verdiriyorlar ve biz bu mahkemelerle uğraşıyoruz. Yasalar zaman aşımı gibi kanunlar koymasına rağmen, bunlar hiçe sayılıyor. Şimdi, biz İŞKUR la bir anlaşma imzalıyoruz, üç nüsha. Biz bu yasalarda İŞKUR un da taraf olmasını istiyoruz. Çok basit bir örnek vereceğim. Çok yakın bir gelecekte bizim verildiğimiz bir mahkeme Bu bir örnek senesinde bir işçi ENKA İnşaatı ve SSK yı mahkemeye veriyor üçüncü ayları arasında Libya da çalıştığından bahisle mahkemeye veriyor. Maalesef, mahkeme ve bilirkişi raporu, bu kişinin çalıştığını kabul ediyor. Hizmet tespitidir, bunun ne yapılacağı bellidir. Bu kişi hizmet tespiti yaptırıyor. Ama bilirkişi İŞKUR dan olmadığı için, bilirkişi Çalışma Bakanlığında çalışmadığı için, kanunları bilmediği için bakın şu karar çıkıyor ve bu kararı da Beyoğlu Sigorta Müdürlüğü tebliğ ediyor. Libya şantiyelerinde döneminde sigortasız işçi olarak geçen çalışmalarının sigortalı hizmetinden sayılmasına yönelik karar verilmiştir Sigorta primlerinin gecikme zammıyla birlikte ödenmesini, aksi halde bu belgelerin resen tanzimi Libya ile ikili anlaşma te başladı; bu bir karar!.. Maalesef!.. İŞKUR mukavelesinde gittiği ülkedeki yasalara tabi olduğu belirtilmektedir. Türkiye de ise mahkemeler mukavelenin bu maddesini gözardı ederek Türk Yasalarını uygulamaktadır. Bizler İŞKUR bu konuda mahkemelerde taraf olmasını istemekteyiz. Bu durum da bizi yurt dışında Türk işçisi çalıştırmaktan vazgeçiriyor. Şu an yüzde dolaylarında olan Türk işçisini tahmin ediyorum daha aşağı çekeceğiz. Benim şimdilik söyleyeceklerim bu kadar, hepinizi saygıyla selamlıyorum. BAŞKAN- NAMIK ATA (İŞKUR Genel Müdürü) Çok teşekkür ediyorum Feyzi Bey. Şimdi de sözü, Tekfen İnşaat AŞ den Sayın Erhan Hersek e veriyorum. Erhan Bey, buyurun. ERHAN HERSEK (Tekfen İnş. AŞ) Teşekkürler. Sayın Valim, Sayın Başkanım, değerli konuklar, değerli meslektaşlarım; esasında biz Feyzi Beyle daha önceden konuşup gelmedik, ikimiz farklı farklı hazırlandığımıza eminim ama, Feyzi Beyi dinledikten sonra benim bahsedeceklerimin hepsinden neredeyse bahsetti. Ben biraz daha yumuşak anlatayım diyeceğim yemek öncesi, çünkü, gerçekten çok çok benzer sıkıntılarımız var. Biz biraz daha farklı öneriler size sunacağız, bu aşamada ki Feyzi Bey bir kısmını paylaştı. Uluslararası rekabetten biraz bahsedelim. Çünkü, biz biraz da şu gözle bakıyoruz: İhracat en büyük hedefimiz, özellikle ticaret konusunda herkes ihracatımızı artırmak için yeni hedefler peşinde Sayfa 13 / 67

14 koşuyoruz. Unutmayın ki, insan gücü de bir ihracat. Dışarıdan bununla biz döviz getiriyoruz. Elimizdeki tecrübeyi ve iş gücü bilgisini yurt dışına satıyoruz. Sadece makine, ekipman ve proje satmıyoruz, iş gücünü de satıyoruz. Yurt dışında yeni rakiplerimiz var. İnanın, çok hızlı hareket edebilen, çok hızlı karar çıkarabilen ve bu kararı anında sahaya yansıtabilen, ticarete uyan ülkeler var, ticaret kurallarına uyan ülkeler var. Filipin, Tayland, Hindistan, Nepal, Pakistan ve son zamanlarda adını duyuyorsunuz Çin, ama belki az da duyuyorsunuz Azerbaycan. Azerbaycan bile artık yurt dışına işçi sevkıyatına başladı. Bizlerden öğrendiklerini şu an sahada rakip olarak, bizim yetiştirdiğimiz kardeşlerimiz şu an bizimle beraber ticaret sahasında kaynakçılarını, borucularını bilfiil rakip olarak sunmakta. Biz neler bekliyoruz dan önce, çalışanların bize ilettiklerini paylaşmak istiyorum. Bizim bölüm çağrı merkezi gibidir, Tekfen in 16 bin çalışanı var ve 22 farklı milliyetten insan çalışıyor bizde; hem direkt hem endirekt olarak. Ve çalışanlar bizi, gerçekten aynı zamanda bilgi merkezi olarak da kullanıyor. Bizimle ilgili konuların dışında da çalışma hayatıyla ilgili her konuyu da bize danışıyor. Bir kere, çalışanlar kazanılmış haklarının korunduğundan ve bunun takip edildiğinden emin olmak istiyorlar. Bunu hissetmek istiyorlar. Bize açıp soruyorlarsa, demek ki böyle bir eksiklik var; bunu hissetmiyorlar. Bir güvence bekliyorlar, sahaya gittiklerinde Bu, hepimizin kullandığı bir deyim: Arkadan birilerinin onları takip ettiğini ve koruduğunu, sahiplendiğini görmek istiyorlar ve her şeyin ötesinde Çalışma Bakanlığından meslektaşlarımız paylaştı, belli yerlerde ofislerimiz, merkezlerimiz var, bunların bilinebilir olması lazım. Telefonlarının ulaşılabilir olması lazım. Türkiye'de de aynı şekilde, numaralara ulaşabilmek gerekiyor. Bizim beklentilerimiz daha somut olacaktır. Bizler neler bekliyoruz? Biraz yönlendirme bekliyoruz. Sayın Başkanım, biraz bizi yönlendirin. Yönlendirirken de kararlar çok sık değişmesin, çünkü ona göre belli yatırımlar yapıyoruz, belli planlamalar yapıyoruz. Örneğin, birazdan paylaşacağım, hukuki kısımda en çok yaşadığımız sıkıntı, sözleşmelerin değişimi. Evet, ticarî hayat gerekli, fakat aynı proje içinde benim dört farklı sözleşmeli çalışanım var. Biri ile diğeri arasındaki farklar o kadar büyük ki, sahada anlatamıyoruz: Senin bu hakkın var, senin de bu hakkın var şeklinde. Bizimle beraber siz de çözümün bir parçası olun ki, biz sizi takip edelim, bize liderlik edin. Biraz ben çalışanların beklentilerini detaylamak istiyorum burada. Hem onların duyulması açısından, çünkü hep işveren tarafı burada bulunuyor. Özellikle sahaya gittikten sonra, nereye gittiklerini, çünkü belli firmalar var çok köklü ve çok kurumsal, belli rakiplerimiz var şimdi çok yeni, rekabet koşullarını çok zorluyorlar. O amaçla da çalışanlara vaat ettikleri veya söyledikleri koşulları ne kadar yerine getirilip getirilmediğini, bir de bazı ülkeler var ki, gidiyorsunuz Çalıştığımız bazı sahalar var, biz özellikle Libya da bunun sıkıntılarını yaşıyoruz. Gerçekten siz gök, kum bir de Allah var, başka kimse yok. Orada birilerinin sizinle beraber olduğunu hissetmeniz gerekiyor. Koşulların takibi gerekiyor; çünkü her koşul aynı koşullarla sürmüyor. Başta çok güzel başlıyor, sonra koşullar, proje zarar ediyor gibi oluyor, işveren idareyle anlaşamıyor, koşullar değişiyor, çalışanlar koşullarının takip edilmesini istiyor. Aynı koşullar sürüyor mu, aynı standartlar sürüyor mu? Dediğim gibi, bir çağrı merkezi, bir numara istiyorlar, her yerden arayabilecekleri, basit, ulaşılabilir. Bizden sordukları soruların birçoğunun cevabı esasında sizde, biz de sizi arıyoruz. Diyoruz: Bu böyle, ne yapalım? Şöyle diyorlar, dönüyoruz çalışanımıza Bunu böyle yapmak gerekiyor Belki direkt temas çok daha kolay çözümler ürettirebilir hepimize. Sayfa 14 / 67

15 Bizler neler bekliyoruz? Bizler çok dertliyiz bazı açılardan. Ben mükerrer konuları tekrar etmek istemiyorum. O yüzden bir tanesini boş bıraktım, rehber olmanızı istiyoruz bize. Rehber olurken de gittiğiniz ülkede hiç adını sanını duymadığınız kurallar var. İnanın kafamızı vura vura öğreniyoruz. Buradan böyle çıkıyormuş vize, Aa, bir de buranın bir başka dairesi varmış, O daireden sonra Ha, bir de Sağlık Bakanlığına gitmek gerekiyormuş, Haa, bir de hepatit aşısı varmış Tam gidiyorsunuz her şey bitti, Aa, siz sarı kâğıt almadınız mı? diyorlar. O nerede? O Savunma Bakanlığında; hadi bir de oraya gidiyorsunuz. Gerçekten gidilecek ülkelerle ilgili şöyle güzel, basit, kullanılabilir bir rehberimizin olması lazım. Bazı ülkeler için var, bunların bir kısmını ama çalışan ülkeler çıkarıyor artık, bizler için. Biz ihraç ediyoruz iş gücümüzü. Bizim elimizde bazı rehberler olması, nasıl ihracat için var, kurallar, prosedürler Uygulamalarda esneklik: Bir örnek vereceğim, bu bizim çok sık yaşadığımız bir şey. Mesela, biraz önce Arnavutluk la ilgili duydunuz. Biz Azerbaycan da bir tane örnek yaşadık, Azerbaycan en son ikili anlaşmaya katılan ülkelerden biri ve bunu biz uygulamak için dilekçeler verdik Türkiye tarafıyla, Azerbaycan tarafıyla ve uzun süredir Tekfen orada olduğu için, iki senedir de aştık süre olarak, mecburen Azerbaycan da olmamız gerekiyor yasa gereği. Fakat Azerbaycan Meclisi bir karar çıkardı, Hazar Bölgesinde çalışan firmalara sigorta muafiyeti getirdi. Yani, isteseniz de artık gidip sigorta yatıramıyorsunuz, böyle bir kanunu var; okey! Türkiye'ye geliyoruz, diyoruz ki: Biz orada sigorta yatıramıyoruz, burada yatırmamız lazım Burada da diyorlar ki: AT 2 diye bir belgemiz var, siz ikili anlaşmadasınız, Topluluk yatıramazsınız İşte, esneklik burada gerekiyor. Oranın değişikliğini buraya anında, oradaki meslektaşlarımızın takip etmesi gerekiyor. Rehber olmak, bu esneklikleri bize sağlamak ve hatta birileri beni arayıp: Erhan Bey, Azerbaycan böyle muafiyet veriyor, sizi hemen Topluluğa almamız lazım Bir müşteri temsilcisi gibi, büyük firmaları küçükleri küçümsediğimiz için değil ama- çok büyük iş gücü hacminde olan, nasıl büyük mükellefler vergi dairesi var, bu kadar yüksek hacimde çalışan firmaları da çalıştıran insanlara kolaylık sağlaması açısından birer sanki müşteri temsilcisinin olması lazım. Bizlere sürekli yardım eden, aradığımızda daire içinde bizim için destek olan Çok faydalı olacağına inanıyorum. Çok daha kolaylaştıracağına inanıyorum. Çünkü, o arkadaşı biz 24 saat koştururuz, ondan emin olsun, hiç boş bırakmayız. Şimdi, eskiden daha çok kişi çalıştırıyorduk. Niye yurt dışında işçi arıyoruz, niye biz de Hindistan dan, Filipinler den, Tayland dan, Nepal den, Malezya dan, Endonezya dan, belki adını duymadığınız ülkelerden işçi getiriyoruz? Çünkü dünyada çalışma koşulları uluslararası rekabette ve belli sertifikasyonlar gerektiriyor. Suudi Arabistan da bir rafineriye girmeniz için dünya çapında konulmuş kurullar var, o kurallara sahip sertifikasyonu olmayan kişiyi sahaya sokmuyorlar işçi diye. Siz 40 kişiyle kefil olun Hayır diyor, Bana bu standartta, bu özelliklerde belgesi olması lazım, yoksa sınava girecek diyor, sınava sokuyorlar, bilfiil. Ve vizeli bunlar. Bir kere hayatta alıp kurtulamıyorsunuz. Altı aylık, bir yıllık, iki yıllık. İki yıl sonunda bir daha sokuyor. Bizde nasıl; ehliyeti aldık, yırttık; yok, öyle bir şey yok, sürekli vizeliyor sizi. Mesleğinizi takip edip etmediğinizi, o yeteneklerinizin sürüp sürmediğini. O yüzden, eskisi gibi niteliksiz iş gücümüzü, sadece fiziğe dayanan, kuvvete dayanan iş gücümüzü artık götüremiyoruz. Götürsek de onlara iş imkânı sunamıyoruz. O arkadaşlar da esasında kazanabilecekleri paraları kazanamıyorlar. En düşük ücretlere gidiyorlar, çünkü nitelikli değil. O yüzden, bizim meslektaşlarımızdan, bu taraftaki meslektaşlarımızdan eğitim konusunda bize önderlik etmelerini istiyoruz. Çünkü Millî Eğitim Bakanlığı ile İŞKUR a gelen taleplerin bir araya gelmesi ve önümüzdeki dönemin, önümüzdeki 5-10 yılın özellikle, ara kademe diye hep geçiyor, meslek okullarında nelere yönelmemiz gerektiği konusunda çok geri bildirim var, hep paylaşıyoruz. Zaten giden işçi gücünden belli, mesleklerde gözüküyor, kaynakçılar gidiyor, borucular gidiyor, operatörler gidiyor. En büyük sıkıntılarımız bu. İnşaat ustaları gidiyor. O zaman, biz ne kadar iyi eğitirsek, bizi ne kadar iyi yönlendirirseniz iş imkânları da çoğalacak, rekabet edebileceğiz. Sayfa 15 / 67

16 Bir gerçek var: Bakın, Hintli olsun, Filipinli olsun, elinde özel sertifikası olduğu zaman Türk işçisinden fazla kazanıyor. Bunu hiç unutmayın. Hep öyle tersi bilinir, Hintli ucuz, Filipinli ucuz diye. Hayır Evet, bize avantajı ne? Türkiye'de hukuki derdimiz olmuyor. Birilerini işini bitirip projesinden evine, köyüne döndüğünde oranın kurnazı biri gidip onu doldurup Sen bunları mahkemeye ver, üç beş bir şey çıkarırsın diye doldurmuyor. O taraftan rahatız. Ama aynı zamanda eğitimli iş güçleri de var ve buna ülke politikası olarak değer veriyorlar. Biz onlardan eksik değiliz, önde idik bu arada. Onlar bizi yakaladı, geçmeye başladı. Herkes kendi derdini söyler, bizler de kendi dertlerimizi söylüyoruz. Bizim kaynak okullarına, operatör okullarına, sertifikasyon verebilecek, uluslararası sertifikalar verecek okullara ve eğitim merkezlerine ihtiyacımız var. Fazla meslek eğitimi veren merkezler yok. Hepinize teşekkür ederim, yemek öncesi bana vakit ayırdığınız için. BAŞKAN- NAMIK ATA (İŞKUR Genel Müdürü) Ben, her iki konuşmacımıza da ayrı ayrı tekrar çok teşekkür ediyorum. Gerçekten, bizim de ders alacağımız, bizim de yararlanmamız gereken çok önemli tespitleri yaptılar, vurgulamalarda bulundular. Bir iki noktaya ben tekrar izninizle değinmek istiyorum. Bunlardan bir tanesi, özellikle sosyal güvenlikle ilgili boyut, onu öğleden sonraki oturumda, derinlemesine analiz edeceğiz. Dolayısıyla tekrar bu konuya girmeyelim. Ama birkaç konu var ki, özellikle benim değinmem gerekiyor. Bunlardan bir tanesi, iş gücünün kalifikasyonunun artırılması, sertifikalandırma olayı. Biraz önce sizin bahsetmiş olduğunuz konu. Gerçekten son yıllarda yoğun bir şekilde, ülke olarak, üzerinde çalıştığımız bir konu. Sanıyorum Sayın Başkan da belki konuşmasında bahsedecektir. Gerçekten önemli adımlar atıldı bu konuda. İş gücümüzün meslekî yeterliliğinin ölçülmesi, değerlendirilmesi ve sertifikalandırılması-belgelendirilmesi konusunda çok önemli adımlar atıldı. Meslek standartlarının belirlenmesi, standartlara uygun eğitim müfredatlarının oluşturulması, sektör komiteleri tarafından gerekli sınavların yapılıp sertifikalandırılması gerçekleştirilecektir. Bu konuda, Meslekî Yeterlilik Kurumunun oluşturulmasıyla birlikte önemli bir adım atıldı. Sayın Başkanımız da zaten Yönetim Kurulu üyesi. Sanıyorum önümüzdeki süreçte en azından öyle öngörüyorum- inşaat sektöründeki meslekler öne alınmak suretiyle yoğun bir gelişme kaydedilecek. İkinci bir nokta, bu işgücünün eğitilmesi, hazırlanması konusunda meslekî bilgi ve becerilerinin artırılması konusunda, gerekiyorsa meslekler itibarıyla çeşitli mesleklerde havuzların oluşturulması bakımından önemli fırsatlarımız olduğunu düşünüyorum açıkçası. Yani burada aslında her türlü, altyapıya sahibiz. Teknik okullarımız, meslekî eğitim merkezlerimiz (elbetteki sayılarının daha fazla artırılması lazım), gerekli donanıma sahip. Meslekî eğitimin hem pahalı hem diğer eğitimlerle kıyaslanmayacak kadar güçlükleri olduğunu biliyoruz. Ama onunla birlikte en fazla istihdam yaratan alan olması nedeniyle de çok büyük bir önemi malumlarınız. Bu anlamda, gerek örgün eğitim kapsamında gerek yaygın eğitim kapsamında gerekse İŞKUR un son yıllarda yoğun bir şekilde üzerinde durmakta olduğu Aktif İş Gücü Sayfa 16 / 67

17 Programları diye adlandırdığımız işgücümüzün meslekî becerilerinin geliştirilmesi yoluyla istihdama girişlerini kolaylaştırmaya yönelik faaliyetler. Bu kapsamda yürütülen çalışmalar için ulusal ve uluslararası kaynakları kullanıyoruz. Avrupa Birliği fonlarını kullanıyoruz, Dünya Bankası kaynaklarını kullanıyoruz. Aslında bu anlamda bir kaynak sıkıntısından bahsetmek istemiyorum. Çünkü sorun, kaynak sıkıntısı falan değil. Sorun, iyi planlama sorunu, ihtiyaçların iyi tespit edilmesi sorunu. Eğer ihtiyaçları biz iyi tespit edebilirsek, hangi meslekte, hangi yeterlilik düzeyinde işgücüne ihtiyacımız olduğunun tespitlerini yine işverenlerimizden alacağımız geri beslemelerle çok iyi yapabilir isek, zannediyorum il istihdam kurullarında da bu çok iyi bir şekilde değerlendirilecek ve gerekli işgücünü yetiştirme ve hazır hale getirme imkânına sahip olacağız. Diğer yandan Bakanlığımız koordinasyonunda istihdam paketi çalışması da sürdürülüyor. Bu hazırlıklarda son aşamaya gelindi. Orada özellikle İşsizlik Sigortası Fonundan da kaynak kullanmak suretiyle bu tür işgücüne vasıf kazandırma, meslek kazandırma faaliyetlerini yaygın bir şekilde, geniş bir şekilde yapmak istiyoruz. En büyük güçlüğümüz, taleplerin hangi noktada yoğunlaştığını tespitte. Biz bu çalışmayı İş Gücü Piyasası İhtiyaç Analizleri diye de adlandırıyoruz. En azından 10 artı istihdamlı tüm işyerlerinde kısa vadede, orta vadede iş piyasasında ihtiyaç duyulacak işgücünün meslekleri itibariyle tespit edilmesi büyük önem taşıyor. Yine, benim biraz önceki konuşmalardan çıkardığım en önemli noktalardan bir tanesi ve Kurum olarak bizim büyük eksikliğini hissettiğimiz, yerine getirmemiz gereken bir görev olduğuna inandığım konu, rehberlik ve danışmanlık hizmetleri konusu. Son derece önemli. Maalesef bizim ülkemizde, hemen her alanda, meslek seçme aşamasından tutunuz, yetişkinlere yönelik belirli yaş düzeyinde olan insanların gerek iş piyasasına yönlendirilmelerine ilişkin, meslek edinmelerine ilişkin, işverenlerimizin birtakım sorunlarına çözüm üretecek konuları analiz eden, yorumlayan, değerlendiren ve rehberlik hizmetini dış ülkeleri de kapsayacak şekilde, o ülkelerdeki bilgileri de içerecek şekilde desteklememiz, gerekse doğrudan hizmete erişimi kolaylaştırmak için belirleyeceğimiz nokta kişiler Bu, ülkeler bazında uzmanlar yetiştirmek şeklinde de olabilir. Tabiî ki, burada değişik formüller bulunabilir. Onlar aracılığıyla çok rahatlıkla erişebilecekleri ve sorunlarına doğrudan çözüm bulabilecekleri yapılanmayı Kurum olarak gerçekleştirmemiz gerekiyor. Keza, Bakanlığımızın zannediyorum belki Nazif Beyin ilave edeceği şeyler de olabilir ama- Bakanlığımızın dış temsilciliklerinin olduğu ülkelerde genellikle sorunları biraz daha kolay aşabiliyoruz ama, onun dışındaki diğer ülkeleri kapsayacak şekilde bizim birtakım, en azından basılı materyallerle bu rehberlik hizmetlerine ağırlık vermemizde yarar var diye düşünüyorum. Uygulamalardaki esneklik konusu, doğrusu altı çizilecek olan konulardan bir tanesi. Yani, yazılı mevzuatta yer alan kuralları harfiyen uygulamak, vesaire. Bunlar elbette ki tamam ama, uygulamada karşılaştığınız sorunları, sıkıntıları sadece yazılı olan düzenlemelerle çözmeniz de mümkün değil. O kadar çok ilk kez karşılaştığınız konuyla muhatap olabilirsiniz ki, bunları çok pratik bir şekilde, çok kısa bir sürede çözmek de kamu görevlileri olarak bizim görevimiz doğrusu. Bu konuda biz sektör temsilcilerinden veya doğrudan işverenlerimizden gelen her türlü talebe olabildiğince açık olmaya gayret ediyoruz. Eksikliklerimiz olabilir, bu konuda atılması gereken adımlar olabilir, önerilerinize sonuna kadar açığız. Uzun yıllar, yine firmalarımızdan, özellikle sözleşmeler konusunda sürekli sızlanmalar vardı. Birtakım şikayetler vardı. Bazı ülkelerde farklı uygulamalardan kaynaklanan, bizim mutlaka o ülkeye özgü birtakım tedbir almamız gereken, sözleşmelerde değişiklik yapmamız gereken hususlar vardı. Bunları geçtiğimiz yıl Mart ayında -yine arkadaşımız sunumunda da bahsetti- İNTES le birlikte, Çalışma Bakanlığımızla birlikte, Sosyal Güvenlik Kurumumuzla birlikte oturduk, yeniden bütünüyle ele almak suretiyle gözden geçirdik. Eksiklikleri olabilir. Tabiî, olay statik değil, dinamik bir süreç yaşıyoruz. Değiştirilmesi gereken hususlar olabilir. Bunlarda da her Sayfa 17 / 67

18 türlü öneriye açık olduğumuzu ifade etmek istiyorum. Burada önemli olan, her iki taraf olarak, gerek işverenlerimizin gerekse çalışanlarımızın mağdur edilmeyecek gerekli düzenlemelerin yapılması. Ben, kısaca bu şekilde bir toparlamayı yeterli görüyorum. Nazif Bey, söylemek istediğiniz farklı bir şey varsa eğer, özellikle bu Arnavutluk ta yaşadığımız sorunla ilgili belki bir değerlendirme yapmak istersiniz. Buyurun. A.NAZİF GARİBAĞAOĞLU Teşekkür ederim. Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı Sosyal Sigortalar Genel Müdürümüz, Sayın İbrahim Bey de burada. Arnavutluk la ilgili bir firmadan şikâyet geldi, Böyle böyle bizim oradaki işçilerimizin Türkiye'deki eşlerinin, yakınlarının hastalık sigortalarıyla ilgili, tedavileriyle ilgili sorunlar var denildi. Biz de bunun üzerine hemen gerekli işlemleri başlattık ve Dışişleri Bakanlığından karşı tarafla bu konuyu müzakere etmek için bir randevu talep ettik. Sanırım önümüzdeki aylarda bu konuya ilişkin karşılıklı bir görüşme yapılacaktır ve sorun çözüme kavuşturulacaktır. Söylediğiniz gibi, özellikle bazı ülkelerde sorunlar var. Onlar bize göre daha gerideler, çok daha gerideler maalesef. Ondan dolayı da bazı işler bugünden yarına hallolmuyor. Ama şundan emin olabilirsiniz: Biz, samimiyetle, hangi konuda bir sorun olursa olsun o konunun üzerinde ciddiyetle duruyoruz ve konunun çözüme kavuşturulması için de gayretlerimizi esirgemiyoruz. Bundan emin olabilirsiniz. Ayrıca, sizin de bahsettiğiniz gibi, bizim bazı ülkelerde gerçekten rehber konumda olmamız gerekiyor; size tamamen katılıyorum. Çünkü, sadece sizler değil, diğer temsilciler veya orada iş yapmak isteyen işverenlerimiz de oluyor. Bunların daha hızlı bir şekilde iş piyasasına girmeleri, orada iş almaları, bekleme sürelerinin mümkün olduğunca asgariye indirilmesi, bizim için çok çok önemli. Bunların aşılması için de bizim orada gayret sarf etmemiz gerekiyor. Biz, özellikle müşavirliklerimizin bulunduğu ülkelerde bunu rahatlıkla söyleyebiliyorum- her türlü desteği veriyoruz, vermeye devam edeceğiz. Ama Rusya, Ukrayna, Tacikistan, Özbekistan gibi ülkelerde temsilciliklerimiz maalesef bulunmamaktadır. Teşekkür ederim. BAŞKAN- NAMIK ATA (İŞKUR Genel Müdürü) Ben teşekkür ederim Nazif Bey. Sanıyorum Sayın Bakanımızın da gelmesi yaklaştı. Onun için, şimdi kalan sürede sorucevaplarla konuyu biraz daha açma imkânımız olabilir. Buyurun Sayın Maruflu. SELÇUK MARUFLU (TİSK Üyesi) Türkiye İşveren Sendikaları İNTES in düzenlediği bu toplantı çok faydalı bir toplantı. Ben, işin bir başka boyutunu söyleyeceğim, istihdam, işsizlik açısından. Ben, Eximbank ta bir süre görev yaptım. Eximbank ta Türk müteahhitlerini çok yakından tanıma imkânı buldum ki, bir arkadaşımız söyledi, dışarıda yapılan projelerin tutarı 100 milyar dolara yaklaşıyor kümülatif olarak. Eximbank ın ülkelere kredileri vardır, bildiğiniz gibi. Bu çeşitli ülkelere göre değişir. Eğer değişmediyse, mesela Rusya ya 1 milyar dolar, Özbekistan a 500 milyon dolar, Kazakistan a 500 milyon dolar Eximbank proje kredisi verir ve Türk müteahhitlerine verir. Bu projelere parayı verirken, ben de Eximbank'ın Yönetim Kurulu Sayfa 18 / 67

19 üyesiydim, ama biraz belki DPT den kalan alışkanlık olacak, her işe karışan bir Yönetim Kurulu üyesiydim. Onun için, konuların içine iyice girdim. Eximbank diyor ki: Ben sana bu krediyi vereceğim ilgili ülkeye- yüzde 65 Türk malları kullanılacak inşaatlarda. İkincisi, Türk işçileri kullanılacak, büyük çapta Şimdi bunun azaldığını görüyorum ama, öyle değildi, esasında çok büyük çapta işçi girebiliyordu oraya ve işsizlik sorununa da çare oluyordu. Eximbank yoluyla Türkiye'nin kullandığı kredilerin miktarı milyar doları bulmuştur, kümülatif olarak söylüyorum. Tabiî, bu 17 Nisan Turgut Özal ın ölüm yıldönümü, aramızdan ayrılışının 15 inci yılı oluyor. Ben de yanında uzun süre çalışmış bir arkadaşınızım. Türkiye, 1 milyon dolar Lüxsemburg tan borç alamazken, bu ülkelerde yaptığı projelerin tutarı 100 milyar doları buldu. Bu sayede de işçilerimiz orada iş buldu. Bu, özellikle şu anda işsizlik ve istihdam sorunlarının Türkiye'de çok büyük problem olduğu bir dönemde çok mana ifade ediyor. Ben, Türk müteahhitlerinin dış ülkelerde yaptığı işlerden iftihar ediyorum, beni gezdirdiler de, gittim gördüm. Her şeyi yapabiliyorlar, büyük binalardan metrolara kadar çok büyük bir teknoloji gelişmesi oldu. O açıdan da kendilerini tebrik ediyorum ve dışarıya daha fazla yönelmelerini, özellikle istihdam açısından, öneriyorum, tavsiye ediyorum. Teşekkür ederim Sayın Başkan. BAŞKAN Ben teşekkür ederim Selçuk Bey. Buyurun Sayın Akgüloğlu KORAY AKGÜLOĞLU (Dış Ticaret Müsteşarlığı Yurt Dışı Müteahhitlik ve Müşavirlik Hizmetleri Daire Başkanı) Bizim yapmış olduğumuz çalışmada birkaç tespitimiz var, hem o tespitleri aktarmak istiyorum hem de sorularımı yöneltmek istiyorum. Gerçi, özellikle firmalarımız değindiler ve siz de bir açıklamada bulundunuz ama. Birincisi: Anlaşmanın olmadığı ülkelerde firmalarımız yoğun bir şekilde faaliyette. Birincisi bu sorunumuz var. İkincisi: Tek tip anlaşma uygulandığı için, aslında anlaşmayı imzalamak bazı ülkelerde pek de avantaj değil, dezavantaj oluşturabiliyor. Buna ilişkin herhangi bir çalışma, herhangi bir etüt var mı; onu merak ediyorum. Üçüncü sorum: İşçi eğitimi denildi. Hindistan ve benzeri ülkelerden işçi temininde en önemli konulardan bir tanesi iletişim. Bu ülkeler sadece teknik anlamda eğitmiyorlar, ayın zamanda İngilizce başta olmak üzere işverenle anlaşma konusunda da bir eğitim veriyorlar. Türkiye'de belki bu kalifiye işçi anlamında birtakım eğitimler veriliyor ama, hem gittikleri ülkedeki sosyal kaynaşma anlamında sıkıntı çekiyor işçi hem de iletişim konusunda sıkıntı çekiyor. Şu anda da ücretler daha düşük olduğu için, yani İngilizce biliyor, gittiği ülkeye daha rahat uyum sağlayabiliyor. Bu işçiler ne yazık ki firmalarımız tarafından tercih ediliyor. Bu konuda bir çalışmamız var mı diye ben sormak istiyorum. Çünkü, geçenlerde Hindistan a bir heyet olarak gittik. Hindistan, 14 ayrı bölgesinde devlet ve özel sektör işbirliğinde kurmuş olduğu okullarla her sene 45 bin nitelikli işçi üretiyor ve bunu bir de pazarlama bölümü kurmuşlar, bütün ülkelere ve yabancı firmalara pazarlıyorlar. Daha doğrusu siparişe göre işçi yetiştiriyorlar. Böyle de bir çalışmaları var. Biz gerçekten imrendik gittiğimizde. Sayfa 19 / 67

20 Dediğim gibi, sosyal uyumsuzluk var larda, 1970 lerde Almanya başta olmak üzere, Avrupa ülkelerine giden işçiler gitmeden önce ciddi bir sosyal eğitimlerini, yani oradaki hayata hazırlama konusunda eğitimden geçirildi. Ama, müteahhitlik sektörü, biraz önce bazı rakamlar ifade edildi, 107 milyar doları geçti kümülatif olarak. Geçen sene biz 20 milyar dolar olarak açıkladık, ama daha sonra gelen bilgilerle bu 25 milyar doları da aştı. Bu sadece bize gelen bilgiler. Bizim ulaşamadığımız, tespit edemediğimiz işler de var. Dolayısıyla hacim hızla büyüyor, istihdam imkânı hızla büyüyor. Buna karşılık, gördüğümüz kadarıyla, bunlar oraya gittiği zaman adapte olması konusunda herhangi bir uyum eğitimi yok. Dördüncü konu: Biraz önce siz de bahsettiniz, mevzuat konusu. Biz de büyük bir sıkıntı çekiyoruz. Dış Ticaret olarak birçok müteahhitlik firmamız bize de başvuruyor. Biz, hem iş kolu hem de Çalışma Bakanlığıyla çok iyi bir işbirliğimiz, yakın bir mesaimiz var. Ama ne yazık ki, bu bilgilere ulaşmamız mümkün değil. Hatta yurt dışında sadece müteahhitlik konusu, müteahhitlik anlamında çalışan işçilerin sayısı, niteliklerine dair herhangi bir şeye bugüne kadar ulaşamadık. Varsa bunu sizlerden istirham ediyorum. Beşinci bir konu: Yurt dışında işverenimiz, yani Türk müteahhitlik firması kusuru olmadan yerel işverenin kusuruyla iş akdi feshedildiği zaman orada kalan işçilerimizin ülkeye dönüşü konusunda herhangi bir mekanizma, herhangi bir sigorta sistemi veya benzeri bir şey var mı? Çünkü son zamanda, özellikle Afrika ülkeleri ve Orta Doğu ülkelerinde buna sıklıkla rastlıyoruz. Firmamızın sözleşmesi fesholduğu için Firmamız kendisi. götüren, yabancı, asıl işi üstlenen firma güvencesiyle vize alındığı için sorumluluk da onda oluyor diyelim, Alman firması, Amerikan firması olabiliyor. Bunlara çözüm bulmakta biz sıkıntı çekiyoruz. Teşekkür ediyorum. BAŞKAN- NAMIK ATA (İŞKUR Genel Müdürü) Ben teşekkür ediyorum. Gerçekten kapsamlı ve önemli konulara değindiniz. Şimdi, ben birkaç hususa daha değinmek istiyorum. Özellikle işgücünün yetiştirilmesi konusunda, yabancı dil konusu Tabiî, bizim bu anlamda çok fazla faaliyetimizin bulunmamaktadır. Sadece meslekî açıdan iş gücünün yetiştirilmiş olması yeterli olmuyor. Kalifikasyon demek, sadece meslekî anlamda yetiştirilmiş işgücü olmayabilir, İşgücünü bulunduğu ülkeye uyum sorununa da önlem almak gerekmektedir. Belki bunu Yol-İş ve İNTES in eğitim şantiyeleri gibi, inşaat sektörüne yönelik alanlarda yapmış olduğumuz meslekî eğitimlerin yanında, belki gidilecek ülkeye göre birtakım hızlandırılmış programlar, dil konusunda da ilave edilebilir. En azından, kendilerini ifade edebilecek şekilde bir dil bilgisini kazandırmak amacıyla. Bu yurt dışında, özellikle yabancı işverenlerin çeşitli nedenlerle işi feshetmeleri halinde işçilerimizin durumuyla ilgili konularda Maalesef o konuda yeterli bir etkimiz yok, söylediğinize katılıyorum, büyük eksikliklerimizden bir tanesi. Biz, yurt dışına giden işçilerimizi biliyoruz da, yurt dışından ne kadar dönüyor bunu bilmiyoruz. Orada firmadan çıkıyor başka bir firmaya veya işyeri değiştirebiliyor Bunları bilmiyoruz, bunara ilişkin hiçbir kaydımız yoktur. Dönüşlerle ilgili hiçbir istatistiğimiz maalesef yoktur. Belki bunları geniş bir boyutta, derinlemesine analiz edip bu tür bilgileri de nasıl tutabilirizi, nasıl gerekli veri tabanını oluşturabilirizi de konuşmamızda, tartışmamızda yarar var. Buna ilişkin gerekli düzenlemeleri yapmamızda yarar var diye düşünüyorum. Ama, gerçekten çok kolay bir konu da değil açıkçası. Birçok ülkeye işçi gönderebiliyoruz. Yabancı firmalar aracılığıyla olabiliyor, yerli firmalarımız kanalıyla olabiliyor. Bütün bunların dönüşlerini Sayfa 20 / 67