ANKARA İLİ, ÇUBUK VE KALECİK İLÇELERİ İLE ÇANKIRI İLİ, ŞABANÖZÜ İLÇELERİ ARASININ CBS TABANLI HEYELAN DUYARLILIK ANALİZİ.

Transkript

1

2 ANKARA İLİ, ÇUBUK VE KALECİK İLÇELERİ İLE ÇANKIRI İLİ, ŞABANÖZÜ İLÇELERİ ARASININ CBS TABANLI HEYELAN DUYARLILIK ANALİZİ Hasan ELMACI YÜKSEK LİSANS TEZİ ÇEVRE MÜHENDİSLİĞİ ANABİLİM DALI GAZİ ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ HAZİRAN 2016

3 Hasan ELMACI tarafından hazırlanan ANKARA İLİ, ÇUBUK VE KALECİK İLÇELERİ İLE ÇANKIRI İLİ, ŞABANÖZÜ İLÇELERİ ARASININ CBS TABANLI HEYELAN DUYARLILIK ANALİZİ adlı tez çalışması aşağıdaki jüri tarafından OY BİRLİĞİ ile Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Çevre Bilimleri Anabilim Dalında YÜKSEK LİSANS TEZİ olarak kabul edilmiştir. Danışman: Prof. Dr. Nail ÜNSAL İnşaat Mühendisliği Anabilim Dalı, Gazi Üniversitesi Bu tezin, kapsam ve kalite olarak Yüksek Lisans Tezi olduğunu onaylıyorum... Başkan : Prof. Dr. Recep KILIÇ Jeoloji Mühendisliği Anabilim Dalı, Ankara Üniversitesi Bu tezin, kapsam ve kalite olarak Yüksek Lisans Tezi olduğunu onaylıyorum... Üye : Doç. Dr. Nihat Sinan IŞIK İnşaat Mühendisliği Anabilim Dalı, Gazi Üniversitesi Bu tezin, kapsam ve kalite olarak Yüksek Lisans Tezi olduğunu onaylıyorum... Tez Savunma Tarihi: 30/06/2016 Jüri tarafından kabul edilen bu tezin Yüksek Lisans Tezi olması için gerekli şartları yerine getirdiğini onaylıyorum... Prof. Dr. Metin GÜRÜ Fen Bilimleri Enstitüsü Müdürü

4 ETİK BEYAN Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tez Yazım Kurallarına uygun olarak hazırladığım bu tez çalışmasında; Tez içinde sunduğum verileri, bilgileri ve dokümanları akademik ve etik kurallar çerçevesinde elde ettiğimi, Tüm bilgi, belge, değerlendirme ve sonuçları bilimsel etik ve ahlak kurallarına uygun olarak sunduğumu, Tez çalışmasında yararlandığım eserlerin tümüne uygun atıfta bulunarak kaynak gösterdiğimi, Kullanılan verilerde herhangi bir değişiklik yapmadığımı, Bu tezde sunduğum çalışmanın özgün olduğunu, bildirir, aksi bir durumda aleyhime doğabilecek tüm hak kayıplarını kabullendiğimi beyan ederim. Hasan ELMACI 30/06/2016

5

6 iv ANKARA İLİ, ÇUBUK VE KALECİK İLÇELERİ İLE ÇANKIRI İLİ, ŞABANÖZÜ İLÇELERİ ARASININ CBS TABANLI HEYELAN DUYARLILIK ANALİZİ (Yüksek Lisans Tezi) Hasan ELMACI GAZİ ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Haziran 2016 ÖZET Heyelanlardan olumsuz yönde etkilenmiş bölgelerde yapılacak planlama çalışmalarında, heyelanların çevresel değişkenlerin etkisi altında mekânsal olarak nerede oluşabileceğini gösteren duyarlılık haritaları önemli katkı sağlamaktadır. Bu çalışmada, 1: ölçekli Çankırı-H30 paftasının tamamında toplam 2360 km2 lik alanda heyelan duyarlılık analizi gerçekleştirilmiştir. Envanter haritasına göre heyelanların alansal dağılımı çalışma alanının yaklaşık % 5,17 sini oluşturmakta olup, mevcut heyelanların hareket tipi genel olarak dairesel ve karmaşık kayma şeklinde gözlenmektedir. Çalışma alanı ova, etek düzlükleri ve alçak tepeliklerden oluşmaktadır. Heyelanlar inceleme alanında genellikle, engebeli arazilerde jeolojik olarak Miyosen-Pliyosen yaşlı ayrılmamış karasal kırıntılılar, Paleosen-Pliyosen yaşlı ayrılmamış volkanitler, Eosen yaşlı volkanitler ve çökel kayalar, Geç Kretase-Eosen yaşlı kırıntılı ve karbonatlı volkanitlerle ardalanmalı çamurtaşı, marn, volkanit kumtaşı, çakıltaşı, türbidit, silisiklastik, kalsitürbidit, karbonatlı çamurtaşı delta ve akarsu kırıntıları ile Silüryen ve Permo-Triyas yaşlı kırıntılı ve karbonatlı birimleri içinde yer almaktadır. Çalışma alanının heyelan duyarlılık haritası, Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) yöntemlerinden biri olan mantıksal regresyon yöntemi kullanılarak oluşturulmuştur. İstatistiksel değerlendirmede çalışma alanının büyüklüğü ve eldeki verilerin çoğunluğunun 1: ölçeğinde olması nedeniyle haritalama ünitesi olarak 100X100 m lik pikseller kullanılmıştır. Elde edilen heyelan duyarlılık haritası olasılık değerleri, çok düşük (p < 0,21) ve çok yüksek (p > 0,86) aralığında beş ayrı sınıfta değerlendirilmiştir. Oluşturulmuş olan heyelan duyarlılık haritasına göre, yüksek ve çok yüksek duyarlı alanlar inceleme alanın %27,55 ine karşılık gelmektedir. Ayrıca inceleme alanındaki mevcut heyelanların %78,08 i yüksek ve çok yüksek duyarlılığa sahip alanlarda yer almaktadır. Bu çalışma ile oluşturulan heyelan duyarlılık haritası, ROC (Alıcı İşletim Karakteristiği) eğrisi ile denetlendiğinde AUC (Model İyiliği) değerinin 0,730 olduğu ve model iyiliğinin iyi-çok iyi sınıfında yer aldığı görülmüştür. Oluşturulmuş olan heyelan duyarlılık haritası, arazi planlama çalışmaları ile mühendislik çalışmalarına önemli katkılar sağlayabilecek niteliktedir. Bilim Kodu : Anahtar Kelimeler : Heyelan Duyarlılık, Mantıksal Regresyon, Coğrafi Bilgi Sistemleri. Sayfa Adedi : 70 Danışman : Prof. Dr. Nail ÜNSAL

7 v GIS BASED SENSIVITY ANALYSIS OF AREA BETWEEN ÇUBUK, KALECİK COUNTIES OF ANKARA PROVINCE AND ŞABANÖZÜ COUNTIES ÇANKIRI PROVINCE (M. Sc. Thesis) Hasan ELMACI GAZİ UNIVERSITY GRADUATE SCHOOL OF NATURAL AND APPLIED SCIENCES June 2016 ABSTRACT It will be adversely affected by landslide in regional planning studies, landslide sensivity maps that showing spatially where the landslide occur under the influence of environmental variables provide an important contribution. In this study, landslide susceptibility analysis were performed totally on 2360 km2 area at 1: 100,000 scale Çankırı-H30 map section. According to the inventory map that represents about 5.17's% of the spatial distribution of landslide at working area, landslide movement is generally seen as the type of the existing circular and complicated slip. Study area are composed of plains, foothills and low hills. Landslides in the study areas are generally hilly terrain and geologically at unallocated terrestrial Miocene-Pliocene aged clastics, unallocated Paleocene and Pliocene aged volcanics, Eocene aged volcanics and sedimentary rocks, Late Cretaceous to Eocene clastic and carbonated volcanics intercalated with mudstone, marl, sandstone, volcanic conglomerate, turbidite, siliciclastic, calciturbidite, carbonated mudstone and river deltas clastics, Silurian and Permo-Triassic clastic and carbonate, is located within the units. While creating landslide susceptibility map of the study area, Geographic Information Systems (GIS) was carried out by using logistic regression method, which is one of the methods. The size of the study area and the majority of the available data 1:100,000 scale due to the mapping unit 100X100 m pixels are used for the statistical analysis. The obtained probability values of landslide susceptibility maps were evaluated in five grades in the range of very low (p <0.21) and very high (p> 0.86). According to the landslide susceptibility maps that have been created, 27.55% of the study area corresponds to high and very high sensitive areas. Also 78.08% of the existing landslides in the study area is located in areas with high and very high sensitivity. Landslide susceptibility map created by with this study while controlled by the ROC (Receiver Operating Characteristic) curve, value of AUC (Model Goodness) was and model kindness has been observed to be involved in a good-very good class. Landslide susceptibility map that was created, is capable of site selection for the engineering construction. Science Code : Key Words : Landslide Susceptibility, Logical Regression, Geographic Information Systems. Page Number : 70 Supervisor : Prof. Dr. Nail ÜNSAL

8 vi TEŞEKKÜR Çalışmamın her aşamasında yardımlarını esirgemeyen ve bana Ankara İli, Çubuk ve Kalecik İlçeleri ile Çankırı İli, Şabanözü İlçeleri Arasının Heyelan Duyarlılık Analizi konulu Yüksek Lisans tezini veren, yapıcı ve yönlendirici fikirleri ile daima yol gösteren danışman hocam Sayın Prof. Dr. Nail ÜNSAL a teşekkür ederim. Tez çalışmam sırasında teknik desteklerini esirgemeyen Sayın Doç. Dr. Tolga ÇAN a ve Jeoloji Yüksek Mühendisi Sayın Senem TEKİN e teşekkür ederim. Türkiye Heyelan Envanter Haritası projesinde birlikte çalıştığım Proje Başkanı Sayın Doç. Dr. Tamer Yiğit DUMAN a teşekkür ederim. Son olarak daima yanımda olan maddi manevi yardımlarını hiçbir zaman eksik etmeyen, varlıklarıyla bana güç veren eşim Aslı ve kızım Melis e çok teşekkür ederim.

9 vii İÇİNDEKİLER Sayfa ÖZET... ABSTRACT... TEŞEKKÜR... İÇİNDEKİLER... ÇİZELGELERİN LİSTESİ... ŞEKİLLERİN LİSTESİ... iv v vi vii ix x 1. GİRİŞ ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR Genel Jeoloji Heyelan Duyarlılık Çalışmaları MATERYAL VE YÖNTEM Materyal Yöntem Mekânsal olabilirlik Haritalama birimleri Mantıksal regresyon yöntemi ve doğrulama yöntemleri BULGULAR VE TARTIŞMA Heyelan Envanter Haritası Heyelanları Hazırlayıcı ve Tetikleyici Faktörler Hazırlayıcı (Çevresel) faktörler Heyelanları tetikleyici faktörler Heyelan Duyarlılık Değerlendirmesi... 51

10 viii Sayfa 5. SONUÇ VE ÖNERİLER KAYNAKLAR ÖZGEÇMİŞ... 63

11 ix ÇİZELGELERİN LİSTESİ Çizelge Sayfa Çizelge 3.1. Hata matrisi (Confusion Matrix) Çizelge Kappa ve Pabak indekslerine göre model iyiliği dereceleri Çizelge ROC eğrisi sınıflaması Çizelge 4.1. Çalışma alanında meydana gelen 4 ve üzeri büyüklüğünde (Mw) deprem kayıtları... 50

12 x ŞEKİLLERİN LİSTESİ Şekil Sayfa Şekil 1.1. Çalışma alanına ait yer bulduru haritası... 3 Şekil 21. Çalışma alanının heyelan duyarlılık haritası Şekil 3.1. Corine arazi kullanımı haritası Şekil 3.2. Çalışma alanına ait jeoloji haritası Şekil 3.3. Heyelan duyarlılık değerlendirme yöntemleri Şekil 4.1. Çalışma alanına ait heyelan envanter haritası Şekil 4.2. Arazi çalışmaları sırasında bölgede izlenen bazı heyelanlardan genel görünümler. a) Keklicek köyü güneyi. b) Altıntaş köyü kuzeybatısı. c) Kızılkaya köyü batısı. d) Karatepe köyü güneyi. e) Kılçak köyü. f) Yeşilöz köyü batısı Şekil 4.3. Sayısal yükseklik modeli haritası (SYM) Şekil 4.4. Yamaç eğimi haritası Şekil 4.5. Düzlemsel yamaç eğriselliği haritası Şekil 4.6. Kesit yamaç eğriselliği haritası Şekil 4.7. Teğetsel yamaç eğriselliği haritası Şekil 4.8. Corine arazi kullanımı haritası Şekil 4.9. Pürüzlülük indeksi haritası Şekil Eğim / Yamaç yönelimi haritası Şekil Güneş radyasyonu haritası Şekil Nehir aşındırma gücü indeksi haritası Şekil Topoğrafik nemlilik indeksi haritası Şekil Türkiye deki büyük havzalar (a), 2016 yılı Şubat ayı havzalara göre alansal yağışların normal yağış değerleri ile karşılaştırılması (b) Şekil Çalışma alanında yer alan Çankırı fayı ve aletsel dönem deprem kayıtları Şekil Model yapılandırma eklentisi ile veri seti oluşturulması Şekil Çalışma alanının heyelan duyarlılık haritası Şekil Alıcı İşletim Karakteristik Eğrisi (AUC)... 54

13 1 1. GİRİŞ Heyelanlar, dünyada olduğu gibi ülkemizde de özellikle belli bölgelerde sıkça tekrarlanmakta olup, zaman zaman doğal afete dönüşerek oldukça önemli sosyo-ekonomik kayıplara neden olmaktadır. Heyelanlardan kaynaklanan zararların azaltılmasında heyelan duyarlılık, olası tehlike ve risk değerlendirme çalışmaları önemli bir yer tutmaktadır. Heyelanları tanımlama, iyileştirme ve önleme çalışmaları diğer doğal tehlikelere oranla daha iyi bilinmesine rağmen, dünyada heyelanlardan kaynaklanan hasarlar ve kayıplar giderek artmaktadır. Heyelanların doğrudan ya da dolaylı olarak yol açtığı ekonomik kaybın yılda 50 milyar dolar civarında olduğu tahmin edilmektedir (Bell ve Cowie, 1999). Ülkemizde ki doğal afetlerden kaynaklanan hasarlar göz önüne alındığında, son yetmiş yıllık dönem içinde doğal afetlerden kaynaklanan kayıpların % 61 ni depremlerin, % 20 sini ise heyelanların oluşturduğu bilinmektedir (Ergünay, 1999). İklim ve yamaç eğimi heyelanların oluşumunda önemli bir yer tutmaktadır. Özellikle Doğu Karadeniz Bölgesinde heyelan kaynaklı kayıpların çok fazla yer tutmasının nedeni iklimin son derece yağışlı olması ve yamaç eğimlerin çok fazla olması olarak genellenebilir. Heyelanlardan kaynaklanan doğal afetler neticesinde önemli çevre sorunları ortaya çıkmakta ve bu sorunların giderilmesi için önemli miktarda mali kaynağa ihtiyaç duyulmaktadır. Bu sorunlarının başlıcaları, can ve mal kaybı, tarım arazisi kaybı, maden işletme sahalarının ve rezervinin kaybı, orman arazilerinin kaybı ve su kaynaklarının kaybı ile kirlenmesi olarak sıralanabilir. Bu yüzden heyelana duyarlı alanların önceden belirlenmesi ve tedbirlerinin önceden alınması çok önemlidir. Heyelan kaynaklı zararların son yıllarda giderek artmasının başlıca sebepleri arasında artan nüfus yoğunluğu ve buna bağlı gelişen kentleşme sonucu yapılarının giderek heyelana duyarlı alanlara bilinçsizce yayılması, ormanların tahrip edilmesi ve iklim şartlarının her geçen gün değişmesi olarak sayılabilir. Bu nedenle heyelan kaynaklı zararların azaltılması ve arazi kullanım planlamalarına yardımcı olması bakımından son yıllarda bölgesel anlamda heyelan duyarlılık çalışmaları oldukça önem kazanmış ve duyarlılık haritaları üretilmeye başlanmıştır (Gökçeoğlu ve Aksoy, 1996; Karakaya, 2003; Süzen ve Doyuran, 2004; Ercanoğlu ve Gökçeoğlu, 2004; Gökçeoğlu, 2004; Çan, Duman, Nefeslioğlu, Olgun, Durmaz, Hamzaçebi, Elmacı, ve Çörekçioğlu, 2005; Yeşilnacar, 2005; Mazman, 2005; Tekin, 2014; Ünsal, 2015). Heyelan kaynaklı zararları en aza indirmek amacıyla yapılan çalışmalarda; heyelanların boyutlarının ve etki bölgelerinin tespit edilmesi gerekir. Ayrıca meydana gelen

14 2 heyelanların tekrarlanma olasılıklarının da bilinmesi gerekmektedir. Diğer doğal afetlerde (deprem vb.) olduğu gibi heyelanların da meydana gelme zamanı kesin olarak bilinememektedir. Bu sebeple heyelan tehlike olası haritaları genellikle heyelan duyarlılık haritaları olarak isimlendirilir ve belirli bir heyelanın olma olasılığı belirlenir. Bu amaçla son 30 yıldır heyelan duyarlılık ve risk değerlendirmeleri ciddi biçimde ele alınmaktadır. Heyelan duyarlılık haritaları belli bir coğrafi bölgede belirli bir heyelan tipinin oluşması açısından sahayı göreceli olarak zonlayan haritalardır. Coğrafi bilgi sistemlerindeki gelişim ve yaygın kullanımı sayesinde bu tür haritaların üretilmesi kolaylaşmıştır. Ulusal ve bölgesel ölçekte heyelan envanter haritalarının üretilmesi amacıyla, MTA Genel Müdürlüğü tarafından 1997 yılında Türkiye Heyelan Envanter Haritası Projesi başlatılmış ve 2007 yılı sonunda proje çalışmaları tamamlanmıştır. Çalışma alanının heyelan duyarlılık haritası, coğrafi bilgi sistemleri (CBS) ve çok değişkenli istatistiksel analiz yöntemleri birlikte kullanılarak yapılmıştır. Bu çalışmada Duman ve diğerleri, (2007) tarafından yayınlanan 1: ölçekli Türkiye Heyelan Envanteri Haritası Sinop paftasındaki heyelan envanter verileri temel alınmıştır (Şekil 1.1). Heyelanların oluşumunda rol alan temel faktörler sırasıyla; jeolojik, jeomorfolojik, tektonik, iklimsel ve çevresel faktörlerdir. Bu faktörler ve arazi çalışmaları birlikte değerlendirilerek Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) yardımıyla sayısallaştırılmıştır. Bu veriler bölgenin heyelan envanter haritası ile örtüştürülerek heyelanların oluşumuna etki eden faktörler mantıksal regresyon analiz yöntemi kullanılarak çalışma alanının heyelan duyarlılık haritası oluşturulmuştur. Çalışma alanının heyelan duyarlılık haritası % 20 olasılık aralığında çok düşük, düşük, orta, yüksek ve çok yüksek olarak beş ayrı zona ayrılmıştır. Üretilen bu heyelan duyarlılık haritası, bölgede açılacak olan maden işletmelerine, tarımsal alanların korunmasına, yerleşim yeri seçimlerine ve heyelan nedeniyle oluşabilecek çevresel sorunların giderilmesine yönelik önemli katkılar sağlayabilecek niteliktedir.

15 Şekil 1.1. Çalışma alanına ait yer bulduru haritası 3

16 4

17 5 2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR Tez çalışması kapsamında önceki çalışmalar, çalışma alanının jeolojisi ve heyelan duraylılık üzerine yapılmış olan ulusal ve uluslararası çalışmalar olmak üzere iki aşamada değerlendirilmiştir Genel Jeoloji Baykal (1943), Kırıkkale-Keskin -Bala çevresinde yapmış olduğu çalışmada dört jeolojik zamanı temsil eden formasyonların mevcut olduğunu, bunlardan en geniş mostraya sahip bulunan üçüncü zamana ait birimler olduğu, fosil bakımından en zengin evrenin, yine bu zaman olduğunu belirtir. Lahn (1949), Kuzey Anadolu kıvrımları ile Güney Anadolu kıvrımları arasında bulunan ara sahanın bir kısmını çalışmış olup, Kırşehir Masifi, Yukarı Sakarya Masifi ve Akdağ Masifi gibi kristalin ve plutonik kayaçlardan oluşan eski masiflerin bu bölgenin temelini teşkil ettiğini belirtmiştir. Buna nazaran daha uzun bir zaman süren Lütesiyen transgresyonu tarafından bırakılmış istiflerin olduğu, bölgenin bir kısmının Eosen den sonrası istifler tarafından örtüldüğünü, Neojen tatlı su ve jipsli, tuzlu Oligosen yataklarının, Kuvaterner tatlı sularının bölgenin havzalarını doldurduğunu, hatta eski masiflerin bazı kısımlarını örttüğünü belirtmiştir. Bailey ve Mc. Callien, (1950), Ankara Melanjı nı ilk kez tanımlamışlardır. Bu melanjın, Kırşehir Masifini de meydana getiren Anadolu Napı tarafından deformasyona uğratıldığı ve ezilerek oluştuğunu ileri sürmüşlerdir. Ganser (1959), bölgedeki yapının bir melanjın ürünleri olduğunu ve bu melanjın oluşumunun deniz altında bir veya birkaç dev olistostromlar şeklinde olduğunu, yerleşmenin daha çok tektonik çekim kaymaları sonucu meydana geldiğini ileri sürmüştür. Ketin (1962), yapmış olduğu çalışmalarda Ankara Melanjı nın ofiyolitli kesimi için Mesozoyik Ofiyolitli Seri ismini kullanmıştır. Norman (1972), Geç Kretase-Erken Tersiyer boyunca çalışma alanının batı kesimlerinde sahanın batı kısımlarında türbit akıntılar, olistostromlar ve sualtı heyelanlarının faal olduğu

18 6 devamlı bir sedimantasyonun yer aldığını, doğu kesimlerinde ise çoğunluğu bazik denzialtı lav ve tüflerinden oluştuğunu belirtmiştir. Paleosen döneminde bir plutonun yerleştiği sahanın yükselerek aşındığını, aşınma yüzeyi üzerine Paleosen dönemi sonlarına doğru bir transgresyonun etkili olduğunu, Eosen sonlarına doğru ise bütün sahada bir regresyon görüldüğünü, Neojen yaşlı yatay konumlu klastiklerin, kıvrılmış, yükselmiş ve aşınmış olan Geç Kretase-Erken Tersiyer yaşlı sedimanlar üzerinde açısal bir uyumsuzluk ile geldiğini belirtmiştir. Akyürek, Bilginer, Akbaş, Hepşen, Pehlivan, Sunu, Soysal, Dağer, Çatal, Sözeri, Yıldırım, ve Hakyemez (1984), Ankara, Elmadağ, Kalecik dolaylarında yapmış oldukları çalışmalarda, Kuzey Anadolu Fayı ile Orta Anadolu Masifleri arasında uzanan kuşağın temel jeolojik sorunlarına açıklık getirmeyi ve bu kuşağın jeotektonik evriminin anlaşılmasına katkıda bulunmayı amaçlamışlardır. İncelemede Alt Triyas dan Kuvaterner e kadar kaya birimleri yüzeylendiğini belirtmişlerdir. Ankara grubu üzerine transgresif olarak gelen birimlerin Jura süresince devamlı olduğunu ve Eldivan Ofiyolit Kompleksinin bölgede eksikli olarak bulunduğunu, bunun üzerine Senomaniyen - Kampaniyen yaşlı ve filişel karakterli Kılıçlar Grubu nun geldiğini ileri sürmüşlerdir. Bölgede Üst Miyosen- Pliyosen birimlerinin uyumsuz olarak diğer birimler üzerinde yer aldığını belirtmişlerdir. Bölgenin tektonik yapısını Alpin Orojenezi ile kazandığını söylemişlerdir. Ayrıca Paleosen yaşlı birimlerin, Eosen yaşlı birimler üzerine itildiğini belirtmişlerdir. Tankut (1985), Ankara ve yakın civarındaki volkanik kayaçları jeokimyasal yönden incelemiş ve ortaç-asidik kalkalkalen ve bazik alkalen olarak iki gruba ayırmışlardır. Bazik alkalen tipte olan kayaçlar levha içi bir tektonik ortamda oluştuğunu, ortaç-asidik olan kayaçların ise And tipi kıta kenarı bir volkanizması sonucunda oluştuğunu belirtmiştir. Hakyemez, Bozkurt, Bilginer, Pehlivan, Can, Değer ve Sözeri (1986), İzmir - Ankara - Erzincan kenet kuşağı üzerinde yer alan inceleme alanının temel jeolojik sorunlarına açıklık getirmek, jeotektonik evriminin yorumlanmasına katkıda bulunmak ve ayrıntılı jeolojik haritalarını hazırlamak amacıyla çalışmalar yapmış ve yeni bulgular ortaya koymuşlardır.

19 7 Türkecan, Hepşen, Papak, Akbaş, Dinçel, Karataş, Özgür, Akay, Bedi, Sevin, Mutlu, Sevin., Ünay ve Saraç (1991), Bolu-Ankara-Çankırı illeri arasında kalan Köroğlu volkanik masifinde yer alan çökel ve volkanik kayalarda ayrıntılı stratigrafik çalışmalar yapmışlar ve petrokimyasal çalışmalarla volkanik kayaçları plaka tektoniği açısından yorumlamışlardır. İnceleme alanında Neojen volkanizmasının etkin olduğu, çeşitli yaşlarda ve değişik bileşimlerde volkanik kayaların gözlendiğini belirtmişlerdir. Dönmez ve Akçay (2010), Çalışma alanında Sakarya Zonu ve İzmir-Ankara-Erzincan Zonu na ait kayaçlar ile bu birimleri uyumsuz olarak örten örtü kayaçları olmak üzere üç değişik ortama ait kayaç grubunun yer aldığını gözlemlemişlerdir. Çalışma alanı içerisinde birbirleri ile tektono-stratigrafik ilişkili olan Triyas-Jura-Kratase yaşlı Sakarya zonuna ait kayaçlar, Mesozoik yaşlı Eldivan ofiyolit kompleksi, Geç Kretase yaşlı Dereköy ofiyolitli melanjı ve bununla tektono-stratigrafik ilişkili Geç Kretase-Paleosen yaş aralığında çökelmiş İzmir-Ankara-Erzincan Zonu na ait kayaçların gözlendiğini belirtmişlerdir. Sakarya Kıtasına ait kayaçların, İzmir-Ankara-Erzincan Okyanusu na ait kayaçların üzerine tektonik olarak geldiğini belirtmişlerdir. Bölgedeki örtü kayaçlarının ise her iki zona ait birimler üzerine Geç Paleosen-Kuvaterner yaş aralığında çökeldiğini ve bu çökel istifinin volkanik kayaçlar ile sedimanter kayaçlardan oluştuğunu söylemişlerdir. Örtü kayaçlarının temel kayalar üzerinde açılmış ön ülke (Foreland) havza çökelleri karakterinde olduğunu ve bu örtü birimlerinin Geç Paleosen-Erken Eosen yaşlı Sarıkoz volkaniti, Orta Eosen yaşlı Kurtsivrisi, Hüseyingazidağ, Sele, Ömercik, Susuz ve Yukarı emirler volkanitleri, Miyosen yaşlı Kumartaş, Hançili, Karakocaş formasyonları ile Miyosen yaşlı Kalecik ve Aydos volkanitleri olduğunu belirtmişlerdir. Pliyosen yaşlı Bozkır ve Gölbaşı formasyonları ile tüm bu birimleri uyumsuzlukla örten Kuvaterner birimlerinden oluştuklarını söylemişlerdir Heyelan Duyarlılık Çalışmaları Carrara, Cardınalı, Guzzetti ve Reıchenbach (1991), tarafından yapılan çalışmada Tescio (İtalya) havzasında heyelan tehlike değerlendirme yöntemlerinden diskriminant analizi kullanılmıştır. Bu çalışmada yüksek özdeğerlerle temsil edilen parametreler kullanılarak diskriminant analizi yapılmış ve standart diskriminant fonksiyonları elde edilmiştir. Kullanılan ve yüksek özdeğere sahip parametreler, yamaç eğim yönü, arazi kullanım potansiyeli, eklem pürüzlülük katsayısı, yamaç yönelimi ile tabaka yönelimleri arasındaki

20 8 ilişkiler ve litolojik birimlerin geçirgenliğidir. Bu parametrelere ilişkin verilerin toplanması, değerlendirmesi ve sınıflandırması için çeşitli yazılımlar geliştirmişlerdir. Yamaç yöneliminin bu tür haritalarda kullanımına ilişkin görüş birliği yoktur. Heyelan tehlikesi ve riskinin değerlendirmesinde çok değişkenli istatistiksel model sonuçlarının önemli oranda nesnel olduğunu savunurlar. Pachauri ve Pant (1992), tarafından gerçekleştirilmiş olan bu çalışma, arazi parametreleri ve heyelan tehlike haritalanması arasındaki ilişkiye odaklanmıştır. Himalayalara ait sınıflandırılmış arazi veri tabanı haritasında jeolojik ve jeomorfolojik parametrelerin nicel hesaplamalarına dayalı yapılan ilk heyelan duyarlılık haritasıdır. Bu çalışma iki aşamalıdır. Birinci aşamada arazi birçok homojen, kendi içinde fizyografik benzerlik gösteren birimlere ayrılmıştır. Her bir birime, heyelan ve jeolojik özellikler arasındaki karşılıklı ilişkiye bağlı derecelendirme sistemine ve jeolojik özellikler (eğim, faydan olan uzaklık, rölyef, eğim-şev ilişkisi vb. gibi) arasındaki karşılıklı ilişkiye bağlı derecelendirme sistemine göre puan verilmiştir. Her bir parametreye ilişkideki derecesine bağlı olarak yüzde oranları verilmiştir. Gökçeoğlu ve Aksoy (1996), Kuzey Anadolu fay hattının yaklaşık 10 km. kuzeyinde Mengen çevresinde bulunan Gökçesu ve Pazarköy arasında kalan 120 km 2 lik bir alanda heyelan duyarlılık çalışması yapmış olup, bu çalışmada toprak zeminlerin makaslama dayanım parametreleri, yamaç yönelimi, yamaç eğimi, yükseklik değerleri, ana faylara olan mesafeler kullanılmıştır. Heyelanların aktivite durumlarının takibi için çalışılan alan ile ilgili farklı zamanlarda çekilmiş Spot uydu görüntüleri incelenmiştir. Bu veriler kullanılarak elde edilen duyarlılık haritaları 5 ayrı sınıfa ayrılmış olup, heyelan envanter haritasında bulunan heyelanların hepsinin, çok duyarlı sınıfa girdiği belirlenmiştir. Atkinson ve Manssari (1997), genelleştirilmiş lineer modelde, İtalya, Apennines merkezindeki küçük alanlarda, heyelanlar ile çeşitli bağımsız değişkenler (jeoloji, tabakaların doğrultu eğim değerleri, yamaç yönelimi) arasında bir ilişki kurarak oluşturduğu modeli kullanmışlardır. Heyelan raster haritaları ve bağımsız değişkenler, hava fotoğrafları, topografik haritalar, jeoloji haritaları kullanılarak üretilmişlerdir. Lojistik regresyon, tüm yamaç hareketleri ve bağımsız değişkenler oluşturulduktan sonra elde edilmiştir. Lojistik regresyon sonucu çalışma alanının jeolojisi ve yamaç eğimi model parametreleri arasında bu alanda heyelanlara sebep olan en önemli faktör olarak

21 9 bulunmuştur. Bölgedeki heyelanlar, aktivite durumlarına göre sınıflara ayrılmıştır. Çalışma alanında jeoloji ve yamaç eğimi her bir modelde en önemli parametre olurken, eğim, yamaç yönelimi ve doğrultu gibi diğer bağımsız değişkenler heyelan aktivitesinde daha az önemli rol oynamakta olduğu belirlenmiştir. Sadece aktif heyelanlar için, ilave bağımsız değişkenler (bitki örtüsü, toprak kalınlığı, dik yönde eğrilik, yatay eğrilik, yamaçların iç bükeyliği) modele eklenmiştir. Bu model sonucunda oluşturulan lojistik regresyon sonuçlarında şaşırtıcı bir şekilde bitki örtüsü ve yamaçların iç bükey parametreleri jeoloji ve yamaç eğiminden heyelanların oluşumunda çok daha önemli parametreler olduğunu belirlemişlerdir. Van Westen, Rengers, Terlien and Soeters (1997), Coğrafi Bilgi Sistemlerini temel aldıkları bu çalışmalarında, nitel yaklaşım, istatistiksel nicel yaklaşım ve deterministik yaklaşım yöntemlerini kullanarak heyelan tehlike haritalarını üretmişlerdir. Kullanılan bu yöntemlerde çalışma alanı içerisindeki heyelanların alansal yayılımları ve türlerinin bilinmesinin gerektiği araştırmacılar tarafından belirtilmiştir. Araştırmacılar deneyim ve hava fotoğraflarının nitel haritalama yönteminde önemli olduğunu, fakat nitel analizlerin pratikte kullanımının sınırlı olduğunu belirtmişlerdir. Çok değişkenli istatistiksel yaklaşımda hücrelerin homojen alanları temsil edecek şekilde seçilmesi gerekliliğini vurgulamışlardır. İki değişkenli istatistiksel analizde, heyelan oluşumuna neden olan parametrelerin katkı derecelerinin belirlenmesinde basit yoğunluk fonksiyonlarının kullanılabileceğini, fakat ilgili değişkenler için normalleştirme yapılmasının gerektiğini belirtmişlerdir. Kullanılan yöntemle ilgili olarak istatistiksel analizlerde en önemli sorunun büyük alanlardan toplanması gerekli veriler için harcanan para ve zamanın olduğunu vurgulamışlardır. Bu sorunun da temsili küçük bir alanın seçilmesi ile aşılabileceğini ve uygulamada harcanan para/elde edilen fayda oranına bakılarak ciddi sınırlamalar olabileceğini belirtmişlerdir. Guzzetti, Carrara, Cardinali and Reichendach (1999), orta İtalya da yer alan heyelanları inceledikleri çalışmada tehlikeli alanlarının belirlenmesinde, mevcut duyarlılık yöntemlerini göz önünde bulundurarak bazı değerlendirmeler yapmışlardır. Orta İtalya da geçmişte meydana gelen yamaç yenilmelerinin, günümüzde de yamaç yenilmelerine sebep olan koşullar ile aynı veya benzer özellikler gösterdiğini değerlendirmişlerdir.

22 10 Van Westen ve diğerleri (1997), litaratürde bulunan heyelan duyarlılık zonlamasını doğrudan ve dolaylı haritalama olarak iki grup altında toplamışlardır. Doğrudan haritalama jeomorfologların deneyimine ve arazinin durumuna bağlı olarak, dolaylı haritalama ise heyelanların dağılımı ve yüzey şekli arasındaki ilişkilerden sağlanan bilgilere dayandırılmıştır. Her iki yönteminde ayrı ayrı avantajları ve dezavantajları bulunmaktadır. Ancak doğrudan haritalama yöntemi ile üretilen heyelan duyarlılık haritasının kalitesi tamamen tecrübeye bağlıdır. Dolaylı heyelan duyarlılık haritalarının üretilebilirliği genel olarak daha fazladır. İstatistiksel analiz kullanılarak elde edilen olası tehlike sınıfı sonuçları yüksek, orta, düşük olarak bölümlere ayrılabilir. Şev duraysızlığıyla ilgili her faktör belirli bir ağırlık değeriyle veya iki değişkenli istatistiksel analiz sonuçlarıyla belirlenerek değerlendirilir ya da çok değişkenli istatistiksel analiz modeliyle regresyon fonksiyonundaki bir değer ile ifade edilir. Büyük dezavantajlara sahip olan istatistiksel temele dayalı heyelan duyarlılık haritaları, genellikle şev duraysızlığıyla ilgili faktörlerin bütün bir alan için genelleştirilmesi ile mümkün olmaktadır. Herhangi bir bölgedeki özel faktörlerin kombinasyonu (kaya tipi, şev sınıfı, vb.) başka bir alanda duraysızlığa karşılık gelmeyebilir. Bu durumu göz önünde bulundurmak istatistiksel heyelan duyarlılık analizlerinde çok zordur. Heyelan duyarlılık haritalamasında kullanılan sınıflamaların tanımlanması bölgesel planlama amacıyla hazırlanmaktadır. Bunun anlamı da, bu haritalarda sadece yerel yollar, evler ve diğer binalar gibi küçük mühendislik yapılarının inşaatı ile ilgili heyelan duyarlılık değerleri göz önünde bulundurulmuştur. Bu haritalarda heyelan duyarlılık sınıflaması üçe ayrılmıştır. 1) Düşük Duyarlılık: Arazinin aynı durumda kalması koşuluyla gelecek dönemlerde herhangi bir yıkıcı olayın gelişmesi beklenmemektedir. Buna rağmen yetersiz inşaat ve alt yapılar probleme yol açabilir. 2) Orta Duyarlılık: Bu alanlarda orta olasılıkta yıkıcı olayların oluşabileceği ve bunların da alt yapı ya da binalara zarar vereceği yerlerdir. Buna rağmen hasar çok lokal ve pahalı olmayan ve basit iyileştirme yöntemleriyle önlenebilir. 3) Yüksek Duyarlılık: Bu tür alanlarda yıkıcı olayların olasılığı yüksektir. Burada bina ve alt yapılarda oldukça hasar beklenmektedir. Bu kesimlerde yeni alt yapı ve bina yapılması tavsiye edilmez veya en azından ayrıntılı çalışmalar sonucu yapılabilir. Guzzettı, Cardınallı, Reichenbach, ve Carrara (2000), heyelan haritalarını yoğunluk, envanter ve tehlike olarak üç sınıfa ayırmışlardır. Bölgesel heyelan tehlike modellerini,

23 11 heyelan haritalama tekniği açısından en gelişmiş teknik olarak ifade etmişlerdir. Çok değişkenli istatistiksel analizlerin heyelan tehlike haritalarının üretilmesinde en sağlıklı sonucu veren yöntemlerden olduğunu, fakat yine de problemlerin olduğunu belirtmişlerdir. Wang ve Sassa (2005), Japonya Minamata da yapılan heyelan duyarlılık yöntemlerini karşılaştırdıkları çalışmalarında, heyelan duyarlılık çalışmalarını niceliksel ve niteliksel yöntemler kullanarak değerlendirmişlerdir. Çalışmalarında kullandıkları heyelan envanteri haritasını oluştururken 1999 ve 2002 yıllarında çekilen hava fotoğraflarını kullanmışlardır. Çalışma alanında toplam 160 adet heyelan tanımlamışlardır. Heyelan envanteri haritasının oluşturulmasından sonra veri setleri oluşturulmuştur. Oluşturulan bu veri setleri, çalışma alanının litolojisini, topografik özelliklerini, arazi kullanımı gibi verileri içermektedir. Bu çalışmada; heyelan oluşumunu etkileyen faktörler ile heyelan tehlike haritaları arasındaki ilişkiler farklı yöntemlerle anlatılmıştır. Mantıksal regresyon analizi olarak adlandırılan ve oluşturulan veri setleri kullanılarak duyarlılık haritaları üretilmiştir. Bu haritadan elde edilen sonuçlar 4 duyarlılık sınıfına ayrılmıştır. Thiery, Malet ve Maquaire (2007), istatistiksel analiz yöntemini temel alarak yaptıkları çalışmalarında, karmaşık dağ yapıları için iki değişkenli istatiksel analiz yöntemini kullanarak büyük ölçekte heyelan duyarlılık analizleri gerçekleştirmişlerdir. Heyelan duyarlılık değerlendirmeleri, son 10 yıl içerisinde önemli bir araştırma konusu haline gelmiştir. En çok ilerleme, orta ölçekli (1: :25.000) heyelan duyarlılık haritalarının yapılması esnasında sağlanmıştır. Çan, Çil ve Şen (2007); Batı Karadeniz bölgesinde üç farklı havza (Agustu, Eğerci ve Kelemen Havzaları) içerisinde gelişen akma ve kayma türündeki heyelanlara ilişkin değerlendirmeler yapmışlardır. Haritalama ünitesi olarak kayma türü heyelanlar için yamaç birimlerini (151, 440, 447 adet), akma türü heyelanlar için ise tek durum ünitelerini (4052, 13241, adet) kullanmışlardır. Duyarlılık değerlendirmelerinde çok değişkenli istatistiksel yöntemlerden biri olan mantıksal regresyon yöntemini kullanarak her iki duyarsızlık türü için heyelan oluşma olasılığına karşılık gelen duyarlılık seviyelerini %20 lik eşit beş aralıkta sınıflamışlardır. Mazman ve Çan (2007, Kumluca havzasında (GD Bartın) yaptıkları çalışmada kullanılan yamaç birimleri yerine harita birimi olarak grid hücre birimini kullanmışlardır. 340 km 2 lik

24 12 çalışma alanını 25x25m boyutunda çözünürlüğe sahip adet ve heyelanları ise adet pikselle tanımlamışlardır. Heyelan duyarlılık değerlendirmesinde arazi kullanımı, jeoloji, yükseklik, yamaç eğimi, yamaç yönelimi, düzlemsel ve kesit yamaç eğrileri, nehir aşındırma indeksi, topografik nemlilik indeksi haritalarını göz önünde bulundurarak mantıksal regresyon yöntemi ile heyelanlı alanlara eşit sayıda rasgele seçilen 5 farklı veri seti üzerinden heyelan duyarlılık değerlendirmesini gerçekleştirmişlerdir. Duyarlılık değerlendirmesini % 20 eşit olasılık aralığına bölerek çok düşük, düşük, orta, yüksek ve çok yüksek duyarlı olmak üzere 5 zona ayırmışlardır. Nefeslioğlu ve diğerleri (2008); yapmış oldukları çalışma Kelkit vadisinin bir bölümünü oluşturmaktadır. Bu çalışmaların da mantıksal regresyon yöntemi kullanılarak heyelan duyarlılık değerlendirmesi yapılmışlardır. Dört farklı veri seti oluşturulmuş, oluşturulan veri setlerinde topoğrafik faktörler ile litolojik faktörler birlikte kullanılmıştır. Heyelanlar % 50 oranında ikiye ayrılarak analiz ve test heyelanları olarak kullanılmıştır. Ortalama karekök hata değerleri sırasıyla 84,16 ve % 0,36 olarak bulunmuştur. Elde ettikleri sonuçlara göre yapılan duyarlılık çalışması yüksek oranda doğruluk göstermektedir. Çil (2009); Erdemli (Mersin) yöresinin coğrafi bilgi sistemleri tabanlı heyelan olası tehlike değerlendirmesi isimli yüksek lisans tezinde, farklı tarihlerde çekilmiş hava fotoğraflarını inceleyerek Şahnadere su toplama havzasının çok zamanlı heyelan envanter haritasını hazırlamıştır. Heyelanların mekânsal olabilirliğinin belirlenmesi amacıyla mantıksal regresyon yöntemini kullanılarak belirli zaman aralığında gelişmiş heyelanlar için heyelan duyarlılık haritaları üretmiştir. Heyelanların frekans büyüklük ilişkileri ve heyelanları tetikleyici faktörlerden yağış frekans analizleri gerçekleştirmiştir. Akgün ve Türk (2010), iki ve çok değişkenli istatistik ve sezgisel tabanlı heyelan duyarlılık modellerinin karşılaştırılması isimli çalışmalarında, Ayvalık ilçesi (Balıkesir) ve yakın çevresini inceleme alanı olarak seçmişlerdir. Toplam 45 adet heyelan haritalamışlardır. Çalışma alanında, heyelana neden olan parametreler olarak; yamaç eğimi ve yönelimi, litoloji, kayaların ayrışma durumu, akarsu gücü indeksi, topografik nemlilik indeksi, drenaj ağından uzaklık, yapısal unsurların yoğunluğu, arazi ve bitki örtüsü yoğunluğunu dikkate almışlardır. Her bir parametrenin heyelan oluşumuna katkısı; benzerlik oranı, mantıksal regresyon ve analitik hiyerarşi yöntemleri kullanılarak incelenmiş ve bu parametrelerin

25 13 ağırlık değerleri hesaplanmıştır. Her bir yöntemle belirlenen ağırlık değerlerini dikkate alarak heyelan duyarlılık haritalarını üretmişlerdir. Eker, Dikmen, Cambazoğlu ve Akgün (2012), Bartın ili Ulus ilçesi civarında yapmış oldukları heyelan duyarlılık çalışmasında yapay sinir ağı ve mantıksal resgresyon yöntemlerini karşılaştırmışlardır. Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) teknikleri kullanılarak, Bartın ili Ulus ilçesi için bir heyelan duyarlılık haritası hazırlamışlardır. Bu araştırma kapsamında, Maden Tetkik ve Araştırma Genel Müdürlüğü tarafından hazırlanan Heyelan Envanter Haritasını temel almışlardır. Çalışma alanındaki analizlerinin tamamını aktif heyelanlara dayanarak gerçekleştirmişlerdir. Çalışma alanını 250x250 m lik hücrelere bölünmüşlerdir. Heyelan envanterinin daha anlamlı bir popülasyon dağılımı göstermesini sağlamak için çekirdek (Kernel) yoğunluğu yöntemini uygulamışlardır. Bağımlı değişken, kalibrasyon ve doğrulama olarak iki veri seti oluşturmuşlar ve kullandıkları bu yöntemleri karşılaştırmışlardır. Kavzoğlu, Çölkesen ve Şahin (2012), heyelan duyarlılık haritalarının üretilmesinde kullanılan faktörlerin etkilerinin araştırılması başlıklı çalışmalarında; afet yönetimi için heyelana duyarlı alanların konumlarının ve risk büyüklüklerinin tahmin edilmesinin önemli olduğunu söylemişlerdir. Bu nedenle etkili bir afet yönetimi süreci temel altlık olarak tanımlanan doğru ve güncel heyelan duyarlılık haritaları gerektirdiği; heyelan duyarlılık haritalarının üretilmesi sürecinde çevresel şartlara göre farklılık gösteren birçok faktör bir arada analiz edildiğine değinmişlerdir. Bu çalışmanın temel amacını heyelan duyarlılığını etkileyen faktörlerin sayısındaki artışın duyarlılık haritasının doğruluğu üzerindeki etkilerinin incelenmesi olarak belirlemişlerdir. Bu amaçla farklı boyutlardaki 4 veri seti (3 faktör, 5 faktör, 7 faktör ve 10 faktör içeren) oluşturmuşlardır. Heyelan duyarlılık haritasının üretiminde geleneksel bir metot olan mantıksal regresyon yöntemi ve son zamanlarda kullanılan veri madenciliği yöntemlerinden destek vektör makineleri kullanılmıştır. Sonuç olarak, tüm durumlar için destek vektör makinelerinin mantıksal regresyon yöntemine göre %6 daha doğru sonuçlar ürettiğini söylemişlerdir. Dağ ve Bulut (2012), Doğu Karadeniz Bölgesi nde meydana gelen doğal afetlerin başında gelen heyelanlar ile ilgili duyarlılık çalışması yapmışlardır. Bu çalışmada, Rize ili Çayeli ilçesinde 2002 yılı Temmuz ayındaki sağanak yağış sonucunda meydana gelen heyelanlar araştırılmış ve inceleme alanının heyelan duyarlılık haritası hazırlanmıştır. İlk olarak

26 14 heyelan envanter haritası oluşturulmuş ve toplam 149 adet heyelan haritalanmıştır. Arazi incelemeleri sonucunda litoloji-ayrışma, yamaç eğimi, yamaç eğim yönü, arazi örtüsü, yükseklik, akarsuya yakınlık faktörleri, heyelana neden olan parametreler olarak değerlendirilmiştir. İnceleme alanına ait topoğrafik ve tematik haritalar kullanılarak Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) tabanında parametre haritaları üretilmiştir. Haritaları mevcut heyelanlarla ilişkilendirilerek frekans oranı değerlerini belirlemişlerdir. Bu değerlendirmelere göre, tamamen ayrışmış dasit ve piroklastitleri ile tamamen ayrışmış andezit-bazalt ve piroklastitlerinin heyelan oluşumunda etkili olduğunu söylemişlerdir. Yine eğim sınıflarından 0º-20º arası, yamaç eğim yönü sınıflarından kuzey-kuzeydoğuya bakan yamaçlar, topoğrafik yükseklik sınıflarından m arasındaki yükseklik sınıfları elde ettikleri değerlere göre önemli görmüşlerdir. Üretilen heyelan duyarlılık haritasının performansını analiz etmek için mevcut heyelanlarla duyarlılık haritası karşılaştırılmış ve mevcut heyelanların % 81 inin duyarlı, yüksek ve çok yüksek duyarlı alanlarda bulunduğunu belirlemişlerdir. Mazman ve Çan (2013), tarafından yapılan heyelan duyarlılık haritaları ve doğruluğu başlıklı çalışmada, Mersin ili kuzeyinde yaklaşık 400 km 2 lik bir alanda mantıksal regresyon yöntemi kullanarak heyelan duyarlılık haritaları üretmişlerdir ve elde ettikleri haritaların tahmin yeteneği ve doğruluğunu farklı yöntemler kullanarak test etmişlerdir. Heyelan envanter haritasının % 80 i analiz ve % 20 si test verisi olacak şekilde rastgele seçim yöntemi ile ikiye ayrılması şeklinde çalışmayı gerçekleştirmişlerdir. Başarı ve tahmin oranı eğrilerine göre analiz verisi heyelanlarının % 75,51-86,85 inin; test verisi heyelanlarının % 70-82,64 ünün yüksek ve çok yüksek duyarlı alanlarda olduğunu tespit etmişlerdir. Özşahin (2013), tarafından yapılan çalışmada Hatay ili genelinde heyelan duyarlılık değerlendirmesi yapmışlardır. Çalışmada, Coğrafi Bilgi Sistemleri destekli Mora ve Vahrson (1994) tarafından geliştirilen heyelan duyarlılık modeli kullanılmıştır. Modelin uygulanma aşamasında heyelana etkisi olduğu düşünülen sebep ve tetikleyici faktörlerin yer aldığı formül içeriğini takip etmişlerdir. Faktör haritaların hazırlanmasında Harita Genel Komutanlığı (HGK) tarafından hazırlanan 1/ ölçekli topografya haritalarından ve çeşitli ölçeklerde hazırlanmış jeoloji, toprak nemlilik indeksi ve diri fay haritalarından yararlanmışlardır. Ayrıca yılları arasındaki zaman dilimini kapsayan Meteroloji bültenlerinden de faydalanmışlardır. Kullanılan faktörlere ait haritalar

27 15 yöntemde belirtilen ağırlık değerlerine göre 50x50 m çözünürlüğündeki grid haritalara dönüştürülmüş ve formül içeriği doğrultusunda birleştirilerek heyelan duyarlılık haritası elde edilmiştir. Hatay ili geneli için riskin en yüksek olduğu alan olarak Güney Amanos Dağlarını işaret etmişlerdir. Paulin, Bursik, Hubp, Mejia ve Quesada (2014), Meksika da yaptıkları GIS tabanlı envanter haritalarının oluşturulması çalışmalarında, volkanik aktivitelerin, nehir sistemleri boyunca akma türü ve kayma türü heyelanların geliştiğini belirtmişlerdir. Gelişen heyelanların potansiyel etkilerini, bölgeye verebilecekleri zararları belirlemişlerdir. İlk aşamada tarihsel heyelan envanter haritalarını incelemişler bölgede heyelan gelişiminin evrimini çalışmışlardır. Daha sonra bölgeye ait hava fotoğrafları ve uydu görüntüleri ile heyelan envanter haritalarını revize etmişlerdir. Arazi kullanımı gibi çevresel değişkenler ile heyelanları yorumlamışlardır. Tekin, Çan, Mazman ve Duman (2015), Doğu Akdeniz Bölgesi nin yapay sinir ağları yöntemi ile heyelan duyarlılık değerlendirmesi başlıklı çalışmalarında Matlab ve Coğrafi bilgi sistemleri ortamında Karaman, Mersin, Adana, Osmaniye ve Hatay il sınırlarını kapsayan toplam km2 lik bir alanda, yapay sinir ağları yöntemi kullanılarak heyelan duyarlılık analizlerini gerçekleştirilmişlerdir. MTA tarafından hazırlanan, Türkiye Heyelan Envanteri veri tabanına göre çalışma alanında 1451 adet heyelanın olduğunu söylemişlerdir. Duyarlılık değerlendirmelerinde heyelanları hazırlayıcı faktörler olarak litoloji grupları yanı sıra, 300 m mekânsal çözünürlüğe sahip sayısal yükseklik modeli, yamaç eğimi, kesit, düzlem ve teğetsel yamaç eğrilikleri, pürüzlülük indeksi, eğim-yamaç yönelimi oranı, yüzey rölyef oranı olmak üzere, toplam 9 adet değişken kullanılmıştır. Elde edilen duyarlılık haritalarının performans değerlendirmeleri başarı-tahmin eğrileri kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Buna göre analiz, test ve doğrulama veri setlerinde heyelanların % sinin, orta - çok yüksek duyarlı alanlarda yer aldığı ve yüksek - çok yüksek duyarlı alanların ise çalışma alanının % 17 sine karşılık geldiğini belirlemişlerdir. Kavzoglu, Çölkesen ve Yomralıoğlu (2015), Trabzon ili Düzköy civarında yaptıkları heyelan duyarlılık çalışmalarında; mantıksal regresyon, ağırlıkların oranlanması ve karar ağacı yöntemleriyle elde ettikleri duyarlılık haritalarını karşılaştırmışlardır. Yamaç eğimi, litoloji, arazi kullanımı, drenaj yoğunluğu, topoğrafik nemlilik indeksi, zemin özellikleri ve normalize edilmiş bitki indekslerini kullanarak analizlerini gerçekleştirmişlerdir. Yaptıkları

28 16 analizleri alıcı işletim karakteristik eğrileri (AUC) ve Kappa indeksi ile test etmişlerdir. Hemen hemen tüm yöntemlerden elde ettikleri sonuçlar, iyi-çok iyi sınıf aralığında yer almaktadır.

29 17 3. MATERYAL VE YÖNTEM 3.1. Materyal Çalışma alanı, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü tarafından hazırlanmış olan 1: ölçekli Türkiye Heyelan Envanter Haritaları serilerinden Sinop paftası içinde yer almaktadır. Çalışma alanının büyük bir kısmı Kızılırmak Havsazı içinde yer alır (Şekil 4.15). Heyelanları hazırlayıcı faktörler olarak litolojik özellikler, sayısal yükseklik modeli, yamaç eğimi, yamaç şekli, kesit yamaç eğriselliği, teğetsel yamaç eğriselliği, düzlemsel yamaç eğriselliği, pürüzlülük indeksi, güneş radyasyonu, nehir aşındırma gücü indeksi ve eğim/yamaç yönelimi gibi tematik parametreler değerlendirilmiştir. Heyelan envanter haritaları, heyelan duyarlılık haritalarının üretilebilmesi için gerekli olan temel ve en önemli veri setlerinden birisidir. Heyelan envanter haritalarını temel alan heyelan aktivite haritaları oluşturulurken, değişik zaman aralıklarında çekilmiş hava fotoğrafı ve uydu görüntüleri analiz edilmiş ve yorumlanmıştır. Heyelanların neden olduğu değişimlerin uzaktan algılama teknikleri kullanılarak değerlendirilmesi amacıyla yapılan bu çalışmada öncelikle duyarlılık haritalarının elde edilmesi için gerekli olan veriler hazırlanmıştır. İkinci bölümde ise elde edilen veriler kullanılarak veri seti oluşturulmuş olup SPSS programında istatiksel analizler yapılmıştır. Ayrıca Orman ve Su İşleri Bakanlığı tarafından oluşturulan Corine arazi kullanımı haritası denetlenmiştir. Corine arazi kullanımı haritasına göre, çalışma alanının büyük bir bölümünü tarımsal alanlar ile ormanlık-çıplak araziler kaplamaktadır (Şekil 3.1).

30 18 Şekil 3.1. Corine arazi kullanımı haritası (Orman ve Su İşleri Bakanlığı, 2012).

31 19 Litolojik özellikleri gösteren jeoloji haritaları, heyelan duyarlılık çalışmalarının temelini oluşturmaktadır. Meydana gelen ya da gelebilecek tüm doğal afetler jeolojik faktörler ile doğrudan ilişkilidir. Bu nedenle jeolojik özellikler bu çalışmanın en önemli verilerinden birini oluşturmaktadır. Çalışma alanın genel jeolojik özellikleri Dönmez ve Akçay, (2010) ın yapmış oldukları çalışmadan alınmıştır (Şekil 3.2). 1: ölçekli olarak hazırlanmış olan bu çalışma da araştırıcılar, çalışma alanında üç farklı ortama ait kaya türünün bir arada yer aldığını gözlemlemişlerdir. Bu kayaç türlerinin sırasıyla; Sakarya Zonu, İzmir-Ankara-Erzincan Zonu ve bu birimleri uyumsuzlukla örten Neojen yaşlı havza çökelleri olduğunu belirtmişlerdir.

32 20 Şekil 3.2. Çalışma alanına ait jeoloji haritası (MTA, 1/ ölçekli Çankırı H30 paftası)

33 Yöntem Gelecekte meydana gelebilecek heyelanların hangi alanlarda oluşabileceğini gösteren heyelan duyarlılık değerlendirmeleri, bölgenin heyelan envanter haritaları ile heyelanları hazırlayıcı çevresel faktörler birlikte değerlendirilerek oluşturulmaktadır. Heyelan duyarlılık değerlendirmeleri ile ilgili çok sayıda yaklaşım bulunmaktadır (Şekil 3.3). Bu çalışmada çok değişkenli istatistiksel analiz tekniklerinden mantıksal regresyon (logistic regresyon) yöntemi uygulanmıştır. Heyelan duyarlılık (mekânsal olabilirlik) haritalarının hazırlanması öncelikli olarak, çalışma alanını belli alt bölgelere ayıran, uygun haritalama birimlerinin seçimini gerektirmektedir. Uygun haritalama birimlerinin seçimi ise çalışma alanındaki heyelanların alansal büyüklüğü, çalışma alanının büyüklüğü, çözünürlük, ölçek ve kullanılan parametre haritalarının türüne bağlı olarak değişmektedir. Heyelan duyarlılık haritalarının hazırlanmasında genel olarak piksel, yamaç birimi veya tek durum birimleri kullanılmaktadır. Bu çalışmada duyarlılık değerlendirmesinde kullanılan parametrelerin çoğunluğunun sayısal yükseklik modelinden türetilmesi sebebiyle haritalama ünitesi olarak piksel birimleri tercih edilmiştir. Yapılan duyarlılık değerlendirmesinde arazi kullanımı, arazinin sayısal yükseklik modelinden üretilen türev haritalar; yamaç yönelimi, yamaç eğimi, topografik nemlilik indeksi, topografik konum indeksi, yamaç durum indeksi göz önünde bulundurulmuştur. Bölgenin heyelan duyarlılık haritası mantıksal regresyon yöntemi kullanılarak üretilmiştir. Çalışma alanına ait heyelan duyarlılık haritası, heyelanları hazırlayıcı çevresel faktörler kullanılarak mantıksal regresyon yöntemi ile üretilmiştir. Mantıksal regresyon analizinde kullanılan bağımsız değişkenler sürekli ya da kategorik verilerden oluşturulmaktadır. Mantıksal regresyon yöntemi bağımsız değişkenlerin sağlıklı bir şekilde tanımlanması durumlarında çok avantajlı sonuçlar vermektedir. Bu çalışmada ise veri güdümlü yöntemlerden biri olan mantıksal regresyon yöntemi uygulanmıştır. Mantıksal regresyon yönteminin kullanılma nedeni çalışma alanın büyüklüğü ve literatür çalışmalarında bu yöntem ile elde edilen sonuçların, diğer yöntemlere oranla daha güvenilir ve avantajlı sonuçlar vermesi nedeni ile tercih edilmiştir.

34 22 Şekil 3.3. Heyelan duyarlılık değerlendirme yöntemleri (Corominas ve diğerleri, 2014) Mekânsal olabilirlik Literatürde, heyelan duyarlılık (mekânsal olabilirlik) ile heyelan tehlike terimleri arasında karışıklık vardır. İki terimin çok sık olarak aynı anlamda kullanılmasına rağmen farklılıkları vardır. Heyelan duyarlılık haritalarının oluşturulmasında kütle hareketlerinin karmaşık yapısı ve bu hareketleri kontrol eden faktörlerin iyi bilinmesi gerekmektedir (Guzetti ve diğerleri, 1999a). Heyelan duyarlılık çalışmasının temelini geçmiş günümüzün anahtarıdır prensibi oluşturmaktadır. Geçmişte meydana gelmiş olan kütle hareketlerini meydana getiren faktörler ve koşullar büyük bir ihtimalle günümüzde ya da gelecekte oluşabilecek kütle hareketlerinin de hazırlayıcısı olacaktır (Guzzetti, Carrara, Cardinali and Reichendach, 1999b). Heyelan duyarlılık yöntemi bölgesel çalışma alanlarında oluşan heyelanların, geçmişte oluşmuş olan ve muhtemel olarak oluşabilecek alanlarının belirlenmesidir (Brabb, 1984). Heyelanların mekansal olabilirliği, heyelan envanter haritaları ile heyelanları hazırlayıcı çevresel faktörler birlikte değerlendirilerek, niteliksel ve niceliksel faktörler göz önünde bulundurularak hazırlanmaktadır. Niceliksel yöntemler; üç ana başlık altında toplanmaktadır. Bunlar istatistiksel analizler, jeoteknik yaklaşımlar, yapay sinir ağları veya bulanık mantık yöntemleridir. Bu yöntemlerden istatistiksel analiz yöntemi; iki değişkenli analiz, çok değişkenli analiz ile matris analiz, olmak üzere üçe ayrılırken, jeoteknik yaklaşımlar; deterministik analiz ve olasılık yaklaşım olmak üzere ikiye ayrılmaktadır.

35 23 Niteliksel yöntemler tecrübeye dayalı olarak geliştirilen bir yöntemdir. Yöntem kendi içerisinde arazide yapılan jeomorfolojik gözlemler ve değerlendirmeler ile indeks veya parametre haritalarının kullanımı olmak üzere iki alt başlığa ayrılmaktadır. İndeks veya parametre haritalarının kullanımı yöntemi kendi içerisinde indeks haritaların çakıştırılması veya birleştirilmesi ile mantıksal analiz yöntemleri olmak üzere ikiye ayrılmaktadır Haritalama birimleri Heyelan duyarlılık haritalarının hazırlanmasında ilk olarak uygun harita biriminin seçimi gerekmektedir. Uygun harita biriminin seçilmesi ise çalışma alanındaki heyelanların mekânsal büyüklüğü, çalışma alanının büyüklüğü, çözünürlük, ölçek ve en önemlisi kullanılacak olan parametrelerin türüne bağlıdır. Heyelan duyarlılık haritalarının hazırlanmasında genellikle piksel yamaç birimi veya tek durum birimleri kullanılmaktadır. Bu çalışmada kullanılan parametrelerin çoğunluğu sayısal yükseklik modelinden üretildiği için haritalama ünitesi olarak piksel tercih edilmiştir. Çalışma alanının sayısal yükseklik modeli 10m kontur aralıklı 1: ölçekli sayısal kontur haritasından elde edilmiştir. Yapılan duyarlılık değerlendirmesinde jeoloji, yamaç yönelimi, yamaç eğimi, nehir aşındırma indeksi, topoğrafik nemlilik indeksi, yamaç eğriliği, topografik konum indeksi, sediman taşıma gücü indeksi, güneş radyasyonu, arazi kullanımı, düzlemsel yamaç şekli, kesit yamaç şekli, teğetsel eğrilik, pürüzlülük indeksi, eğim/yamaç yönelimi, ortalama eğim haritaları göz önünde bulundurulmuştur. Oluşturulan sayısal yükseklik modeli ve türev haritalar ile, Landsat uydu görüntüsü kullanılarak elde edilen arazi kullanımı haritalarında Universal Transver Merkatör (UTM) projeksiyon sistemi, Avrupa 1950 datumu kullanılmıştır (ED_1950_UTM_Zone_36N) Mantıksal regresyon yöntemi ve doğrulama yöntemleri Heyelan duyarlılık değerlendirmelerinde çok değişkenli istatistiksel yaklaşımlardan biri olan mantıksal regresyon yöntemi kullanılmıştır. Mantıksal regresyon yöntemi sırasında heyelanları hazırlayıcı faktörler araştırma bulguları bölümünde ayrıntılı olarak açıklanan, yükseklik, yamaç eğimi, yamaç yönelimi, düzlemsel, kesit ve teğetsel yamaç eğrilikleri, nehir aşındırma gücü indeksi, topografik nemlilik indeksi, sediman taşıma kapasite indeksi ve topografik pozisyon indeksinden üretilmiş olan arazi sınıflandırması ile yamaç durum

36 24 indeksi haritaları göz önünde bulundurulmuştur. Mantıksal regresyon yönteminin ayrıntıları; Bircan, (2004); Coşkun, Kartal, Coşkun, Bircan ve Coşkun (2004); Van Den Eeckhaut, Vanwalleghem, Poesen, Govers, Verstraeten, ve Vandekerckhove, (2005); SPSS Advanced Statistics User Guide, (2006); Ege ve Bayraktaroğlu, (2007) yayınlarından yararlanılarak özetlenmiştir. Mantıksal regresyon, bağımlı değişkenin ikili gözlendiği durumlarda, bağımlı değişken ile bağımsız değişkenlerin neden sonuç ilişkisini belirlemede kullanılan, bağımsız değişkenlere göre bağımlı değişkeninin beklenen değerlerinin olasılık olarak elde edildiği bir regresyon yöntemidir. Diğer bir deyişle bağımsız değişkenlere göre bağımlı değişkenin beklenen değerinin olasılık olarak elde edildiği sınıflama ve atama işlemini yapmaya yardımcı olan bir regresyon yöntemidir. İstatistiksel değerlendirmelerde kullanılan diğer regresyon yöntemlerinin aksine mantıksal regresyon analizlerinde verilerin sürekli olması veya normal dağılım göstermeleri gibi ön koşullar bulunmamaktadır. Bununla birlikte mantıksal regresyon analizlerinde varyans-kovaryans matrislerinin eşitliği şartı bulunmamakla birlikte bağımsız değişkenler arasında çoklu bağlantı probleminin olmadığı varsayılmaktadır. Mantıksal regresyon analizinde kullanılan bağımsız değişkenler sürekli ya da kategorik verilerden oluşturulabilmektedir. Mantıksal regresyon bağımsız değişkenlerin sağlıklı bir şekilde tanımlanabilmesinde sağladığı avantaj sebebiyle birçok istatistiksel analizde tercih edilen bir yöntem olmuştur. Mantıksal regresyon analizi sonucunda elde edilen mantıksal regresyon fonksiyonun olasılık değeri Eşitlik 3.1 de görüldüğü gibidir. P Y pi X X 1 e (3.1) nx n Ancak analizde kullanılan bağımlı değişken kesikli ve [0-1] değerleri almaktadır. Denklem eşitliğinin sağ tarafında bulunan ve bağımlı değişken ile bağımsız değişkenler arasındaki ilişkiyi ortaya koyan değer - ile + arasında değişmektedir. Bu - ile + eğrisini doğrusal hale çevirmek için lojit dönüşüm uygulanmaktadır (Eşitlik 3.2). Bu dönüşüm esasen P olasılık değerinin 0 a yaklaştığında durum olasılığı, 1 e yaklaştığında ise + a yaklaşmaktadır.

37 MR P i log zi X X n Xn P (3.2) 1 i 25 Burada, MR mantıksal regresyon denklemini, X değerleri heyelanları hazırlayıcı faktörler olarak düşünülen bağımsız değişkenleri, lar ise bağımsız değişkenlere ait regresyon katsayılarını vermektedir. Mantıksal regresyon analizinde, lojit modeldeki katsayılar tahmin edildikten sonra, genel olarak modelin güvenilirliğinin test edilmesi gerekir. Bu amaçla bağımsız değişkenler ile kategorik bağımlı değişken arasında önemli derecede ilişki olup olmadığının hipotezleri, yani teorik modelin, verileri iyi temsil edip etmediğinin hipotezleri oluşturularak test edilmelidir. Bu amaçla modelin uygunluğunun belirlenmesinde Ki-Kare testi veya Hosmer ve Lemeshow G istatistiği olarak da bilinen test yapılmalıdır. Ki-Kare testi için log benzerlik fonksiyonu kullanılır. Bu istatistik, sabit terim dışındaki tüm lojit katsayılarının sıfıra eşit olup olmadığını sınamaktadır (H0 hipotezi). Bu istatistiğin anlamlı olmaması mantıksal regresyon analizinde istenen durumu göstermektedir. Log olabilirlik değeri 0 1 aralığında değerler almaktadır. Bu oran, bağımlı değişkenin bağımsız değişkenler tarafından tahmin edilme olasılığını göstermektedir. 1 den küçük sayıların logaritması 0 ile - arasındaki logl istatistiği, en çok olabilirlik algoritması ile tahmin edilmektedir. 2 logl istatistiği yaklaşık olarak Ki-Kare dağılımına uyduğundan, mantıksal regresyon analizindeki 2 logl istatistiği, regresyon analizindeki hata kareleri toplamına benzemektedir. Yani olabilirlik oranı 1 ise, 2 logl istatistiği sıfıra eşit olmaktadır. Model, verileri tam olarak temsil ederse olabilirlik oranı 1 ve dolayısıyla 2 logl nin sıfır olması anlamına gelmektedir. Bu da daha küçük 2 logl istatistiğinin, her zaman daha iyi bir model olduğunu göstermektedir. Olabilirlik fonksiyonunu (D) kullanarak, gözlenen değerlerle tahmin edilen değerlerin karşılaştırılması işlemi aşağıdaki ifade ile yapılmaktadır (Eşitlik 3.3). D: -2log (İndirgenmiş modelin olabilirliği / Tüm modelin Olabilirliği) (3.3) Burada indirgenmiş model, elde edilen tek değişkenli (Sabit değer) denklemin maksimum olabilirliğini, tüm model ise sabit değerin yanında denklemde en az 1 bağımsız değişkenin bulunduğu eşitlik olarak tanımlanmaktadır. Parantez içindeki ifade olabilirlik oranını

38 26 göstermektedir. Logaritmanın -2 katının alınmasının nedeni matematiksel olduğu kadar dağılımı bilinen bir değer elde edilebilmesidir. Sonuçta D değeri, hipotez testi amacıyla kullanılabilir. Bu teste olabilirlik oran testi adı verilir. Bağımsız değişkenler ile kategorik bağımlı değişken arasında önemli derecede ilişki olup olmadığı D testinin geliştirilmiş hali olan Hosmer ve Lemeshow G istatistiği ile test edilmektedir (Eşitlik 3.4). G=(-2logİndirgenmiş model olabilirliği)-(-2logtüm model olabilirliği) (3.4) Değişkenler arası anlamlılığın ortaya konabileceği bir diğer test ise Wald Testidir. Bu test için gerekli varsayımlar log olabilirlik oran testindeki varsayımlarla aynıdır. Wald testi, eğim parametresinin en çok olabilirlik tahmini olan ı in kendi standart hatasının karesine bölünmesiyle elde edilir. Elde edilen oran standart normal dağılım gösterir ve ı = 0 şeklindeki hipotezi test eder (Eşitlik 3.5). 1 W SE 1 2 (3.5) Bu istatistiklerle birlikte mantıksal regresyon analiz sonuçlarında bağımsız değişkenlerin etkisini ortaya koyan parametre ise odds oranıdır (Eşitlik 3.6). Bu oran denklemde bulunan katsayılarının eksponansiyellerinin alınması ile hesaplanmakta ve modeldeki diğer değişkenlerin sabit tutulması durumunda ilgili değişkenin 1 birim arttırıldığında üstünlük oranında hangi düzeyde bir atışın olacağını göstermektedir. Odds Oranı = Exp (β) (3.6) Modelin uyum iyiliği, bağımlı değişkeni açıklamak için oluşturulan en iyi modelin etkinliğinin bir ölçüsünü göstermektedir. Doğrusal regresyon analizindeki R 2 istatistiğine benzeyen ve geniş kabul gören bir istatistik, mantıksal regresyon analizinde bulunmamaktadır. R 2, bağımlı değişkenin açıklanan varyansının yüzdesini göstermekte, ancak mantıksal regresyon analizinde bağımlı değişkenin varyansı bu değişkenin frekans dağılımına bağlıdır. Diğer bir anlatımla iki gruplu bir bağımlı değişkenin varyansı grup frekansları eşit olduğu zaman maksimum olmaktadır. Bu nedenle regresyon analizindeki R 2 değeri ile mantıksal regresyon analizindeki R 2 değerini karşılaştırmak uygun değildir. Bununla birlikte literatürde mantıksal regresyon analizi için çeşitli R 2 istatistiğine yer

39 27 verilmekte ve modelin iyiliğinin değerlendirilmesinde kullanılmaktadır. Bu istatistiklerden en çok kullanılan iki tanesi Cox ve Snell R 2 ile onun geliştirilmiş versiyonu olan Nagelkerke R 2 değerleridir. i) Cox ve Snell R 2 : Olabilirlik esasına göre çoklu R 2 istatistiğine benzemektedir. İstatistiğin maksimum değerininin genelde 1 den küçük olması bu istatistiğin yorumunu güçleştirmektedir. ii) Nagelkerke R 2 : Cox ve Snell R 2 istatistiğinin 0 1 aralığında değerler almasını sağlamak amacıyla geliştirilmiştir. Mantıksal regresyon analizinden elde edilen modelin gerçekliği aynı zamanda Cohen s Kappa indeks, Pabak (düzeltilmiş Cohen s Kappa) ve alıcı işletim karakteristiği eğrisi (ROC curve) yaklaşımlarıyla da kontrol edilebilmektedir. Bu iki yaklaşımın temelleri ise mantıksal regresyon sonucu elde edilen hata matrisi (Çizelge 3.1) oluşturmaktadır. Çizelge 3.1. Hata matrisi (Confusion Matrix). Tahmin Edilen Gözlenen Olay 0 1 Olay 0 TN FN 1 FP TP Burada TN Doğru negatif, FN Yanlış negatif, FP Yanlış pozitif, TP Doğru pozitif değerleridir. Cohen s Kappa indeksinin hesaplanması aşağıda verilen eşitlik dan yapılmaktadır ve çıkan kappa sonucuna göre modelin iyilik derecesi çizelge 3.2 de bulunmaktadır. P obs P exp (3.7) 1 Pexp P obs P exp TP TN N (3.8) ( TP FN)( TP FP) ( FP TN)( FN TN) 2 N (3.9)

40 28 Model iyiliğinin kontrol edilebileceği bir diğer yaklaşım ise Kappa indeksinin düzenlenmiş hali olan Pabak indeksidir (Eşitlik 3.10). Bu indeksten çıkan sonuç Cohen s Kappa indeksinde olduğu gibi çizelge 3.2 den yorumlanmaktadır. PABAK (3.10) 2P 1 obs Çizelge Kappa ve Pabak indekslerine göre model iyiliği dereceleri. Kappa istatistik İyilik Derecesi <0,00 Kötü 0,00-0,20 Az 0,21-0,40 Uygun 0,41-0,60 Makul 0,61-0,80 Yüksek 0,81-1 Mükemmel Modelin iyiliğinin sınanabileceği yaklaşımlardan biri olan ROC eğrisi modelin doğru pozitif (TP) ve yanlış pozitif (FP) tahmin oranları arasındaki ilişkiyi tanımlamak için kullanılır. Y ekseni duyarlılığa (sensitivity) karşılık gelmekte ve modelin doğru pozitifleri tahmin kapasitesini belirtmekte ve eşitlik 3.11 deki formülle hesaplanmaktadır. Duyarlılık TN TN FP (3.11) X ekseni özgüllük değerini ifade etmektedir ve eğri üzerinde 1-özgüllük olarak tanımlanır. Modelin doğru negatif (TN) tanımlama kabiliyetini belirtir. Özgüllükteki artış duyarlılıktaki artışa karşılık gelmektedir. Buna göre x ekseni eşitlik 3.12 deki formülle hesaplanmaktadır. TP FN TP Özgüllük (Specificity) (3.12) Yüksek özgüllük değerlerinde yüksek duyarlılık modelin iyiliğini belirtir. Modelin doğruluğunun sayısal olarak ifadesi eğrinin altındaki alan ile tanımlanır. Burada 1 değeri mükemmel doğruluğu 0,5 in altındaki değer ise modelin kötü olduğunu ifade etmektedir. Alan ve doğruluk arasındaki niteliksel ve niceliksel ilişkiler genelde doğrusal bir davranış gösterir ve aşağıdaki sınıflama kullanılabilmektedir (Çizelge 3.3).

41 29 Çizelge ROC eğrisi sınıflaması. Eğri altında kalan alan (AUC) Model iyiliği 0,9 Mükemmel 0,8-0,9 Çok iyi 0,7-0,8 İyi 0,6-0,7 Ortalama 0,5-0,6 Yetersiz

42 30

43 31 4. BULGULAR VE TARTIŞMA Hareket eden malzemenin cinsi, alansal büyüklüğü, derinliği, hareketin tipi, hızı, heyelena neden olan faktörlerin çeşitliliği, çalışma alanının büyüklüğü, çalışmanın gerçekleştirildiği harita ölçeği ve çalışmanın amacı gibi değişkenler göz önünde bulundurulmalıdır (Çan ve diğerleri, 2009). Heyelanlar ile ilgili yapılan çalışmalarda farklı yaklaşımların kullanılması zorunlu hale gelmekte ve her bir yaklaşımında kendi içerisinde belli sınırlamaları bulunmaktadır (Çan ve diğerleri, 2009). Heyelan duyarlılık haritalarının oluşturulmasında kullanılan en önemli kriterlerden olan, heyelan envanter haritalarının doğru bir şekilde oluşturulması ile mümkün olmaktadır. Heyelan envanter haritaları heyelanların tiplerinin, yerlerinin ve eğer biliniyorsa oluşum zamanlarının belirtildiği haritalardır. Heyelan envanter haritalarının hazırlanmasında kullanılan yöntemler çalışmanın amacına, çalışma alanının büyüklüğüne, heyelanların işleneceği topografik haritaların ve kullanılan hava fotoğraflarının ölçeğine ve eldeki mevcut altyapı ve maddi olanaklara bağlı olarak değişmektedir (Çan ve diğerleri, 2009). Heyelan haritaları tekil heyelanlarla ilgili tarihsel veri kayıtlarının derlenmesiyle ve/veya hava fotoğrafı ve arazi çalışmalarının birlikte gerçekleştirilmesiyle yapılabilmektedir. Bu yöntemlerden birincisi heyelan arşivi (WP/WLI, 1990) heyelanın nerede oluştuğunu bildiren harita şeklindeyken, ikincisi ise heyelan kütlesinin alansal dağılımını gösteren haritalardır (Guzzetti, Carrara, Cardinali and Reichenbach, 1999a). Heyelan envater haritaları yapıldığı tarih itibari ile mevcut olan heyelanların tümünü içeriyorsa tarihsel heyelan envanter haritası olarak isimlendirilmektedir. Ancak özellikle küçük ölçekli heyelanlar zaman içinde, çevresel faktörlerden dolayı morfolojilerini kaybettiklerinden, tarihsel envanter haritalarında gösterilememektedir. Bu nedenle belirli bir olay sonucunda tetiklenen tüm heyelanların haritalanabilmesi ancak olay sırasında yapılan ayrıntılı arazi çalışmaları veya olay sonrası çekilen hava fotoğrafları yada yüksek çözünürlüklü uydu görüntüleri ile mümkün olmaktadır (Çan ve diğerleri, 2009). Heyelan envanter haritaları, heyelan duyarlılık haritalarının üretilebilmesi için gerekli olan temel ve en önemli veri setlerinden birini oluşturmaktadır. Bununla birlikte, heyelan envanter haritalarını temel alan heyelan aktivite haritaları oluşturulurken, değişik zaman aralıklarında çekilmiş hava fotoğrafı yorumlamaları ve düzenli arazi gözlemleri ile üretilebilmektedir (Soeters ve Van Westen, 1996).

44 32 Heyelan duyarlılık değerlendirmeleri, heyelanları hazırlayıcı çevresel faktörlerin göz önünde bulundurulmasıyla, heyelanların gelecekte nerede oluşabileceğini yani mekânsal olabilirlik değerlerinin gösterildiği haritalardır. Heyelan duyarlılık haritalarının oluşturulmasında kütle hareketlerinin karmaşık yapısını ve bu hareketleri kontrol eden faktörlerin iyi bilinmesi gerekmektedir. Heyelan duyarlılık haritalarının güvenilirliği; kaliteli, doğru, kullanışlı veriye ve analizlerde kullanılacak yöntemin modellemesinin iyi seçilmesine bağlıdır. Bu anlamda, heyelan duyarlılık haritaları, genel olarak heyelanları kontrol eden faktörler ve heyelanların dağılımı arasında ilişkileri ortaya koyan haritalardır. Heyelan duyarlılık haritalarının hazırlanması, niteliksel ve niceliksel yaklaşımlar olarak iki ana başlıkta özetlenmektedir. Niteliksel yöntemler, tecrübeye bağlı olarak jeomorfolojik gözlemler neticesinde oluşturulan parametre haritalarının çakıştırılması ile oluşturulmaktadır. Niceliksel yöntemler ise istatistiksel analizler, jeoteknik yaklaşımlar, yapay sinir ağları ve bulanık mantık yaklaşımları olmak üzere üç ana başlık altında toplanmaktadır. Günümüzde yazılım - donanım ve özellikle Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) ve Uzaktan algılama (UA) teknolojilerindeki gelişmeye paralel olarak, istatistiksel analizler, küçük ve orta ölçekli heyelan duyarlılık haritalarının hazırlanmasında oldukça yaygın olarak kullanılmaktadır. Heyelanların neden olduğu değişimlerin uzaktan algılama teknikleri kullanılarak değerlendirilmesi amacıyla yapılan bu çalışmada öncelikle duyarlılık haritalarının elde edilmesi için gerekli olan veriler hazırlanmıştır. İkinci bölümde ise elde edilen veriler kullanılarak veri seti oluşturulmuş olup SPSS programında istatiksel analizler yapılmıştır. Bu analizler sonucunda heyelan duyarlılık haritaları elde edilmiştir Heyelan Envanter Haritası Heyelan envanter haritaları heyelanların tiplerinin, yerlerinin ve eğer biliniyorsa oluşum zamanlarının ortaya konduğu haritalardır. Türkiye Heyelan Envanteri Haritası projesi kapsamında çalışma alanında 876 adet tarihsel heyelan haritalanmıştır. Heyelanların alansal büyüklüğü 122,20 km 2 dir (Şekil 3.4). Çalışma alanının % 5,17 sini heyelanlı alanlar oluşturmaktadır. 1: ölçekli Türkiye Jeoloji Haritası verileri kullanılarak, Türkiye Heyelan Envanteri Haritası projesi kapsamında litoloji ile heyelanlar arasındaki ilişkiyi daha kolay inceleyebilmek adına Duman ve diğerleri, (2009) tarafından 20 litolojik

45 33 grup altında toplanmıştır. Bu gruplar içerisinde, 1: ölçekli Çankırı H30 paftası heyelanları; özellikle Miyosen-Pliyosen ayrılmamış karasal kırıntılılar (Grup 2), Paleosen- Pliyosen ayrılmamış volkanitler (Grup 14), Eosen volkanit ve çökel kayalar (Grup 4), Geç Kretase-Eosen kırıntılı ve karbonatlı volkanitlerle ardalanmalı çamurtaşı, marn, çakıltaşı, türbidit, silisiklastik, kalsitürbidit, karbonatlı çamurtaşı delta ve akarsu kırıntıları (Grup 7) ile Silüriyen-Permo-Triyas kırıntılı ve karbonatlı birimlerinde yer almaktadır (Şekil 3.2).

46 34 Şekil 4.1. Çalışma alanına ait heyelan envanter haritası (Duman ve diğerleri, 2009).

47 35 a b c Bakış Yönü Batı d Bakış Yönü Kuzeybatı e Bakış Yönü Batı f Bakış Yönü Kuzeybatı Bakış Yönü Doğu Bakış Yönü Kuzeybatı Şekil 4.2. Arazi çalışmaları sırasında bölgede izlenen bazı heyelanlardan genel görünümler. a) Keklicek köyü güneyi. b) Altıntaş köyü kuzeybatısı. c) Kızılkaya köyü batısı. d) Karatepe köyü güneyi. e) Kılçak köyü. f) Yeşilöz köyü batısı.

48 Heyelanları Hazırlayıcı ve Tetikleyici Faktörler Hazırlayıcı (Çevresel) faktörler Heyelanları hazırlayıcı faktörler olarak litolojik özellikler, sayısal yükseklik modeli, yamaç eğimi, yamaç şekli, kesit yamaç eğriselliği, teğetsel yamaç eğriselliği, düzlemsel yamaç eğriselliği, pürüzlülük indeksi, güneş radyasyonu, nehir aşındırma gücü indeksi ve eğim/yamaç yönelimi gibi tematik parametreler kullanılmıştır. Bu parametreler çalışma alanının büyük olmasından dolayı CBS ortamında100x100 m grid hücrelerinden oluşturulan sayısal yükseklik modeli verisi kullanılarak hazırlanmıştır. Litoloji dışındaki diğer hazırlayıcı faktörleri elde etmek amacıyla düzensiz üçgen ağı oluşturularak 100 x100 m mekânsal çözünürlükte ve raster formatında Sayısal yükseklik modeli (SYM) oluşturulmuştur. SYM modeline göre araştırma alanı deniz seviyesinden 1990 m ye değişen yükseklik değerlerine sahiptir (Şekil 4.3). Yamaç eğimi haritası SYM nin türevi olarak hazırlanmaktadır. Yamaç eğim haritası, litolojik özelliklere de bağlı olarak yamaç duyarsızlık analizlerinde kullanılan en önemli parametrelerden birini oluşturmaktadır. Güney, Kuzey ve Kuzeybatı yamaçlarda 84 o ye ulaşmaktadır (Şekil 4.4). Profil yamaç eğriselliği, dikey düzlemde eğim yönüne paralel eğrisellik olarak tanımlanabilir (Wilson ve Gallant., 2000). Profil yamaç eğriselliği; suyun yüzeydeki akış hızı ve sedimentlerin yamaç boyunca taşınımı ve böylece gelişen erozyonu, eğim değişim oranını ifade ederek ortaya koyar. Plan yamaç eğriselliği (kontur eğriselliği) ise yatay düzlemle yüzeyin kesişimiyle ortaya konur, belli konturlar boyunca yönelim oranı olarak da ifade edilebilir (Wilson ve Gallant., 2000). Düzlemsel yamaç şekli topografik konverjans ve diverjans alanlarını ortaya koyarak yüzeyde akış halindeki suyun hangi noktalarda birleşeceği yönündeki eğilimi ifade eder. İç bükey ve dış bükey yamaç şekilleri hidrolojik akış durumunu kontrol etmesi bakımından oldukça önemlidir. Yamaç şekilleri değerlendirildiği doğrultuya göre 2 farklı eğrisellik değeri sunmaktadır. Bunlardan birincisi kesit diğeri ise düzlem yamaç şekilleridir. Düzlemsel yamaç şekli (Şekil 4.5) belirli bir yükseklik boyunca (eş yükselti eğrisi) yamaç yöneliminin değişim oranı olarak tanımlanmaktadır. Kesit yamaç şekli (Şekil 4.6) ise azalan eğim yönünde akış çizgisindeki eğim değişim oranı olarak tanımlanmaktadır (Wilson ve Gallant, 2000). Bunun yanı sıra düzlem yamaç şekli değerinin yamaç eğimi değeri ile çarpılmasından elde edilen değer tegetsel eğrilik (Şekil 4.7) olarak tanımlanmaktadır (Huggett ve Cheesman, 2002). Çalışma alanının morfolojik özelliklerini ve yapısını yansıtan Topoğrafik Pozisyon İndeksi (TPI) kullanıcılar tarafından belirlenen yükseklik değerlerinin ortalaması ile hesaplanan bir

49 37 sınıflama yöntemi olarak kullanılmaktadır. Weiss, (2001) e göre oluşturulmuş arazi sınıflaması Şekil 4.8 de görülmektedir. Çalışma alnındaki arazi yapıları ayrıntılı bir şekilde belirlenerek duyarlılık değerlendirmesi çalışmasında parametre olarak kullanılmıştır. Arazi sınıflaması haritasına bakıldığında heyelanların bu sınıflar içerisinde ki açık şevli alanlarda yer aldığı görülmektedir. Jeomorfolojinin alt disiplinlerinden olan jeomorfometri de amaç yer şekillerinin nitel ve nicel ölçümü ve tanımlanmasıdır (Pike ve Dikau, 1995; Dehn, Gartner ve Dikau, 2001; Pike, 2002). Tanımlamalar temelde mesafenin bir fonksiyonu olarak rölyef değişimlerinin analizi ile yapılır. Yeryüzü şekillerinin bilgisayar ortamında tanımlanmasında morfometrik parametrelerin sınıflandırılması, filtreleme, küme analizi ve çok değişkenli istatistik gibi çeşitli yaklaşımlar kullanılmaktadır (Altundağ, 2008). Algoritmaların kullanılmasıyla otomatik ve yarı otomatik olarak yer şekillerinin sınıflandırılması ile ilgili pek çok araştırma literatürde yer almaktadır. Pürüzlü yüzeyler genellikle daha hızlı aşınmanın gerçekleştiği alanları işaret etmektedir. Bu nedenle pürüzlülük indeksi 5x5 pikseller boyutunda oluşturularak analizlerde kullanılmak üzere oluşturulmuştur. Araştırma alanına ait pürüzlülük haritası Şekil 4.9 da verilmiştir. Yamaç eğimi ve yamaç yönelimi haritalarının oranlanmasıyla elde edilen eğim/yamaç yönelimi indeksi standart metot kullanılarak oluşturulmuştur ve Şekil 4.10 da gösterilmiştir. Hesaplanan değerlere bakıldığında düzensiz üçgensel ağ tabanlı ve grid tabanlı hesaplamalara çok yakındır. Yıllık güneş radyasyonunun hesaplanması Arc-View 3.2 GIS programında Parks, (2004) tarafından yazılmış olan eklenti ile oluşturulmuştur (Şekil 4.11). Nehir aşındırma gücü indeksi (SPI) vadi içlerinde oluşabilecek yatak erozyonunun belirlenmesinde kullanılmaktadır. Bu parametrenin hesaplanmasında akımın (q) harita birim alanları ile orantılı olduğu öngörülmektedir (Moore, Grayson ve Ladson, 1991). Nehir aşındırma indeksi erozyonel süreçleri kontrol eden ana faktörlerden biri olup heyelan oluşumunda etkili olan parametrelerden de birisidir. Çalışma alanının nehir aşındırma gücü haritası Şekil 4.12 de verilmiştir. Topografik nemlilik indeksi yüzeysel akış potansiyeline sahip suya doygun alanların topografik lokasyon ve boyutlarını ifade etmekte yaygın şekilde kullanılmaktadır (Moore ve diğerleri, 1991). Topoğrafik nemlilik indeksi çalışılan bölgenin suya doygunluğunu alansal ölçüde boyutlandırmaktadır (Şekil 4.13). Şekil 4.14 de görüleceği üzere çalışma alanı için en yüksek topografik nemlilik indeksi değerleri genelde nehir içlerinde derecelik yamaç eğimine sahip bölgelerde yoğunlaşmaktadır.

50 38 Şekil 4.3. Sayısal yükseklik modeli haritası (SYM)

51 Şekil 4.4. Yamaç eğimi haritası 39

52 40 Şekil 4.5. Düzlemsel yamaç eğriselliği haritası

53 Şekil 4.6. Kesit yamaç eğriselliği haritası 41

54 42 Şekil 4.7. Teğetsel yamaç eğriselliği haritası

55 Şekil 4.8. Corine arazi kullanımı haritası 43

56 44 Şekil 4.9. Pürüzlülük indeksi haritası

57 Şekil Eğim / Yamaç yönelimi haritası 45

58 46 Şekil Güneş radyasyonu haritası

59 Şekil Nehir aşındırma gücü indeksi haritası 47

60 48 Şekil Topoğrafik nemlilik indeksi haritası Heyelanları tetikleyici faktörler Heyelanları tetikleyici faktörler sırasıyla; yağış, deprem ve insan etkisinden oluşmaktadır. Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü (DSİ) tarafından hazırlanan Türkiye deki büyük havzalar haritasına göre (Şekil 18a) çalışma alanının büyük bir bölümü Kızılırmak havzasında yer almaktadır. Orman ve Su İşleri Bakanlığı Meteoroloji Genel Müdürlüğü resmi internet sitesinde yer alan Meriç-Ergene, Marmara, Susurluk, Kuzey Ege, Gediz,

61 49 Küçük Menderes, Büyük Menderes, Batı Akdeniz, Antalya, Burdur, Akarçay, Sakarya, Batı Karadeniz, Yeşilırmak, Kızılırmak, Konya Kapalı, Doğu Akdeniz, Seyhan, Asi, Ceyhan, Fırat-Dicle, Doğu Karadeniz, Çoruh, Aras ve Van Gölü havzalarına ait 2016 yılı Şubat ayı alansal yağışların, normal yağış değerleri ile karşılaştırılması grafiği incelendiğinde, Kızılırmak Havzası Şubat ayında yaklaşık 40 mm lik yağış değerine ulaşarak 2016 yılı değerleriyle uyumluluk göstermektedir (Şekil 18b). Çalışma alanının tarihsel heyelan kayıtlarına bakıldığında, 12 Şubat 2013 tarihinde Ankara-Akyurt-Kalecik yolunda aşırı yağışın tetiklemesiyle dört heyelan meydana gelmiştir (Şeker ve Kılıç., 2013). Meydana gelen bu heyelanlardan dolayı Kırıkkale- Kalecik karayolu bir süreliğine trafiğe kapanmıştır. a b Şekil Türkiye deki büyük yağış havzaları (a), 2016 yılı Şubat ayı havzalara göre alansal yağışların normal yağış değerleri ile karşılaştırılması (b) (DSİ, 2014)

62 50 Bir diğer tetikleyici faktör olan deprem kayıtları (Kalafat ve diğerleri, 2011) incelendiğinde ise çalışma alanında, yılları arasında büyüklüğü (Mw) 4 ve üzerinde gelişmiş 8 adet deprem kaydı bulunmaktadır (Çizelge 3. 4). Çalışma alanında bulunan Çankırı fayı; Emre ve diğerleri, 2013 e göre Kuzey Anadolu Fay Zonuna (KAFZ) bağlanan Kuzey-Güney genel doğrultusunda uzanan ters fay mekanizması ile gelişmiş Kuvaterner fayı olarak tanımlanmaktadır. Fay, mekanizmasına bağlı olarak güncel morfolojiyi denetler ve batı bloğun yükselmesine neden olur (Şekil 19). Çizelge 4.1. Çalışma alanında meydana gelen 4 ve üzeri büyüklüğünde (Mw) deprem kayıtları (Kalafat ve diğerleri, 2011) Tarih Enlem Boylam Oluşum derinliği Büyüklük çeşidi (Mw)

63 51 Şekil Çalışma alanında yer alan Çankırı fayı ve aletsel dönem deprem kayıtları Heyelan Duyarlılık Değerlendirmesi Heyelan duyarlılık haritalarının oluşturulmasında kullanılan tüm veriler ArcGIS ortamında hazırlanmıştır. Heyelanlara sebep olabilecek tüm tematik değişkenler ve heyelanlar ArcGIS ortamında model yapılandırma eklentisi ile veriseti matrisi şeklinde oluşturulmuştur (Şekil 20). Oluşturulan veri seti , heyelanlı alanlar pikselden oluşmaktadır.

64 52 Şekil Model yapılandırma eklentisi ile veri seti oluşturulması Analizlerde kullanılan envanter haritası ( piksel) yaklaşık 1/5 oranında (alansal dağılım ve piksel sayısı dikkate alınarak) rastgele seçim yöntemi ile iki gruba ayrılmıştır. İkiye ayrılan bu grubun % 80 lik kısmına karşılık gelen bölümü duyarlılık analiz veri setinde; kalan % 20 lik kısım ise doğrulama veri seti olarak kullanılmıştır. Bilindiği üzere mantıksal regresyon denklemi bir olayın olup olmaması koşulunu az çok eşit sayıda veri kullanıldığı zaman verimli sonuçlar vermektedir. Bu durum göz önüne alınarak her bir duyarlılık analizi için kullanılan heyelanlı harita birimi (1 olayı) sayısı kadar heyelansız harita birimi sayısının seçilmesi gerekmektedir. Bu amaçla veri setinden her bir analizde kullanılmak üzere heyelanlı piksel sayısı kadar beş adet heyelansız piksel veri kümesi (0 olayı) rastgele seçim yöntemi ile seçilmiş ve veri setleri oluşturularak analizler yapılmıştır. Yapılan analizler sonucunda elde edilen en iyi model olan duyarlılık haritası şekil 21 de verilmiştir. Duyarlılık haritasının performansı ise SPSS 20 programı kullanılarak Alıcı İşletim Karakteristik Eğrisi (ROC) ile denetlenmiş ve sonuçları Şekil 22 de verilmiştir. Bu haritaya göre çalışma alanının %27,55 i, mevcut heyelanların ise %78,08 i yüksek ve çok yüksek sınıf aralığında olduğu hesaplanmıştır. Eğri altında kalan alan (AUC) ise; dur.

65 53 Şekil Çalışma alanının heyelan duyarlılık haritası Şekil 1. Çalışma alanının heyelan duyarlılık haritası.

66 54 AUC = Şekil Alıcı İşletim Karakteristik Eğrisi (AUC)

67 55 5. SONUÇ VE ÖNERİLER Heyelanlardan olumsuz yönde etkilenmiş bölgelerde yapılacak olan planlama çalışmalarında, heyelanların çevresel değişkenlerin etkisi altında mekânsal olarak nerede oluşabileceğini gösteren duyarlılık haritaları önemli katkı sağlamaktadır. Bu çalışmada, 1: ölçekli Çankırı-H30 Paftasında toplam 2360 km 2 lik alanın heyelan duyarlılık değerlendirmesi yapılmıştır. Envanter haritasına göre heyelanların alansal dağılımı çalışma alanının yaklaşık % 5.17 sine karşılık gelmekte olup, hareketin tipi genel olarak dairesel ve kompleks kayma şeklinde gözlenmektedir. Çalışma alanı morfolojik üniteler olarak ova, etek düzlükleri ve alçak tepeliklerden oluşmaktadır. Heyelanlar bölgede en fazla, engebeli arazi ünitelerini oluşturan Miyosen-Pliyosen yaşlı ayrılmamış karasal kırıntılılar, Paleosen-Pliyosen yaşlı ayrılmamış volkanitler, Eosen yaşlı volkanit ve çökel kayalar, Geç Kretase-Eosen yaşlı kırıntılı ve karbonatlı volkanitler ile ardalanmalı çamurtaşı, marn, çakıltaşı, türbidit, silisiklastik, kalsitürbidit, karbonatlı çamurtaşı delta ve akarsu kırıntıları ile Silüriyen- Permo-Triyas yaşlı kırıntılı ve karbonatlı birimlerinde yer almaktadır. Heyelanların mekânsal olabilirlikleri, diğer bir değişle, heyelan duyarlılık değerlendirmeleri, çok değişkenli istatistiksel analiz yöntemlerinden biri olan mantıksal regresyon yöntemi kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Heyelan duyarlılık değerlendirmelerinde heyelanları hazırlayıcı faktörler olarak çalışma alanının jeolojisi başta olmak üzere arazinin sayısal yükseklik modelinden üretilen türev haritalar (yamaç eğimi, düzlemsel yamaç şekli, teğetsel yamaç şekli, arazi kullanımı, pürüzlülük, eğim/yamaç yönelimi, güneş radyasyonu, nehir aşındırma gücü, topoğrafik nemlilik indeksi) kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Çalışma alanının Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) tabanlı heyelan duyarlılık haritası, mantıksal regresyon yöntemi kullanılarak gerçekleştirilmiştir. İstatistiksel değerlendirmede haritalama ünitesi olarak 100x100 m lik pikseller kullanılmıştır. Elde edilen heyelan duyarlılık haritasi olasılık değerlerine göre çok düşük (p < 0,21) ve çok yüksek (p > 0,86) aralığında 5 sınıfta değerlendirilmiştir. Duyarlılık haritasında yüksek ve çok yüksek duyarlı bölgeler çalışma alanın % 27,55 ine karşılık gelmektedir. Çalışma alanındaki mevcut heyelanların % 78,08 ise yüksek ve çok yüksek duyarlı alanlarda yer almaktadır.

68 56 Bu çalışma ile oluşturulmuş olan heyelan duyarlılık haritası, oldukça önemli sonuçlar vermiştir. Oluşturulmuş olan bu heyelan duyarlılık haritası ile bölgede heyelan kaynaklı zararların azaltılmasına yönelik çalışmalara ve gelecekte yapılması muhtemel olan mühendislik çalışmalarına önemli katkılar sağlayabilecek niteliktedir..

69 57 KAYNAKLAR Akgün, A. ve Türk, N. (2010). İki ve çok değişkenli istatiksel ve sezgisel tabanlı heyelan duyarlılık modellerinin karşılaştırılması: Ayvalık (Balıkesir, Kuzeybatı Türkiye) örneği, Jeoloji Mühendisliği Dergisi, 34 (2). Akyürek, B., Bilginer, E., Akbaş, B., Hepşen, N., Pehlivan, Ş., Sunu, O., Soysal, Y., Dağer, Z., Çatal, E., Sözeri, B., Yıldırım, H ve Hakyemez, Y. (1984). Ankara- Elmadağ- Kalecik dolayının temel jeolojik özellikleri, Jeoloji Mühendisliği Dergisi, 20, Altundağ, D. (2008). Holosende Uzungöl ve Su toplama havzasında oluşan çevresel değişimler, Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. Atkinson, P.M and Massari, R. (1997). Generalised linear modelling of susceptibility to landsliding in the Central Apennines, Italy, Computers& Geosciences, 24(4), Bailey, E.B. and Callien, W.J. (1950). The Ankara Melange and The Anatolian Thrust, Nuture, 166, Baykal, F. (1943). Kırıkkale-Kalecik-Keskin ve Bala Mıntıkalarındaki Jeolojik Etütler, MTA Rapor No:1448, Anakara. Bell, B. and Cowie, B. (1999). Researching formative assessment. In J. Loughran (Ed.), Researching teaching. London: Falmer Press. Bircan, H. (2004). Lojistik Regresyon Analizi: Tıp Verileri Üzerine Bir Uygulama, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2, Brabb, E.E. (1984). Innovative Approach to Landslide Hazard and Risk Mapping, Proceedings of The 4th International Sympossium on Landslides, 1, Corine, Orman ve Su İşleri Bakanlığı Corine arazi kullanımı projesi ( Corominas, J., Van Westen, C., Frattini, P., Cascini, L., Malet, J.P., Fotopoulou, S., Catani, F., Van Den Eeckhaut, M., Mavrouli, O., Aglıardı, F., Pitilakis, K., Winter, M.G., Pastor, M., Ferlisi, S., Tofani, V., Hervas, J. and Smith, J.T., (2014). Recommendations for the quantitative analysis of landslide risk. Bulletin of Engineering Geology and the Environment, 73, Coşkun, S., Kartal, M., Coşkun, A. ve Bircan, H. (2004). Lojistik regresyon analizinin incelenmesi ve diş hekimliğinde bir uygulaması, Cumhuriyet Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Dergisi,7(1). Çan, T., Çil., E. ve Şen, S.C., (2007a). Sarılar köyü (Mersin) heyelanının gelişimi ve afet iyileştirme uygulamalarının etkinliği, 60, Türkiye Jeoloji Kurultayı Bildiriler Kitabı, Ankara.

70 58 Çan, T., Duman, T.Y., Çil, E., Mazman, T. (2009). Mersin Merkez ve Erdemli ilçeleri kuzeyinin Coğrafi Bilgi Sistemleri tabanlı heyelan envanter, duyarlılık, olası tehlike ve risk değerlendirmesi, TÜBİTAK-ÇAYDAG:107Y138, Adana. Çan, T., Nefeslioğlu, H.A., Duman, T.Y., Gökçeoğlu, C. ve Sönmez, H., (2007b). Batı Karadeniz Bölgesinde Seçilmiş Üç Farklı Havzanın Akma ve Kayma Duyarlılıklarının Ayrı Ayrı Değerlendirilmesi, Erdoğan Yüzer Mühendislik Jeolojisi Sempozyumu, Bildiriler Kitabı, İstanbul. Çan, T., Nefeslioğlu, H.A., Gökçeoğlu, C., Sönmez, H. ve Duman, T.Y., (2005). Susceptibility assessments of shallow earthflows triggered by heavy rainfall at three catchments by logistic regression analyses, Geomorphology, 72, Çil, E., (2009). Erdemli (Mersin) yöresinin coğrafi bilgi sistemleri tabanlı heyelan olası tehlike değerlendirmesi, Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Adana. Dehn M., Gartner, H. and Dikau, R., (2001). Principles of semantic modeling of landform structures, Computers & Geosciences, 27, Dönmez, M. ve Akçay, A.E., (2010). Türkiye Jeoloji Haritaları, 1: Ölçekli Çankırı-H30 Paftası ve Açıklaması, MTA Jeoloji Etütleri Dairesi, Ankara: No:138. DSİ Türkiye havza Haritası, Orman ve Su İşleri Bakanliği Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü, 2014 yılı faaliyer raporu. Duman, T.Y., Çan, T. ve Emre, Ö., (2011). Türkiye Heyelan Envanteri Haritası - 1/1,500,000 Ölçekli, MTA Özel Yayınlar Serisi-27, Ankara. Duman, T.Y., Olgun, Ş., Çan, T., Nefeslıoğlu, H.A., Hamzaçebi., S. Durmaz, S., Emre, Ö., Ateş, Ş., Keçer, M. ve Çörekçıoğlu, Ş., (2007). Türkiye Heyelan Envanteri Haritası- 1/ ölçekli Sinop Paftası, MTA Özel Yayınlar Serisi-7, Ankara. Ege, İ. ve Bayraktaroğlu, A., (2007). İMKB Şirketlerinin Hisse Senedi Getiri Başarılarına Lojistik Regresyon Tekniği ile Analizi, ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 10, Egeran, E.N and Lahn, E., (1951). Kuzey ve Orta Anadolu nun Tektonik Durumu, MTA Dergisi, 41, Eker, A.M., Dikmen, M., Cambazoğlu, S. ve Akgün, H., (2012). Bartın, Ulus İlçesi İçin Yapay Sinir Ağı Ve Lojistik Regresyon Yöntemlerinin Heyelan Duyarlılık Çalışmasına Uygulanması ve Karşılaştırılması, Journal of the Faculty of Engineering and Architecture of Gazi University, 27(1), Emre, Ö., Duman, T.Y., Özalp, S., Elmacı, H., Olgun, Ş. ve Şaroğlu, F., (2013). 1/ Ölçekli Türkiye Diri Fay Haritası, MTA Genel Müdürlüğü, Özel Yayınlar Serisi, Ankara, Türkiye. Ercanoğlu, M. ve Gökçeoğlu, C., (2004). Use of fuzzy relations to produce landslide susceptibility map of a landslide prone area (West Black Sea Region, Turkey), Engineering Geology, 75,

71 59 Ergünay, O., (1999). A Perspective of Disaster in Turkey: Issues and Prospects, Urban Settlements and Natural Disasters, Proceedings of UIA Region II Workshop, Chamber of Architects of Turkey. Gökçeoğlu, C. ve Aksoy, H., (1996). Landslide susceptibility mapping of the slopes in the residual soils of the Mengen region (Turkey) by deterministic stability analyses and image processing techniques, Eng, Geol, 44, Gökçeoğlu, C., (2004). A Fuzzy model to predict the uniaxial compressive strength and the modulers of elasticity of a problematic rock, engineering Applications of Artificial İntelligence, 17(1), Guzzettı, F. Cardınallı, M. Reichenbach, P., and Carrara, A. (2000). Comparing Landslides Maps: a case study in the Upper Tiber Basin, Central Italy, Env, Manag, 25 (3), Guzzetti, F., Carrara, A., Cardinali, M. and Reichenbach, P., (1999a). Landslide hazard evaluation: a review of current techniques and their application in a multi scale study, Central Italy, Geomorphology, 31, Guzzetti, F., Carrara, A., Cardinali, M. and Reichendach, P., (1999b). Use of GIS Technology in The Prediction on Monitoring of Landslide Hazard, Natural Hazards, 20 (2-3), Hakyemez, Y., Bozkurt, M.Y., Bilginer, E., Pehlivan, Ş., Can, B., Değer, Z. ve Sözeri, B., (1986). Yapraklı-Ilgaz-Çankırı-Çandır Dolayının Jeolojisi, MTA Raporu, 7966, Ankara. Huggett, R. and Cheesman, J., (2002). Topography and the environment. Pearson Eduction Limited, Harlow, United Kingdom. İnternet: Carrara, A., Cardınalı, M., Guzzetti, F. and Reıchenbach, P. (1991). GIS based techniques for mapping landslide hazard URL: o%2cit&date= Son Erişim Tarihi: İnternet: Corine Land Cover (1985). Corine Programme was İnitiaded in The Europan Union, URL: blications%2fcord-landcover.&date= son Erişim Tarihi: Kalafat, D., Güneş, Y., Kara, M., Deniz, P., Kekovalı, K., Kuleli, H.S., Gülen, L., Yılmazer, M. ve Özel, N.M., (2011). Bütünleştirilmiş Homojen Türkiye Deprem Kataloğu ( ) M 4,0, Boğaziçi Üniversitesi Yayınları, İstanbul. Kavzoglu, T., Çölkesen, İ. ve Yomralıoğlu, T., (2015). Object Based classification with rotation forest ensemble Learning algorithm using very high resolition WorldView-2, İmage Remote Sensing Latters, 16(11), Kavzoğlu, T., Çölkesen, İ. ve Şahin, E.K., (2012). Heyelan duyarlılık haritasının üretilmesinde kullanılan faktörlerin etkilerinin araştırılması: Düzköy örneği, IV.

72 60 Uzaktan algılama ve Coğrafi bilgi sistemleri Sempozyumu (UZAL- CBS 2012), Zonguldak. Ketin, İ., (1962). 1/ Ölçekli Türkiye Jeoloji Haritası Sinop Paftası ve İzahnamesi, MTA Yayını, Ankara. Lahn, E., (1949). Orta Anadolu nun Jeolojisi Hakkında Düşünceler, Türkiye Jeoloji Kongresi Bülteni, II(1). Mazman, T. ve Çan, T., (2007). Mantıksal Regresyon Yöntemi İle Kumluca Havzası (Batı Karadeniz) Heyelan Duyarlılık Değerlendirmesi; Mühendislik Jeolojisinde Çağdaş Uygulamalar Sempozyumu, Pamukkale Üniversitesi Denizli. Mazman, T. ve Çan, T., (2013). Heyelan Duyarlılık Haritaları ve Doğruluğu, 66, Türkiye Jeoloji Kurultayı, Bildiri Özleri Ankara. Mazman, T., (2005). Coğrafi Bilgi Sistemleri ve İstatiksel Analiz Teknikleri ile Kumluca (GD Bartın) Heyelan Duyarlılık Değerlendirmesi, Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü. Moore, I.D., Grayson, R.B. and Ladson, A.R., (1991). Digital terrain modeling: a review of hydrological, geomorphological and biological applications, Hydrological Processes 5, Özşahin, E., (2013). CBS kullanılarak Hatay ili heyelan duyarlılık analizi, Anadolu Doğa Bilimleri Dergisi, 4(1), Pachauri, A.K and Pant, M., (1992). Landslide hazard mapping based on geological attributes, Engineering Geology, 32, Paulin, G.L., Bursik, M., Hubp, J.L., Mejia, L.M.P. and Quesada, F.A., (2014). A GIS method for landslide inventory and susceptibility mapping in the Rio El Estado watershed, Pico de Orizaba volcano, Mexico, Natural Hazards 71, Pike, R.J. and Dikau, R., (1995). Advances in geomorphometry, Z, Geomorphol. N,F., Suppl, Bd, 101, 238. Pike, R.J., (2002). A Bibliography of Terrain Modeling (Geomorphometry), the Quantitative Representation of Topography-Supplement 4,0, Open-File Report , U,S, Geological Survey. Soeters, R. and Van Westen, C.J., (1996). Landslides, investigation and mitigation. Transportation Research Board, National Research Council, Special Report, 247, SPSS for Windows, REL, 15, Chicago: SPSS Inc. Süzen, M.L. and Doyuran, V. (2004b). A comparison of the GIS based landslide susceptibility assessment methods: multivariate versus bivariate, Environmental Geology, 45,

73 61 Şeker, N.P ve Kılıç., R., (2013). Kırıkkale-Kalecik (Ankara) Karayolundaki Heyelanların Jeoteknik Değerlendirmesi, 64. Jeoloji Kurultayı, Ankara. Tankut, A., (1985). Ankara ofiyolitli melanj kuşağı içindeki ofiyolitik kayaçların tektonik oluşum ortamlarına jeokimyasal bir yaklaşım, MTA Dergisi, 110, Tekin, S., (2014). Kadirli-Aslantaş (Osmaniye) Dolayının CBS Tabanlı Heyelan Duyarlılık Değerlendirmesi, Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Adana. Tekin, S., Çan, T., Mazman, T. ve Duman, T.Y. (2015). Doğu Akdeniz Bölgesinin Yapay Sinir Ağları Yöntemi İle Heyelan Duyarlılık Değerlendirmesi, Mühendislik Jeolojisi, Trabzon. Thiery, Y., Malet, J.P. and Maquaire, O., (2007). How to link statistical and deterministic models for Assessing landslide hazard?, Europan Geosicience Union, Vienne. Türkecan, A., Hepşen, N., Papak, İ., Akbaş, B., Dinçel, A., Karataş., S., Özgür, İ.B., Akay, E., Bedi, Y., Sevin, M., Mutlu, G., Sevin., D., Ünay, E. ve Saraç., G., (1991). Seben- Gerede (Bolu), Güdül-Beypazarı (Ankara) ve Çerkeş-Orta-Kurşunlu (Çankırı) yörelerinin jeolojisi ve volkanik kayaçların petrolojisi. MTA Raporu. Derleme No:9193. Ünsal, N., (2015). İnşaat Mühendisleri için Jeoloji, Nobel Akademik Yayıncılık, Ankara. Van Den Eeckhaut, M., Vanwalleghem, T., Poesen, J., Govers, G., Verstraeten, G. and Vandekerckhove, L., (2005). Prediction of landslide susceptibility using rare events logistic regression: A case-study in the Flemish Ardennes (Belgium) Geomorphology, 76(3-4), Van Westen, C.J., Rengers, N., Terlien, M.T.J. and Soeters, R., (1997). Prediction of the occurrence of slope instability phenomenal through GIS-based hazard zonation, Geologische Rundschau, Springer-Verlag, 86, Van Westen, C.J., Van Asch, T.W. and Soeters, J.R., (2006). Landslide hazard and risk zonation-why is it still so difficult?. Bull Eng Geol Env, 65, Wang, H.B and Sassa, K., (2005). Rainfall-Induced Landslide Hazard assessment using artifical, Natural Networks, 31, Weiss, A., (2001). Topographic Position and Landforms Analysis, Poster presentation, ESRI User Conference, San Diego, CA. Wilson, J.P. and Gallant, J.C., (2000). Terrain Analysis: Principles and Applications. John Wiley and Sons: New York. WP/WLI, (1990). A suggested method for reporting a landslide, Bulletin of the International Association of Engineering Geology, 41, Yeşilnacar, E. ve Topal, T., (2005). Landslide susceptibility mapping A comparison of logistic regression and neural networks methods in a medium scale study, Hendek region (Turkey). Engineering Geology, 79,

74 62

75 63 ÖZGEÇMİŞ Kişisel Bilgiler Soyadı, adı : ELMACI Hasan Uyruğu : T.C. Doğum tarihi ve yeri : Boyabat Medeni hali : Evli Telefon : Faks : hasan.elmaci@mta.gov.tr Eğitim Derece Eğitim Birimi Mezuniyet tarihi Lisans Ankara Üniversitesi Jeoloji Mühendisliği 2002 Şubat Lise Ankara Başkent Lisesi 1993 Haziran İş Deneyimi Yıl Yer Görev 2004-Halen MTA Genel Müdürlüğü Jeoloji Mühendisi Yabancı Dil İngilizce Yayınlar Çan, T., Duman, T.Y., Nefeslioğlu, H.A., Olgun, Ş., Durmaz, S., Hamzaçebi, S., Elmacı, H. ve Çörekçioğlu, Ş., (2007). 1: ölçekli Adana paftasında yer alan heyelanların dağılımı. Çukurova Üniversitesi, Jeoloji Mühendisliği Bölümü 30. Yıl Sempozyumu. Bildiri Özleri Kitabı, Çukurova Üniversitesi, Adana. Duman, T.Y., Çan, T., Nefeslioğlu, H.A., Gökçeoğlu, C., Olgun, Ş., Durmaz, S., Hamzaçebi, S., Sönmez, H., Elmacı, H. ve Çörekçioğlu, Ş., (2006). Bölgesel ve Orta Ölçekli Heyelan Envanter Haritaları ve Önemi. TMMOB Jeoloji Mühendisleri Odası, Trabzon Şubesi, 1. Heyelan Sempozyumu, Bildiri Özleri kitabı, Trabzon. Duman, T.Y., Çan, T., Olgun, Ş., Nefeslioğlu, H.A., Durmaz, S., Hamzaçebi, S., Elmacı, H. ve Çörekçioğlu, Ş., (2009). Türkiye Heyelan Envanteri Haritası-1/ ölçekli Hatay Paftası, MTA Özel Yayınlar Serisi-24, 23. Ankara.

76 64 Duman, T.Y., Çan, T., Olgun, Ş., Nefeslioğlu, H.A., Hamzaçebi, S., Elmacı, H., Durmaz, S. ve Çörekçioğlu, S., (2009). Türkiye Heyelan Envanteri Haritası-1/ ölçekli Adana Paftası, MTA Özel Yayınlar Serisi-23, 19. Ankara. Duman, T.Y., Elmacı, H., Kürçer, A., Kara, M., Özdemir, E., Yavuzoğlu, A., Uygun Güldoğan, Ç., Yurtseven, E., Özalp, S. ve Emre, Ö., (2015). Doğu Anadolu Fayı nın Kuzey Kolunda Paleosismolojik Değerlendirmeler, ATAG-19 Çalıştayı, Sakarya Üniversitesi Jeofizik Mühendisliği Bölümü, Sakarya. Duman, T.Y., Elmacı, H., Olgun, Ş., Özalp, S., Kürçer, A., Çan, T., Kop, A., Özaksoy, V., Kara, M., Özdemir, E., Uyanık, Ö., Uygun, Ç., Yavuzoğlu, A., Yurtseven, E. ve Emre, Ö., (2014). Güney Marmara Diri faylarında paleosismolojik araştırmalar. 67. Türkiye Jeoloji Kurultayı, MTA Genel Müdürlüğü Kültür Sitesi, Bildiri Özleri Kitabı, , Ankara. Duman, T.Y., Elmacı, H., Olgun, Ş., Özalp, S., Kürçer, A., Kop, A., Çan, T., Özaksoy, V., Kara, M., Özdemir, E., Uyanık, Ö., Uygun Güldoğan, Ç., Yavuzoğlu, A., Yurtseven, E. ve Emre, Ö., (2014). The Paleoseismological Research Project of Turkey: Southern Marmara Region. AOGS 11th Annual Meeting, Abstract Book, SE17- A017, Royton Sapporo Hotel, Japan. Duman, T.Y., Elmacı, H., Özalp, S., Olgun, Ş. ve Emre, Ö., (2013). Simav Fay Zonunda ilk paleosismolojik bulgular. 66. Türkiye Jeoloji Kurultayı, ODTÜ Kültür ve Kongre Merkezi, Bildiri Özleri Kitabı, 28-29, Ankara. Duman, T.Y., Emre, Ö., Karakaya Gülmez, F., Özalp, S., Elmacı, H., Olgun, Ş., Çörekçioğlu, Ş., Çan, T. ve Şaroğlu, F., (2013). Türkiye Diri Fayları Veri Tabanı. TMMOB Coğrafi Bilgi Sistemleri Kongresi 2013, ODTÜ Kültür ve Kongre Merkezi, Bildiriler İnteraktif CD, Bildiri No: 215, 7, Ankara. Duman, T.Y., Emre, Ö., Özalp, S. ve Elmacı, H., (2011). Türkiye Paleosismoloji Projesi. Aktif Tektonik Araştırma Grubu 15. Toplantısı (ATAG-15), Bildiri Özleri Kitabı, 15-16, Çukurova Üniversitesi, Jeoloji Mühendisliği Bölümü, Adana. Duman, T.Y., Emre, Ö., Özalp, S., Elmacı, H. ve Olgun, Ş., (2012). 1: Ölçekli Türkiye Diri Fay Haritası Serisi, Elazığ (NJ 37-7) Paftası. Seri No: 45, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Ankara-Türkiye. Duman, T.Y., Emre, Ö., Özalp, S., Olgun, Ş. ve Elmacı, H., (2012). 1: Ölçekli Türkiye Diri Fay Haritası Serisi, Şanlıurfa (NJ 37-10) ve Suruç (NJ 37-14) Paftaları. Seri No: 43, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Ankara-Türkiye. Duman, T.Y., Emre. Ö., Özalp, S. ve Elmacı, H., (2011). 1: Ölçekli Türkiye Diri Fay Haritası Serisi, Aydın (NJ 35-11) Paftası. Seri No: 7, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Ankara-Türkiye. Duman, T.Y., Olgun, Ş., Çan, T., Hamzaçebi, S., Durmaz, S., Elmacı, H., Nefeslioğlu, H.A. ve Çörekçioğlu, Ş., (2009). Türkiye Heyelan Envanteri Haritası-1/ ölçekli Van Paftası, MTA Özel Yayınlar Serisi-15, 23, Ankara.

77 65 Duman, T.Y., Olgun, Ş., Çan, T., Nefeslioğlu, H.A., Hamzaçebi, S., Elmacı, H., Durmaz, S. ve Çörekçioğlu, Ş., (2009). Türkiye Heyelan Envanteri Haritası-1/ ölçekli Konya Paftası,' MTA Özel Yayınlar Serisi-22, 22, Ankara. Duman, T.Y., Olgun, Ş., Çan, T., Nefeslioğlu, H.A., Hamzaçebi, S., Elmacı, H., Durmaz S. ve Çörekçioğlu, Ş., (2009). Türkiye Heyelan Envanteri Haritası-1/ ölçekli Diyarbakır Paftası, MTA Özel Yayınlar Serisi-25, 16. Ankara. Duman, T.Y., Olgun, Ş., Çan, T., Nefeslioğlu, H.A., Hamzaçebi, S., Elmacı, H., Durmaz, S. ve Çörekçioğlu, Ş., (2009). Türkiye Heyelan Envanteri Haritası-1/ ölçekli Kayseri Paftası, MTA Özel Yayınlar Serisi-18, 20. Ankara. Duman, T.Y., Olgun, Ş., Çan, T., Nefeslioğlu, H.A., Hamzaçebi, S., Durmaz, S., Elmacı, H. ve Çörekçioğlu, Ş., (2009). Türkiye Heyelan Envanteri Haritası-1/ ölçekli Sivas Paftası, MTA Özel Yayınlar Serisi-17, 21. Ankara. Duman, T.Y., Olgun, Ş., Çan, T., Nefeslioğlu, H.A., Hamzaçebi, S., Elmacı, H., Durmaz, S. ve Çörekçioğlu, Ş., (2009). Türkiye Heyelan Envanteri Haritası-1/ ölçekli Erzurum Paftası, MTA Özel Yayınlar Serisi-16, 26, Ankara. Duman, T.Y., Olgun, Ş., Çan, T., Nefeslioğlu, H.A., Hamzaçebi, S., Durmaz, S., Elmacı, H. ve Çörekçioğlu, Ş., (2009). Türkiye Heyelan Envanteri Haritası-1/ ölçekli Kars Paftası, MTA Özel Yayınlar Serisi-14, 27. Ankara. Duman, T.Y., Olgun, Ş., Durmaz, S., Çan, T., Nefeslioğlu, H.A., Hamzaçebi, S., Elmacı, H. ve Çörekçioğlu, Ş., (2009). 'Türkiye Heyelan Envanteri Haritası-1/ ölçekli Cizre Paftası,' MTA Özel Yayınlar Serisi-26, 19 Ankara. Elmacı, H. ve Emre, Ö., (2012). The First Paleoseismological Findings Along Merzifon- Esencay Splay Fault System, North Anatolian Fault, Turkey. AOGS AGU (WPGM) Joint Assembly, Abstrack Book, SE57-A009, Resorts World Sentosa, Singapore. Elmacı, H., (2015). Kayseri ve Çevresinin Diri Fayları, 75. Yıl Deprem Konferansı, Necip Fazıl Kültür Merkezi, 21 Şubat 2015, Bahçelievler, İstanbul. Elmacı, H., Duman, T.Y., Kara, M., Özaksoy, V., Kop, A., Özalp, S., Yurtseven, E. ve Emre, Ö., (2016). Paleoseismological Findings on the Eastern Limb of the Manyas Bend, NW Anatolia, Turkey, Geophysical Research Abstracts, 18, Elmacı, H., Emre, Ö. ve Çörekçioğlu Ş., (2010). Malatya Fayının Holosen Aktivitesi ve Deprem Potansiyeli. Aktif Tektonik Araştırma Grubu 14. Toplantısı (ATAG-14), Bildiri Özleri Kitabı, Adıyaman Üniversitesi, Jeoloji Mühendisliği Bölümü, Adıyaman. Elmacı, H., Özalp, S., Kara, M., Kop, A. ve Duman, T.Y., (2016). Paleosismologial Findings of The Neotectonic Period Structures Between Inner and Outer Isparta Angles, SW Anatolia, Turkey, 35th IGC, Cape Town, South Africa. Elmacı, H., Özalp, S., Kara, M., Kop, A. ve Duman, T.Y., (2016). Anamas Dağı Bloğunu Sınırlayan Aktif Yapıların Paleosismolojisi, Isparta Büklümü, GB Anadolu, TJK-69, Nisan MTA Kültür Sitesi, Ankara.

78 66 Emre, Ö., Duman, T.Y,. Özalp, S. ve Elmacı, H., (2010). 8 Mart 2010 Başyurt-Karakoçan (Elazığ) Depreminin (Mw: 6.1) Kaynak Fayı Üzerine Düşünceler. Güncel Mini Oturum. 63. Türkiye Jeoloji Kurultayı. Bildiri Özleri Kitabı, Ankara. Emre, Ö., Duman, T.Y., Doğan, Özalp, S., Yıldırım, C., Şaroğlu, F., Kürçer, A., Özaksoy, V., Elmacı, H., ve Koç, G., (2009). Batı Türkiye nin Diri Fay Geometrisi ve Kinematiği. 62. Türkiye Jeoloji Kurultayı, Bildiri Özleri Kitabı, Ankara. Emre, Ö., Duman, T.Y., Elmacı, H., Olgun, Ş. ve Özalp, S., (2012). 1: Ölçekli Türkiye Diri Fay Haritası Serisi, Doğubayazıt (NJ 38-2) Paftası. Seri No: 54, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Ankara-Türkiye. Emre, Ö., Duman, T.Y., Elmacı, H., Özalp, S. ve Olgun, Ş., (2012). 1: Ölçekli Türkiye Diri Fay Haritası Serisi, Malatya (NJ 37-6) Paftası. Seri No: 42, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Ankara-Türkiye. Emre, Ö., Duman, T.Y., Kondo, H., Olgun, Ş., Özalp, S. ve Elmacı, H., (2012). 1: Ölçekli Türkiye Diri Fay Haritası Serisi, Erzincan (NJ 37-3) Paftası. Seri No: 44, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Ankara-Türkiye. Emre, Ö., Duman, T.Y., Kondo, H., Özalp, S. ve Elmacı, H., (2012). 1: Ölçekli Türkiye Diri Fay Haritası Serisi, Tokat (NK 37-13) Paftası. Seri No: 35, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Ankara-Türkiye. Emre, Ö., Duman, T.Y., Olgun, Ş., Elmacı, H. ve Özalp, S., (2012). 1: Ölçekli Türkiye Diri Fay Haritası Serisi, Gaziantep (NJ 37-9) Paftası. Seri No: 38, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Ankara-Türkiye. Emre, Ö., Duman, T.Y., Olgun, Ş., Elmacı, H. ve Özalp, S., (2012). 1: Ölçekli Türkiye Diri Fay Haritası Serisi, Divriği (NJ 37-2) Paftası. Seri No: 41, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Ankara-Türkiye. Emre, Ö., Duman, T.Y., Olgun, Ş., Özalp, S. ve Elmacı, H., (2012). 1: Ölçekli Türkiye Diri Fay Haritası Serisi, Tortum (NK 37-16) Paftası. Seri No: 47, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Ankara-Türkiye. Emre, Ö., Duman, T.Y., Olgun, Ş., Özalp, S. ve Elmacı, H., (2012). 1: Ölçekli Türkiye Diri Fay Haritası Serisi, Erzurum (NJ 37-4) Paftası. Seri No: 48, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Ankara-Türkiye. Emre, Ö., Duman, T.Y., Olgun, Ş., Özalp, S. ve Elmacı, H., (2012). 1: Ölçekli Türkiye Diri Fay Haritası Serisi, Muş (NJ 37-8) Paftası. Seri No: 49, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Ankara-Türkiye. Emre, Ö., Duman, T.Y., Olgun, Ş., Özalp, S. ve Elmacı, H., (2012). 1: Ölçekli Türkiye Diri Fay Haritası Serisi, Kars (NK 38-10) Paftası. Seri No: 50, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Ankara-Türkiye. Emre, Ö., Duman, T.Y., Olgun, Ş., Özalp, S. ve Elmacı, H., (2012). 1: Ölçekli Türkiye Diri Fay Haritası Serisi, Başkale (NJ 38-6) Paftası. Seri No: 55, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Ankara-Türkiye.

79 67 Emre, Ö., Duman, T.Y., Özalp, S. ve Elmacı, H., (2010). 8 Mart 2010 Başyurt-Karakoçan (Elazığ) Depremi Değerlendirme Raporu. MTA Genel Müdürlüğü Jeoloji Etütleri Dairesi, Rapor No: 11298, 28, Ankara. Emre, Ö., Duman, T.Y., Özalp, S. ve Elmacı, H., (2011). 23 Ekim 2011 Van Depremi Saha Gözlemleri ve Kaynak Faya İlişkin Ön Değerlendirmeler. M.T.A Genel Müdürlüğü Web Sitesi. Emre, Ö., Duman, T.Y., Özalp, S., Elmacı, H. ve Olgun, Ş., (2011). 1: Ölçekli Türkiye Diri Fay Haritası Serisi, Çorum (NK 36-16) Paftası. Seri No: 30, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Ankara-Türkiye. Emre, Ö., Duman, T.Y., Özalp, S., Elmacı, H. ve Olgun, Ş., (2012). 1: Ölçekli Türkiye Diri Fay Haritası Serisi, Diyarbakır (NJ 37-11) ve Ceylanpınar (NJ 37-15) Paftaları. Seri No: 46, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Ankara-Türkiye. Emre, Ö., Duman, T.Y., Özalp, S., Elmacı, H. ve Olgun, Ş., (2012). 1: Ölçekli Türkiye Diri Fay Haritası Serisi, Ağrı (NJ 38-1) Paftası. Seri No: 51, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Ankara-Türkiye. Emre, Ö., Duman, T.Y., Özalp, S., Elmacı, H., Olgun, Ş. ve Şaroğlu, F., (2013). Açıklamalı Türkiye Diri Fay Haritası. Ölçek 1: , VI+89s.+bir pafta, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Özel Yayın Serisi-30, Ankara-Türkiye. Emre, Ö., Duman, T.Y., Özalp, S., Olgun, Ş. ve Elmacı, H., (2011). Adana-Kayseri- Kahramanmaraş-Antakya (Kuzey Doğu Akdeniz) Arasının Diri Fayları ve Deprem Potansiyeli. Aktif Tektonik Araştırma Grubu 15. Toplantısı (ATAG-15), Bildiri Özleri Kitabı, 8-9, 19-22, Çukurova Üniversitesi, Jeoloji Mühendisliği Bölümü, Adana. Emre, Ö., Duman, T.Y., Özalp, S., Olgun, Ş. ve Elmacı, H., (2012). 1: Ölçekli Türkiye Diri Fay Haritası Serisi, Van (NJ 38-5) Paftası. Seri No: 52, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Ankara-Türkiye. Emre, Ö., Duman, T.Y., Özalp, S., Olgun, Ş., Elmacı, H. ve Şaroğlu, F., (2013). Türkiye Diri Faylarına Yeni Bir Bakış: MTA'nın Yenilenmiş Türkiye Diri Fay Haritası. 66. Türkiye Jeoloji Kurultayı, ODTÜ Kültür ve Kongre Merkezi, Bildiri Özleri Kitabı, 36-39, Ankara. Emre, Ö., Elmacı, H., Özalp, S. ve Kondo, H., (2013). Merzifon-Esençay Fayı'nın segment yapısı ve Esençay Segmenti'nde paleosismolojik bulgular. 66. Türkiye Jeoloji Kurultayı, ODTÜ Kültür ve Kongre Merkezi, Bildiri Özleri Kitabı, 24-25, Ankara. Emre, Ö., Kondo, H., Duman, T.Y., Özalp, S. ve Elmacı, H., (2012). 1: Ölçekli Türkiye Diri Fay Haritası Serisi, Giresun (NK 37-14) Paftası. Seri No: 40, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Ankara-Türkiye. Emre, Ö., Kondo, H., Özalp, S., Elmacı, H. ve Kürçer, A., (2010). Fault geometry and slip distribution associated with the 1939 Erzincan Earthquake (M: 7.9), North Anatolian Fault. European Geosciences Union General Assembly 2010, Vienna, Austria:.Geophysical Research Abstracts, 12, 2551, 478,

80 68 Emre, Ö., Özalp, S., Kondo, H., Kürçer, A. ve Elmacı, H., (2012). Kuzey Anadolu Fay Sistemi'nin orta ve doğu bölümünün Paleosismolojisi. MTA Genel Müdürlüğü, Rapor No: 11569, 66s., Ankara. Emre, Ö., Özalp, S., Tüysüz, O., Yurtsever, T.Ş., Yıldırım, C., Nefeslioğlu, H.A., Öcal, F., Şahin, H., Ilgar, A., Yanmaz, M.N., Kürçer, A., Ecevitoğlu, B., Özaksoy, V., İslamoğlu, Y., Kaya, S., Hökelekli, E., Duman, T.Y., Doğan, A., Karakuş, E., Esatoğlu, A.H., Elmacı, H. ve Kimençe, T., (2008). Sinop Nükleer Teknoloji Merkezi Jeoloji Araştırmaları Kesin Rapor, MTA Rapor No: 11044, Türkçe 252, İngilizce 426, Ankara. Emre, Ö., Zabcı, C., Duman, T.Y., Sançar, T., Özalp, S., Akyüz, H.S. ve Elmacı, H., (2012). 23 Ekim 2011 Van Depremi (Mw 7.2) Yüzey Kırığı ve Van Gölü nün Kıyı Çizgisinde Depremde Meydana Gelen Yükselmeler. 65. Türkiye Jeoloji Kurultayı, MTA Genel Müdürlüğü Kültür Sitesi, Bildiri Özleri Kitabı, Ankara. Emre. Ö., Duman, T.Y., Elmacı, H., Özalp, S. ve Olgun, Ş., (2011). 1: Ölçekli Türkiye Diri Fay Haritası Serisi, Kırşehir (NJ 36-3) Paftası. Seri No: 25, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Ankara-Türkiye. Emre. Ö., Duman, T.Y., Özalp, S. ve Elmacı, H., (2011). 1: Ölçekli Türkiye Diri Fay Haritası Serisi, Denizli (NJ 35-12) Paftası. Seri No: 12, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Ankara-Türkiye. Emre. Ö., Duman, T.Y., Özalp, S. ve Elmacı, H., (2011). 1: Ölçekli Türkiye Diri Fay Haritası Serisi, Isparta (NJ 36-9) Paftası. Seri No: 17, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Ankara-Türkiye. Emre. Ö., Duman, T.Y., Özalp, S., Elmacı, H. ve Olgun, Ş., (2011). 1: Ölçekli Türkiye Diri Fay Haritası Serisi, Ankara (NJ 36-2) Paftası. Seri No: 20, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Ankara-Türkiye. Emre. Ö., Duman, T.Y., Özalp, S., Elmacı, H. ve Olgun, Ş., (2011). 1: Ölçekli Türkiye Diri Fay Haritası Serisi, Ilgın (NJ 36-6) Paftası. Seri No: 21, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Ankara-Türkiye. Emre. Ö., Duman, T.Y., Özalp, S., Elmacı, H. ve Olgun, Ş., (2011). 1: Ölçekli Türkiye Diri Fay Haritası Serisi, Aksaray (NJ 36-7) Paftası. Seri No: 26, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Ankara-Türkiye. Emre. Ö., Duman, T.Y., Özalp, S., Elmacı, H. ve Olgun, Ş., (2011). 1: Ölçekli Türkiye Diri Fay Haritası Serisi, Yozgat (NJ 36-4) Paftası. Seri No: 31, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Ankara-Türkiye. Emre. Ö., Duman, T.Y., Özalp, S., Elmacı, H. ve Olgun, Ş., (2011). 1: Ölçekli Türkiye Diri Fay Haritası Serisi, Kayseri (NJ 36-8) Paftası. Seri No: 32, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Ankara-Türkiye. Emre. Ö., Duman, T.Y., Özalp, S., Elmacı, H. ve Olgun, Ş., (2011). 1: Ölçekli Türkiye Diri Fay Haritası Serisi, Adana (NJ 36-12) Paftası. Seri No: 33, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Ankara-Türkiye.

81 69 Emre. Ö., Duman, T.Y., Özalp, S., Olgun, Ş. ve Elmacı, H., (2011). 1: Ölçekli Türkiye Diri Fay Haritası Serisi, Afyon (NJ 36-5) Paftası. Seri No: 16, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Ankara-Türkiye. Emre. Ö., Duman, T.Y., Özalp, S., Olgun, Ş. ve Elmacı, H., (2011). 1: Ölçekli Türkiye Diri Fay Haritası Serisi, Çankırı (NK 36-15) Paftası. Seri No: 24, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Ankara-Türkiye. Emre. Ö., Özalp, S., Duman, T.Y., Elmacı, H. ve Olgun, Ş., (2011). 1: Ölçekli Türkiye Diri Fay Haritası Serisi, Konya (NJ 36-10) Paftası. Seri No: 22, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Ankara-Türkiye. Gökçeoğlu, C., Nefeslioğlu, H.A., Sönmez, H., Duman, T.Y., Çan, T., Çörekçioğlu, Ş., Durmaz, S., Olgun Ş., Hamzaçebi, S. ve Elmacı, H., (2006). Bölgesel ve Orta Ölçekli Heyelan Duyarlılık, Tehlike ve Risk Değerlendirmeleri. TMMOB Jeoloji Mühendisleri Odası, Trabzon Şubesi, 1. Heyelan Sempozyumu, Bildiri Özleri Kitabı, Trabzon. Kara, M., Elmacı, H., Yavuzoğlu, A., Ersin, Ö., Güldoğan, Ç.U. ve Duman, T.Y., (2016). Yumurtalık Fayının Holosen Aktivitesine İlişkin Paleosismolojik Bulgular, TJK-69, Nisan MTA Kültür Sitesi, Ankara. Kondo, H., Özalp, S., Elmacı, H. ve Duman, T.Y., (2014). Slip repetition reconstructed by 3D trenching survey on the 1939 surface rupture, North Anatolian fault system, Turkey. AOGS 11th Annual Meeting, Abstract Book, SE17-A016, Royton Sapporo Hotel, Japan. Kondo, H., Özalp, S., Elmacı, H. ve Emre, Ö., (2010). Long paleo-earthquake history on the 1939 Erzincan earthquake segment along the North Anatolian Fault system Annual Meeting of Japanese Society for Active Fault Studies, poster, Japan. Kondo, H., Özalp, S., Elmacı, H. ve Emre, Ö., (2012). The high-resolution paleoseismic record on the 1939 surface rupture, North Anatolian Fault system, Turkey. AOGS AGU (WPGM) Joint Assembly, Abstract Book, SE57-A007, Resorts World Sentosa, Singapore. Kop, A., Özalp, S., Elmacı, H., Kara, M. ve Duman, T.Y., (2014). Paleosismolojik Bulgular Işığında Mustafakemalpaşa Fayı'nın Aktif Tektonik Özellikleri, Bursa, KB Anadolu, ATAG-18 Çalıştayı, Sıtkı Koçman Üniversitesi, Muğla. Özaksoy, V., Elmacı, H., Kara, M., Yurtseven, E. ve Duman, T.Y., (2013). Orhaneli Fayının (Bursa Güneyi) Kuvaterner Aktivitesine İlişkin İlk Paleosismolojik Bulgular, ATAG-17 Çalıştayı, Akdeniz Üniversitesi, Antalya. Özalp, S,. Emre, Ö,. Duman, T.Y,. Şaroğlu, F,. Özaksoy, V., Elmacı, H. ve Koç, G., (2009). Çivril Graben Sistemi: Morfotektonik Yapısı ve Diri Fay Özellikleri, GB Türkiye. 62. Türkiye Jeoloji Kurultayı, Bildiri Özleri Kitabı, Ankara. Özalp, S., Aydemir, B.S., Olgun, Ş., Şimşek, B., Elmacı, H., Evren, M., Emre, Ö., Aydın, M.B., Kurtuluş, O., Öcal, F., Can, A.Z., Yanmaz, M.N., Apa, R. ve Duman, T.Y., (2016). 23 Ekim Van Depremi (Mw:7,2) Kaynak Fayı Batı Devamının ve Edremit

82 70 Körfezindeki Yapıların Sismik Yansıma Verileriyle Araştırılması, Van Gölü, Doğu Anadolu, MTA Dergisi, Ankara. Özalp, S., Elmacı, H., Kara, M., Kop, A. ve Duman, T.Y., (2015). Sarıidris fayının Aktif Tektonik Özellikleri ve Holosen Aktivitesine İlişkin İlk Paleosismolojik Bulgular, ATAG-19 Çalıştayı, Sakarya Üniversitesi Jeofizik Mühendisliği Bölümü, Sakarya. Özalp, S., Emre, Ö., Aydemir, B.S., Olgun, Ş., Evren, M., Elmacı, H., Öcal, F., Duman, T.Y., Gökkaya, A., Kurtuluş, O., Aydın, M.B., Yanmaz, M.N., Can, A.Z., Şimşek, B. ve Apa, R., (2013). Van Fayı boyunca izlenen Kuvaterner deformasyonları ve 23 Ekim 2011 Van Depremi ile karşılaştırılması. 66. Türkiye Jeoloji Kurultayı, ODTÜ Kültür ve Kongre Merkezi, Bildiri Özleri Kitabı, 44-45, Ankara. Özalp, S., Emre, Ö., Elmacı, H. and Kondo, H., (2012). Paleoseismological behaviour of the Ezinepazarı segment of the 1939 surface rupture, North Anatolian Fault, Turkey. AOGS AGU (WPGM) Joint Assembly, Abstract Book, SE57-A008, Resorts World Sentosa, Singapore. Özalp, S., Zapcı, C., Elmacı, H. ve Sançar, T., (2011). 23 Ekim 2011 Van ve 09 Kasım 2011 Edremit (Van) Depremleri. TÜBİTAK, Bilim ve Teknik Dergisi, 529, 16-20, Yavuzoğlu, A., Özalp, S., Elmacı, H., Kara, M., Yurtseven, E. ve Duman, T.Y., (2016). Karataş Fayı: İskenderun Körfezinin Güncel Tektoniğine Paleosismolojik Bir Bakış, TJK-69, Nisan MTA Kültür Sitesi, Ankara. Yıldırım, G. ve Elmacı, H., (2009). Antalya Döşemealtı Çubukbeli Mevkii Taş Ocağı Kaya Kayması Jeofizik Manyetik Etüt Raporu. MTA Genel Müdürlüğü Jeofizik Etütleri Dairesi, Rapor No: 11103, Ankara.

83 GAZİ GELECEKTİR...