AYDIN TİCARET BORSASI

Transkript

1 AYDIN TİCARET BORSASI AYDIN COMMODITY EXCHANGE 2016 YILI ZEYTİN VE ZEYTİNYAĞI RAPORU Ata Mahallesi Denizli Bulv. No: AYDIN Tel: Faks: Hazırlayan Cansu KARABULUT Arge ve Kalite Sorumlusu

2 İÇİNDEKİLER GİRİŞ... 3 ZEYTİN VE ZEYTİNYAĞININ BESİN DEĞERİ... 3 ZEYTİN VE ZEYTİNYAĞININ İNSAN SAĞLIĞI BAKIMINDAN ÖNEMİ... Error! Bookmark not defined.4 DÜNYA DA ZEYTİN VE ZEYTİNYAĞI ÜRETİMİ... 4 DÜNYA DA ZEYTİN VE ZEYTİNYAĞI TÜKETİMİ... 6 TÜRKİYE DE ZEYTİN VE ZEYTİNYAĞI ÜRETİMİ... 7 AYDIN DA ZEYTİN VE ZEYTİNYAĞI ÜRETİMİ... 8 DÜNYA ZEYTİNYAĞI İTHALATI... 9 DÜNYA ZEYTİN VE ZEYTİNYAĞI İHRACATI TÜRKİYE ZEYTİN VE ZEYTİNYAĞI İHRACATI ZEYTİN VE ZEYTİNYAĞI SEKTÖRÜNDE YAŞANAN BAŞLICA SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

3 GİRİŞ Oleacea familyası, Olea cinsinin bir türü olan zeytinin (Olea europaea L.) anavatanı, Güneydoğu Anadolu Bölgesi ni de içine alan Yukarı Mezopotamya ve Güney Ön Asya dır. Zeytinin dünyaya yayılışı üç yoldan olmuştur. Birincisi Mısır üzerinden Tunus ve Fas, ikincisi Anadolu boyunca Ege adaları, Yunanistan, İtalya ve İspanya ve üçüncüsü ise İran üzerinden Pakistan ve Çin dir. İlk kültüre alınışı ve ıslahı Samiler tarafından olmuştur. Tarihin her aşamasında Akdeniz havzasında kurulan medeniyetlerin vazgeçilmez bir parçasını oluşturan zeytin, kısa sürede Asya, sonra Amerika ve daha sonra bütün dünyaya yayılmıştır. Zeytinin Yunanistan ve Ege Adalarından önce Anadolu'da üretildiği ve oradan yayıldığı savı en güçlü olanıdır. ZEYTİN VE ZEYTİNYAĞININ BESİN DEĞERİ Zeytin sofralık ve yağlık olmak üzere iki şekilde değerlendirilir. Sofralık zeytin, yeşil veya siyah olum safhalarında hasat edilip, salamura edilirse yeşil veya siyah sofralık zeytin olarak tüketime hazır olmuş olur. Yağ içeriği ile enerji miktarı siyah zeytinde yeşil zeytine göre daha yüksek iken, özellikle A vitamini, demir ve kalsiyum yönünden düşüktür. Tablo 1: Sofralık Zeytin Besin Değeri Siyah Zeytin (40-50 adet) Yeşil Zeytin (40-50 adet) Enerji (kalori) Yağ (g) 21,0 13,5 Karbonhidrat (g) 1,1 2,8 Protein (g) 1,8 1,5 Kalsiyum (mg) Demir (mg) 1,6 2,0 Vitamin A (IU) Vitamin B1 (mg) 0,02 0,02 Vitamin B2 (mg) 0,02 0,02 Niasin (mg) 0,2 0,1 Vitamin C (mg) 0 0 Kaynak: Aydın Ticaret Borsası Laboratuvarı 3

4 Tablo 2: Zeytinyağı Bileşimleri Bileşimler Yaklaşık Miktarı Trigliseritler 98,50% Doymuş Yağ Asitleri 14% Tekli Doymamış Yağ Asitleri 72% Çoklu Doymamış Yağ Asitleri 12% Demir 0,64 mg Vitamin E 150 mg /kg Vitamin K 64,8 µg/kg Polifenoller 300 mg /kg Kolesterol 0 Kaynak: Aydın Ticaret Borsası Laboratuvarı ZEYTİN VE ZEYTİNYAĞININ İNSAN SAĞLIĞI BAKIMINDAN ÖNEMİ Zeytin, besleyici değerinin yüksek olmasından ötürü, yeterli ve dengeli beslenmede önemli bir yere sahiptir. Zeytinin besleyici değerinin yüksek oluşu; lif içermesi ve protein oranı yüksek bir besin olmasının yanı sıra vücuda alınması zorunlu olan aminoasitleri (özellikle lösin, aspartikasit, glutamik asit), doymamış yağ asitleri, vitaminler ve temel elementleri içermiş olmasına bağlanmaktadır. Sindirim bozuklukları, safra kesesi hastalıkları, özellikle bağırsak kanseri ve kalp rahatsızlıklarında etkili olan zeytinden istenilen yararı alabilmek için acısını yemek, yağında ise rafine değil sızma olanını tercih etmek gerekmektedir. Zeytinyağı, yüksek tansiyon, kolesterol, damar sertliği, mide ve bağırsak ülseri, romatizma, safra kesesi tembelliği, safra taşı, safra kanalı tıkanıklığı, karaciğer bozuklukları, kabızlık, kansızlık, gut hastalığı ve deri çatlamaları tedavisinde önemli bir rol oynamaktadır. Çocuklarda beyin ve kemik gelişimini hızlandırır. Yaşlanma etkilerini azaltma ve doku yenileme özelliği taşımakla birlikte kireçlenmeyi önlemede büyük rol oynar. Ayrıca cansız saçların kuvvetlenmesini sağlar ve unutkanlığı önler. DÜNYA DA ZEYTİN VE ZEYTİNYAĞI ÜRETİMİ Dünyada zeytin üretimi büyük oranda Akdeniz e kıyısı olan ülkelerde yoğunlaşmıştır. Dünya zeytin dikim alanlarının %94 ü, üretimin %95 i Akdeniz e kıyısı olan ülkelerde bulunmaktadır. Dikim alanlarının en yoğun olduğu ülkeler İspanya, İtalya, Yunanistan gibi Avrupa Birliği (AB) üyesi ülkelerin yanı sıra Mısır, Türkiye, Tunus, Suriye ve Fas gibi ülkeler de yer almaktadır. 4

5 Bunun yanı sıra son yıllarda Avustralya, Japonya ve Arjantin gibi ülkelerde de zeytin üretimine başlanılmıştır. Ülkemiz bulunduğu coğrafi konum ve sahip olduğu Akdeniz iklimi özellikleri nedeniyle İspanya, İtalya, Tunus ve Yunanistan gibi diğer Akdeniz ülkeleriyle birlikte dünyanın önde gelen zeytin ve zeytinyağı üreticilerindendir. Tablo 3: Dünya Zeytin Üretimi (Bin Ton) Ülkeler 2016/ / / / / /2012 Mısır , ,5 İspanya 490,8 601,8 555,6 572, ,5 Türkiye Cezayir , ,5 Yunanistan , Suriye Fas Peru , ,5 81 İran 75,5 68, , Arjantin Genel Toplam 2.700, , , , , ,5 Türkiye, dünya sofralık zeytin üretiminde üçüncü, zeytinyağı üretiminde ise dördüncü ülke konumundadır. Dünya zeytin üretiminde Türkiye %16 lık bir paya sahiptir. Zeytin üretiminde yıllardır birinci sırada yer alan İspanya nın yerini 2016/2017 sezonunda Mısır almıştır. Son altı sezona bakıldığında ortalama 410 bin ton zeytin üretimi olan Türkiye nin 2016/2017 sezonunda ortalamanın üstünde olduğu görülmektedir. Dünya genelinde toplam rakamın son altı sezonda arttığı gözlemlenirken ülkemizde üretimde dalgalanmalar olduğu görülmüştür. Son altı sezona incelendiğinde en yüksek zeytin üretimin 2016/2017 sezonu en düşük zeytin üretimin ise 2014/2015 sezonunda olduğu görülmüştür. Zeytinyağı üretiminde dünyada birinci sırada yer alan İspanya yı sırayla Yunanistan, İtalya, Türkiye ve Fas izlemektedir. Ülkemizin dünya zeytinyağı üretimindeki payı ise % 6,5 dur. Son altı sezona bakıldığında ortalama 167 bin ton zeytinyağı üretimi olan Türkiye nin 2016/2017 sezonunda ortalamanın üstünde olduğu görülmektedir. 5

6 Tablo 4: Dünya Zeytinyağı Üretimi (Bin Ton) Ülkeler 2016/ / / / / /2012 İspanya 1.311, , ,5 618, Yunanistan ,9 294,6 İtalya , ,7 415,5 399,2 Türkiye Fas Suriye Tunus Portekiz 93,6 109, ,6 59,2 76,2 Cezayir 74 83,5 69, ,5 Mısır ,5 9 4 Genel Toplam 2.713, , , , , ,0 DÜNYA DA ZEYTİN VE ZEYTİNYAĞI TÜKETİMİ Dünyada ve ülkemizde insan sağlığına yönelik önemi her geçen gün biraz daha artan zeytinyağının tüketimini artırmak amacıyla yapılan çalışmalar olumlu sonuçlar vermektedir. Buna rağmen bu ürünün pahalı bir gıda maddesi olması, ülkemizde margarin ve ayçiçeği yağı tüketim alışkanlığı ve tanıtım faaliyetlerinin yetersizliği nedeniyle, ülkemiz tüketimi arzu edilen seviyeye henüz ulaşamamıştır. Tablo 5: Dünya Zeytin Tüketimi (Bin Ton) Ülkeler 2016/ / / / / /2012 AB Ülkeleri , ,5 Mısır Türkiye , Cezayir ABD , Suriye Brezilya ,5 İran 71 68, , ,5 Peru Suudi Arabistan 34,5 34,5 34, Genel Toplam 2.699, , , ,

7 Zeytinyağının sağlık üzerindeki olumlu etkilerinin uzmanlar tarafından da dile getirilmesiyle gelir düzeyi yüksek olan ülkelerde zeytinyağı tüketimi giderek artmaktadır. Ülkemiz zeytin tüketiminde Dünya da üçüncü sırada olmasına rağmen zeytinyağı tüketiminde beşinci sırada yer almaktadır. Tablo 6: Dünya Zeytinyağı Tüketimi (Bin Ton) Ülkeler 2016/ / / / / /2012 İtalya ,1 571,7 641, İspanya ,5 492,2 524,8 486,9 574 ABD , Yunanistan Türkiye Fransa ,6 113,1 112 Suriye ,5 160,5 135,5 Fas Cezayir 83,5 81, ,5 60,5 42,5 Portekiz Genel Toplam , , ,5 TÜRKİYE DE ZEYTİN VE ZEYTİNYAĞI ÜRETİMİ Ülkemizde zeytin ve zeytinyağı üretimi daha çok Ege, Marmara ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde yapılmaktadır. Aydın, İzmir, Muğla, Hatay, Manisa ve Bursa üretimin gerçekleştiği başlıca illerimizdir. Zeytin genetik özelliğinin yanı sıra kültürel işlemlerin tam olarak uygulanamayışı nedeniyle bir yıl ürün verme diğer yıl az/yok verme eğilimi gösterir. Bu durum üretici ülkelerin yetiştirme tekniklerine verilen öneme göre değişen unsurlardan birisidir. Son yıllarda iklim koşullarının düzelmesi, yeni zeytin fidanlarının dikimi ve zeytin üretiminin özendirilmesi konusundaki çalışmaların da etkisiyle zeytin üretimi artış göstermiştir. Yine de uygun bakım, hasat ve sulama tekniklerinin tam olarak uygulanamaması gibi sebeplerle var ve yok yılları arasındaki üretim farkı büyük olmaktadır. Zeytin üretimindeki olumlu gelişmelere paralel olarak son yıllarda zeytin sıkma tesislerinin modernleşmesi, kapasitelerinin artması ve modern rafine zeytinyağı işleme tesislerinin devreye girmesiyle birlikte zeytinyağı üretim miktarı ve kalitesinde de ilerleme kaydedilmiştir. International Olive Council nın, 2016/17 sezonunda Türkiye nin zeytinyağı üretimi için tahmini 177 bin tondur. 7

8 Zeytin üretimi tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de sağlıklı beslenmede, istihdam sağlanmasında ve diğer sanayi kollarına pazar yaratmada, yüksek katma değeriyle tarım ekonomimiz için önem taşımaktadır. Tablo 7: Yıllara Göre Zeytinyağı Üretim Türkiye / Dünya Yıllar Türkiye Bin Ton Dünya Bin Ton Türkiye'nin Payı 2005/ ,5 4, / , / , / ,5 4, / ,5 4, / , / , / ,5 8, / , / , / ,5 4, / ,5 6,52 AYDIN DA ZEYTİN VE ZEYTİNYAĞI ÜRETİMİ Aydın ın ekonomisine büyük katkısı olan zeytin ve zeytinyağı üretimi büyük önem taşımaktadır. Özellikle zeytinyağı üretimi aşamasında zeytinyağı kalitesinin korunması çok önemlidir. Üretim, sıkım ve depolama aşamalarında zeytinyağının özelliklerinin korunması için üreticilerin ve sıkım fabrikalarının gerekli özeni göstermeleri gerekmektedir. 8

9 Tablo 8: Türkiye 2016/2017 Sezonu Zeytin ve Zeytinyağı Rekolte Tahmini İLLER Meyve Veren AĞAÇ SAYISI Meyve Vermeyen Ağaç Başına Zeytin Danesi (Kg.) Elde Edilecek Zeytin (Ton) Yemekliğe Ayrılacak Zeytin (Ton) Yağlığa Ayrılacak Zeytin (Ton) Elde Edilecek Zeytinyağı (Ton) 1 Kg. Zeytinyağı İçin Zeytin Tanesi (Kg) BALIKESİR , ,0 ÇANAKKALE , ,8 MANİSA , ,5 AYDIN , ,0 MUĞLA , ,6 İZMİR , ,6 BURSA , ,7 MERSİN , ,0 KİLİS , ,0 KAHRAMANMARAŞ , ,0 GAZİANTEP , ,5 ANTALYA , ,0 ADANA , ,5 HATAY , ,5 OSMANİYE , ,5 ŞANLIURFA , ,0 MARDİN , ,0 TEKİRDAĞ , , ,0 DENİZLİ , ,0 YALOVA , ,0 TRABZON , ,0 0 0,0 0,0 TOKAT , ,0 ARTVİN , ,0 BURDUR , ,0 ZONGULDAK , ,0 SAKARYA , ,0 BİLECİK , ,0 ESKİŞEHİR , ,0 SAMSUN , ,0 ADIYAMAN , ,0 BARTIN , ,0 ISPARTA , ,0 KARAMAN , ,0 KASTAMONU , ,0 KOCAELİ , ,0 ORDU , ,0 RİZE 0 0 0, ,0 SİNOP , ,0 ŞIRNAK , ,0 DİYARBAKIR , ,0 UŞAK , ,0 TOPLAM , ,0 6,2 Kaynak: UZZK İlimiz yemekliğe ayrılacak zeytin üretiminde 3. sıradayken, zeytinyağı üretiminde 1. sırada yer almaktadır. DÜNYA ZEYTİNYAĞI İTHALATI Zeytinyağı üreticisi AB ülkeleri, dünya zeytinyağı üretim ve ihracatından aldığı pay kadar zeytinyağı ithalatından da önemli oranda pay almaktadır. Bu durum özellikle İtalya nın işleyip, 9

10 paketleyerek ihraç etmek üzere AB dışı üretici ülkelerden de dökme zeytinyağı ithal etmesinden kaynaklanmaktadır. Tablo 9: Dünya Zeytinyağı İthalatı (Bin Ton) Ülkeler 2016/ / / / / /2012 ABD ,5 302, İtalya ,8 79,2 73,9 Japonya 53 53, Brezilya ,5 72, Kanada ,5 40, ,5 İspanya 35,6 45,8 104,7 14,4 54,7 14,2 Çin Avustralya ,5 31,5 Suudi Arabistan ,5 13,5 Rusya 19 19, Genel Toplam 791,5 822, , Zeytinyağı ithalatında gelişmiş ülkelerin ilk sıraları aldıkları görülmektedir. Dünya genelindeki toplam zeytinyağı ithalatının %38,4 ü ABD ye ait iken, onu sırayla İtalya ve Japonya takip etmektedir. AB ülkeleri arasında özellikle İtalya ve İspanya üretici ve ihracatçı olmasına rağmen aynı zamanda önemli bir ithalatçı ülke olarak görülmektedir. Tablo 10: Dünya Zeytin İthalatı (Bin Ton) Ülkeler 2016/ / / / / /2012 ABD , Brezilya ,5 Fransa 39,2 39,2 28,6 28,9 27,3 26,8 Suudi Arabistan ,5 36,5 36,5 Kanada ,5 Rusya , Avustralya , ,5 17,5 Romanya 16,9 16,9 9,3 11,4 8,3 16,9 Irak 15,5 15, ,5 15,5 15,5 Şili 14,5 14, ,5 4,5 4,5 Genel Toplam 611,0 623,0 609,0 667,5 645,5 647,5 10

11 Tüketiciler arasında giderek artan sağlık bilinci ve doğal yollarla üretilmiş olan gıdalara talep nedeniyle, dünya ticaretinde zeytinyağının öneminin daha da artması beklenmektedir. Artan gelir düzeyi ve yükselen hayat standartları zeytinyağı için yeni pazarların oluşmasına yol açacaktır. DÜNYA DA ZEYTİN VE ZEYTİNYAĞI İHRACATI Zeytin üretiminin Akdeniz ve benzeri iklime sahip olan ülkelerde gerçekleşmesi, zeytinyağı ihracatında sınırlı sayıda ülkenin söz sahibi olmasına neden olmuştur. Dünya zeytinyağı ihracatının yaklaşık % 44,3 ü AB ülkeleri tarafından gerçekleştirilmektedir. Dünyada zeytinyağı talebinin yıldan yıla yükselmesi bu ülkelerin zeytinyağı ticaretindeki önemini daha da artırmaktadır. Tablo 11: Dünya Zeytin İhracatı (Bin Ton) Ülkeler 2016/ / / / / /2012 AB Ülkeleri 286,5 263, , Mısır , ,5 93,5 Türkiye ,5 70, Fas ,5 68 Arjantin , ,5 Peru , Genel Toplam 646,5 610,0 604, ,5 Avrupa birliği zeytinyağı üretiminde kendi kendine yeter durumda olduğu kadar zeytinyağı ticaretinde de söz sahibidir. Etkili promosyon kampanyaları ile birlikte, AB nin Ortak Tarım Politikası çerçevesinde sağladığı destekler üretici ülkelerin bu konuma gelmelerinde önemli katkıda bulunmuştur. Zeytinyağı ihracatında AB ülkelerinden sonra ikinci sırada Mısır gelmektedir. Mısır ı ise sırasıyla Türkiye, Fas ve Arjantin takip etmektedir. 11

12 Tablo 12: Dünya Zeytinyağı İhracatı (Bin Ton) Ülkeler 2016/ / / / / /2012 İspanya ,1 236,8 289,7 197,6 248 İtalya 190,7 219,5 199,6 233,3 217,5 233,2 Tunus ,5 Portekiz ,6 53,8 50,5 51,5 Türkiye Fas 20 16,5 25 9, Şili 10,5 10,5 14, Yunanistan 10,2 10,2 16,8 15, ,5 Genel Toplam 771,5 829, , ,0 TÜRKİYE ZEYTİN VE ZEYTİNYAĞI İHRACATI Türkiye nin zeytinyağı ihracatı, yıldan yıla zeytin ve buna bağlı olarak zeytinyağı üretiminde meydana gelen dalgalanmalar sebebiyle artış ve düşüşler göstermektedir. İşleme teknolojisi, pazarlama politikaları ve rakiplerimizin zeytinyağı üretimindeki yükseliş ve düşüşleri de ihracatımızı etkileyen diğer önemli unsurlardır. Tablo 13: Türkiye Ülkeler Bazında Siyah Zeytin İhracat Rakamları ÜLKE ADI IRAK , , , ALMANYA , , , ROMANYA , , , BULGARİSTAN , , , ABD , , , İNGİLTERE , , , HOLLANDA , , , KKTC , , , FRANSA , , , SUUDİ ARABİSTAN , , , TOPLAM , , , Kaynak: EİB Değişim Miktar (kg) Tutar ($) Miktar (kg) Tutar ($) Miktar (kg) Tutar ($) Miktar % Değişim Değer % Ülkemiz siyah zeytin ihracatı tonaj olarak geçen sezon ile kıyaslandığında toplamda % 12 lik bir düşüş yaşamıştır. İhracatımızda ilk sırada yer alan ülke yaklaşık 11 bin ton ile Irak tır. Irak ı sırayla Almanya, Romanya, Bulgaristan ve ABD takip etmektedir. 12

13 Tablo 14: Türkiye Ülkeler Bazında Yeşil Zeytin İhracat Rakamları ÜLKE ADI IRAK , , , ALMANYA , , , ABD , , , SUUDİ ARABİSTAN , , , İRAN , , , İNGİLTERE , , , KANADA , , , BİRLEŞİK ARAP EMİR , , , ROMANYA , , , AZERBAYCAN , , , TOPLAM , , , Kaynak: EİB Değişim Miktar (kg) Tutar ($) Miktar (kg) Tutar ($) Miktar (kg) Tutar ($) Miktar % Değişim Değer % Ülkemiz yeşil zeytin ihracatı tonaj olarak geçen sezon ile kıyaslandığında toplamda % 31 lik bir düşüş yaşamıştır. İhracatımızda ilk sırada yer alan ülke yaklaşık 4 bin ton ile yine Irak tır. Irak ı sırayla Almanya, ABD, Suudi Arabistan ve İran takip etmektedir. Tablo 15: Türkiye Ülkeler Bazında Zeytinyağı İhracat Rakamları ÜLKE ADI ABD , , , SUUDİ ARABİSTAN , , , IRAK , , , İRAN , , , İSPANYA , , , JAPONYA , , , FİLDİŞİ SAHİLİ , , , GÜNEY KORE , , , ALMANYA , , , BİRLEŞİK ARAP EMİR , , , TOPLAM , , , Kaynak: EİB Değişim Miktar (kg) Tutar ($) Miktar (kg) Tutar ($) Miktar (kg) Tutar ($) Miktar % Değişim Değer % Zeytinyağı ihracatımız bir önceki sezona göre yüzde dört oranında artış yaşamıştır. Zeytinyağı ihracatımızı gerçekleştirdiğimiz ülkelerin başında ABD gelmektedir. ABD yi sırayla Suudi Arabistan, Irak ve İran takip etmektedir. ZEYTİN VE ZEYTİNYAĞI SEKTÖRÜNDE YAŞANAN BAŞLICA SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ Ülkemiz, zeytin üretiminde Dünyanın önemli üreticileri arasında olmasına rağmen gerek üretim, gerek iç tüketim, gerekse dış ticarette konulmuş olan hedeflerine henüz ulaşamamıştır. Zeytin; ihraç ürünü olması nedeniyle ülkemize döviz girdisi sağlayan, iç tüketimde insanların temel besini, sağlıklı toplum ve nesillerin oluşmasında önemli etkisi ve 13

14 doğrudan yaklaşık 500 bin ailenin dolaylı 10 milyon kişinin geçim kaynağı olan önemli bir tarım ürünüdür. Ancak zeytin ve zeytinyağı sektöründe küresel ve ülkesel bazda yaşanan önemli yapısal sorunlar nedeniyle zeytin ve ürünlerinin yeterince ekonomik getiri sağlayamaması sektörün gerilemesine ve darboğaza girmesine yol açmıştır. Zeytin sektörü; Sorunlar; Miras yoluyla toprakların bölünmesi ve zeytin sahalarının daralması, Rekolte tahmin çalışmaları uzmanların tecrübe ve gözlemlerine dayanarak yapılmaktadır. Uzaktan algılama sistemi kullanarak başta ağaç sayısı olmak üzere, verilerin doğru belirlenmesi gereklidir. Türkiye nin ağırlıklı olarak tuzlu ve uzun sürede yeme olgunluğuna gelen işleme tekniğini tercih ediyor olması, sofralık zeytin işleme tesislerinin daha çok küçük aile işletmeleri yapısında, teknolojiden uzak çalışıyor olması, Yeterli altyapı ve araştırma-geliştirme çalışmaları yapılmamış olduğundan yurdumuzun hangi yöresinde, hangi tür zeytinin en uygun şekilde yetişebileceğinin planlanmaması, bu bölgede yapılan üretimin yurt çapına dağılması ve bütün üretimin Gemlik zeytininde yoğunlaşması, özellikle bazı yörelerde hem verim düşüklüğü, hem de işleme şekli nedeniyle olumsuzlukların yaşanması, Zeytinin kayıtsız işletmelerce merdiven altı tabir edilen yerlerde çok ucuz maliyetlerle ve sağlıksız şartlarda üretilmesi, ilgili bakanlıkların sadece kayıtlı işletmeleri periyodik denetim altında tutarken hiçbir kaydı bulunmayan merdiven altı işletmelerin denetlenmemesi, aynı pazarda ise fiyat olarak haksız rekabete yol açmaları, Sektörde yetişmiş eleman olmaması, Çözüm Önerileri; İhracat olanaklarının geliştirilebilmesi için farklı ülkelere yönelik işleme tekniklerinin uygulamaya konulması, AB ile ABD gibi büyük pazarların damak zevkine uygun sofralık zeytin işlemesi konusunda gerekli teknolojik ve yapısal dönüşümlerin gerçekleştirilmesi, Mevcut zeytinliklerin ıslah edilmesi ve geliştirilmesi, yeni zeytinliklerin plantasyonu, Fidan üretiminin sertifikalı hale getirilmesi ve zeytin zen kaynaklarına sahip çıkılması, 14

15 Coğrafi bilgi sistemleri yöntemiyle yani uzaktan algılama sistemi kullanılmak suretiyle, Türkiye de tüm ürünlerin nerede, ne kadar yetiştiğinin belirlenmesi ve bilinçli üretim yapılması, Yurt dışında talep gören zeytin çeşitlerimizin artırılması, Türkiye deki ağaç sayısının sağlıklı bir şekilde tespit edilmesi, ağaçların sofralık mı yağlık mı olduğunun ortaya konulması ve buna göre ne kadar ağaç dikileceğinin planlanması, Zeytin üretici firmaların çoğu zeytin stokçusu olarak çalışmaktadır. Gelecek 5-10 yılda zeytinin stoklanmasının, kooperatifler veya birlikler tarafından şekillendirilmesi, bu şekilde bilinçsiz stokçuluğun önlenmesi, Kayıt dışılığın önlenmesi, Zeytininin pazarlanması için hedef pazarlar seçilerek o ülkelerde tanıtım yapılması bu sayede ihraç pazarlarımızın çeşitlendirilmesi, İhracat yapmadan önce hangi ülkeye, hangi kanalla (oteller, süpermarketler, restoranlar, zeytini üreticiden alıp yeniden paketleyecek müşteriler), hangi ambalajla, hangi lezzette, hangi ürünün satılacağının tespit edilmesi ve bu doğrultuda ön çalışma yapılması, Yapılacak ilaçlamaların çevreye uyumlu olması, organik üretime engel teşkil etmemesi, Zeytinyağı sektörü; Sorunlar; Zeytinyağına verilen primin AB ülkelerine göre daha az ödenmesi, AB ülkelerinin bizim ihracatımıza uyguladığı gümrük fonları yüzünden AB ülkelerine olan ihracatımızda yaşanan sıkıntılar, Tağşişli yağın önüne geçilmesi. Çözüm Önerileri; Zeytinyağlarının uygun ve hijyenik ortamlarda üretilmesi ve depolanması ile lisanslı depoculuğun uygulanması, Öncelikli pazarlar belirlenerek zeytinyağının yurtdışında tanıtılması, özellikle uzak doğu ülkelerine pazarlanması, Piyasa düzenli olarak bakanlık tarafından takip edilerek tağşişli yağ üretim ve satışı engellenmeli, denetimler artırılarak etkin hale getirilmelidir. 15

16 ZEYTİNYAĞI İHRACATINA YÖNELİK GELİŞTİRİLMESİ GEREKEN STRATEJİLER 1) Zeytin üretiminde yıllar itibariyle rekolte farkını asgari düzeyde koruyacak tedbirler almak. 2) Tarımsal faaliyetlerin zamanında ve doğru yapılması sağlanmalıdır. 3) Dış ticaret bilinci oluşturulması. 4) İşletmelerin kurumsallaşma çalışmaları hızlanmalıdır. 5) Ürünün katma değerini arttıran Marka laşma faaliyetlerine öncelik ve ağırlık verilmelidir. 16