Gýda Sektöründe Saðlýk Beyanlarý ve Reklam. Konferans Notlarý 3 Ekim 2006 Ankara

Transkript

1 Gýda Sektöründe Saðlýk Beyanlarý ve Reklam Konferans Notlarý 3 Ekim 2006 Ankara

2 Copyright Gýda Sektöründe Saðlýk Beyanlarý ve Reklam Bu kitabýn tüm haklarý Türkiye Gýda ve Ýçecek Sanayii Dernekleri Federasyonu na aittir. Kaynak gösterilmeksizin kýsmen veya tamamen alýntý yapýlamaz, hiçbir yöntemle kopya edilemez, çoðaltýlamaz ve yayýnlanamaz. Yayýncý: Comart Kurumsal Ýletiþim Hizmetleri Düzenleme: Dr. Ýsmail MERT Editör: Gülay ÖLMEZ Tercüme: Keyhan Tercüme Bürosu Tasarým: Figen KOCAMAN Basým ve Cilt: Nurol Matbaacýlýk ve Ambalaj San. A.Þ. Birinci Basým: Aralýk 2006 Ankara Konferans Notlarý 3 Ekim 2006 Ankara özel ek

3 Ýçindekiler Önsöz Þemsi KOPUZ Türkiye Gýda ve Ýçecek Sanayii Dernekleri Federasyonu Baþkaný Ali COÞKUN Sanayi ve Ticaret Bakaný Doç Dr. Adem ÞAHÝN Sanayi ve Ticaret Bakanlýðý Müsteþarý Oturum Baþkaný Prof. Dr. Sevinç YÜCECAN H.Ü Beslenme ve Diyetik Bölümü Beslenme Bilimleri ABD Baþkaný FONKSÝYONEL BESÝNLER: YAÞAM KALÝTESÝNÝ YÜKSELTMESÝNDEKÝ ROLLERÝ Prof. Dr. Ali Atýf BÝR Bahçeþehir Üniversitesi Ýletiþim Fakültesi Dekaný KÝME, NÝYE GÜVENMÝYORUZ? Prof. Dr. Nevzat ARTIK Tarým ve Köyiþleri Bakanlýðý Koruma ve Kontrol Genel Müdür Yardýmcýsý BESLENME VE SAÐLIK BEYANLARI KONUSUNDA YASAL DÜZENLEMELER Yard. Doç. Dr. Turan BUZGAN Saðlýk Bakanlýðý, Temel Saðlýk Hizmetleri Genel Müdürü FONKSÝYONEL GIDALAR VE SAÐLIK ETKÝ DEÐERLERÝ Özcan PEKTAÞ Sanayi ve Ticaret Bakanlýðý, Tüketicinin ve Rekabetin Korunmasý Genel Müdürü GIDA REKLAMLARINDA SAÐLIK BEYANLARI

4 Önsöz Günümüzde artýk ülkeler arasýnda ticari sýnýrlar tamamen kalkmakta, sadece siyasi ve coðrafi sýnýrlar kalmaktadýr. Böylece dünya, adýna küreþelleþme dediðimiz büyük bir pazara doðru hýzla ilerlemektedir. Bu durum ayný zamanda dünyada çýlgýn bir rekabeti de beraberinde getirmekte olup, bu süreçte ayakta kalmanýn tek yolu ise teknoloji öncülüðünde yeniden yapýlanmaktan geçmektedir. Öte yandan ülke olarak; rekabete açýk piyasa þartlarýnda, ekonomimizi ve tüketicimizi korumak için bir takým baðýmsýz kurum ve kuruluþlarý oluþturduk. Bunlardan en önemlisi haksýz rekabeti önlemek için oluþturulan Rekabet Kurumu dur. Bunun hemen yanýnda baðýmsýz kalite güvence konusunda belgelendirme yapan kuruluþlarý denetleyen Akreditasyon Kurumu, sýnayi mülkiyet haklarýný saðlayan marka ve patent tescili yapan Paten Enstitüsü, tüketiciyi yanýltýcý reklamlardan korumak için oluþturulan ve toplumun bütün kesimlerinin temsil edildiði Reklam Kurulu dur. Ayrýca Türkiye genelinde, insan saðlýðýyla ve insan beslenmesiyle doðrudan ilgili olan gýda maddeleri baþta olmak üzere, önümüzdeki günlerde daha verimli bir denetim sistemine doðru gidiyoruz. Bununla birlikte artýk günümüzde her þeyi devletten bekleme zamaný da geçmiþtir. Demokrasilerde hem demokrasinin yerleþmesi hem de hukukun üstünlüðünün yaþanmasýnda; özgürlükler bakýmýndan, 4

5 sivil toplum kuruluþlarý fevkalade önem taþýmaktadýr. Bu bakýmdan, bir sivil toplum kuruluþu olan Türkiye Gýda ve Ýçecek Sanayii Dernekleri Federasyonu nun, gýda konusunda yürüttüðü çalýþmalarý yakýndan takip ediyor, takdirle karþýlýyoruz. Federasyonun bundan sonraki yapacaðý çalýþmalarda da Bakanlýk olarak her türlü desteði vereceðimizden kimsenin kuþkusu olmasýn. Nitekim, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliði bünyesinde gýda sektörünün sorunlarýnýn deðerlendirilip, çözüm üretilmesine yönelik olarak sektör meclisleri oluþturulmuþtur. Önümüzdeki günlerde bu konudaki çalýþmalar daha da hýzlandýrýlacaktýr. Türkiye Gýda ve Ýçecek Sanayii Dernekleri Federasyonu nun son günlerde gündemimizi ilgilendiren; kamuoyunun bilinçlendirilmesi, üreticilerimizin doðru bilgilendirilmesi, reklam sektörünün doðru-yanlýþ veya hassasiyetler konusundaki ayýrýmý yerinde yapabilmesi için yaptýðý toplantý ve yayýnlarý fevkalade önemli buluyor, destekliyor ve baþarýlarýnýn devamýný diliyorum. Ali COÞKUN Sanayi ve Ticaret Bakaný 5

6 Þemsi KOPUZ Türkiye Gýda ve Ýçecek Sanayii Dernekleri Federasyonu Baþkaný Sayýn Bakaným, Deðerli Konuklar, Sektörümüzün Kýymetli Temsilcileri, Saygýdeðer Basýn Mensuplarý Sözlerime Türkiye Gýda ve Ýçecek Dernekleri Federasyonu ve þahsým adýna hepinize hoþ geldiniz diyerek baþlamak istiyorum. Týp biliminin en büyük ismi Hipokrat demiþ ki Ýlacýnýz gýda, gýdanýz ilaç olsun Aslýnda bu sözün altýnda yatan felsefeye baktýðýnýzda, bugünkü Fonksiyonel gýda kavramýný anlamak ve irdelemek daha da kolaylaþmakta. Hepimizin bildiði gibi Gýda sektörünün bütünü içinde özellikle Fonksiyonel Gýdalar ; Beslenme ve Saðlýk arasýndaki tüketici bilinci geliþtikçe tüm dünyada olduðu gibi ülkemizde de büyüyecek bir üretim kalemi olacaktýr. Bu büyümeye paralel olarak sektörün ve üreticilerin en önemli görevleri arasýnda tüketicinin bilgilendirilmesi gelmekte. Bilgilendirmenin ise en kolay ve kýsa yolu baþta televizyon reklamlarý. Biz 8 ay önce Tarým Bakanýmýz Methi Eker e gidip bu konuda sektörün taleplerini dile getirdiðimizde 3 temel kriter sunduk kendisine. Beslenme ve Saðlýk arasýndaki tüketici bilinci geliþtikçe tüm dünyada olduðu gibi ülkemizde de büyüyecek bir üretim kalemi olacaktýr. 1.Dünya Saðlýk Örgütü verileri 2.FAO raporlarý 3.Avrupa Birliði ndeki düzenlemeler. 7

7

8 Þemsi KOPUZ Dolayýsýyla yapýlan düzenlemenin hukuka aykýrý bir durumu sözkonusu deðildir. Ýnsan saðlýðý ve tüketicinin korunmasý açýsýndan baktýðýmýzda ise söz Bilim indir. Bilim adamýnýndýr. Biz BÝLÝMA- DAMININ öngördüðü bilimsel gerçekler dýþýnda hiçbir referans noktasýna itibar etmeyiz. Ve inanýyorum ki burada bulunan herkes benimle ayný görüþtedir. Federasyon olarak her konuda açýk ve þeffaf bir anlayýþla hareket ediyoruz; reklamlarla ilgili bu konu ne zaman Sanayi Bakanlýðý gündemine geldi; dedik ki hemen bir araya gelelim her boyutuyla bu konuyu kamuoyu önünde konuþup tartýþalým ve doðru ne ise onu bulalým. Biz Etiketleme Tebliði nin yayýnlanmasýndan önce de ayný þeffaf anlayýþta idik. Kimseyle kapalý kapýlar arkasýnda bir iþimiz olmadý. Olmaz da.. Reklamlarla ilgili bu konu ne zaman Sanayi Bakanlýðý gündemine geldi; dedik ki hemen bir araya gelelim her boyutuyla bu konuyu kamuoyu önünde konuþup tartýþalým ve doðru ne ise onu bulalým. Ben bugünkü konferansýn muhteviyatýna dair bir þey söylemek istemiyorum. Sadece bugüne kadar ki geliþmelere istinaden doðan cevap hakkýmý sektörüm ve federasyonum adýna huzurunuzda kullanmak istedim. Bugün burada bu düzenleme sonrasýnda baþlayan kampanyalara iliþkin rahatsýzlýklarý ve bundan sonraki yol haritamýzý konuþacaðýz. Konuþmacýlarýmýzýn tamamý gerek bilimsel gerekse de bürokratik olarak alanlarýnda uzman ve konuyu her boyutuyla gayet iyi bilen saygýdeðer dostlarýmýz. Katýlýmcýlarýmýz ise her biri kendi alanýnda fikir önderi kabul edebileceðimiz nitelikte saygýdeðer kiþiler. Güvenlik, Saðlýk, Halk Saðlýðý, Tüketici Güvenliði ve tüketicinin doðru bilgilendirilmesi ve hepsinden öte Tüketicinin Bilgi Alma Haklarý gibi konunun anahtar sözcüklerinin etra- 9

9 Þemsi KOPUZ fýnda hep beraber ortak aklý bulabilmemiz için konunun her yönüyle tartýþýlmasý ve günün sonunda bu salondan bir fikir birliði ile ayrýlýnmasý ise en temel hedefimizdir. Ben bu vesile ile baþta Sayýn COÞKUN a, bütün katýlýmcýlarýmýza Federasyonum ve þahsým adýna þükranlarýmý sunuyor ve yaklaþan Ramazan bayramýnýzý þimdiden kutluyorum. *** 10

10 Ali ÇOÞKUN Sanayi ve Ticaret Bakaný Türkiye Büyük Millet Meclisi mizin çok deðerli Tarým Komisyonu Baþkaný, çok deðerli baþkanlar, deðerli konuklar, sektörün deðerli temsilcileri, basýnýmýzýn deðerli temsilcileri. Böylesine güzel bir toplantýda sizlerle beraber olmanýn mutluluðunu yaþýyorum ve bu toplantýyý düzenleyen arkadaþlarý tebrik ediyorum, emeði geçenleri tebrik ediyorum. Bu duygularla hepinizi þahsým ve bakanlýðým adýna saygýyla sevgiyle selamlýyorum. Dünün siyasi ve ideolojik dengelerinin yerini þimdi teknoloji öncülüðünde ekonomik dengeler yer almakta. Deðerli konuklar, Dünya geçen asrýn dünyasý deðil. Bu asýrda dünyada yeniden yapýlandýrma süreci baþladý. Adý da konmuþ; global market, küreselleþme. Küreselleþmeyi ben her yerde çok basite indirerek karar veriyorum. Artýk, ülkeler arasýndaki ekonomik sýnýrlar, gümrük duvarlarý tamamen kalkmakta sadece siyasi ve coðrafi sýnýrlar kalmaktadýr. Bu hýzlý bir rekabeti, çýlgýn bir rekabeti beraberinde getirmektedir. Öyleyse, bu süreçte ayakta kalmanýn tek yolu teknoloji öncülüðünde yeniden yapýlanmaya baðlýdýr. Çünkü dünün siyasi ve ideolojik dengelerinin yerini þimdi teknoloji öncülüðünde ekonomik dengeler yer almakta. Ýþte Avrupa Birliði böyle bir düþünceden oluþmuþ bir birlik. Dolayýsýyla dünyadaki ekonomik dengelerin kurulmasýnda Türkiye nin de kendisine çeki düzen verme zamaný geldi, geçiyor. Yani artýk bir sabah kalkýnca Türkiye hazýrlýksýz yakalandý deme lüksü yok. Ýþte bu yapýlanma çerçevesinde zor da olsa, özellikle 40 yýlý aþkýn süredir kapýsýnda bekletilen Türkiye, Avrupa Birliði nde attýðý 11

11 Ali Coþkun Halkýn top yekun olarak aldatýlmamasý için büyük mücadele verdiðimiz bir dönemi yaþýyoruz. önemli adýmlarla müzakere masasýna oturmuþ bir ülke olarak bütün mevzuatýný Avrupa Birliði normlarýna uyumlama mecburiyetinde. Biz Bakanlýk olarak sanayiyi ilgilendiren konular baþta olmak üzere 161 direktifle 159 tanesini uyumlaþtýrdýk. Türk Standartlarý Enstitüsü nün standardý var. Bunun tanesi Avrupa normlarýyla çakýþýyor. Avrupa normlarýyla ilgili olan standartlarýn % 98 i uyumlaþtýrýldý sayfayý aþkýn bir mevzuat. Ayrýca rekabete açýk serbest piyasa ekonomilerinde olmazsa olmaz kurumlar vardýr. Bunlardan bir tanesi de Rekabet Kurulu dur. Çok saðlýklý olarak çalýþmaktadýr. Geçen yýl OECD tarafýndan tamamen akredite edilmiþtir ve haksýz rekabeti önlemek için Rekabet Kurumu çalýþmalarýna devam etmektedir. Hemen bunun yanýnda sivil toplum örgütlerinin öncülüðünü yaptýðý özellikle gönüllü kuruluþlarýn akredite edilmesi haliyle çeþitli konularda güvence kalite belgesi veren kuruluþlarý belirlemek için akreditasyon kurumu çalýþmalarýný yürütüyor. Hemen onun yanýnda sýnai mülkiyet haklarý fevkalade önemlidir. Patent enstitümüz yine saðlýklý çalýþmalarýný yürütüyor. Yani bu konuda daha fazla vaktinizi almak istemiyorum. Rekabete açýk serbest piyasa koþullarýna bütün kurumlarýn, özel sektör dahil, devlet birimlerinin hýzla uyma zamaný geldi, geçiyor. Ýþte bu çerçevede biz iktidar olur olmaz insan merkezli bir yönetime inandýðýmýz için, dünya da oraya doðru yöneldiði için ve kul hakký, mübarek ramazan olduðu için irtica sayýlmazsa birazcýkta öyle deðinelim, bizim inançlarýmýzda fevkalade yer almaktadýr ve tüketicinin haklarýnýn korunmasýnda kul hakký çok öne çýkmaktadýr. Yani bir tarafta yasa emrediyor bunu, laik devlet düzeni içinde 12

12 Ali Coþkun yasalara uyma bakýmýndan, diðer taraftan toplumun sosyal yapýsýnda inançlarý aldatma ve aldatýlmayý reddediyor. Ýþte bunun için tüketici haklarýnýn korunmasý yasasýný öncelikle çýkardýk. Bu yasa çerçevesinde faaliyet gösteren Reklam Kurulu 29 kiþiden oluþturulmuþ olup kamu, sivil toplum örgütleri ve meslek kuruluþlarý temsilcilerinden müteþekkildir. Diðer taraftan halkýn aldatýlmasýnda ya da doðru bilgilendirilmesinde en önemli etken olan medya ile ilgili bir çalýþma grubu var Müsteþarýmýzýn baþkanlýðýnda. Promosyon adý altýnda biliyorsunuz medya kuruluþlarý periyodik yayýnlarýyla birlikte gýdadan giyim eþyasýna Uzak Doðu da ekonomik ömrü tükenmiþ ve Anadolu yu elektronik cihaz mezarlýðýna döndüren bir sürü terkedilmiþ cihazlarýn sergilendiði ve gazete haber ve köþe yazarlarýnýn fikri ile satýlmasý yerine adeta esnafýn yerini alan bir medya düzeninden kurtarmak için promosyonu yasakladýk. Tek istisnasý süreli yayýn kuruluþlarý, süreli yayýncýlýk amaçlarýna aykýrý olmayan kültürel ürünleri kampanya süresi 60 günü geçmemek üzere okuyucularýna verebilmektedir. Tabi bunu zorlayan medya kuruluþlarýmýz hala var ve bu izinler verilmediði takdirde de suçlamalara gidiyorlar. Hiç medyaya yakýþmayacak, hukukun üstünlüðüne yakýþmayacak, davranýþlara suçlamalara gidiyorlar. Bir çamur atayým da izi kalsýn þeklinde kendi ticari hýrslarý ve menfaatleri konusunda da bizi hedef aldýklarý da oluyor. Bunlar demokrasinin demek ki bir çilesi, bu çileyi de çekeceðiz. Sistem oturana kadar sabýrla hareket edeceðiz. Dolayýsýyla promosyondan reklam kurallarýna kadar Bakanlýðýmýz tarafýndan hassasiyetle takip edilmektedir. Bu yasa çok ilginç yapýlanmalar getirdi, 18 yönetmelik ya- Gýda maddelerinin üretim izni, gýda maddelerinin ithalat izni bildiðiniz gibi Tarým ve Köyiþleri Bakanlýðýmýz tarafýndan verilmektedir 13

13 Ali Coþkun Tüketici haklarýnýn korunmasý yasasýný öncelikle çýkardýk. yýnlandý. Ama en önemlisi Reklam Kurulu nun tamamen baðýmsýz hale gelmesi ve aldýðý kararlarýn doðrudan uygulanýyor olmasýdýr. Ýtiraz makamý ise yargý oluyor. Dolayýsýyla bugüne kadar hakikaten halký aldatan yanýltan birçok konu Reklam Kurulu tarafýndan önlenmiþtir. Öyle olaylarla karþý karþýya kaldýk ki þimdi önümüz tatil basýnda görsel medyada reklamlar baþladý, tatil için rezervasyonlar konusunda. Vatandaþlarýmýz parasýný yatýrýp yer ayýrttýklarý halde havaalanlarýnda çok müþkül durumlarda kaldýklarýný gördük. Kapýdan satýþlarda fevkalade aldatmacalarla karþý karþýya kaldýk. Diðer taraftan devre tatil satýþlarýnda bir sürü yolsuzluklar oldu. Bir devre tatilin ayný tarihler için üç kiþiye satýldýðý olaylarla karþý karþýya kaldýk. Þimdi konut fevkalade sosyal bir mesele, dolayýsýyla hükümetimiz toplu konut öncülüðünde de bu yaraya el attý ve hýzla yapýlaþma devam ediyor. Tabi müteahhitlerimizin hizmetleriyle bu hedeflere ulaþýlacak. Ama birçok kuruluþlarýmýz maalesef halký aldatýcý þekilde bu kooperatiflere çaðrýda bulunuyorlar. Bunlarla mücadele ediyoruz. 4 milyon 77 bin kooperatif üyesi var Türkiye de düþünebiliyor musunuz? Ve % 70 i ihtilaflý, devamlý müfettiþ gönderiyoruz, bunlarý düzeltmeye çalýþýyoruz. Buradan þuraya gelmek istiyorum halkýn top yekun olarak aldatýlmamasý için büyük mücadele verdiðimiz bir dönemi yaþýyoruz. Burada belirgin olan hususlar tabi ki iþletmelerin bu sorumluluðu içlerine sindirmesidir. Bu konuda da eðitim ve deðerli baþkanýn da söylediði gibi eðitimle beraber bilgi sahibi olma ve en önemlisi de vatandaþýn kendi haklarýný koruyabilmesidir. Bu yönde de 81 Ýl ve 850 Ýlçe olmak üzere toplam 931 adet tüketicilerin haklarýný arayacaklarý Mah- 14

14 Ali Coþkun keme öncesi çözüm organý olarak Tüketici Sorunlarý Hakem Heyetleri kararlarýný baðlayýcý hale getirdik. Meslek odalarýnýn temsilcileri ile birlikte Kaymakamýn öncülüðünde, Ýllerde Sanayi ve Ticaret Ýl Müdürümüzün baþkanlýðýnda bu hakem heyetimiz çalýþýyor. Dolayýsýyla eðer bir vatandaþ aldatýldýðýný hissederse mahkeme kapýlarýna gitmeden bu hakem heyetine müracaat ediyor ve haklýlýðý belirlendiðinde satýcýdan hemen bu hatanýn düzeltilmesi talep ediliyor ve yerine getiriliyor. Belirli bir rakamý geçtikten sonra (2006 yýlý için 725.-YTL üzeri anlaþmazlýklarda) Mahkeme kapýlarý, yargý tabii ki her zaman açýk bir hak arama yoludur. Ayrýca garanti sistemini getirdik. Özellikle dayanýklý tüketim mallarý konusunda top yekun olarak halkýn güvencesini saðlamaya çalýþýyoruz. Tabi bunlarýn içinde en önemlisi gýda maddesi. Çünkü insan saðlýðýyla ilgili. Gýda maddelerinin üretim izni, gýda maddelerinin ithalat izni bildiðiniz gibi Tarým ve Köyiþleri Bakanlýðý tarafýndan verilmektedir. Biz Bakanlýk olarak özellikle 4077 sayýlý yasa ve 4703 sayýlý yasa çerçevesinde denetimlerini yapýyoruz. Bu denetimler daha çok etiket, ambalaj konularýnda son aylarda da bildiðiniz gibi dýþ ticaretimizin giderek açýlmakta olduðu da dikkate alýnarak ithalat üzerinde yoðunlaþtý. Vatandaþ bir ithal malý alýyor üzerinde dokuz, on ülkenin diliyle dökümanlar olduðu halde Türkçe yok. Oysa ki standartlarda da, yönetmeliklerde de kanunlarda da mutlak surette halkýn bilgilendirilmesi için, aldanmamasý için Türkçe Tanýtma ve Kullanma Kýlavuzu þartý var. Bu konuda büyük bir denetim baþlattýk. Dolayýsýyla sizlerinde bu konuda hassas olmanýzý arzu ediyoruz. Üretici bir ülkede hakikaten çok önemli hizmet Rekabete açýk serbest piyasa ekonomilerinde olmazsa olmaz kurumlar vardýr. Bunlardan bir tanesi de Rekabet Kurulu dur. 15

15 Ýnsan saðlýðýyla insan beslenmesiyle doðrudan ilgili olan gýda maddeleri baþta olmak üzere önümüzdeki günlerde daha verimli bir denetim sistemine doðru gidiyoruz veren kurumlardýr, kiþilerdir. Saygý duyuyorum. Ben de 40 yýlýný sanayiye vermiþ bir arkadaþýnýzým ama fýrsatçýlar da var. Özellikle bu fýrsatçýlýk kayýt dýþý ekonomiden kaynaklanýyor. Ve kayýt dýþý ekonomi þu anda ekonominin önündeki en büyük sorunlardan birisi çünkü haksýz rekabeti beraberinde getiriyor. Dolayýsýyla faturasýz satýþlar ve yanlýþ etiketlenmiþ ambalajlarla halen bu fýrsatçýlýk devam ediyor. Giderek oto kontrol sistemini getirmek istiyoruz çünkü artýk sadece memurun kanununa tabi piyasa denetçileri ile bu konuyu halletmek oldukça zor görünüyor. Onun için örnek olarak LPG gazla çalýþan otomobillerin her türlü denetimi konusunda Makine Mühendisleri Odasý na yetkilerimizi aktardýk. Þimdi tartý, terazi konularýnda diðer konularda çalýþmalarýmýz devam ediyor. Endüstri mühendislerine, elektrik mühendislerine, fizik mühendislerine ve makine mühendislerine yine bazý yetkileri aktarmak istiyoruz. Diðer konularda çalýþýyoruz tabi bunlar hep kanun ve mevzuat gerektirdiði için. Sivil toplum kuruluþlarýna, meslek odalarýna bazý yetkileri aktarmak istiyoruz. Dolayýsýyla Türkiye genelinde bu konuda tekrar söylüyorum insan saðlýðýyla insan beslenmesiyle doðrudan ilgili olan gýda maddeleri baþta olmak üzere önümüzdeki günlerde daha verimli bir denetim sistemine doðru gidiyoruz. Bu konuda da diðer ilgili Bakanlýk lar la da iþbirliði halindeyiz. Dolayýsýyla bu toplantý aslýnda zamanlama bakýmýndan da konu bakýmýndan da, zamanýnda yapýlmýþ bir toplantýdýr. Arkadaþlarým, baþta Müsteþarým olmak üzere bu toplantýyý takip edecekler, deðerlendirecekler ve bu toplantýda deðerli uzmanlarýn, panelistlerin vereceði bilgiler bize de çalýþmalarýmýzda ýþýk tutacak. Artýk her þeyi dev- 16

16 letten bekleme zamanýndan geçmiþ durumda. Onun için demokrasilerde hem demokrasinin yerleþmesi hem hukukun üstünlüðünün yaþanmasý, özgürlükler bakýmýndan hakikaten sivil toplum kuruluþlarý fevkalade önem taþýmaktadýr. Demokrasilerde vazgeçilmez unsur olan siyasi partiler kadar demokrasinin kökleþmesinde sivil toplum örgütlerine inanan güvenen bir arkadaþýnýzým. Bu bakýmdan federasyonumuzun gýda konusunda yapacaðý her türlü çalýþmada Bakanlýðýmý arkasýnda bulacak hatta yan yana olacaðýz, el ele olacaðýz. Türkiye Odalar ve Borsalar Birliði Baþkanýmýz Rýfat Hisarcýklýoðlu ile de konuþtum. Önümüzdeki günlerde gýda ile ilgili olan konulara ayrý bir önem vereceðiz. Zaten orada da sorunlarý hemen deðerlendirip çözüm yollarýyla ortaya koyabilmek için gýda ile ilgili birkaç tane meclis oluþturuldu. Gelecek günlerde daha çok yan yana olacaðýz. Hep beraber tarýma dayalý sanayinin geliþmesi ve nerden bakarsanýz bakýn iklim þartlarý coðrafya bakýmýndan da bir tarým ülkesi durumunda olan ülkemizde, ihmal edilen tarým sektörünün daha da güçlü olmasý için el ele çalýþacaðýz. Bu duygularla tekrar emeði geçenleri kutluyorum, hepinize saygýlar sunuyorum. Federasyonumuzu n gýda konusunda yapacaðý her türlü çalýþmada Bakanlýðýmý arkasýnda bulacak hatta yan yana olacaðýz, el ele olacaðýz. *** 17

17 18

18 Doç. Dr. Adem ÞAHÝN Sanayi ve Ticaret Bakanlýðý Müsteþarý Oturum Baþkaný Türkiye Büyük Millet Meclisi Tarým Komisyonu çok deðerli Baþkaný, Sayýn Bakaným, Türkiye Gýda ve Ýçecek Dernekleri Federasyonu nun deðerli Baþkaný, gýda ve içecek sanayimizi temsilen aramýzda bulunan çok deðerli konuklar, hepinizi þahsým ve bu konferans vesilesi ile oluþturulan panelde konuþmacý olarak yer alacak arkadaþlar adýna saygýyla selamlýyorum. Bugünkü konferans Türkiye Gýda ve Ýçecek Dernekleri Federasyonu nun iþi ile ilgili, varlýk sebebi ile ilgili ve son günlerde gündemimizi ilgilendiren çok önemli bir konu ile ilgili ve çok önemsediðimiz bir toplantý. O bakýmdan bu toplantýyý, özellikle 2006 yýlý Temmuz unda konuyla ilgili yasal düzenlemenin yapýlmasýnýn hemen arkasýndan yapmayý ve bu konuda gerek kamuoyunun bilgilendirmesi, gerekse üreticilerimizin doðru bilgilendirilmesi, gerekse reklam sektörünün bu manada doðru yanlýþ veya hassasiyetler arasýndaki ayýrýmý yerinde yapabilmesini teminen çok anlamlý bulduk. Sizlerin de katýlýmýyla, sizlerin de, bunu çok anlamlý bulduðunuzu kabul ediyoruz. Ben bu oturumda yer alacak konuþmacý olarak aramýzda bulunan deðerli konuþmacýlarýmýzý davet etmek istiyorum. Prof. Dr. Sayýn Sevinç Yücecan Hacettepe Üniversitesi Beslenme ve Diyetetik Anabilim Dalý Baþkaný. Bugün çok sayýda hocamýz var. Sayýn Prof. Dr. Ali Atýf Bir Bahçeþehir Üniversitesi Bugünkü konferans Türkiye Gýda ve Ýçecek Dernekleri Federasyonu nun son günlerde gündemimizi ilgilendiren çok önemli bir konu ile ilgili ve çok önemsediðimiz bir toplantý. 19

19 Doç. Dr. Adem Þahin Ýletiþim Fakültesi Dekanýmýz. Sayýn Prof. Dr. Nevzat Artýk Tarým ve Köyiþleri Bakanlýðý Koruma ve Kontrol Genel Müdür Yardýmcýsý. Sayýn Yard. Doç. Dr. Turan Buzgan Saðlýk Bakanlýðý Temel Saðlýk Hizmetleri Genel Müdürü ve Sanayi ve Ticaret Bakanlýðý Tüketicinin ve Rekabetin Korunmasý Genel Müdürü ve ayný zamanda da Reklam Kurulu Baþkaný Sayýn Özcan Pektaþ. Bizim tüketiciye nasýl beyan ettiðimizi, bu beyana iliþkin yasal düzenleme olup olmadýðýný, bu yasal düzenlemenin beyanýn nasýl düzenlediðini, bu beyanýn reklamda aracý olarak kullanýlmasý halinde, reklam etiðine, bu iþin uyup uymadýðýný ve Reklam Kurulu muzun bu konudaki þikayetlerin veya geliþmelerin nasýl deðerlendirdiðini, bir yaklaþýmda sizlere belki sýrasýyla aktaracaklar veya burada üretici etiketleme saðlýk beyaný, tüketici tüketicinin elde ettiði fayda ve bu iþin doðruluðu ile ilgili sistemin veya zincirin halkalarýnýn doðru iþleyip iþlemediðini, burada yeni bir düzenlemeye ihtiyaç olup olmadýðýný, belki söyleyecekler veya bir diðer yaklaþýmla bizim tüketici mevzuatýmýz AB ye uyumlu, gýda ve etiketleme ile ilgili mevzuatýmýz AB ye uyumlu piyasadaki ihtiyaca bugünkü yasal düzenlemenin yetip yetmediðine dair veya yeni bir ihtiyaç alaný olup olmadýðýna dair yine fikirlerini sizlere aktarmaya çalýþacaklardýr. Ben sizlere daðýtýlan davetiyelerdeki sýraya uygun olarak deðerli panelistlerimize söz vereceðim. Ýlk sözü, fonksiyonel besinler konusunda ve bunlarýn yaþam kalitesinin yükseltilmesindeki rollerini dikkate alan konuþmasýyla Hacettepe Üniversitesi Beslenme ve Diyetetik Anabilim Dalý Baþkaný Prof. Dr. Sevinç Yücecan Hocamýza veriyorum. 20

20 Prof. Dr. Sevinç YÜCECAN H.Ü Beslenme ve Diyetik Bölümü Beslenme Bilimleri ABD Baþkaný Fonksiyonel Besinler: Yaþam Kalitesini Yükseltmesindeki Rolleri Sayýn Bakaným, Sayýn Baþkaným, Deðerli Konuklar, Beslenme ile ilgili trendlerde yirmi birinci yüzyýla girdiðimiz andan itibaren bir takým deðiþmeler meydana geldi Fonksiyonel besinler çok yeni bir kavram lerin baþýnda Japonya da ilk defa ele alýnmýþ yýlýnda iddialar olarak kabul edilip Amerika da 1993 yýlýnda baþlayan Avrupa da 1996 yýlýnda gündeme gelen bir konudan bahsetmek istiyorum size. Beslenme ile ilgili trendlerde yirmi birinci yüzyýla girdiðimiz andan itibaren bir takým deðiþmeler meydana geldi ve hedefler de deðiþti. Bu hedeflerin baþýnda artýk yaþam süresini uzatmak deðil yaþam kalitesini artýrmak gelmekte. Bunun en önemli nedenlerinden bir tanesi saðlýkla ilgili harcamalarýn çok fazla artmýþ olmasý. Bunun da nedeni diyete baðlý kronik hastalýklar bugün için günümüzde ölümlerin % 60 ýnda bir temel neden olmasýna karþýn yapýlan projeksiyon çalýþmalarýnda bundan 15 sene sonra 14 sene sonra gibi bir zaman dilimi içerisinde % 73 e çýkacaðý öngörülüyor. Yine diyete baðlý kronik hastalýklar ki, bunlar kronik kalp hastalýlarý, kanser, þeker hastalýðý, osteoporoz gibi saðlýk sorunlarý bunlarýnda günümüzde belki % 46 ama 2020 yýlýnda % 60 gibi bir oranda temel neden olacaðý kabul edi- 21

21 Prof. Dr. Sevinç YÜCECAN Bizim en fazla karþýlaþtýðýmýz saðlýk sorunlarýnýn baþýnda, obezite geliyor, yani þiþmanlýk liyor. Þimdi bizim en fazla karþýlaþtýðýmýz saðlýk sorunlarýnýn baþýnda, her gün zaten medyada da görüyoruz, obezite geliyor, yani þiþmanlýk. Þiþmanlýk þu anda dünyadaki yetiþkin bireylerin belki de 1 milyarý hafif þiþman ama, çocukluk çaðý döneminde çok önemli bir risk etmeni olarak günümüzde gerçekten ben buradayým diyor. Çünkü biz çok iyi biliyoruz ki, beþ yaþ dönemi hatta bir yaþ döneminde bile çocuk eðer obez ise kendi kilosundan daha fazla ise bu mutlaka yetiþkinlik çaðýna taþýnýyor. Öncelikle adölesan daha sonra da yetiþkinlik çaðýna taþýnýyor. Onun için fevkalade önemli. Ýkinci önemli saðlýk sorunlarýmýzýn baþýnda kroner kalp hastalýklarý geliyor ki yine dünyadaki görülen toplam ölümlerin üçte birinin bu nedenle olduðunu biliyoruz. Yapýlan tüm çalýþmalar, Dünya Saðlýk Örgütü raporlarý bize bunu gösteriyor. Ve bu nedenin en baþýnda saðlýksýz beslenme geliyor. Eðer siz, saðlýklý olarak beslenmiyorsanýz, ayný zamanda hareketsiz iseniz ve bir de sigara içiyorsanýz ki, bunlar yaþam kalitesini bozan en önemli üç etmen, gerçekten kroner kalp hastalýklarýnýn özellikle prematür kroner kalp hastalýklarýnýn nedenleri arasýnda bunlarý görüyoruz. Kanser yine karþýlaþtýðýmýz diðer önemli bir saðlýk sorunu. Burada aslýnda bizim gibi geliþmekte olan ülkelerde, þu an için yapýlan çalýþmalarda, yýllarý arasýnda % 73 oranýnda artacaðý tahmin ediliyor. Bu gerçekten inanýlmaz bir rakam. Dünya Saðlýk Örgütü nün raporlarýna göre ve yine bunun % 30 u saðlýksýz beslenmeye dayanýyor, yani diyet, saðlýksýz bir diyet kanser olgularýnýn en önemli nedenlerini oluþturuyor. Þimdi kanserle ilgili çok fazla þey söylemek mümkün çok aþamalý bir süreç ama ben burada apoptozisten bahsedece- 22

22 Prof. Dr. Sevinç YÜCECAN ðim. Apoptozisin engellenmesi. Ne demek apoptozis? Hücrenin programlý ölümü demek. Apoptozis eðer gerçekleþmediði takdirde, yani hücre programlý ölüm sürecini tamamlamadýðý takdirde, bu hücreler büyüyor ve dolayýsýyla da bu hastalýðýn ilerlemesi söz konusu oluyor. Neden apoptozisten bahsediyorum. Çünkü biraz sonra fonksiyonel besin kavramýnda bazý besinlerin apoptozisi gerçekten güçlendirici potansiyel bir etkiye sahip olduðunu göreceðiz. Onun için çok önemli. Diðer karþýlaþtýðýmýz önemli bir sorun, belki biz kadýnlarý çok yakýndan ilgilendiren, ama maalesef erkeklerde de her geçen gün daha fazla oranda görülen osteoporoz. Þu anda özellikle Japonya da ve Avrupa ülkelerinde yaþlý insan nüfusunun arttýðýný görüyoruz. Ve gelecek yýllarda, bir 15 yýl içerisinde bunun % 20 ila 24 aralýðýnda artacaðý varsayýlýyor. Bu ne demek? O zaman osteoporozla karþýlaþma oranýmýz da artacak ki, bu oran aþaðý yukarý 2050 yýlýnda yani bundan iþte bir 30 yýl sonra 4 misli kadar olacaðý söyleniliyor. Yaþlý insan nüfusunun artmasý nedeniyle. Biz hareket etmeyen bir toplumuz. Türkiye de yapýlan çalýþmalar da bunu gösteriyor. Dünyada da, spora yani gerçekten aktif olarak spor yapan insan sayýsýnýn çok fazla olmadýðýný görüyoruz. Þimdi hareketsiz yaþam, aramýzda kim bilmiyorum kaç kiþi çok etkin bir þekilde her gün spora vakit ayýrýyor ki, son derece doðru bir hareket bu, hareketsiz yaþam ölüme neden olduðu gibi, ayný zamanda bazý hastalýklara yakalanma riskini artýrýyor. Bunlar hangileri? Görmüþ olduðunuz gibi, bazý kanser türleri, artý iþte kalp hastalýklarý ve diyabet yani þeker hastalýðý. Bunlar bilimsel gerçekler çerçevesinde bizim elde ettiðimiz veriler. Þimdi 21. yüzyýlda biz bes- Dünyada da, spora yani gerçekten aktif olarak spor yapan insan sayýsýnýn çok fazla olmadýðýný görüyoruz. 23

23 Prof. Dr. Sevinç YÜCECAN Fonksiyonel besin biliminin de temel ilkeleri, hipotezi optimal beslenme çerçevesinde iyi hal ve saðlýðý geliþtirmek, hastalýk riskini azaltmak. lenme ile ilgili trendlerde deðiþiklikler olduðunu biliyoruz. Ama kavramlarda da deðiþiklikler oldu o nedenden dolayý da artýk optimal beslenme kavramýndan bahsediyoruz. Optimal beslenme ne demek? Bu çerçevede görmüþ olduðumuz tablo karþýsýnda bizim saðlýðýmýzýn maksimum olmasý ve hastalýklara yakalanma riskimizin minimum düzeyde olmasý yani sonuç olarak maksimum saðlýklý yaþam hedeflenmekte. 50 yýl mý yaþayacaðýz? Bu 50 yýl içerisinde sizin biraz önce söylemiþ olduðum hastalýklara yakalanma riskiniz minimum düzeyde olacak. Onun için de optimal beslenme ilkeleri fevkalade önemli. Ýþte fonksiyonel besin biliminin hipotezi optimal beslenmeye dayalý. Örtüþüyor. Ýkisi fevkalade birbiri üzerinde ayný ilkeler çerçevesinde hareket ediyor. Bunun da fonksiyonel besin biliminin de temel ilkeleri, hipotezi optimal beslenme çerçevesinde iyi hal ve saðlýðý geliþtirmek, hastalýk riskini azaltmak. Bu çerçevede fonksiyonel besin ne demektir diye baktýðýmýz zaman yapýlan en son taným, iyi hal ve saðlýðý geliþtiren, hastalýk riskini azaltan tabi ki bu arada saðlýklý beslenmeye katkýda bulunan besinler demek. Nasýl bulunuyor da bir besin acaba ben onu tükettiðim zaman bu þekilde benim saðlýðýmý geliþtirici, hastalýk riskini azaltýcý bir etkide bulunuyor. Ýçermiþ olduðu bir takým aktif bileþenler var. Biz buna biyolojik aktif bileþenler diyoruz, fizyolojik aktif bileþenler diyoruz veyahut da biyoaktif bileþenler diyoruz, çok çeþitli isimler alabiliyor ama, bunlar besinin yapýsýnda bulunan veya sonradan eklenmiþ bulunan ve o besini tükettiðim zaman benim saðlýðýmý koruyan, geliþtiren ve ayný zamanda hastalýklara yakalanma riskini azaltan, böyle bir potansiyel etkide bulunan besinler. Þim- 24

24 Prof. Dr. Sevinç YÜCECAN di bunlarýn saptanmýþ olan hedef iþlevler var. Ne demek bu hedef iþlevler? Ýþte görüyorsunuz büyüme, geliþme ve farklýlaþmadaki bir takým o besini tükettiðiniz zaman göstereceðim hýzlý geçeceðim ama ikincisi sübstrat metabolizmasý diyoruz. Antioksidanlarla ilgili reaktif oksijen türevleri ile ilgili bu. Antioksidanlarla ilgili, fevkalade önemli aldý baþýný gidiyor. Benim de çok yakýndan ilgilendiðim bir konu, her geçen gün yani bir þey öðreniyorum. Kroner kalp hastalýklarý yani kardiyovasküler sistem, bakýn davranýþsal ve psikolojik iþlemler olmak üzere çok geniþ bir perspektifi var. Þimdi mesela örnek vermem gerekirse, bu fonksiyonel besin bilimi içerisinde büyüme, geliþme ve farklýlaþmaya baktýðým zaman, kendi içerisinde iþte vücut geliþiminden, büyüme ve vücut geliþimden immün iþlevler dediðimiz baðýþýklýk sisteminden tutun. Bunun hangi göstergelere bakýlarak saptanabileceði, yani siz oraya buraya bakýp da, dýþ görünüþüne bakaraktan bu besin iyidir, benim saðlýðýmý geliþtirebilir diyemiyorsunuz. Bunun kendi içerisinde bir takým çalýþmalarýn yapýlmasý lazým. Bunlar in vivo, in vitro, klinik çalýþmalar, ayný zamanda epidemiyolojik çalýþmalar. Mutlaka olmazsa olmazlarýndan bir tanesi, insan çalýþmalarý olmasý lazým ve bunun sonucunda da, bir takým parametrelere bakýlmasý lazým. Ýþte bunlar, örnek mesela, n3 yað asitleri n6 yað asitleri gibi, kalsiyum gibi, vitamin D gibi vitamin C gibi yine iskelet sistemi ile ilgili. Nöral tüp geliþimini çocuklarda çok fazlasýyla görüyoruz gerçekten folik asit. Yine görmüþ olduðunuz gibi doymamýþ yað asitleri gibi aday besin bileþenleri bunlar. Oldukça kapsamlý çok deðerli vakitlerinizi almak istemiyorum ama bu þekilde kendi içerisinde bir sistemi Dýþ görünüþüne bakaraktan bu besin iyidir, benim saðlýðýmý geliþtirebilir diyemiyorsunuz 25