Emniyet-Kritik Sistemlerin Yazılım Doğrulama Süreci

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Emniyet-Kritik Sistemlerin Yazılım Doğrulama Süreci"

Transkript

1 Emniyet-Kritik Sistemlerin Süreci Software Verification Process in Safety-Critical Systems Mehmet Özbek Ayşegül Kurt Ali Gürbüz Özet Günlük hayatın her alanında karşılaşılan yazılım, her geçen gün daha da yaygın bir şekilde kullanılmaktadır. Emniyet-kritik sistemler yazılımın önemli kullanım alanlarından biridir. Günümüzde kimyasal madde üretimi yapan fabrikalardan, nükleer santrallere, nükleer tıpta kullanılan biyomedikal cihazlardan, uçak, helikopter ve hızlı tren gibi ulaşım araçlarına, oradan silah sistemleri ve uzay araçlarına kadar birçok emniyet-kritik sistemin kontrolü emniyet-kritik yazılımlarla gerçekleştirilmektedir. Bu sistemlerin kullanımları sırasında meydana gelebilecek en küçük bir hata bile önemli can ve mal kayıplarına neden olabilir. Oluşabilecek muhtemel kazalar can ve mal kaybının yanında, çevre için de önemli zararlara neden olabilirler. Bu nedenle bu tür sistemlerin kontrolünde kullanılan emniyet-kritik yazılımların doğrulama sürecinin başarılı bir şekilde gerçekleştirilmesi ayrı bir önem arz etmektedir. Bu çalışma kapsamında emniyetkritik sistemlerdeki yazılımların doğrulama süreci anlatılmıştır. Donanım doğrulama süreci bu çalışma kapsamında ele alınmamıştır. Abstract In daily life software is everywhere in most fields and becoming much more popular day by day. Nowadays safety-critical software is used to control many types of systems from factories producing chemicals to nuclear power plants, from biomedical equipments used in nuclear medicine to transport systems like aircrafts, planes, helicopters, weapon systems and rapid trains. During the use of these systems any simple defect may cause serious accidents leading life or equipment (system) loss and ecological disasters. Thus the success of verification process of safety-critical software used in such kinds of systems is much more important. In this study the verification process of safety-critical software is explained. Hardware verification process is out of the scope of this study. 1. Giriş Emniyet-kritik sistem, herhangi bir hataya bağlı kaza olması durumunda: Can kaybı veya ciddi yaralanma, Ekipmanın kaybı veya ciddi bir şekilde hasar görmesi, Çevrenin büyük zarar görmesi gibi sonuçlara neden olabilecek sistemlere denir. Emniyet-kritik yazılımlar ise bu sistemlerde kullanılan yazılımlara denir. Emniyet-kritik yazılımların kullanımı her geçen gün yaygınlaşmaktadır. Bu tür yazılımlar nükleer reaktörlerin kontrolünde, zararlı kimyasalların üretildiği ve kullanıldığı endüstriyel merkezlerin kontrol sistemlerinde, radyasyon kullanan tıp cihazlarında önemli bir kullanım alanı bulmaktadır. Emniyet-kritik yazılımlar ayrıca kara/hava/deniz platformlarında kullanılan silah sistemlerinde, uzay araçlarında, uçak, helikopter, hızlı tren gibi ulaşım araçlarında da kullanılmaktadır. Bu yazılımlar günümüzde otomotiv sektöründe de kullanılmaya başlanmıştır. Tüm bu sistemlerde meydana gelebilecek en küçük bir hata olumsuz sonuçlar doğurabilir. Emniyet-kritik sistemlerde oluşabilecek hatalar yazılım kaynaklı, donanım kaynaklı veya insan faktörüne bağlı olabilir. Bu sistemlerin donanımları genellikle yedekli olarak tasarlanır ve arıza durumunda kesintiye uğramadan çalışmaya devam edebilmeleri Bu sistemlerin yazılımlarının da özel bir şekilde geliştirilmesi, kullanıma sunulmadan önce olası tüm hatalardan arındırılması gereklidir [1]. Bu nedenle bu tür sistemlerin otomasyonunda kullanılan emniyet-kritik yazılımların geliştirilmesi ve doğrulanması ayrı bir önem taşımaktadır. da bulunan bir hatayı tespit etmek genelde donanım hatasını tespit etmekten daha zordur. Bu durum hatanın giderilmesi için de söz konusudur. Emniyet-kritik yazılımların içerdikleri olası hatalar,

2 yazılımın üzerinde çalıştığı donanımı da (dolayısı ile tüm sistemi) devre dışı bırakıp tehlikeli sonuçlara yol açabileceğinden bu tür yazılımlar kullanılmadan önce sistematik bir doğrulama sürecinden geçirilmelidir. Böylelikle yazılımdan kaynaklanacak tehlikelerinin önceden belirlenmesi ve bunlar için önlem alınması Bu çalışma kapsamında emniyet-kritik yazılımlar geliştirilirken kullanılan doğrulama süreci anlatılacaktır. 2. Süreci süreci, geliştirilen sistemin, tam olarak istenen sistem olduğunu, kendisinden beklenen davranışları gerçekleştirdiğini ve sistemde istenmeyen özelliklerin bulunmadığını, istenmeyen davranışlar göstermediğini ortaya koyan süreçtir. geliştirmede, geliştirilen sistemin müşteri gereksinimlerini tam olarak karşıladığı ve yazılım geliştirmenin her evresindeki çıktıların doğru olduğuna karar verilmesi gerekir. Bu kararı verme süreci, yazılım doğrulama sürecidir. süreci, bu gibi nedenlerle yazılım geliştirmede en önemli süreçlerden birisidir. Böylelikle yazılımın kusursuz olarak çalışması doğrulama sürecinin temel amacı, geliştirilen yazılımda bulunan olası hataları ortaya çıkarmak ve bunların sonunda gerekli düzeltici eylemleri gerçekleştirmektir. Bu sürecin planlanması ve uygulanması, yazılım geliştirme sürecinin mümkün olduğunca erken evrelerinde başlatılmalıdır [2]. projelerinde gerçekleştirilen yazılım doğrulama süreci iki aşamada gerçekleştirilir. Bunlar gözden geçirmeler ve yazılım testleridir. Statik Belirtimleri Ön Tasarım Detay Tasarım Gerçekleme Şekil 1: doğrulama yöntemleri Dinamik geçirmeler statik doğrulama, yazılım testleri ise dinamik doğrulama yöntemidir [3,4]. geçirmeler (statik doğrulama), bir yazılım ürününün hedeflenen kullanıma uygunluğunu incelemek, kendi belirtimlerinden ve standartlardan sapmalarını tespit etmek amacıyla gerçekleştirilen sistematik değerlendirmelerdir [5]. Testleri (dinamik doğrulama), kaynak kodun çalıştırılarak bir yazılım ürününün kendisinden beklenen işlevsel davranışları gösterdiğini, kusurlar içermediğini ortaya koymak için hazırlanan test durumlarının koşturulmasıyla gerçekleştirilen eylemler dizisidir. Şekil-1, yazılım doğrulama sürecini şematik olarak göstermektedir. Statik doğrulama, yazılım yaşam döngüsünde her evre ile ilgilenirken, dinamik doğrulama sadece geliştirilen yazılım ile ilgilenir. Statik doğrulama; yönetimsel gözden geçirme, teknik gözden geçirme, üzerinden geçme (walkthrough), inceleme (inspection), denetleme (audit) gibi çeşitli gözden geçirme teknikleri ile gerçekleştirilirken, dinamik doğrulama ise işlevsel, yineleme (regression), performans, yükleme, stres, güvenlik, vb. testlerle gerçekleştirilir. geçirmelerin amaçlarından bazıları: yaşam döngüsünün her evresinde üretilen bütün dokümanların amaçlarına uygun olarak üretildiğini, n tam, tutarlı, test edilebilir vb. özellikleri karşıladığını, Tasarımın belirlenen gereksinimlere uygun, tutarlı ve gerçekleştirilebilir olduğunu, Üretilen kaynak kodun tasarımı tam olarak gerçeklediğini, ortaya koymaktır [6]. n gözden geçirilmemesi durumunda gereksinimdeki eksiklikler veya çelişkilerin ya farkına varılamayacak ya da yazılım yaşam döngüsünün ancak ilerlemiş evrelerinde tespit edilecektir. İleriki evrelerde tespit edilen hataların düzeltilmesi daha uzun düzeltici faaliyetlere neden olacağından, proje takviminin uzaması ve maliyetin artması riski ile karşılaşılacaktır. gözden geçirmenin amaçlarından biri de gereksinimin tasarım, gerçekleme ve testleri yapmak için yeterli detayı içerip içermediğinin tespit edilmesidir. gözden geçirmeler üzerinden geçme (walkthrough) şeklinde gerçekleştirilir. Bu teknikte amaç, kod içerisindeki mantıksal hataları, geliştirilen kodun kodlama standartlarına uymadığı durumları ve koddaki hatalı durumları (ilklendirilmemiş değişkenler, tanımlanmış ve hiç kullanılmamış değişkenler vb.) tespit etmektir. Statik doğrulama hata önleme ve tespitinde önemli bir

3 role sahip olup yazılım geliştirmenin erken evrelerinde bu gibi tespitlerin yapılmasını sağladığı için, proje maliyetinin artmasına ve proje takviminin uzamasına engel olarak projenin başarı ile tamamlanmasını sağlar [6]. Dinamik doğrulama yazılımın geliştirilmesi tamamlandıktan sonra, test eylemleriyle gerçekleştirilir. projelerinde gerçekleştirilen yazılım testlerinin amacı hataların varlığının ortaya konulmasıdır. Testler ile yazılımda hataların varlığı ortaya çıkarılır, yokluğu gösterilmez [7]. Başarılı bir test bir veya birden fazla hatanın bulunmasını sağlayan testtir. Statik ve dinamik doğrulama birbirini bütünleyen iki tekniktir. Birbirine karşı olan iki doğrulama tekniği değildir. doğrulama sürecinde her ikisi birlikte kullanılmalıdır. geçirmeler yazılımın belirtimlere ve standartlara uygunluğunun kontrol edilmesi olduğundan bu doğrulama yöntemi ile işlevsel ve performans, güvenlik gibi işlevsel olmayan özellikler kontrol edilemez. Statik doğrulama tek başına, geliştirilen yazılımın müşterinin gerçek gereksinimlerine uygun olduğunu garanti edemez. Bu amaçla gözden geçirmelere yani statik doğrulamaya bütünleyici olarak yazılım testleri yani dinamik doğrulama gerçekleştirilir. 3. Emniyet-Kritik Süreci Emniyet-kritik yazılımlarının doğrulama sürecinin temel amacı, yazılımın kusursuz olarak çalışmasının yanında güvenilir (safe) olarak geliştirilmesini sağlamaktır. Emniyet-kritik yazılımlar için doğrulama süreci, emniyet-kritik olmayan yazılımlardaki doğrulama sürecinde olduğu gibi statik ve dinamik doğrulama kapsamında gerçekleştirilir. Ancak bu tür yazılımların doğrulanmasında mevcut gözden geçirmelere ek olarak izlenebilirlik, ek gözden geçirmeler ve kapsama (coverage) analizleri gerçekleştirilir. Ayrıca geliştirilen emniyet-kritik sistem için de sistem emniyet analizleri yapılır. Şekil 2 de emniyet-kritik yazılımların statik doğrulama yöntemleri gösterilmiştir. Statik Şekil 2: Emniyet-kritik yazılımlarda statik doğrulama yöntemleri Emniyet-kritik yazılımlarda, emniyet-kritik olmayan yazılımların statik doğrulamasına ek olarak izlenebilirlik, gereksinim kapsama (requirement coverage) analizi ve test durumları gözden geçirmeleri gerçekleştirilmelidir. Dinamik doğrulamada ise testlere ek olarak yapısal kapsama (structural coverage) analizi ve test durumları ile kaynak kod arasındaki izlenebilirlik gerçekleştirilmelidir. İzlenebilirliklerin kurulması emniyet-kritik yazılımların geliştirilmesinde ayrı bir öneme sahiptir. Tüm müşteri gereksinimlerinin yeterli bir şekilde detaylandırılarak sistem gereksinimlerinin oluşturulduğu, sistem gereksinimlerinin detaylandırılarak bunlardan yazılım gereksinimlerinin oluşturulduğu ancak izlenebilirlik ile sistematik olarak doğrulanabilir. İzlenebilirlik gereksinim kapsaması için gereklidir. Bununla birlikte tüm gereksinimlerin test edildiğinin gösterilebilmesi için de test durumları ile gereksinimler arası izlenebilirliğin kurulması gereklidir. Test durumları ile kaynak kod arası kurulan izlenebilirlik dinamik doğrulamada gerçekleştirilen yapısal kapsama için gereklidir. Yapısal kapsama analizleri ile emniyet-kritik yazılımın sınır değerlerinin aşılması, uyarı-dikkat-ikaz bölgelerine girilmesi gibi olası bütün çalışma durumlarına karşı test edilmesi lerden kaynak koda doğru giden izlenebilirliğe ileri yönde izlenebilirlik; kaynak koddan gereksinimlere doğru olan izlenebilirliğe geri yönde izlenebilirlik denir. Şekil 3 de izlenebilirlik yapısı, görülmektedir. Müşteri İzlenebilirlik Sistem Test Durumları Test Durumları Kaynak İleri Yönde İzlenebilirlik

4 Şekil 3: Emniyet-kritik yazılımlarda izlenebilirlikler Emniyet-kritik yazılımların doğrulanma sürecinde diğer bir önemli konu da kapsama analizleridir. Bu tür yazılımlarda iki tür kapsamaya bakılması gereklidir. kapsaması statik doğrulamada, yapısal kapsama ise dinamik doğrulamada gerçekleştirilir. Şekil 4 de izlenebilirlik ve kapsama ilişkisi gösterilmiştir. Şekilde görüldüğü gibi, her bir sistem ve yazılım gereksinimini doğrulayacak en az bir test durumunun yazıldığının analizinin yapılmasına gereksinim kapsama denir. Böylelikle dinamik doğrulamada testler gerçekleştirilirken tüm gereksinimleri doğrulayacak olan test durumlarının mevcut olduğu gösterilir. Yapısal kapsamada ise koşturulan test durumları ile kodun ne kadarının çalıştırıldığı ve çalıştırılmayan kod parçasının olmadığı doğrulanır. Yapısal kapsama analizleri ile kod içerisindeki tüm satırların çalıştırılarak test edilmesi Sistem Test Durumları Yapısal Kaynak Şekil 4: İzlenebilirlik- kapsama ilişkisi Statik ve dinamik doğrulamanın otomatikleştirilmesi ve yazılım test araçlarının etkin bir şekilde kullanılması büyük önem taşır. Bu araçlar, özellikle DO178B gibi rehberler ve standartların öngördüğü doğrulama faaliyetlerinin gerçekleştirilmesinde önemli kolaylıklar sağlar. Emniyet kritik yazılımların doğrulama sürecinde ek olarak gerçekleştirilen bir diğer işlem ise test durumlarının gözden geçirilmesidir. Test durumlarını gözden geçirmedeki amaç doğrulanacak olan gereksinimlerin üretilen test durumu veya durumları ile gerçekten doğrulanıp doğrulanmadığının anlaşılmasıdır. Böylece her gereksinimin yeter sayıda ve doğru yapıda test durumu ile doğrulanabileceği garanti altına alınmaya çalışılır. Emniyet-kritik yazılımların doğrulama sürecine getirilen bu ek denetimler ile geliştirilen kritik yazılımın hedeflenen tüm işlevleri doğru bir şekilde yerine getirdiği, hedeflenenin dışında yazılımın içerisinde fazladan kod parçacıklarının olmadığı ve hedeflenen işlevlerin uygun bir yapıda test edildiği doğrulanarak kayıt altına alınmış olur. Ayrıca emniyet-kritik sistemler geliştirilirken yukarıda değinilen yazılım doğrulama faaliyetlerinin yanında sistem emniyeti çalışmaları yapılır. 3.1 Sistem Emniyeti Çalışmaları Emniyet kritik sistemler geliştirilirken sistem emniyeti ile ilgili çalışmalar projenin tasarım aşamasından itibaren başlar ve projenin tüm hayat döngüsü boyunca emniyet çalışmaları diğer süreçlere paralel olarak devam eder. Emniyet-kritik sistem geliştirilirken yapılan olası hatalar sistemde kusurlar oluşmasına neden olur, bu kusurlar sistemin başarısızlığa uğramasına neden olabilir. Beklenmedik davranışlara neden olan bu başarısızlıklar tehlikeli durumlara neden olur. Sonuçta tehlikeli durumlar da kazalara yol açabilir. Bu nedenle emniyet-kritik sistemler geliştirilirken doğrulama ve geçerleme faaliyetlerine ek olarak fonksiyonel tehlike analizi, hata modları ve etkileri analizi, hata ağacı analizi, olay ağacı analizi, neden-sonuç analizi gibi çeşitli analiz teknikleri de kullanılır. Sistem emniyeti, geliştirilen sistemde hiçbir hatanın olmaması veya olası hataların etkilerinin en aza indirilerek insan, mal kaybı ve çevresel zararlara neden olmayacak şekilde sistemin geliştirilmesini sağlamaktır. Sistemin müşteriye tesliminden önce gerekli emniyeti sağlamak için gerçekleştirilecek bazı etkinlikler şunlardır: Fonksiyonel Tehlike Analizi Hata Modları ve Etkileri Analizi (FMEA) Hata Modları ve Etkileri Kritiklik Analizi (FMECA) Hata Ağacı Analizi Sistem Emniyet Değerlendirmesi

5 Emniyet çalışmaları kapsamında öncelikle sistem fonksiyonları belirlenir. Bu fonksiyonlara ilişkin potansiyel tehlikeler ve bunlara neden olabilecek olası hatalar ve bunların etkileri fonksiyonel tehlike analizi ve FMEA ile tespit edilip, hatalar türlerine göre sınıflandırılır. Hatalar ayrıca emniyet seviyelerine göre de sınıflandırılır. Bu hataların olma olasılıkları hata ağacı analizleri ile hesaplanarak ilgili tablolara kaydedilir. Bu hatalardan Tablo-1 veya Tablo-2 de örnek olarak gösterilen emniyet sınıfı tablolarında belirtilen emniyet hedeflerini sağlayamayanları tespit edilerek tehlike analizi tablolarına eklenir. Bu analizler sonunda, sistem emniyeti değerlendirme raporu hazırlanır. Raporda yer alan emniyet hedefini sağlayamayan hataların önlenmesi için gerekli düzeltici eylemlerin gerçekleştirilmesi Düzeltici eylemler yapılırken gerektiğinde tasarım evresine geri dönülerek tasarım değişikliğiyle, istenen emniyet hedefi Böylece emniyet kritik yazılımların kullanımı sırasında olası tehlikelerin ortaya çıkma olasılığı sıfırlanamasa bile kabul edilebilir düzeye indirilmesi amaçlanır. Bununla beraber emniyet hedefinin sağlanamadığı durumlarda, mutlaka önceden tanımlanmış prosedürler, ikaz ışıkları ve sinyaller gibi uyarıcılar kullanılarak gerekli önlemler alınır. Geliştirilen emniyet-kritik sisteme göre analizler sırasında kullanılacak emniyet seviyeleri farklılık gösterir. Örnek olarak DO178B ye göre havacılık alanındaki emniyet-kritik yazılımlar için kullanılan emniyet seviyeleri şu şekildedir[8]: Tablo-1 Emniyet Seviyeleri (örnek) Seviye Emniyet Sınıfı Emniyet Hedefi Seviye A Ölümcül <10-9 (Catastrophic) Seviye B Kritik (Hazardous) <10-7 Seviye C Önemli (Major) <10-5 Seviye D Az Önemli (Minor) >10-5 Seviye E Etkisiz (No effect) - Nükleer enerji alanında kullanılan emniyet seviyeleri ise IEC standardına göre şu şekildedir: Tablo-2 Emniyet Seviyeleri (örnek) Seviye Açıklama Emniyet Hedefi Seviye A Can ve mal kaybı ile <10-8 çevresel hasara yol açabilecek nükleer kaza Seviye B A seviyesi kazaya <10-7 neden olabilecek kaza Seviye C Nükleer kaza olmayıp, <10-5 yardımcı sistemlerde meydana gelebilecek kaza 4. Sonuç Sonuç olarak, günümüzün gelişen Türkiye sinin yazılım sektörü şu an olmasa da yakın gelecekte yoğun bir şekilde kara/hava/deniz platformlarında kullanılan silah sistemlerinde, ulaşım araçları ve otomotiv sektöründeki sistem kontrol ve yönetiminde, kimyasal fabrika otomasyonlarında, biyomedikal cihazlarda, hatta nükleer santral kontrol ve yönetiminde ve uzay araçlarında emniyet-kritik yazılımlar geliştirmeye, artan bir hızla devam edecektir. Bu yazılımlar doğası gereği yüksek risk taşımaktadırlar. Bu nedenle emniyet-kritik yazılımların doğrulanma süreci diğer yazılımların doğrulanma sürecinden farklılık göstermelidir. Bu çalışma kapsamında insan, ekipman ve çevre açısından büyük önem taşıyan emniyet-kritik yazılımların doğrulama sürecinde üzerinde önemle durulması gereken noktalara ve sistem emniyeti çalışmalarına değinilmiştir 5. Kaynaklar [1] Sarıdoğan, M., E., Mühendisliği, Papatya yay., 2008 [2] Anderson, C., Exploring the software Verification and Validation Process with Focus on Efficient Fault Detection, Licentiate Thesis.Lund Institute of Technology, 2003 [3] Amey, P., Chapman,R., Static Verification and Extreme Programming, ACM SIGAda, 2003 [4] Bormann,J.,Fedeli,A.,Frank,R.Winkelmann,K., Combined Static and Dynamic Verification, Research Report, FP6-IST , Version 2- Public Version, 31 March 2005 [5] IEEE Standard 1028, Software Engineering Standard Committee of The IEEE Computer Society, IEEE Standard IEEE Standard for Software review, Institute of Electrical and Electronics Engineers Inc., New York, 1998 [6] Richard, L.K., Testing Requirements, htm, 2005 [7] Widera, M., Why Testing Matters in Functional Programming, 7th Symposium on Trends in Functional Programming, University of Nottingham, TFP 2006 [8] RTCA DO-178B Software Considerations in Airbone Systems and Equipment Certification, RTCA, 1992

SİSTEM ANALİZİ VE TASARIMI

SİSTEM ANALİZİ VE TASARIMI SİSTEM ANALİZİ VE TASARIMI BİLGİ SİSTEMİ GELİŞTİRME SÜRECİ Sistem Geliştirme Süreci ve Modelleri Sistem Geliştirme Yaşam Döngüsü Bilgi sistemlerinin geliştirilmesi için izlenen sürece Sistem Geliştirme

Detaylı

İSG PLANLAMA RİSK DEĞERLENDİRME PROSEDÜRÜ

İSG PLANLAMA RİSK DEĞERLENDİRME PROSEDÜRÜ SAYFA NO 1/6 AMAÇ KAPSAM: Hastanede yeni bir bölüm açarken veya devam eden bölümlerin tehlikelerinin belirlenmesi, risklerin değerlendirilmesi, İSG programlarının oluşturulması ve gerekli kontrol ölçümlerinin

Detaylı

KALİTE SİSTEM YÖNETİCİSİ EĞİTİMİ

KALİTE SİSTEM YÖNETİCİSİ EĞİTİMİ FMEA-HATA TÜRLERİ VE ETKİ ANALİZİ Tanımlama Mevcut veya olası hataları ortaya koyan, bu hataların yaratabileceği etkileri göz önünde bulunduran ve etkilerine göre hataları önceliklendirerek oluşmalarının

Detaylı

İSG PLANLAMA RİSK DEĞERLENDİRME PROSEDÜRÜ

İSG PLANLAMA RİSK DEĞERLENDİRME PROSEDÜRÜ SAYFA NO 1/6 1. AMAÇ KAPSAM: Hastanede yeni bir bölüm açarken veya devam eden bölümlerin tehlikelerinin belirlenmesi, risklerin değerlendirilmesi, İSG programlarının oluşturulması ve gerekli kontrol ölçümlerinin

Detaylı

FMEA. Hata Türleri ve Etkileri Analizi

FMEA. Hata Türleri ve Etkileri Analizi FMEA Hata Türleri ve Etkileri Analizi 2007 FMEA Tanımı FMEA (HTEA), bir ürün veya prosesin potansiyel hatalarını ve bunların sonucu olabilecek etkilerini tanımlama, değerlendirme, potansiyel hatanın ortaya

Detaylı

GGYS TEHLİKE ANALİZİ VE RİSK DEĞERLENDİRME PROSEDÜRÜ

GGYS TEHLİKE ANALİZİ VE RİSK DEĞERLENDİRME PROSEDÜRÜ 1. AMAÇ V KAPSAM: Gıda Güvenliği Yönetim Sisteminin uygulama alanı içinde oluşması muhtemel bütün olası tehlikelerin, Gıda Güvenliği ile ilgili sonuçlarına ve oluşma olasılıklarına göre tanımlanması ve

Detaylı

Yazılım Süreçleri Software Processes

Yazılım Süreçleri Software Processes Yazılım Süreçleri Software Processes Yazılım geliştirme Süreç Modelleri Software Development Process Models Proje Yönetimi Süreçleri Project Management Process Yazılım Geliştirme Süreçleri Software Development

Detaylı

HACCP Sistem Tetkikine Ait Resmi Form Resmi Kontrol Rapor No:

HACCP Sistem Tetkikine Ait Resmi Form Resmi Kontrol Rapor No: EK-5 HACCP Sistem Tetkikine Ait Resmi Form Resmi Kontrol Rapor No: TARİH: İNCELENECEK HUSUSLAR A) GENEL 1. İşyeri teknik ve hijyenik açıdan bu yönetmelikte belirtilen koşullara sahip mi? 2. El kitabı ön

Detaylı

NAZİLLİ DEVLET HASTANESİ RİSK ANALİZİ PROSEDÜRÜ

NAZİLLİ DEVLET HASTANESİ RİSK ANALİZİ PROSEDÜRÜ Sayfa 1 / 6 1. AMAÇ 2. KAPSAM Nazilli Devlet Hastanesinde bölüm bazında risk değerlendirmeleri yaparak çalışanların çalıştıkları alanlardan kaynaklı risklerini belirlemek ve gerekli önlemlerin alınmasını

Detaylı

RİSK DEĞERLENDİRMEDE YENİ YAKLAŞIMLAR

RİSK DEĞERLENDİRMEDE YENİ YAKLAŞIMLAR RİSK DEĞERLENDİRMEDE YENİ YAKLAŞIMLAR 20.06.2012 Tarih ve 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu 29.12.2012 Tarih ve 28512 Resmi Gazete Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği

Detaylı

MESLEKİ TERMİNOLOJİ I 1. HAFTA YAZILIM MÜH. TEMEL KAVRAMLAR

MESLEKİ TERMİNOLOJİ I 1. HAFTA YAZILIM MÜH. TEMEL KAVRAMLAR YAZILIM: SOFTWARE Yazılım (Software): Yazılım sadece bir bilgisayar programı değildir. Basılı veya elektronik ortamdaki her tür dokümanı da içeren ürün. Dokümanlar yazılım mühendislerine ve son kullanıcıya

Detaylı

ÇEVRE BOYUTLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ PROSEDÜRÜ

ÇEVRE BOYUTLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ PROSEDÜRÜ SAYFA NO 1/7 1. AMAÇ VE KAPSAM: Bu prosedürün amacı, TOTM nin faaliyetlerinin ve hizmetlerinin çevre güvenliği üzerinde gerçek veya potansiyel olarak önemli etkileri olabilecek çevresel boyutlarının (yönlerinin),

Detaylı

MerSis. Bilgi Güvenliği Danışmanlık Hizmetleri

MerSis. Bilgi Güvenliği Danışmanlık Hizmetleri o MerSis Danışmanlık Hizmetleri Çalışanlarınız, tesisleriniz, üretim araçlarınız koruma altında! Bilgileriniz? danışmanlık hizmetlerimiz, en değerli varlıklarınız arasında yer alan bilgilerinizin gizliliğini,

Detaylı

Doküman No Revizyon No Yayın Tarihi Sayfa No PROSES FMEA TALİMATI

Doküman No Revizyon No Yayın Tarihi Sayfa No PROSES FMEA TALİMATI 1.0 AMAÇ VE KAPSAM Bu talimatın amacı; ürün veya proseste karşılaşabilecek potansiyel hataları ve bunların neden olabileceği sonuçları önceden analiz ederek, gerekli önlemlerin alınması için kullanılan

Detaylı

İşçi sağlığı ve güvenliğine (İSAGÜ) yönelik önlemlerin alınması ve etkin bir şekilde uygulanması, İSAGÜ bilincinin oluşması ile ilgilidir.

İşçi sağlığı ve güvenliğine (İSAGÜ) yönelik önlemlerin alınması ve etkin bir şekilde uygulanması, İSAGÜ bilincinin oluşması ile ilgilidir. 1. GİRİŞ İşçi sağlığı ve güvenliğine (İSAGÜ) yönelik önlemlerin alınması ve etkin bir şekilde uygulanması, İSAGÜ bilincinin oluşması ile ilgilidir. 1 Limanlar, Türkiye ekonomisinin en önemli destek üniteleridir.

Detaylı

RİSK ANALİZİ TEHLİKE VE RİSK

RİSK ANALİZİ TEHLİKE VE RİSK İHTİMAL RİSK ANALİZİ TEHLİKE VE RİSK RİSK MATRİSİ Sık sık Muhtemel Muhtemel olmayan Çok az Küçük Anlamlı Büyük Felaket CİDDİYET Bölge 1 Bölge 2 Bölge 3 Düşük Risk Bir eylem gerekli değil Eylem gerekebilir,

Detaylı

HACCP in tarihçesi. taslak standart hazırlanmıştır yılında yürürlüğe girmiştir.

HACCP in tarihçesi. taslak standart hazırlanmıştır yılında yürürlüğe girmiştir. HACCP HACCP in tanımı Ürünü, ürünün bütün bileşenlerini ve üretim aşamalarını ve toplam sitemde neyin yanlış olabileceğini araştıran bir mühendislik sistemi olan (FMECA-Failure-Mode Effect-Criticality,

Detaylı

BU SUNUMUN İÇERİĞİ. Uçak ve Ekipman Kazaları. SAFA Denetimi

BU SUNUMUN İÇERİĞİ. Uçak ve Ekipman Kazaları. SAFA Denetimi BU SUNUMUN İÇERİĞİ Uçak ve Ekipman Kazaları SAFA Denetimi EMNİYET Tehlike, büyük veya yok olmaya yol açabilecek durum, gerçekleşme ihtimali bulunan fakat istenmeyen durum olarak tanımlanmaktadır. İstenmeyen

Detaylı

SİSTEM VE YAZILIM. o Bilgisayar sistemleri donanım, yazılım ve bunları işletmek üzere gerekli işlemlerden oluşur.

SİSTEM VE YAZILIM. o Bilgisayar sistemleri donanım, yazılım ve bunları işletmek üzere gerekli işlemlerden oluşur. SİSTEM VE YAZILIM o Bilgisayar sistemleri donanım, yazılım ve bunları işletmek üzere gerekli işlemlerden oluşur. o Yazılım, bilgisayar sistemlerinin bir bileşeni olarak ele alınmalıdır. o Yazılım yalnızca

Detaylı

YAZILIM MÜHENDİSLİĞİNİN TEMELLERİ 9.Hafta. Bakım

YAZILIM MÜHENDİSLİĞİNİN TEMELLERİ 9.Hafta. Bakım YAZILIM MÜHENDİSLİĞİNİN TEMELLERİ 9.Hafta Bakım Bölüm Hedefi Geliştirilen yazılımın uygulamaya alınabilmesi için gerekli yöntemler ve yazılımın çalışması sırasında yapılması gereken bakım işlemleri bu

Detaylı

BİT PROJELERİNDE KARŞILAŞILABİLEN OLASI RİSKLER

BİT PROJELERİNDE KARŞILAŞILABİLEN OLASI RİSKLER BİT PROJELERİNDE KARŞILAŞILABİLEN OLASI RİSKLER Temmuz 2017 1 GİRİŞ 1.1 REHBERİN AMACI ve KAPSAMI Kamu BİT Projeleri Rehberi nin eki olarak hazırlanan bu alt rehber, BİT yatırım projesi teklifi yapan kamu

Detaylı

Yazılım Mühendisliği 1

Yazılım Mühendisliği 1 Yazılım Mühendisliği 1 HEDEFLER Yazılım, program ve algoritma kavramları anlar. Yazılım ve donanım maliyetlerinin zamansal değişimlerini ve nedenleri hakkında yorum yapar. Yazılım mühendisliği ile Bilgisayar

Detaylı

Konfigürasyon Yönetimi

Konfigürasyon Yönetimi Konfigürasyon Yönetimi Konfigürasyon Yönetiminin Tanımı Konfigürasyon: Mevcut olan veya tasarlanan bir ürünün, teknik dokümanlarda tanımlanan ve daha sonra ulaşılması amaçlanan fonksiyonel ve fiziksel

Detaylı

YÖNETMELİK. MADDE 3 (1) Bu Yönetmelik, İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun 10 uncu ve 30 uncu maddelerine dayanılarak hazırlanmıştır.

YÖNETMELİK. MADDE 3 (1) Bu Yönetmelik, İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun 10 uncu ve 30 uncu maddelerine dayanılarak hazırlanmıştır. DAYANAK 29 Aralık 2012 CUMARTESİ Resmî Gazete Sayı : 28512 YÖNETMELİK MADDE 3 (1) Bu Yönetmelik, İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun 10 uncu ve 30 uncu maddelerine dayanılarak hazırlanmıştır. Risk değerlendirmesi

Detaylı

T.C. ÇALIŞMA VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ. Burhanettin KURT, İSG Uzmanı

T.C. ÇALIŞMA VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ. Burhanettin KURT, İSG Uzmanı T.C. ÇALIŞMA VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Burhanettin KURT, İSG Uzmanı Mayıs, 2013 Büyük zarar veya yok olmaya yol açabilecek durum; gerçekleşme ihtimali bulunan

Detaylı

BİLİŞİM SİSTEMLERİ GÜVENLİĞİNDE YENİ EĞİLİMLER

BİLİŞİM SİSTEMLERİ GÜVENLİĞİNDE YENİ EĞİLİMLER BİLİŞİM SİSTEMLERİ GÜVENLİĞİNDE YENİ EĞİLİMLER Dr. Hayrettin Bahşi bahsi@uekae.tubitak.gov.tr 11 Mart 2010 Gündem Bulut Hesaplama Sistemleri ve Bilgi Güvenliği Güvenli Yazılım Geliştirme Hayat Döngüsü

Detaylı

YAZILIM MÜHENDİSLİĞİ - 1

YAZILIM MÜHENDİSLİĞİ - 1 YAZILIM MÜHENDİSLİĞİ - 1 BÖLÜM 6: TEST (TESTING) Bölüm Kapsamında İncelencek Konular: Kalite ve Kalite Güvencesi Non-execution-based testing (her şeyi test etme) Execution-based testing (kodu test etme)

Detaylı

Kullanım Durumu Diyagramları (Use-case Diyagramları)

Kullanım Durumu Diyagramları (Use-case Diyagramları) Kullanım Durumu Diyagramları (Use-case Diyagramları) Analiz aşaması projeler için hayati önem taşır. İyi bir analizden geçmemiş projelerin başarı şansı azdır. Analiz ile birlikte kendimize Ne? sorusunu

Detaylı

ISO 22000 UYGULAMA PROSEDÜRÜ

ISO 22000 UYGULAMA PROSEDÜRÜ SAYFA NO 1 / 6 1. AMAÇ Firma tarafından; üretilen ürünlerin güvenliğinin sağlanmasına yönelik hijyenik faaliyetlerin sistemli bir şekilde yürütülmesini ve buna bağlı olarak iso 22000 gıda güvenliği yönetim

Detaylı

RİSK ANALİZ PROSEDÜRÜ

RİSK ANALİZ PROSEDÜRÜ 1.AMAÇ Karacabey Devlet Hastanesi faaliyetleri sırasında oluşabilecek potansiyel tehlikelerin ve bunlara ilişkin risklerin belirlenmesi, böylelikle beklenen veya olası risklerin kontrol altına alınmasına

Detaylı

EĞİTİM ÖĞRETİM HİZMETLERİNİN TASARIMI VE GELİŞTİRİLMESİ PROSEDÜRÜ

EĞİTİM ÖĞRETİM HİZMETLERİNİN TASARIMI VE GELİŞTİRİLMESİ PROSEDÜRÜ Sayfa 1/6 Revizyon Takip Tablosu REVİZYON NO TARİH AÇIKLAMA 00 19.03.2013 İlk Yayın. 1. AMAÇ Bu prosedürün amacı, YTÜ eğitim öğretim hizmetlerinin tasarlanması ve geliştirilmesiyle ilgili yöntemi açıklamaktır.

Detaylı

Yazılım Mühendisliği Bölüm - 2 Yazılım Geliştirme Yaşam Döngüsü. Cengiz GÖK

Yazılım Mühendisliği Bölüm - 2 Yazılım Geliştirme Yaşam Döngüsü. Cengiz GÖK Yazılım Mühendisliği Bölüm - 2 Yazılım Geliştirme Yaşam Döngüsü Cengiz GÖK 1 Gerçek Hayatta Program Geliştirme Gereksinim Analizi Sistemin İdamesi Sistem Tasarımı Teslim Program Tasarımı Sistem Testi Program

Detaylı

T. C. TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ

T. C. TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ T. C. TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ TS ISO/IEC 27001 BİLGİ GÜVENLİĞİ YÖNETİM SİSTEMİ, TS ISO/IEC 20000-1 BT HİZMET YÖNETİM SİSTEMİ Sunucu: Gürol GÖKÇİMEN 25.10.2014 Türk Standardları Enstitüsü 1 Güvenlik;

Detaylı

1.Yazılım Geliştirme Metotları 1

1.Yazılım Geliştirme Metotları 1 1.Yazılım Geliştirme Metotları 1 1.1 Klasik Çevrim(Waterfall) 1.2 V Modeli 1.3 Prototipleme/Örnekleme 1.4 Spiral Model 1.5 Evrimsel Geliştirme 1.6 Evrimsel Prototipleme 1.7 Artımlı Geliştirme 1.8 Araştırmaya

Detaylı

Sistem ve Yazılım Nedir?

Sistem ve Yazılım Nedir? Sistem ve Yazılım Nedir? Bilgisayar Sistemleri; donanım, yazılım ve kullanıcılardan oluşur. Yazılım sadece belirli bir işlemi yapan bir program değildir. Yazılım belirli bir mantık dahilinde insanlar tarafından

Detaylı

KALİTE YÖNETİM SİSTEMİ İÇ DENETİM PROSEDÜRÜ

KALİTE YÖNETİM SİSTEMİ İÇ DENETİM PROSEDÜRÜ Sayfa 1/7 1. AMAÇ Bu prosedürün amacı; Kalite Yönetim Sistemi (KYS) İç Denetimlerinin planlanması, gerçekleştirilmesi ve raporlanması için yöntem ve sorumlulukları belirlemektir. 2. KAPSAM Bu prosedür;

Detaylı

ŞİDDET ŞİDDETİN DERECELENDİRME BASAMAKLARI

ŞİDDET ŞİDDETİN DERECELENDİRME BASAMAKLARI ŞİDDET ŞİDDETİN DERECELENDİRME BASAMAKLARI ÖZEL KARAMAN MÜMİNE HATUN HASTANESİ AMAÇ: Hastane hizmetlerinin sunumu esnasında meydana gelebilecek riskleri belirlemek ve ortadan kaldırmak için gerekli yöntemleri

Detaylı

AHMET GÖKTAŞ Çevre ve Şehircilik Uzmanı- Kimya Y. Müh. Kimyasallar Yönetimi Dairesi Bşk.

AHMET GÖKTAŞ Çevre ve Şehircilik Uzmanı- Kimya Y. Müh. Kimyasallar Yönetimi Dairesi Bşk. T.C. ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK BAKANLIĞI ÇEVRE YÖNETİMİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ BÜYÜK K ENDÜSTR STRİYEL KAZALARDA GÜVENLİK K PERFORMANS GÖSTERGELERG STERGELERİ AHMET GÖKTAŞ Çevre ve Şehircilik Uzmanı- Kimya Y. Müh.

Detaylı

Taarruz Helikopteri Simülatörü için İnsan Faktörleri Değerlendirmeleri

Taarruz Helikopteri Simülatörü için İnsan Faktörleri Değerlendirmeleri Taarruz Helikopteri Simülatörü için İnsan Faktörleri Değerlendirmeleri Hakan İŞÇİ TUSAŞ Entegre Helikopter Sistemleri Hava Aracı Tasarım Müdürü 26 Kasım 2010 TUSAŞ TSKGV nin Bağlı Ortaklığıdır. HİZMETE

Detaylı

Genel Katılıma Açık Eğitimlerimiz Başlıyor!

Genel Katılıma Açık Eğitimlerimiz Başlıyor! Genel Katılıma Açık Eğitimlerimiz Başlıyor! Mavi Akademi, bünyesinde barındırdığı yetki belgeleri ve alanında uzman akademisyenler, sektör tecrübesine sahip baş denetçiler ve uzmanlardan oluşan kadrosuyla

Detaylı

7.Hafta: Risk ve Risk Analizi. DYA 114 Çevre Koruma. BÜRO YÖNETİMİ ve YÖNETİCİ ASİSTANLIĞI PROGRAMI Yrd.Doç.Dr. Sefa KOCABAŞ

7.Hafta: Risk ve Risk Analizi. DYA 114 Çevre Koruma. BÜRO YÖNETİMİ ve YÖNETİCİ ASİSTANLIĞI PROGRAMI Yrd.Doç.Dr. Sefa KOCABAŞ 7.Hafta: Risk ve Risk Analizi DYA 114 Çevre Koruma BÜRO YÖNETİMİ ve YÖNETİCİ ASİSTANLIĞI PROGRAMI Yrd.Doç.Dr. Sefa KOCABAŞ RİSK ve RİSK ANALİZİ Risk Belirli bir tehlikeli olayın meydana gelme olasılığı

Detaylı

İŞ SÜREKLİLİĞİ YÖNETİM SİSTEMİ İÇİN KRİTİK BAŞARI FAKTÖRLERİ

İŞ SÜREKLİLİĞİ YÖNETİM SİSTEMİ İÇİN KRİTİK BAŞARI FAKTÖRLERİ İŞ SÜREKLİLİĞİ YÖNETİM SİSTEMİ İÇİN KRİTİK BAŞARI FAKTÖRLERİ Ali Dinçkan, BTYÖN Danışmanlık İş sürekliliği, kurumun kritik süreçlerinin belirlenmesi, bu süreçlerin sürekliliği için gerekli çalışmaların

Detaylı

SiSTEM ANALiZi ve TASARIMI

SiSTEM ANALiZi ve TASARIMI SiSTEM ANALiZi ve TASARIMI BIL3403 Öğ. Gör. ASLI BiROL abirol@kavram.edu.tr 01.10.2012 Dersin Amacı Bu ders ile öğrenci; edindiği mesleki bilgi birikimini kullanarak sektörde uygulanabilir bir projeyi

Detaylı

YMT 412-Yazılım Kalite Ve Güvencesi Test Süreci Ve Yönetimi 1/46

YMT 412-Yazılım Kalite Ve Güvencesi Test Süreci Ve Yönetimi 1/46 YMT 412-Yazılım Kalite Ve Güvencesi Test Süreci Ve Yönetimi F ı r a t Ü n i v e r s i t e s i Ya z ı l ı m M ü h e n d i s l i ğ i B ö l ü m ü 1/46 İçindekiler 1 7 Test Süreci Ve Yönetimi...3 2 3 4 5 6

Detaylı

İSG Hizmet Yönetim Rehberi

İSG Hizmet Yönetim Rehberi İSG Hizmet Yönetim Rehberi Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 0. TEMEL YAKLAŞIM 2 0.1. GENEL 2 0.2. PROSES YAKLAŞIMI 2 0.3. RİSK TEMELLİ (BAZLI) YAKLAŞIM 2 0.4.

Detaylı

BLM 426 YAZILIM MÜHENDİSLİĞİ BAHAR Yrd. Doç. Dr. Nesrin AYDIN ATASOY GENEL BİLGİLER

BLM 426 YAZILIM MÜHENDİSLİĞİ BAHAR Yrd. Doç. Dr. Nesrin AYDIN ATASOY GENEL BİLGİLER BLM 426 YAZILIM MÜHENDİSLİĞİ BAHAR 2017 Yrd. Doç. Dr. Nesrin AYDIN ATASOY GENEL BİLGİLER Başarım Değerlendirme Vize, Final, Ödev Ders İçeriği 01. Hafta: Yazılım mühendisliğinin tanımı, önemi 02. Hafta:

Detaylı

BMH-405 YAZILIM MÜHENDİSLİĞİ

BMH-405 YAZILIM MÜHENDİSLİĞİ BMH-405 YAZILIM MÜHENDİSLİĞİ Dr. Musa ATAŞ Siirt Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği musa.ataş@siirt.edu.tr Ref list: Dr. Yunus Emre SELÇUK, Dr. Sadık EŞMELİOĞLU, Dr. Erhan SARIDOĞAN Yazılım Tanımı Herhangi

Detaylı

İSG (OHSAS 18001) İSE Faktörleri ve Şartlar

İSG (OHSAS 18001) İSE Faktörleri ve Şartlar İSG (OHSAS 18001) Çalışanların, geçici işçilerin, müteahhid personelin, ziyaretçilerin ve çalışma alanındaki diğer insanların refahını etkileyen faktörler ve şartlar. ISO 18001 Awareness Training Ders

Detaylı

Eğitimcilerin Eğitimi Bölüm 7: Doğrulama Süreci. İklim ŞAHİN , ANTALYA

Eğitimcilerin Eğitimi Bölüm 7: Doğrulama Süreci. İklim ŞAHİN , ANTALYA Eğitimcilerin Eğitimi Bölüm 7: Doğrulama Süreci İklim ŞAHİN 23.02.2017, ANTALYA Sunum İçeriği Doğrulama Süreci Önemli Tanımlar Önemli Kavramlar Doğrulamanın Temel Prensipleri Doğrulamanın Adımları Doğrulama

Detaylı

Yazılım Geliştirme Projelerinde Kontrolörlük / Müşavirlik Hizmetleri. Y.Müh. Kadriye ÖZBAŞ ÇAĞLAYAN, PMP Y.Müh. Ahmet DİKİCİ, PMP

Yazılım Geliştirme Projelerinde Kontrolörlük / Müşavirlik Hizmetleri. Y.Müh. Kadriye ÖZBAŞ ÇAĞLAYAN, PMP Y.Müh. Ahmet DİKİCİ, PMP Yazılım Geliştirme Projelerinde Kontrolörlük / Müşavirlik Hizmetleri Y.Müh. Kadriye ÖZBAŞ ÇAĞLAYAN, PMP Y.Müh. Ahmet DİKİCİ, PMP Sunum Planı Organizasyon Yapısı Yazılım Projelerinde Başarı Durumu Yazılım

Detaylı

Başarılar Dilerim. SORULAR

Başarılar Dilerim. SORULAR ZONGULDAK BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ Adı Soyadı : Numarası : İmzası : Bölümü : Biyomedikal Mühendisliği Ders Kodu : BMM 401 Ders İsmi : Proje Plan ve Organizasyon Ders Sorumlusu : Dr. Öğretim Üyesi Nihat

Detaylı

Yazılım Konfigürasyon Tetkikleri

Yazılım Konfigürasyon Tetkikleri Yazılım Tetkikleri Software Configuration Audits Zühre Yılmazer Seltürk SST-Kalite Güvencesi Müdürlüğü ASELSAN A.Ş., ANKARA yilmazer@aselsan.com.tr Seçil Gürsoy REHİS-Kalite Güvencesi Müdürlüğü ASELSAN

Detaylı

RİSK ANALİZİ TALİMATI

RİSK ANALİZİ TALİMATI AĞRI İL AMBULANS SERVİSİ BAŞHEKİMLİĞİ RİSK ANALİZİ TALİMATI DÖK. KOD NO : AĞRI-112-YÖN-TL- 22 YAY. TRH: 31.02.2014 REV.TRH: REV.NO: SA YFA NO: 5 1. AMAÇ: Ağrı İl Ambulans Servisi Başhekimliğinde hizmet

Detaylı

BÜYÜK KAZA ÖNLEME POLİTİKA BELGESİ TEBLİĞİ TASLAĞI BİRİNCİ BÖLÜM

BÜYÜK KAZA ÖNLEME POLİTİKA BELGESİ TEBLİĞİ TASLAĞI BİRİNCİ BÖLÜM BÜYÜK KAZA ÖNLEME POLİTİKA BELGESİ TEBLİĞİ TASLAĞI BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar Amaç MADDE 1 (1) Bu Tebliğin amacı; 30/12/2013 tarihli ve 28867 mükerrer sayılı Resmî Gazete de yayımlanan

Detaylı

Yazılım Gereksinimleri Mühendisliği (SE 221) Ders Detayları

Yazılım Gereksinimleri Mühendisliği (SE 221) Ders Detayları Yazılım Gereksinimleri Mühendisliği (SE 221) Ders Detayları Ders Adı Ders Dönemi Ders Uygulama Kodu Saati Saati Laboratuar Kredi AKTS Saati Yazılım Gereksinimleri Mühendisliği SE 221 Güz 3 0 0 3 5.5 Ön

Detaylı

Bilgisayar Sistemleri; donanım, yazılım ve kullanıcılardan oluşur. Yazılım sadece belirli bir işlemi yapan bir program değildir. Yazılım belirli bir

Bilgisayar Sistemleri; donanım, yazılım ve kullanıcılardan oluşur. Yazılım sadece belirli bir işlemi yapan bir program değildir. Yazılım belirli bir Bilgisayar Sistemleri; donanım, yazılım ve kullanıcılardan oluşur. Yazılım sadece belirli bir işlemi yapan bir program değildir. Yazılım belirli bir mantık dahilinde insanlar tarafından oluşturulan program,

Detaylı

ANADOLU ÜNİVERSİTESİ SİVİL HAVACILIK ARAŞTIRMA VE UYGULAMA MERKEZİ

ANADOLU ÜNİVERSİTESİ SİVİL HAVACILIK ARAŞTIRMA VE UYGULAMA MERKEZİ Sayfa No : 1/5 1 AMAÇ VE KAPSAM Bu prosedürün amacı, Anadolu Üniversitesi Sivil Havacılık Araştırma ve Uygulama Merkezi Sisteminin ve teknik faaliyetlerinin etkinliğinin ve iyileştirilmesinin sağlanması

Detaylı

İSG Risklerinin Değerlendirilmesi ve Yaşanan Sorunlar. Ali TURAN CMSE Certified Machinery Safety Expert A Sınıfı İG Uzmanı, İSG Eğitmeni

İSG Risklerinin Değerlendirilmesi ve Yaşanan Sorunlar. Ali TURAN CMSE Certified Machinery Safety Expert A Sınıfı İG Uzmanı, İSG Eğitmeni İSG Risklerinin Değerlendirilmesi ve Yaşanan Sorunlar Ali TURAN CMSE Certified Machinery Safety Expert A Sınıfı İG Uzmanı, İSG Eğitmeni Yasal Süreç İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği: RG 09.12.2003/25311

Detaylı

Yaz.Müh.Ders Notları #6 1

Yaz.Müh.Ders Notları #6 1 YAZILIM MÜHENDİSLİĞİ Prof.Dr. Oya Kalıpsız GİRİŞ 1 YAZILIM YETERLİLİK OLGUNLUK MODELİ Olgunluk Seviyeleri: Düzey 1. Başlangıç düzeyi: Yazılım gelişimi ile ilişkili süreçlerin tanımlanması için hiçbir sistematik

Detaylı

UYGUNSUZLUK VE DÜZELTİCİ & ÖNLEYİCİ FAALİYETLER PROSEDÜRÜ

UYGUNSUZLUK VE DÜZELTİCİ & ÖNLEYİCİ FAALİYETLER PROSEDÜRÜ Sayfa 1/7 1. AMAÇ VE KAPSAM Bu prosedürün amacı, uygunsuzlukların ve eksikliklerin tekrarlanmasını önlemek ve sonuç olarak "Müşteri Memnuniyeti" sağlamak için sürekli iyileştirme sistemi oluşturmaktır.

Detaylı

YÖNETİM SİSTEMLERİ. Yönetim Sistemi Modelleri: Deming tarafından geliştirilen, Planla Uygula Kontrol Et Önlem Al

YÖNETİM SİSTEMLERİ. Yönetim Sistemi Modelleri: Deming tarafından geliştirilen, Planla Uygula Kontrol Et Önlem Al YÖNETİM SİSTEMLERİ Yönetim Sistemi Modelleri: Deming tarafından geliştirilen, Planla Uygula Kontrol Et Önlem Al kavramlarını içeren sürekli iyileştirme döngüsü ile uygulanır. YÖNETİM SİSTEMLERİ Şematik

Detaylı

Otomotiv Sertifika Programı

Otomotiv Sertifika Programı Otomotiv Sertifika Programı Otomotiv ana sanayi ve yan sanayinde kabul gören, geleneksel iş modelleri artık günümüzde uluslararası standartlar olarak zorunluluklar haline gelmiştir. Bu eğitimde birçok

Detaylı

T. C. TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ

T. C. TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ T. C. TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ BİLGİ GÜVENLİĞİ YÖNETİM SİSTEMİ, TS ISO/IEC 20000-1 BT HİZMET YÖNETİM SİSTEMİ Sunucu: Gürol GÖKÇİMEN 1 Bilgi Güvenliği Yönetim Sistemi Bilgi : anlamlı veri, (bir kurumun

Detaylı

CMMI. CMMI ve Çevik Yöntemler. Orhan KALAYCI Haziran 2007. Yazılım Süreç Kalitesi ve Yönetim Danışmanlığı. www.nitelik.

CMMI. CMMI ve Çevik Yöntemler. Orhan KALAYCI Haziran 2007. Yazılım Süreç Kalitesi ve Yönetim Danışmanlığı. www.nitelik. CMMI ve Çevik Yöntemler Orhan KALAYCI Haziran 2007 http:// CMMI 2 1 XP 3 CMMI nedir? 1. Seviye 2. Seviye 3. Seviye 4 2 XP Nedir? MSF XP Şelale RUP 5 CMM XP İlişkisi 6 3 PROJE YONETİMİNİ İMİNİN EVRİMSEL

Detaylı

YAZILIM MÜHENDİSLİĞİNİN TEMELLERİ 8.Hafta. Yazılım Doğrulama ve Geçerleme

YAZILIM MÜHENDİSLİĞİNİN TEMELLERİ 8.Hafta. Yazılım Doğrulama ve Geçerleme YAZILIM MÜHENDİSLİĞİNİN TEMELLERİ 8.Hafta Yazılım Doğrulama ve Geçerleme Bölüm Hedefi Yazılım üretimi boyunca, "Doğru Yazılımı mı üretiyoruz?" ve "Yazılımı doğru olarak üretiyor muyuz?" sorularının yanıtlarını

Detaylı

T.C. GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI İç Denetim Birimi Başkanlığı KALİTE GÜVENCE VE GELİŞTİRME PROGRAMI

T.C. GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI İç Denetim Birimi Başkanlığı KALİTE GÜVENCE VE GELİŞTİRME PROGRAMI T.C. GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI İç Denetim Birimi Başkanlığı KALİTE GÜVENCE VE GELİŞTİRME PROGRAMI Ocak 2013 BİRİNCİ BÖLÜM Genel Hükümler Amaç ve kapsam Madde 1 (1) Bu Programın amacı, Bakanlığımızda

Detaylı

İŞ YATIRIM MENKUL DEĞERLER A.Ş. İŞ SÜREKLİLİĞİ PLANLAMASI A. AMAÇ

İŞ YATIRIM MENKUL DEĞERLER A.Ş. İŞ SÜREKLİLİĞİ PLANLAMASI A. AMAÇ Sayfa No: 1/7 A. AMAÇ Bu politika, nin deprem, yangın, fırtına, sel gibi doğal afetler ile sabotaj, donanım veya yazılım hatası, elektrik ve telekomünikasyon kesintileri gibi önceden tahmin edilebilen

Detaylı

TS EN ISO 14001: 2005 AC: Haziran 2010

TS EN ISO 14001: 2005 AC: Haziran 2010 TÜRK STANDARDI TURKISH STANDARD Sayfa 1/5 ICS 13.020.10 TS EN ISO 14001: 2005 AC: Haziran 2010 Bu ek, CEN tarafından kabul edilen EN ISO 14001: 2004/AC: 2009 eki esas alınarak TSE Çevre İhtisas Grubu nca

Detaylı

VI TEHLİKE ANALİZ METODOLOJİLERİ

VI TEHLİKE ANALİZ METODOLOJİLERİ 12 80 Slayt 6/6 TEHLİKE RİSK ANALİZ YÖNETİMİ METODOLOJİLERİ ve DEĞERLENDİRİLMESİ AMAÇ Tehlike analiz metotları FTA Hata ağacı analizi, ETA Olay ağacı analizi, PHA Ön Tehlike Analizi, PRA Birincil risk

Detaylı

V- RİSK ANALİZ YÖNTEMLERİ

V- RİSK ANALİZ YÖNTEMLERİ 12 22 Slayt 5/6 RİSK YÖNETİMİ ve DEĞERLENDİRİLMESİ AMAÇ: (Nitel) Risk analiz yöntemleri FINE KINNEY Elmeri kontrol kayıt yöntemi Risk analiz yöntemleri ve hesaplama örnekleri V- RİSK ANALİZ YÖNTEMLERİ

Detaylı

İSGDE KORUNMA POLİTİKALARI

İSGDE KORUNMA POLİTİKALARI 1 İSGDE KORUNMA POLİTİKALARI 2 Önleme: Bir şeyin olmasına veya yapılmasına engel olmak, Ortaya çıkan veya çıkacağı düşünülen bir tehlikeyi durdurmak, önüne geçmek. 3 Koruma: Bir kimseyi veya bir şeyi dış

Detaylı

PROJE RISK YÖNETIMI D R. Ö Ğ R. Ü Y E S İ K E N A N G E N Ç O L

PROJE RISK YÖNETIMI D R. Ö Ğ R. Ü Y E S İ K E N A N G E N Ç O L PROJE RISK YÖNETIMI D R. Ö Ğ R. Ü Y E S İ K E N A N G E N Ç O L GIRIŞ Projenin başarıyla tamamlanmasını engelleyici faktörlere risk adı verilir. Risk problem değildir, problemin oluşmasına sebep olan faktördür.

Detaylı

İSYS Süreçleri ve Yönetim Sistemleri İçindeki Yeri. Burak Bayoğlu (CISM, CISA, CISSP) TÜBİTAK UEKAE. bayoglu@uekae.tubitak.gov.tr

İSYS Süreçleri ve Yönetim Sistemleri İçindeki Yeri. Burak Bayoğlu (CISM, CISA, CISSP) TÜBİTAK UEKAE. bayoglu@uekae.tubitak.gov.tr İSYS Süreçleri ve Yönetim Sistemleri İçindeki Yeri Burak Bayoğlu (CISM, CISA, CISSP) TÜBİTAK UEKAE bayoglu@uekae.tubitak.gov.tr Sunu Planı İSYS Yaşam Döngüsü ve Motivasyon COBIT 4.1 (TS) ISO/IEC 27001

Detaylı

ISO 9001:2015 GEÇİŞ KILAVUZU

ISO 9001:2015 GEÇİŞ KILAVUZU Kal ten z, denet m m z altında olsun Szutest Szutest Szutest Szutesttr 444 9 511 szutest.com.tr ISO 9001:2015 REVİZYONUN YAPISI Yeni Revizyon ile birlikte ISO ANNEX SL gereksinimleri doğrultusunda Yüksek

Detaylı

Ulusal KBRN Yönetmeliği ve Kurumlar Arası Organizasyon. Dr. Ayça ÇALBAY Atatürk Üniversitesi Tıp Fakültesi Acil Servis AD, ERZURUM

Ulusal KBRN Yönetmeliği ve Kurumlar Arası Organizasyon. Dr. Ayça ÇALBAY Atatürk Üniversitesi Tıp Fakültesi Acil Servis AD, ERZURUM Ulusal KBRN Yönetmeliği ve Kurumlar Arası Organizasyon Dr. Ayça ÇALBAY Atatürk Üniversitesi Tıp Fakültesi Acil Servis AD, ERZURUM Amaç Halk sağlığı ve çevreyi korumak Can ve mal kaybını azaltmak Tehlike

Detaylı

Hasta Güvenliği Açısından Risk Yönetimi. Prof. Dr. Haydar SUR Marmara Üniversitesi Sağlık Eğitim Fakültesi Öğretim Üyesi

Hasta Güvenliği Açısından Risk Yönetimi. Prof. Dr. Haydar SUR Marmara Üniversitesi Sağlık Eğitim Fakültesi Öğretim Üyesi Hasta Güvenliği Açısından Risk Yönetimi Prof. Dr. Haydar SUR Marmara Üniversitesi Sağlık Eğitim Fakültesi Öğretim Üyesi Sağlık hizmetleri.. Birbirine ulalı binlerce sürecin oluşturduğu bir sistem içindeyiz..

Detaylı

ŞİKAYET / İTİRAZ VE GERİ BİLDİRİM PROSEDÜRÜ

ŞİKAYET / İTİRAZ VE GERİ BİLDİRİM PROSEDÜRÜ Sayfa No: 1/5 A. İÇİNDEKİLER Bölüm KONU SAYFA NO REFERANS STANDART MADDESİ TS EN ISO IEC 17020:2012 A. İÇİNDEKİLER 1 B. ŞİKAYET / İTİRAZ VE GERİ BİLDİRİM 2 7.6 1. AMAÇ 2 2. KAPSAM 2 3. SORUMLULUK 2 3.1

Detaylı

TETKİK SÜRELERİ BELİRLEME TALİMATI

TETKİK SÜRELERİ BELİRLEME TALİMATI Sayfa No 1/11 1. AMAÇ Tetkik tipleri ve kuruluş yapısı dikkate alındığında tetkikler için harcanacak adam/gün sayılarını ve ücretlerini belirlemektir. 2. KAPSAM Bu prosedürün uygulanmasından Planlama Sorumlusu,

Detaylı

Laboratuvar Akreditasyonu

Laboratuvar Akreditasyonu Akreditasyon Laboratuvar, muayene ve belgelendirme kuruluşlarının ulusal ve uluslararası kabul görmüş teknik kriterlere göre değerlendirilmesi, yeterliliğin onaylanması ve düzenli aralıklarla denetlenmesi

Detaylı

Onaylayan: Gen. Müdür Tarih: 28/9/2009 Versiyon: 1

Onaylayan: Gen. Müdür Tarih: 28/9/2009 Versiyon: 1 Tarih: 28/9/2009 DOKÜMANTE EDİLMİŞ KALİTE PROSEDÜRLERİ Belgelerin kontrolü Bu prosedürün amacı, kalite yönetim sisteminde yer alan tüm belge ve verilerin geliştirme, inceleme, onay ve dağıtım işlemleriyle

Detaylı

Risk Analiz Prosedürü

Risk Analiz Prosedürü Risk Analiz Prosedürü Doküman Tarihi: 9.11.217 AdlBelge-ORN-82 Yeni Yayın 1-Kontrolsüz Kopya Önceki Prosesler (Girdilerin Kaynakları): Proses (BİLGİ) Girdileri: Diğer tüm prosesler "Risk Analiz Sürecine"

Detaylı

İş Güvenliği, Kalite, Çevre, Enerji Yönetimi, Eğitim ve Danışmanlık Hizmetleri

İş Güvenliği, Kalite, Çevre, Enerji Yönetimi, Eğitim ve Danışmanlık Hizmetleri İş Güvenliği, Kalite, Çevre, Enerji Yönetimi, Eğitim ve Danışmanlık Hizmetleri İçindekiler 1 Hakkımızda 4 Hizmetlerimiz 2 Vizyonumuz 5 Referanslarımız 3 Değerlerimiz 6 İletişim 1 Hakkımızda Genç, dinamik

Detaylı

YAŞAR ÜNİVERSİTESİ YAZILIM MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ

YAŞAR ÜNİVERSİTESİ YAZILIM MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ YAŞAR ÜNİVERSİTESİ YAZILIM MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ Bitirme Projeleri İçindekiler Bitirme Projesi... 2 Başarı için tavsiyeler... 2 Danışman seçimi... 2 Danışmanlarınızla yapacağınız toplantı saatleri... 2 Birinci

Detaylı

TEHLİKE VE RİSK DEĞERLENDİRME PROSEDÜRÜ

TEHLİKE VE RİSK DEĞERLENDİRME PROSEDÜRÜ Sayfa No 6/1 Hazırlayan İnceleyen Onaylayan İş Güvenliği Uzmanı Kalite Yönetim Direktörü Başhekim 1.AMAÇ Bu prosedürün amacı; ÇEVRE SAĞLIK TESİSLERİ LİMİTED ŞİRKETİ faaliyetleri sırasında oluşabilecek

Detaylı

Çevre Yönetim Sistemleri ve Çevre Boyutu

Çevre Yönetim Sistemleri ve Çevre Boyutu SAKARYA ÜNİVERSİTESİ Çevre Yönetim Sistemleri ve Çevre Boyutu Hafta 10 Yrd. Doç. Dr. Asude Ateş Bu ders içeriğinin basım, yayım ve satış hakları Sakarya Üniversitesi ne aittir. "Uzaktan Öğretim" tekniğine

Detaylı

www.ankaraisguvenligi.com

www.ankaraisguvenligi.com I.BÖLÜM www.ankaraisguvenligi.com TEHLİKE: İşyerinde var olan ya da dışarıdan gelebilecek, çalışanı veya işyerini etkileyebilecek zarar veya hasar verme potansiyeli. (6331 sayılı İSG Kan.) TEHLİKE: Bir

Detaylı

Yrd. Doç. Dr. Ayça Tarhan. Hacettepe Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği Bölümü atarhan@hacettepe.edu.tr

Yrd. Doç. Dr. Ayça Tarhan. Hacettepe Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği Bölümü atarhan@hacettepe.edu.tr Yrd. Doç. Dr. Ayça Tarhan Hacettepe Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği Bölümü atarhan@hacettepe.edu.tr Süreç Değerlendirme Nedir? Süreç: Girdileri çıktılara dönüştüren, ilişkili veya etkileşimli etkinlikler

Detaylı

Doç.Dr.Gülbiye Y. YAŞAR, Dr.Emirali KARADOĞAN

Doç.Dr.Gülbiye Y. YAŞAR, Dr.Emirali KARADOĞAN Doç.Dr.Gülbiye Y. YAŞAR, Dr.Emirali KARADOĞAN Sağlık Kavramı Dünya Sağlık Örgütü (WHO) ne göre sağlık; Sadece hastalık ve sakatlığın olmaması değil, bedenen, ruhen ve sosyal bakımdan tam bir iyilik halidir.

Detaylı

HACCP SÜT İŞLETMELERİNDE KRİTİK KONTROL NOKTALARINDA TEHLİKE ANALİZ SİSTEMİ HAZARD ANALYSIS CRITICAL CONTROL POINT

HACCP SÜT İŞLETMELERİNDE KRİTİK KONTROL NOKTALARINDA TEHLİKE ANALİZ SİSTEMİ HAZARD ANALYSIS CRITICAL CONTROL POINT HACCP SÜT İŞLETMELERİNDE KRİTİK KONTROL NOKTALARINDA TEHLİKE ANALİZ SİSTEMİ HAZARD ANALYSIS CRITICAL CONTROL POINT Prof.Dr. Muammer GÖNCÜOĞLU HACCP Tüketici sağlığını tehdit edebilecek fiziksel, kimyasal

Detaylı

İç Denetim Prosedürü

İç Denetim Prosedürü Sayfa 1 / 5 Revizyon Takip Tablosu Revizyon No Tarih Açıklama 1. AMAÇ Bu prosedürün amacı, (KYS) nin ilgili standart ve yasal şartlara uygun olup olmadığının saptanması, KYS ye uygun çalışılıp çalışılmadığının

Detaylı

Uçuşa Elverişlilik Sertifikasyonunda Emniyet ile İnsan Faktörlerine Yeni Bir Bakış

Uçuşa Elverişlilik Sertifikasyonunda Emniyet ile İnsan Faktörlerine Yeni Bir Bakış Uçuşa Elverişlilik Sertifikasyonunda Emniyet ile İnsan Faktörlerine Yeni Bir Bakış İpek DOKUMAN İnsan Faktörleri Sertifikasyon Uzmanı idokuman@stm.com.tr Göker AKINCI Emniyet Sertifikasyon Uzmanı goakinci@stm.com.tr

Detaylı

Süreç Modelleme, Dinamiği ve Kontrolü (CEAC 407) Ders Detayları

Süreç Modelleme, Dinamiği ve Kontrolü (CEAC 407) Ders Detayları Süreç Modelleme, Dinamiği ve Kontrolü (CEAC 407) Ders Detayları Ders Adı Süreç Modelleme, Dinamiği ve Kontrolü Ders Kodu CEAC 407 Dönemi Ders Uygulama Laboratuar Kredi AKTS Saati Saati Saati Güz 3 1 0

Detaylı

11.DERS Yazılım Testi

11.DERS Yazılım Testi 11.DERS Yazılım Testi 1 Yazılım Testi Bir programda hata bulma amacıyla icra edilen bir süreçtir. İyi bir test koşulu henüz ortaya çıkarılmamış bir hatayı tespit eden test koşuludur. Yazılım testinin önemi

Detaylı

İş Sağlığı ve Güvenliği

İş Sağlığı ve Güvenliği İş Sağlığı ve Güvenliği Sunanlar: Cem Taşkın Öktem 1133022 Büşra Duman 1133024 Sunum Tarihi: 06.03.2014 İrem Bengisu Ay 1133016 Kübra Yaman 1133036 İş Sağlığı ve İş Güvenliğinin Gelişimi Geçmişi daha eskiye

Detaylı

OSEM-SS OTO BAKIM VE ONARIM MERKEZİ YETERLİLİK BELGELENDİRMESİ KURALLARI. K-01 Rev / 6

OSEM-SS OTO BAKIM VE ONARIM MERKEZİ YETERLİLİK BELGELENDİRMESİ KURALLARI. K-01 Rev / 6 OSEM-SS-10001 OTO BAKIM VE ONARIM MERKEZİ YETERLİLİK BELGELENDİRMESİ KURALLARI 1 / 6 1. Kapsam OSEM-Oto Bakım ve Onarım Merkezi Yeterlilik Belgelendirmesi Standardı, OSEM Sertifikasyon A.Ş. (OSEM) tarafından

Detaylı

Analiz ve Kıyaslama Sistemi

Analiz ve Kıyaslama Sistemi Analiz ve Kıyaslama Sistemi Analiz Kıyaslama Raporu (? pgi=5&tabpg=4&arn=99506&oka=0) Puan Karşılaştırma Raporu (? pgi=5&tabpg=5&arn=99506&oka=0) Düzeltici Faaliyet Takip Raporu (? pgi=5&tabpg=7&arn=99506&oka

Detaylı

İlişkiler Matrisi & Değişikliklerin Özeti

İlişkiler Matrisi & Değişikliklerin Özeti Bu ilişki matrisi ISO 9001:2015 yeni şartları ile ISO 9001:2008 şartlarını karşılaştırır ve değişikliklerin bir özetini verir. İlişkiler Matrisi & Değişikliklerin Özeti KIWA MEYER BELGELENDİRME HİZMETLERİ

Detaylı