Sayı 2. Bu projeye destek veren herkese proje ekibi adına teşekkürü bir borç bilirim. Doç. Dr. Kasım OCAKOĞLU Proje Yürütücüsü

Transkript

1 Sayı 2 ÖNSÖZ 2014 yılından bu yana devam eden TÜBİTAK 1000 Mersin Üniversitesi Araştırma Proje Potansiyelinin Geliştirilmesi ve Sürdürülebilirliği Projesi, Eylül-2016 tarihi itibarıyla sona ermektedir. Bu proje ile Mersin Üniversitesi akademisyenlerince; TÜBİTAK ARDEB destek programlarına yapılan başvuruların sayısı ve kalitesinin arttırılması hedeflemiştir. ARDEB programları hakkında Mersin Üniversitesi bünyesindeki hedef kitleye tanıtımların yapılması, proje yazma eğitimleri, mevzuatla ilgili bilgilendirmeler ve birebir danışmanlık hizmetleri bu projenin ana içeriğini oluşturmuştur. Yaklaşık 24 ay süren bu proje kapsamında çeşitli bilgilendirme ve eğitim seminerleri düzenlenmiş ve toplamda 1300 ün üzerinde akademik personel ve lisansüstü öğrenciye ulaşılmıştır. Ayrıca proje kapsamında düzenlenen panel ve çalıştaylar ARDEB konusunda hedef kitlenin bilgilenmesine katkılar sunmuştur. Proje ekibi tarafından hazırlanan arge.mersin.edu.tr/ adresli proje web portalı bir bilgi köprüsü görevini yerine getirmiştir. Proje yazan veya yazmak isteyen herkese interaktif eğitim ve danışmanlık hizmeti verilmiştir. Hazırlanan basılı ve dijital tanıtım materyalleri Mersin Üniversitesi nin tüm akademik birimlerine ulaştırılmış, radyo programları ile hedef kitlede ARDEB Projeleri konusunda bir farkındalık yaratılmaya çalışılmıştır. Son dönemde TÜBİTAK projesi kabul edilen öğretim elemanları ile röportajlar yapılarak 8 adet e-bülten Başarı Hikayeleri adı altında projenin web portalında yayınlanmıştır. Gerçekleştirilen etkinlikler ise birçok kez yaygın ve yerel basında haber konusu olmuştur. Tüm bu çalışmaların somut çıktılarının ise alınmaya başlandığı açıkça görülmektedir. Üniversitemizde bu konuda büyük bir farkındalık oluştuğu ve son bir yılda Mersin Üniversitesi öğretim elemanları tarafından önerilen proje sayısının iki katına çıktığı görülmektedir. Bu projeye destek veren herkese proje ekibi adına teşekkürü bir borç bilirim. Doç. Dr. Kasım OCAKOĞLU Proje Yürütücüsü

2 2

3 Editörden, TÜBİTAK 1000 Mersin Üniversitesi Araştırma Proje Potansiyelinin Geliştirilmesi ve Sürdürülebilirliği Projesi ekibi, Fikir sizden destek bizden sloganı ile; eğitimler, toplantılar ve medya içerikleri vasıtasıyla proje kültürünün yaygınlaşması adına çeşitli faaliyetlerde bulundu. Bu bülten de, hedef kitlede farkındalık yaratmak ve başarı hikayelerinin paylaşılması amacıyla hazırlandı. Her bir röportaj farklı konulardaki TÜBİTAK projelerinin yürütücüleri ile yapılan görüşmeleri kapsamaktadır. Mersin Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Eczacılık Meslek Bilimleri Bölümü Farmasötik Kimya Ana Bilim Dalı ndan Prof. Dr. Öztekin Algül, Su Ürünleri Fakültesi Avlama ve İşleme Teknolojisi Bölümü nden Prof. Dr. Hüseyin Özbilgin, Tarsus Teknoloji Fakültesi Enerji Sistemleri Mühendisliği nden Doç. Dr. Mine İnce Ocakoğlu, Turizm Fakültesi Tur Rehberliği Bölümü nden Yrd. Doç. Dr. Uysal Yenipınar, Denizcilik Meslek Yüksekokulu ndan Yrd. Doç. Dr. Esin Yalçın, Fen Edebiyat Fakültesi Fizik Bölümü nden Yrd. Doç. Dr. Serdar Yılmaz, Eczacılık Fakültesi Analitik Kimya Anabilim Dalı ndan Yrd. Doç. Dr. Yahya Nural, ve Teknik Bilimler Meslek Yüksekokulu Kimya Teknolojileri Bölümü nden Dr. Orhan Altan ile yapılan röportajlar bu bültende yer almaktadır. Röportaj görüşmeleri için vakit ayırma nezaketinde bulunan tüm öğretim elemanlarımıza, proje ekibi adına teşekkürlerimi sunarım. Ayrıca bültenin sizlere ulaşmasına aracılık eden gazetecilik bölümü öğrencilerim, Murat Ataş a (Röportaj), Mazlum Aritürk e, Bahtiyar Yılmaz a (Fotoğraf) ve Gencay Olcan a (Tasarım-Fotoğraf) da verdikleri emeklerden ötürü teşekkür ederim. Genç araştırmacıların çalışmalarına ışık tutması dileğiyle. Saygılarımla Yrd. Doç. Dr. Erhan ARSLAN 3

4 Prof. Dr. Öztekin Algül Amacımız kansere karşı yeni bir ilaç geliştirmek Kanser diğer hastalıklardan farklı olarak dışarıdan değil organizmanın kendi içerisinde oluşan bir hastalık. Bu nedenle kansere karşı tedavi sürecinde; yapılan her uygulama organizmanın diğer hücrelerine de zarar verebilmekte. Dolayısıyla tedavisi çok daha zor ve çok daha dikkatli bir şekilde yapılmak durumunda. Bu hastalıkla ilgili moleküler düzeyde araştırmalarına devam etmekte olan Mersin Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Eczacılık Meslek Bilimleri Bölümü Farmasötik Kimya Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Öztekin Algül ile projesi hakkında bir söyleşi gerçekleştirdik. Prof. Dr. Algül ün, şu an yürütmekte olduğu TÜBİTAK 1001 projesi kansere karşı yeni bir ilaç geliştirmeyi amaçlamakta. Prof. Dr. Algül, proje fikrinin nasıl ortaya çıktığı, projenin hedefleri, kapsamı ve önemi ile ilgili sorularımızı yanıtladı. Sizi önce tanıyabilir miyiz? 1991 yılında Gazi Üniversitesi Eczacılık Fakültesinden mezun oldum Yılında Yüksek Lisans ve 2000 yılında Doktora eğitimimi Farmasötik Kimya alanında tamamladım. Doktora çalışmaları dönemimde Amerika Birleşik Devletleri, Iowa Üniversitesi, Eczacılık Fakültesi Farmasötik Kimya Bölümünde bilimsel araştırmalar yaptım Yılında, Mersin Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Eczacılık Meslek Bilimleri Bölümü Farmasötik Kimya Ana Bilim Dalına kurucu öğretim üyesi olarak atandım Yılında DAAD Bursu ile 2004 ve 2005 yıllarında ise davetli araştırmacı olarak Almanya Saarland Üniversitesi Farmasötik ve Medisinal Kimya Bölümünde Prof. Dr. Rolf W. Hartmann ve ekibiyle çalıştım yılından sonra Almanya da Prof. Dr. Joachim Jose ile Heinrich Heine Üniversitesinde çeşitli konularda ortak bilimsel çalışmalar ve projeler yürüttüm Yılında, Mersin Üniversitesi Mersin Meslek Yüksek Okulu Uzaktan Eğitim Birimi Sağlık Programları kuruculuğunu üstlendim Yılında Farmasötik Kimya alanında Doçent oldum. 4

5 2010 Yılında Amerika Birleşik Devletleri Connecticut Üniversitesinde Yeni İlaç Geliştirilme Yöntemleri konusu kapsamında TÜBİTAK 2219 Doktora Sonrası Araştırma Bursu desteği ile çalışmalar yaptım Yılında profesörlüğe atandım. Ulusal ve uluslararası bilimsel dergiler ve bilimsel toplantılarda sunulmuş çok sayıda makalem ve bildirim bulunmakta. Halen Mersin Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Farmasötik Kimya Ana Bilim Dalı Başkanlığı, Mersin Meslek Yüksekokulu Kimya ve Kimyasal İşleme Teknolojileri Bölümü ve Tıbbi Hizmetler ve Teknikler Bölüm Başkanlıkları görevleri ile birlikte Eczacılıkta Uzmanlık Kurulu (EUK) Üyeliği görevlerini sürdürmekteyim. Geriye dönüp baktığımda yaşadığım her akademik ve idari tecrübenin beni daha iyi bir araştırmacı ve proje yöneticisi olmama katkı sağladığını düşünüyorum. Şairin dediği gibi ağır ağır çıkıyoruz bu merdivenleri. Projeyi kısaca tanıtır mısınız? Bilindiği gibi son yıllarda kanser tedavisi alanında büyük gelişmeler olmasına rağmen, kanser dünyada mortalite oranı en yüksek hastalıklar arasında yer almaktadır ve bu oran giderek artmaktadır. Kanser tedavisinde henüz istenilen noktaya ulaşılamadığından, günümüzde daha selektif, daha az toksik ve daha aktif yeni antikanser ilaçların geliştirilmesine ihtiyaç vardır ve bu konuda da tüm dünyada yoğun çalışmalar sürdürülmektedir. Projemiz kansere karşı yeni ilaç geliştirmeyi amaçlamaktadır. Çalışma grubumuz daha etkin ve ilaç olmaya aday olabilecek yeni, antikanser aktiviteye sahip bileşikler geliştirmeyi ve bu konudaki yeni ilaç geliştirme çalışmalarına katkı sağlamayı hedefleyen bir proje hazırladı. Bu projemiz TÜBİTAK 1001-Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Projeleri Destekleme Programı tarafından desteklendi. Proje çalışma grubumuzda üç ayrı üniversiteden araştırmacılar yer almaktadır. Proje yürütücülüğünü üstelendiğim bu çalışmada Mersin Üniversitesi, Mustafa Kemal Üniversitesi ve Sütçü İmam Üniversitesi nden araştırmacılar bulunmaktadır. Projemiz Antikanser Etkili Olabilecek Yeni Bis Türevi Yapıların Sentezi, Yapı-Etki İlişkileri ve Moleküler Etki Mekanizmalarının Apoptoz Yoluyla Araştırılması başlığını taşımaktadır. Böyle bir fikir nasıl ortaya çıktı? Aslında uzun yıllardır grubumuz benzimidazol, benzotiyazol ve benzoksazol olarak isimlendirilen kimyasal halka sistemleri üzerinde çalışmalar yapmaktadır. Bu halka sistemleri ile ilgili literatürde önemli oranda makalenin yer aldığını görüyoruz ve bugün tedavide bu halka sistemlerini taşıyan çok sayıda ilaç olduğu da bilinmektedir. Dolayısıyla bu halka sistemlerinin tedavide kullanılabilecek yeni ilaçların geliştirilmesinde öncü olabileceğini gösteren çok sayıda veri bulunmaktadır. Bu veriler grubumuz tarafından değerlendirilerek Mersin Üniversitesi BAP-SBE FK (AK) YL, BAP-ECZ F EMB (ÖA) B ve BAP-SBE FKB (RHE) YL projeleri sunulmuştur. 5

6 BAP projeleri kapsamında gerçekleştirilen çalışmalar bu proje önerisinin hazırlanması için önemli başlangıç noktasını oluşturmuştur. BAP projelerimizde elde ettiğimiz sonuçlar ışığında, grubumuz araştırmacıları tarafından sentez edilen bazı bileşikler ve özellikle RHE-50 kodlu bileşiğin hepatosellüler karsinom başta olmak üzere diğer kanser hücrelerine karşı oldukça etkili bir bileşik olduğu belirlenmiştir. Bu sonuçlar daha selektif ve daha potent yeni bileşiklerin geliştirilmesinde bis yapısı taşıyan RHE-50 bileşik grubunun öncü bileşik olarak kullanılabileceği fikrini doğurmuştur. Projenizi bir zemine oturtmak, sunulabilir hale getirmek ne kadar vaktinizi aldı? Bu projenin temelini 2008 lerde oluşturmaya başladık ve o günden bu güne araştırmalarımıza devam etmekteyiz. Her çalışma daha önceki çalışmalarda elde edilen sonuçlar üzerine kurularak ilerletildi. Çalışmalarımızda özellikle yıllarında elde ettiğimiz sonuçlar bizleri bu projenin hazırlanması için daha da çok umutlandırdı yılının büyük bir bölümünü bu proje hazırlıkları ile geçirdik ve 2015 yılının başında hazır hale getirdiğimiz projemizi Mart ayında TÜBİTAK a sunduk. Projeyi hazırlama sürecinde yardım aldığınız birileri oldu mu? Proje hazırlık aşamasında, proje grubumuzda yer alan araştırmacılar dışında direkt olarak herhangi bir destek almadık. Fakat şunu ifade etmek isterim ki, farklı alanlarda çalışan araştırmacıların projemizin hazırlanmasında yer alması ve projeye mutlak katkı sağlamasına özellikle özen gösterdik. Bunun nedeni, farklı alanlarda çalışan araştırmacıların her birinin bilgi birikiminin, konsantrasyonun birbirinden farklı olmasına bağlı olarak projeye farklı bir bakış açısı ve eleştirisel katkı sağlamasıdır. Bu yaklaşımın projemize önemli katkısını olduğunu düşünüyorum. Şöyle de ifade edebilirim ki, bir projeyi ne kadar farklı göz incelerse başarılı olma oranı buna bağlı olarak artmaktadır. Yani farklılıklarımız bizim zayıf değil güçlü yanımız. 6

7 KANSERE KARŞI ARAŞTIRMACILAR VİZYONLARINI PAYLAŞMALIDIR Peki bu projenin toplumsal ve bilimsel çıktısı ne olacaktır? Projemizin topluma olan katkısını iki ayrı noktada toplayabiliriz. Birincisi; projemiz bizlerinde içinde yer aldığı, bilimsel araştırma yapan akademik topluma örnek olmak açısından bir fayda sağlayabilecek niteliktedir. Multidisipliner ve çok merkezli çalışmaların yapılması ve projelerin oluşturulması özellikle ülkemizin temel bilimsel eksikliklerinin başında gelmektedir. Projemiz farklı merkezlerdeki ve farklı alanlardaki araştırmacıların birlikteliğini sağlayan bir proje olması bakımından bilimsel ve ekonomik katkı oluşturabilecek niteliktedir. Projenin planlandığı şekilde sonuçlanması, ülkemizde ve uluslararası alanda daha ileri çalışmaların yapılmasına ve ortak projeler oluşturulmasına katkıda bulunabilecektir. İkincisi ise; yeni ilaç adayı keşif çalışmaları niteliğinde olan bu proje çalışmasının patent alınabilecek özel bir moleküle ulaşabilme olasılığıdır. Patentlenmiş orijinal ilaç adayı veya ilaç geliştirme alanındaki orijinal molekülün önemli ekonomik getirisine ülkemiz henüz ulaşabilmiş değildir. Ülkemizde bu konuda yapılan çalışmalar daha çok üniversiteler bünyesinde yürütülmekte olup, molekül sentezlenmesinin ardından, biyolojik aktiviteleri hakkında sınırlı bilgiye sahip olduğumuz moleküler keşif basamağında kalmaktadır. Dolayısıyla, patentlenebilir orijinal ilaç adayı bileşiklerin geliştirildiği çalışma örneklerine ihtiyaç vardır. Bu projemizin sonuçları, orijinal ilaç adayı geliştirilmesinin yanı sıra ülke ekonomisine de katkı sağlama potansiyelindedir. Benim üzerinde durduğum, belki de en önemli nokta, genç araştırmacılara uygun bir araştırma ve bilimsel çalışma iklimi sunabilmek. Bunu hissettiğimde kendimi gerçekten ülkeme hizmet etmiş hissediyorum. Bu projeyi hazırlarken ne gibi zorluklarla karşılaştınız? Ve buna benzer projeler yürütenlere kimselere ne gibi tavsiyelerde bulunabilir siniz? TÜBİTAK projesi hazırlamak öncelikle ciddi bir ön hazırlık sürecine ihtiyaç duymaktadır. Projenin oluşturulması, konu ile ilgili bu güne kadar yapılmış olan çalışmaların incelenmesi, projenin temelde bir eksikliği karşılaması veya yenilikçi bir yaklaşım içermesi gerekmektedir. Aldığım farmasötik kimya nosyonunun yenilikçilik adına bana çok şey kattığını düşünüyorum, kendimi şanslı addediyorum ve değerli hocalarımı saygıyla anıyorum. Devam edecek olursak, özellikle yeni bir konuda proje sunulacaksa, literatür bilgisinin çok iyi edinilmesi gerektiğini düşünüyorum. Hazırlanan her proje kabul edilmeyebilir, hatta gelen raporlarda yapılan öneriler/eleştiriler araştırmacı tarafından kabul edilebilir nitelikte olmayabilir. Bu gibi durumlarda en çok karşılaştığımız tepki araştırmacının yeniden proje sunmama yolunu tercih etmesidir. Ben ise tam aksini düşünüyorum. Önemli olan olayın üzerine gitmek ve gelen eleştirileri de irdeleyerek daha iyisini yapmaya çalışmaktır. Yani vazgeçmemektir. Sanırım başarının sırrı da burada yatıyor. Grubumuzun daha önce sunduğu projeler iki kez üst üste TÜBİTAK tarafından desteklenmedi. Ancak vazgeçmedik ve çalışmaya devam ettik. Bunu takiben iki projemiz 2014 ve 2015 yıllarında peş peşe desteklendi. Her işte olduğu gibi proje sunumunda karşılaşılan sorunlar olacaktır, ancak çalışmaya devam etmek ve ısrarcı olmak en uygun yoldur. 7

8 PROJE HAZIRLAMAK, İYİ BİR ÖN HAZIRLIK, UYGUN EKİP VE İSTİKRAR GEREKTİRMEKTEDİR. Bu proje ilk TÜBİTAK projeniz mi? Daha öncesinde deneyiminiz oldu mu? Bu proje ilk TÜBİTAK projem değil. Bu proje dışında biri tamamlanan biri devam eden iki ayrı TÜBİTAK projemiz daha bulunmaktadır. Daha önce yürütücülüğünü yaptığım Almanya-Türkiye ortaklı TÜBİTAK destekli bir projemiz de oldu. Bu projeyi yılları arasında tamamladık. Diğer TÜBİTAK projemiz ise 2014 yılından bu yana devam etmektedir. Bu projemiz ise TÜBİTAK tarafından en yüksek bütçe ile desteklenen projemizdir. Tüm projelerimizin ortak yanı ise yeni, daha selektif ve daha potent antikanser etkili ilaç adayı geliştirilmesidir. Bu proje kapsamında ne kadarlık bir destek alacaksınız? Projemiz 36 ay süreli ve toplam TL ödenekle desteklenmiş bir TÜBİTAK projesidir. Projemizde daha öncede belirttiğim gibi üç farklı üniversiteden farklı alanlarda yürütücü dahil toplam altı araştırmacı ve 2 doktora 1 yüksek lisans olmak üzere üç bursiyer yer almaktadır. Son olarak eklemek istediğiniz bir bilgi var mı? İstemek, çok çalışmak ve başarmak! Akademisyenliğin çok zor bir meslek olduğunu düşünüyorum. Ülkeme ve arkamdan gelen genç araştırmacılarımıza hizmet verdikçe bu zorlukları unutarak huzurla çalışmak tek isteğim. Sonsöz Prof. Dr. Öztekin Algül le kansere karşı etkili ilaç geliştirilme safhasındaki ilacı çalışmalarını ele aldık. Kanser dünyada mortalite oranı en yüksek hastalıklardan biri ve bu yüzden birçok araştırmacının üzerinde ciddi çalışmalar yaptığı ve ciddi yatırımların yapıldığı bir alan. Türkiye kanser hastalığına yönelik henüz bir ilaç geliştirebilmiş değil. Geliştirilme aşamasındaki bu ilaç adayı bileşikler ile dışa bağımlılığın azalması ve hatta ülke ekonomisine ciddi katkıda bulunulabileceği öngörülüyor. 8

9 Öğr. Gör. Dr. Orhan Altan: Projemiz özellikle farmokoloji alanında kullanılabilecek katalizörler üretmeyi amaçlamaktadır. Mersin Üniversitesi Teknik Bilimler Meslek Yüksekokulu Kimya Teknolojileri Bölümü Öğretim Görevlisi Dr. Orhan Altan la yaptığımız röportajda kabul edilen TÜBİTAK 3001 projesi hakkında konuştuk. Farmokolojiye taban oluşturmayı amaçlayan projesinin evreleri ve hedefleri üzerinde durduk. Öncelikle kendinizi tanıtabilir misiniz? Akademik hayatım Çukurova Üniversitesi nde başladı yılında Fen-Edebiyat Fakültesi Kimya bölümünden mezun oldum. Mezun olduğum yıl aynı bölümde yüksek lisans eğitimine başladım. Anorganik Kimya Anabilim Dalında doktora yaptım. Projeyi kısaca tanıtabilir misiniz? Projemizin ismi: Yeni PNO Tipi Kiral Fosfin Ligandların Ve Ru (II) Komplekslerinin Sentezi, Karakterizasyonların Asimetrik Transfer Hidrojenasyon Tepkimelerinde Katalitik Aktiflerinin İncelenmesi. Metal fosfin kompleksleri sentezliyoruz. Hidrojenasyon reaksiyonları tasarladık ve ilaç sanayisinde kullanılan antidepresan ilaçların çıkış maddeleri üretmeye çalışıyoruz. Projemiz özellikle farmokoloji alanında kullanılabilecek katalizörler üretmeyi amaçlayan bir projedir. Bu projeyi oluşturma fikri nasıl ortaya çıktı? Bu proje fikri, zaten çalıştığımız bir konuydu. Çalışmalarınızı bir proje formatına uygun hale getirdik. Projenizi sunulabilir hale getirmek ne kadar vaktinizi aldı? Yüksek lisans dönemimde bir projede bursiyer olarak görev almıştım. Orada edindiğim deneyimlere dayanarak daha erken hazırlayabileceğimi düşündüm. Fakat pek beklediğim gibi olmadı projeyi 5 ayda ancak yazabildim. 9

10 Toplum bu projeyi nasıl yorumlamalı? Bilim toplum için mi, bilim bilim için mi sorusu önemli bir soru. Ben hep toplumsal tarafına bakarım. Temel bilimlerde çalışmalar biraz daha bilim için, temel bilgiyi oluşturmak için yapılır ama biz burada birazda uygulamaya yönelik yaptık. Bu uygulamaya yönelik halinde de, ülkeye hizmet edebilmek için ciddi bir kimya sanayisi olması gerekli. Ülkemizde kimya sanayi eksikliğini hissediyoruz. Dolayısıyla bizim burada çıkaracağımız bilgi doğrudan toplumda bir karşılık bulamayabilir. Ama temel bilimler olması itibariyle bir bilgi birikimi oluşturacak ve araştırmacılara referans olacaktır. PROJE YAZILACAĞI ZAMAN HİÇBİR YERİNDE SORU İŞARETİ BIRAKMAMAK LAZIM Bu projenin hazırlık safhasında ne gibi zorluklarla karşılaştınız? Bu alanda ar-ge araştırmaları yapan araştırmacılara tavsiyelerde bulunabilir misiniz? TÜBİTAK Türkiye nin en sistemli kurumlarından biri. Ben uğraştım çabaladım ve şunu anladım, proje yazılacağı zaman hiçbir yerinde soru işareti bırakmamak lazım dolayısıyla çok iyi hazırlanmak gerek, emek isteyen bir şey. Bu proje TÜBİTAK tan ne kadarlık bir destek alacaksınız genel o l a r a k p r o j e n i n m a l i y e t i n e d i r? Öncelikle proje bütçesi ve proje maliyeti diye iki kavram vardır. Proje bütçesi bu programda maksimum 60 bin lira olabiliyordu, bende 60 bin liralık bir proje sundum onaylandı. Projenin TÜBİTAK a maliyeti 95 bin liraya varıyor çünkü orada kurum hissesi, teşvikler gibi konular işin içine giriyor. Bu proje ne kadar sürecek? Proje 18 aylık bir proje ancak projeyi beklenen süreden önce bitireceğiz. Çabuk bitirmenin herhangi bir avantajı yok. Ama başka çalışmalara yönelebilme fırsatımız oluyor. Son olarak eklemek istediğiniz bir bilgi var mı? Sizlerin hazırladığı bu bülteni, araştırmacıları teşvik açısından güzel ve anlamlı buluyorum. Sonsöz Mersin Üniversitesi Teknik Bilimler Meslek Yüksek Okulu Kimya Teknolojileri Bölümü Öğretim Görevlisi Dr. Orhan Altan la yaptığımız röportajda kabul edilen TÜBİTAK 3001 projesini gündeme taşıdık. Farmakolojiye taban oluşturacak bu ve benzeri çalışmaların toplumsal katkı sağlayabilmesi için ülkedeki kimya sanayinin daha fazla aşaması kaydetmesinin gerekliliği ortaya çıkmakta. TÜBİTAK projesi hazırlama aşaması çok yönlü yapılacak yoğun çalışmanın olumlu bir sonuçta katkısı olduğu bir kez daha görülmekte. Bu durumu Altan ın şu vurgusuyla özetlemek de mümkün: Proje yazılacağı zaman hiçbir yerinde soru işareti bırakmamak lazım. 10

11 TÜBİTAK 1000 Mersin Üniversitesi Araştırma Projesi Potansiyelinin Geliştirilmesi ve Sürdürülebilirliği Projesi Prof. Dr. Hüseyin Özbilgin: Amacımız Balıkçılığı Sürdürülebilir Kılmak Trol balıkçılığı toplumda olumsuz bir yer edinmiş olan ve ekolojik sisteme ciddi zararlar verdiği düşünülen bir avlanma biçimi. Mersin Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi Avlama ve İşleme Teknolojisi Bölüm Başkanı Prof. Dr. Hüseyin Özbilgin in kabul edilen TÜBİTAK 1001 projesi, bu avlanma biçiminin ekosisteme verdiği olumsuz etkilerini en aza indirmeye yönelik. Özbilgin ile bu proje fikrinin nasıl ortaya çıktığı, projenin hedefleri, kapsamı ve TÜBİTAK projeleri hakkında bir söyleşi gerçekleştirdik. Öncelikle sizi tanıyabilir miyiz? 1971 Ordu Ünye doğumluyum. Karadenizli balıkçı bir aileden geliyorum. Lisede denizcilik okudum, Lisans eğitimimi Ege Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi nde tamamladım. Sonrasında Dokuz Eylül Üniversitesi, Deniz Bilimleri Enstitüsü, Canlı Deniz Kaynakları Programı nda yüksek lisansa başladım. Milli Eğitim Bakanlığı bursuyla 1991 de İskoçya ya gidip önce Deniz ve Balıkçılık Bilimleri yüksek lisansı, sonra da Avlama Teknolojisi ve Balık Davranışları doktorası yaptım yılında Ege Üniversitesi nde çalışmaya başladım 2005 te doçent, 2012 de de profesör oldum yılından bu yana Mersin Üniversitesi nde çalışıyorum. 11

12 Projenizden kısaca bahseder misiniz? Bu projeyle neyi amaçlıyorsunuz? Projemizin ismi: Trol ağzında balık davranışları ve kurşun yaka modifikasyonlarının tür seçiciliğine etkisi- TABADKUM. Bu proje aslında bir önceki projemizin devamı niteliğindedir. Projenin iki temel amacı var. Biri dip trollerinde kurşun yaka modifikasyonlarıyla tür seçiciliğini arttırmak, diğeri ise trol ağzındaki balık davranışlarını ortaya koymaktır. Mersin Körfezi, Kuzeydoğu Akdeniz de trol av baskısının en yüksek olduğu balıkçılık sahalarından biridir. Bölgede dip trolleriyle 136 farklı tür yakalanmakta ve bunlardan 60 tür her zaman ıskarta edilmektedir. Bir önceki projemizde Mersin Körfezi trol operasyonlarında Hypotremeta (vatozlar) takımına ait 9 tür yakalandığını ve daima ıskarta edildiğini tespit ettik. Bunlar IUCN listesine göre farklı derecelerde risk gurubunda olan ya da hakkında yeterli veri bulunmayan türlerdir. Iskarta türlerin av operasyonu sırasında tasfiye edilmesi balıkçılığın ekosistem etkisinin azaltılmasına ve ekonomik sürdürülebilirliğinin artmasına belirgin katkı sağlayacaktır. Ekonomik değeri olmayan bu balıkların avlanılmasını önlemek amacıyla devlet ne tür yasalar oluşturuyor, ne gibi önlemler alıyor? Balıkçılık ve Su Ürünleri Genel Müdürlüğü dört yılda bir tebliğ hazırlıyor. Bu tebliğde trolü ilgilendiren, yer, zaman ve ağın teknik özelliklerine ilişkin sınırlandırmalar var. Bazı türlerin belirli boyların altındakilerinin avlanması ve karaya çıkarılması yasaktır. Bu tebliğin temel hedefi canlı deniz kaynaklarının sürdürülebilir olarak kullanmanın yönlendirilmesini sağlamaktır. Böyle bir proje fikri nasıl ortaya çıktı? Fikrin ortaya çıkışı yeni bir şey değildir. Iskarta, yani yakalanan bazı türlerin denize geri atılması balıkçılık Bir vatozun ıskarta edilişi tarihi kadar eski bir uygulamadır. Trolde türlerin davranışlarını gözlemleyip modellemek ve davranış farkından yararlanarak ıskartayı azaltan ağlar geliştirmek te 1950 lerin başında, ilk sualtı kayıtlarının yapılmasından beri hep gündemdedir. Dünya balıkçılığında ıskarta en büyük sorunlardan biridir. Yazık ki birçok yerde bu sorunun ne kadar büyük olduğu bile tespit edilememiştir. Ben size bir önceki TÜBİTAK projesi bulgularımızdan Mersin Körfezi için kısa bir özet vereyim. Bu avcılıktan evinize aldığınız her bir kg balık için, bir kg deniz canlısı ölü ya da yaralı olarak ıskarta edilmektedir. Tabağınızda gördüğünüz her üç balık için, yedi tane de diğer deniz canlısı ölü ya da yaralı olarak denize atılmaktadır. Bu küçücük bir balık ya da kocaman bir deniz kaplumbağası olabilir. Ekip olarak amacımız atılan bu 1 kg ya da 7 bireyi belirgin miktarda azaltmaktır. 12

13 Özetle trolcülükte ıskarta, sadece bizde değil tüm dünyada, oldukça büyük bir sorundur. Tam olarak çözülmesi de yakın gelecekte mümkün görünmemektedir. Ama azaltılabilir ve türlerin davranış farklarından yararlanarak ıskartayı azaltmak dünyada başarılı örnekleri olan bir uygulamadır. Fakat bu çalışmalar daha çok balıkçılık teknolojisinde gelişmiş olarak kabul edebileceğimiz kuzeyli ülkelerde yapılmıştır. Buna benzer araştırmaların Akden i z d e y e t e r i n c e y a p ı l m a m ı ş o l m a s ı y a r a r l a n a b i l e c e ğ i m i z b u l g u l a r ı s ı n ı r l a n d ı r m a k t a d ı r. Trolden balık yemeye çalışan yunuslar Trolle avlanılan denizlerde tür çeşitliliği nasıl etkileniyor? Trolün atıldığı zemine etkisinin olması beklenen bir şey bu etki çekildiği zeminle ilgilidir. Eğer mercan resiflerinin yaşadığı, deniz çayırlarının olduğu, su bitkilerinin olduğu bir yerde çekiyorsanız tabi ki alanda zararı uzun süreler sonra kapatılabilecek bir etki bırakıyorsunuz. Eğer kumluk, çamurluk herhangi bir sabitlenmiş yaşamın olmadığı bir yerde çekiyorsanız, çoğu zaman uzun süreli bir etki bırakmıyorsunuz. Hatta son çıkan makalelere göre pozitif etki dahi bırakabiliyorsunuz. Projenizi bir zemine oturtmak ve sunulabilir hale getirmek ne kadar vaktinizi aldı? Şu anda yürüttüğümüz 1001 projesi, TÜBİTAK ın araştırma-geliştirme amaçlı kaynak sağladığı 36 ay sürecek bir bilimsel araştırma projesidir. Böyle bir projeye başvuracaksanız yılda iki dönemi var. Bunlardan biri yılın ikinci ya da üçüncü ayında olur. Biri de yılın sekizinci ya da dokuzuncu ayında olur. Eğer 1001 e başvuracaksanız üç-altı ay öncesinden hazırlığınıza başlamanız gerekir, sizin fikrinizi kağıda dökme hızınıza bağlı. TÜBİTAK 20 sayfadan uzun başvuruları kabul etmiyor, onunda yarısı tablolar, geçmiş proje ve yayın bilgilerinizden oluşuyor zaten. Etik kurul belgesi, yasal izin belgeleri, proforma faturalar ve yönetici imzaları 1-2 ay alabilir. Bizim projemiz 3-4 aylık bir hazırlık aşamasından geçti. 13

14 EKOSİSTEME VERDİĞİMİZ ZARAR AZALTILMALI Toplum olarak bizler bu projeyi nasıl okumalıyız? Toplum bu projeyi nasıl değerlendirir bilmiyoruz ama bizlerin endişesi şudur; tek başına denizleri değil, balıkçılığı da korumalıyız. Denizin bekçileridir balıkçılar. Balıkçılığın sürdürülebilir olması stokların sürdürülebilir olmasını kapsar zaten. Fakat yasaklayalım balıkçılığı ve denizler düzelsin yaklaşımı ekonomik ve sosyal nedenlerle kabul edilebilir değildir. Çalışalım ve balıkçılığın ekosisteme etkisini azaltalım, hassas türleri küçük bireyleri koruyarak avlanmanın yollarını araştıralım, geliştirelim. Yöneticiler de destekleyip uygulatsınlar ki gelecek kuşakta bu kaynaklardan yararlanabilsin. Arttırabileceğimiz seçicilik ya da ekosisteme verdiğimiz zararın azaltılmasına yönelik her türlü çaba, toplum bilse de bilmese de toplum için bir faydadır. Biz bu projeyle pozitif bir katkıda bulunacağımıza inanıyoruz. Peki bu projeyi hazırlama safhasında ne gibi zorluklarla karşılaştınız? Hiç zorlanmadık. Çünkü çok önemli itici güçlerimiz vardı. Birincisi pırıl pırıl doktora öğrencilerimiz var. Çalışıyorlar, hatta devletten maaş alan bir çok memurdan daha fazla, çalışıyorlar ama düzenli bir gelirleri yok. Birinin proje yürütücüsü olup burs sağlaması gerekiyordu. İkincisi merak ediyoruz. Bir ağı atıp iki saat sonra kaldırıyorsunuz ve aşağıda ne olup bittiğini tam olarak bilmiyorsunuz, daha iyi öğrenmek istiyorsunuz. Ve üçüncüsü faydalı olma zorunluluğumuz. Balıkçılığın sürdürülebilirliği için, gelecek kuşakların da bu muhteşem kaynaklardan yararlanabilmeleri için çalışma zorunluğumuz. Bu kadar itici gücünüz varsa TÜBİTAK a proje hazırlamak pek zor değil. Bu proje kapsamında TÜBİTAK tan ne kadar bir destek alacaksınız? Üç yıl içerisinde de taahhüt ettiğimiz işlerin yapılması için 360 bin liralık bir destek almış olacağız. Bu paranın 3 te 1 i öğrenci bursudur. Bu proje için ayrıca kuruma ar-ge amaçlı kullanmak üzere verilecek 144 bin lira ve araştırmacılara ikramiye olarak verilecek yaklaşık 100 bin lira var. Toplam bütçe 555 bin lira. 14

15 Son olarak eklemek istediğiniz bir şey var mı? Yaptığım küçük bir araştırmada Türkiye de su ürünleri avlama teknolojisi alanında çalışma yapan akademisyenlerin üniversite dışından bilimsel araştırma amaçlı getirdiği kaynak, bu zamana kadar almış oldukları maaşların yüzde 5 ini geçmemektedir. Bu durum Amerika da olsa hepimizi işten atarlardı. Bilim ucuz değil ama üniversitelerin kaynakları çok sınırlı. Demek ki paranın dışarıdan gelmesi için bizim çaba göstermemiz, yöneticilerimizin de bunu teşvik etmesi ve özendirmesi gerekiyor. Ayrıca proje ekibinde yer alan danışman, araştırmacı ve bursiyer arkadaşlarıma, gemisini kullanımımıza açan ODTÜ Deniz Bilimleri Enstitüsü ne ve önerdiğimiz çalışmayı yapılmaya değer görüp finanse eden TÜBİTAK a çok teşekkür ederim. Mersin Limanı ndan troller Sonsöz Prof. Dr. Hüseyin Özbilgin le trol balıkçılığı ve etkilerini ele aldık. Trol balıkçılığıyla ekonomik değeri olmayan balıkların yakalama operasyonunun dışında tutulabileceğini ve bunun da trol ağı üzerinde geliştirilen bazı değişikliklerle mümkün olabileceğini gördük. Unutmamak gerekir ki, denizler yaşayan bir ekosistem ve birçok canlı türüne de ev sahipliği yapıyor. Bu ekosistemi hem de balıkçılığımızı korumak ise geleceğimizi korumakla eşdeğer. 15

16 Yrd. Doç. Dr. Serdar Yılmaz: Amacımız Hidrojen Enerjisinin Kullanılmasını Yaygınlaştırmak Hidrojen, yenilenebilir enerji kaynağı olarak kullanılan önemli bir elementtir. Dünyada tek başına bulunamamasından dolayı öncelikle üretilmesi gerekir. Şu anda çok pahalı olan bu üretim, doğalgaz ve su gibi elementlerdeki hidrojenlerin ayrıştırılmasıyla yapılmaktadır. Bu enerjinin kullanımı ekosisteme verilen zararı diğer enerji tiplerinin verdiği zarara nazaran daha aza indirgemektedir. Bu konuyla ilgili olarak, Mersin Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Fizik Bölümü öğretim üyesi Yrd. Doç. Dr. Serdar Yılmaz ile kabul edilen TÜBİTAK 3001 projesi hakkında bir söyleşi gerçekleştirdik. Projesinin; amacı, kapsamı ve toplumsal çıktıları hakkında kapsamlı bir söyleşiyi gerçekleştirirken projeyle ilgili laboratuvarını da görme imkanını elde ettik. Sayın Yılmaz, öncelikle sizi tanıyabilir miyiz? 2010 yılında Mersin Üniversitesi nde göreve başladım yılında TÜBİTAK/BAYG tarafından düzenlenen MAM-TÜSSİDE merkezinde proje hazırlama süreçleri konusunda Eğitimde Bilim Danışmanlığı eğitimine katıldım. Çalışma konusu hidrojen enerji sistemleri, yakıt hücreleri malzemeleri ve ileri seramik malzemelerde üretim ve karakterizasyondu. Doktora eğitimi sırasında katı oksit yakıt hücrelerinde kullanılan yeni tip katı elektrolitler sentezledim ve karakterize ettim. Halen Mersin Üniversitesi Fizik Bölümü nde görev yapmaktayım. 16

17 Projeyi kısaca okuyucularımıza tanıtır mısınız? Bu projeyle neyi hedefliyorsunuz? Şu an devam eden iki projem var. Bunlardan birisi 3001, diğeri ise 1002 destek programı kapsamındadır. Sizlere 3001 progamı tarafından desteklenen projemizden bahsetmek istiyorum. Bu projenin başlığı Bant Döküm Yöntemi İle Bizmut Oksit Tabanlı Yeni Tip Katı Elektrolitlerin Üretilmesi Ve Karakterizasyonu. Amacı günümüzde kullanılmakta olan Zirkonya-temelli katı elektrolitlerin yerini alabilecek, onlardan daha yüksek performanslı ve daha kolay üretilen bizmut-temelli yeni tip katı elektrolitlerin elde edilmesidir. Çalışma sonucunda ince film formunda düşük maliyetli, kolay üretilebilir ve tekrarlanabilir Bizmut-temelli katı elektrolitlerin üretilebilmesi ve üretim süreçlerin belirlenmesi öncelikli hedeflerdir programı Başlangıç Ar-Ge Projeleri Destekleme Programı olup, sadece daha önce proje yürütücülüğü yapmamış araştırmacıların başvurabildiği bir programdır. Böylece rekabette proje tecrübesi ve geçmişi olmayan araştırmacılara ekstra bir şans verilmiş olunmaktadır. Amaç ise bu araştırmacıların teşvik edilmesi ve tecrübe edinmeleri olup, 60 bin TL bütçeli, en fazla 24 ay süreli projeleri destekleyen bir programdır. Son verilere göre başvuruların destek oranı yaklaşık 1002 programı ile aynı olup %45 civarlarındadır. Değerlendirme kriterleri ve proje içerikleri diğer programlardan çok farklı değildir. Bu nedenle bu başvuruların da özenle ve kuralına uygun hazırlanması çok önemlidir. En büyük ve tek farkı panelde değerlendirilmeyip hakeme posta yoluyla gönderilmekte ve değerlendirme sonuçları hakemden yazılı olarak alınmaktadır. Bu nedenle daha çok 1002 programıyla kıyaslanabilir. Bu proje ilk TÜBİTAK projeniz mi? Daha öncesinde deneyiminiz oldu mu? Evet TÜBİTAK destekli ilk projem. Daha önce bir TÜBİTAK projesinde araştırmacı olarak çalıştım. Birkaç tane de BAP araştırma ve Tez projelerim oldu. AB 7. Çerçeve programı bavurum da oldu. Şirket ortakları bulduk ama bir üniversite ortağı bulamadığımız için devamını getiremedik. Açıkçası bu bizim acemiliğimize de denk geldi. Bu projenin güzel bir başlangıç olduğunu düşünüyorum ve umarım daha büyüklerine kapılar aralanır. Bunun için de tabi ki çok çalışmak gerekli. 17

18 Projenize temel oluşturan fikir nasıl ortaya çıktı? Daha önce başka projelerde de çalıştım. Doktora tezim TÜBİTAK 1001 programı tarafından desteklendi ve o projenin yürütülmesinde aktif olarak çalıştım. Ayrıca TÜBİTAK Bilim Adamı Yetiştirme Grubu nun düzenlediği bir proje yazma eğitimine de katıldım. Bu nedenlerle özellikle deneysel çalışmalarda proje sahibi olmanın ne kadar önemli olduğunun farkındayım. Diğer taraftan gerek teorik gerekse deneysel çalışmalar yapan araştırmacıların yanlarında çalışan öğrencilere burs vermeleri birçok açıdan son derece önemli. Bu nedenlerle 2010 yılında ilk kez bir üniversitede göreve başladığım günden itibaren proje yazmaya ve başvurular yapmaya başladım. İlk projem BAP biriminden çok basit bir hatadan dolayı döndü ve bu durum bana neredeyse bir yıl kadar kaybettirdi. Fakat devam ettim ve 5 yıl içerisinde laboratuvarımı kurdum. Laboratuvarda 7 ye yakın lisansüstü öğrencimle çalışıyorum. Bunlardan 2 tanesine şu an burs vermekteyim. Ancak yine de önümdeki ilk esas hedefim 1001 projesinden daha büyük bütçeli ve birden fazla bursiyer çalıştırabileceğim bir proje almak. Henüz yolun başındayım, bunun da farkındayım. Projenizi bir zemine oturtmak, sunulabilir hale getirmek ne kadar vaktinizi aldı? İlk projelerimde ayları bulan bir çalışma yaptım. Fakat belirli bir tecrübe kazandıktan sonra hızlanıyorsunuz. Konuya hakim olmanız ve ne yapacağınızı önceden biliyor olmanız, hatta deneme çalışmaları da yapmış iseniz satırları doldurmak zor olmuyor. Şu kesin ki ne kadar tecrübeli olursanız olun kesinlikle son ana bırakmamak gerek. Projeyi hazırlama sürecinde yardım aldığınız birileri oldu mu? Tabi ki oldu. Proje yazmayı bilmek diye bir kavram var ve bu da öğrenilmesi gereken bir durum. Bu konuda başvuracağınız en iyi kaynak daha önce projeler yürütmüş kişiler. Ben de böyle yaptım. Öncelikle proje yürütücülüğü yapmış tecrübeli kişilere kavramlar hakkında danıştım. Desteklerini tabi ki esirgemediler. Zaten gerçek bir araştırmacı çevresine faydalı olandır. Kullanılmayan bilgi ise değersizdir, bilgi değildir. Ardında şu an ünversitemizde yürütülmekte olan Mersin Üniversitesi Araştırma Proje Potansiyelinin Geliştirilmesi ve Sürdürülebilirliği projesi kapsamında bir araya gelen ekipten büyük yardımlar aldım. Ekip gerçekten gerek web sitesiyle gerek sosyal medyadaki duyurularıyla gerekse yardıma her an hazır ekibiyle destek yada görüş almak isteyen herkesin yanında yer almakta. 18

19 Yenilenebilir Enerji Kaynaklarını Geliştirmeliyiz Peki bu projenin toplumsal çıktıları nasıl okunacaktır? Alternatif enerji kaynakları üzerine yapılan araştırmalar, daha temiz bir dünya için hız kesmeden devam etmektedir. Bu projede hidrojeni yakıt olarak kullanan bir elektrik üreteci yani Yakıt Pili kilit bir parçası olan elektrolit malzemesinin daha üstün özellikte olan türleri araştırılmaktadır. Projeye konu olan malzemeler BTYK ve TUBİTAK tarafından belirlenen, ülkemizin enerji alanındaki öncelikleri kapsamında yer almaktadır. Yakıt hücrelerinin her bir bileşeninin üretilmesinden elektrik üretim aşamasına kadar her basamağının araştırılması ve üretilmesi konulu çalışmalar, ülke gözetmeksizin her araştırmacının tükenen fosil enerji kaynaklarına alternatif olarak geliştirilmesinin zorunlu olarak gördüğü konulardır. Bu gün üretilen katı oksit yakıt hücrelerinin üretim maliyetlerinin yüksek oluşu, alternatif malzemelerin araştırılması konusunun güncel kalmasının ana sebebidir. Bu proje sonucunda elde edilecek bilgi ve tecrübelerle özellikle yakıt hücre üretim uygulamalarına yeni tip malzemeler kazandırılmış olunması ve ülkemizin yenilenebilir enerji çalışmaları yapan diğer ülkelerle rekabet edebilir düzeye gelmesine katkıda bulunulması hedeflenmiştir. Bu projeyi hazırlarken ne gibi zorluklarla karşılaştınız? Benzer projeler yürüten kimselere ne gibi tavsiyelerde bulunabilirsiniz? Başlıkların altını doldurmak oldukça özen isteyen bir iş. Sorulan sorular oldukça bilinçli sorulmuş ve bu sorulara tam ve eksiksiz cevap vermek önemli. Üstelik bunları yazarken tekrardan kaçınmak da gerekli. Dolayısıyla fikrinizi doğru şekilde ifade etmek defalarca projenizi kontrol etmenizi gerektiriyor. Tabi bu da zaman alan bir iş. Her okuduğunuzda biraz daha yazmak isteyebiliyorsunuz. Bu nedenle aceleye getirmemek ve sakince fakat seri bir şekilde ara vermeden hazırlamak önemli diye düşünüyorum. 19

20 TÜBİTAK 1000 Mersin Üniversitesi Araştırma Projesi Potansiyelinin Geliştirilmesi ve Sürdürülebilirliği Projesi Bu proje kapsamında ne kadarlık bir destek alacaksınız? Genel olarak projenin maliyeti hakkında bizleri bilgilendirirmisiniz? Projenin üst sınırı 60 bin TL ve tamamını aldık. Bir bursiyer yüksek lisans öğrencimiz var. Projeyle beraber yüksek lisansını da bitirecek ve tezi bu projeden çıkacak. 20 bin TL civarında makine ve teçhizat aldık, geri kalanı da sarf malzemesi. Son olarak eklemek istediğiniz bir şeyler var mı? Ülkemizde çalışmalara parasal destek bulmak için çok sayıda alternatif var. Bunları iyi araştırmak ve uygun olana karar vermek gerek. Ayrıca proje yazmak bilgisayar başında zahmetli bir süreç gerektiriyor ve bunu da göze almak gerek. Kaldı ki dünyanın hiçbir yerinde projeler kısa bir metinle ya da basit bir başvuru formuyla alınmıyor. Bu nedenle bıkmadan ve ısrarla üzerine gitmek gerekli diye düşünüyorum. Özellikle araştırmacı için küskünlük en büyük düşman. Sonsöz Yrd. Doç. Dr. Serdar Yılmaz ile hidrojen enerjisinin geliştirilmesi ve bu alanda yeni tip katı elekrolitlerin bulunması konuları üzerinde durduk. Bu alanda yapılan çalışmaların ekosistemi korumaya yönelik atılan adımlar açısından ne kadar önemli olduğu bir kez daha görülmektedir. Temiz enerji kullanımının, dünyamızın varlığı için temel yapı taşları arasında yer aldığını unutmamak gerekir. Bu konuda toplumun bilgilendirilmesi ve yapılan çalışmaların teşviki hayati önem taşımaktadır. 20

21 Yrd. Doç. Dr. Yahya Nural: TÜBİTAK ın istediği formatta yazmanız halinde projenizin desteklenme ihtimali çok yüksek Diyabet, vücutta pankreas adlı salgı bezinin yeterli miktarda insülin hormonu üretmemesi ya da ürettiği insülin hormonunun etkili bir şekilde kullanılmaması durumunda gelişen ve ömür boyu süren bir hastalık türüdür. Bu hastalık küçük kan damarlarının, gözlerin ve böbreklerin hasar görmesi gibi olumsuzluklara sebep olabilmektedir. Çağımızın hastalığı diyabet tüm yaş grupları için risk oluşturmaktadır. Bu alanda bilim insanları bir çok araştırma yapmakta ve bu hastalığın zararlarını olabildiğince önlemeye çalışmaktadırlar. Bu alanda araştırmalar yapan Mersin Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Analitik Kimya Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Yahya Nural ile kabul edilen TÜBİTAK 3001 projesini ele aldığımız bir söyleşi gerçekleştirdik. Önce sizi tanıyabilir miyiz? Akdeniz Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Kimya bölümünden mezun oldukta sonra 2003 yılında Mersin Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Analitik Kimya Anabilim Dalı nda yüksek lisansa başladım ve 2006 yılında mezun oldum. Aynı yıl başladığım Mersin Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Analitik Kimya Anabilim Dalı Doktora Programı ndan 2011 yılında mezun oldum Yılından itibaren Mersin Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Analitik Kimya Anabilim Dalı nda Yardımcı Doçent olarak görev yapmaktayım. Doktora eğitimim sırasında ERASMUS programı kapsamında tarihleri arasında, doktora sonrasında ise TÜBİTAK 2219 Yurt Dışı Doktora Sonrası Araştırma Burs Programı kapsamında tarihleri arasında Post Doc. olarak Gent Üniversitesi, Bioscience Engineering Fakültesi, Sustainable Organic Chemistry and Technology bölümünde çalışmalarında bulundum. 21

22 Projeyi kısaca tanıtır mısınız? Proje kapsamında, DPPIV inhibitörü olarak yapısında tiyazol halkası bulunduran (3R)-3-(- dimetilamino)-1-prolilpirolidin türevi bileşikler ile aziridin yapısı bulunduran N-tiyazol-pirolidin türevlerinin asimetrik sentezleri amaçlanmıştır. Bu projedeki asıl amaç diyabetin tedavisinde kullanılabilecek bir ilacın elde edilebilmesi için bir ön çalışma yapmaktır. Bu çalışma çok daha büyük ölçekli bir çalışmanın bir ön aşaması olarak düşünülebilir. Proje kapsamında gerçekleştirilen deneysel çalışmalarda Araş. Gör. Müge GEMİLİ nin çok büyük yardımları olmaktadır. Böyle bir fikir nasıl ortaya çıktı? TÜBİTAK desteğiyle gittiğim Gent Üniversitesinde çalışmalarım sırasında, Türkiye ye döndüğümde burada edindiğim bilgilerle nasıl bir çalışma yapabilirim diye düşünüp duruyordum. Gent Üniversitesinde bir yandan deneysel çalışmalarımı sürdürürken bir yandan da yeni araştırmalar yapabilmek için literatürde taramalar yapıyordum. Yaptığım taramalar sonucunda Tip 2 Diyabetin tedavisi için önemli biyolojik aktivitelere sahip olabilecek ve yapılarında tiyazol halkası bulunduran (3R)-3-(dimetilamino)-1-prolilpirolidin türevi bileşikler ile aziridin yapısı bulunduran N-tiyazol-pirolidin türevlerini sentezleyebileceğime karar verdim. Projenizi bir zemine oturtmak, sunulabilir hale getirmek ne kadar vaktinizi aldı? Projenin araştırma kısmı dahil olmak üzere en az 1 yılımı aldığını söyleyebilirim. 22

23 DİYABETE ÇÖZÜM BULABİLİRİZ Peki bu proje topluma ne gibi faydalar sağlayabilir? Proje kapsamında sentezlenecek bileşiklerin tasarlandığı gibi Tip 2 diyabetin tedavisi için umut ışığı olabilmeleri; hem diyabet hastalarına önemli katkılar sağlayacak hem de ülkemiz ilaç sanayisi için çok önemli katkıları olacaktır. Bu projeyi hazırlarken ne gibi zorluklarla karşılaştınız? Benzer projeler yürütenlere tavsiyeleriniz nelerdir? Zorlukları iki kısımda açıklayabilirim. Proje hazırlarken en büyük sıkıntım literatür tarama kısmı oldu. Kimya alanında literatür taramanın en gelişmiş yolu SciFinder programı ile tarama yapabilmektir. Bu programın Gent üniversitesinde bulunması başta proje için gerekli taramaları yaparken çok kolaylık sağlarken, Türkiye ye döndüğümde projede yapmam gereken bazı değişiklikler için literatür taramasında zorluk çektim. Karşılaştığımı diğer bir zorluk ise öğretim üyeleri arasında yaygın bir kanı olan TÜBİTAK tan proje için destek almak çok zor, tanıdık yoksa vermezler vs. gibi konuşmalar beni oldukça çok olumsuz etkiledi. Hatta desteklenen projem çok daha yüksek bütçeli bir proje olması gerekirken, sırf bu tür umut kırıcı söylemler sebebiyle daha düşük bütçeli bir proje haline dönüştürmek zorunda kaldım.tavsiye olarak şunu rahatlıkla söyleyebilirim ki, projenizin gerçekten önem arz eden çalışma olduğuna inanıyorsanız, projenizi TÜBİTAK ın istediği formatta yazmanız halinde desteklenme ihtimali çok yüksektir. Bu proje ilk TÜBİTAK projeniz mi? Daha öncesinde deneyiminiz oldu mu? Evet ilk TÜBİTAK projem. Ancak, size daha önce bahsettiğim gibi TÜBİTAK 2219 Yurt Dışı Doktora Sonrası Araştırma Burs Programından da yararlanmıştım. Bununla birlikte, üniversitemiz BAP biriminin desteklediği ve yürütücü olarak görev yaptığım tamamlanmış iki projem de bulunmaktadır. 23

24 Bu proje kapsamında ne kadarlık bir destek alacaksınız? Genel olarak projenin maliyeti hakkında bizleri bilgilendirirmisiniz? Proje bütçesi 59 bin lira, kurum hissesi ve diğer ödemeler dahil olduğunda toplam proje desteği 93 bin liraya tekabül etmektedir. Son olarak eklemek istediğiniz bir bilgi var mı? Projesi olan araştırmacıların, etraftan duydukları olumsuz duyumları bir kenara bırakmalarını ve kendilerine güvenmeleridir. Gerekli birikim ve öz güvenle nitelikli projeler ortaya konulabilir. Sonsöz Yrd. Doç. Dr. Yahya Nural ile gerçekleştirdiğimiz söyleşide TÜBİTAK projesi kapsamında yaşadığı sorunları ele aldık. Bu çerçevede nasıl bir yol izlenebilir sorularına yanıt aramaya çalıştık. Bu projenin; türdeş projelere zemin oluşturabileceğini ve yeni ilaç elde etme çalışmalarına ciddi referans olabileceğini gördük. 24

25 AMACIMIZ ZEUGMAYI MOZAİK TAŞLARININ DİLİYLE ANLATMAK Gaziantep Zeugma Mozaik Müzesi 2011 yılında tarih ve sanatseverlere kapılarını açmış dünyanın en büyük mozaik müzesidir. Gerek kapladığı alan gerekse teknolojik açıdan dünyanın önde gelen müzeleri arasındadır. Müzenin en önemli simgelerinden biri de dünyaca ünlü Çingene Kızı mozaiğinin burada sergileniyor olmasıdır. Diğer yandan çok sayıda ve büyük boyutlarda mitolojik öykü, dini, güncel, doğal yaşamı konu alan renkli çakıl taşları kullanılarak yapılmış mozaik panoya sahiptir. Mozaikler Zeugma antik kentinde yer aldıkları konum özelliğini koruyarak sergilenmektedirler. Antik kent Fırat Irmağı kıyısında kurulduğu için nehri ve suyu simgeleyen tanrı ve tanrıçaların simgeleri ile işlendiği yüzme havuzu mozaikleri dikkat çekicidir. Müzeyi değerli kılan bir başka eser ise Zeugma antik kentinden çıkarılan bozulmamış bronz bir Ares (Mars) savaş tanrısı heykelciğidir. Müzenin diğer önemli bir özelliği de dünyanın en fazla antik mühür (bulla) koleksiyonuna sahip olmasıdır. Bu alanda çalışmalar yapan ve turist rehberi yetiştiren ve kendisi de turist rehberi olan Mersin Üniversitesi Turizm Fakültesi Turizm Rehberliği Bölümü Başkanı Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Uysal YENİPINAR ile Zeugma Mozaik Müzesi ve Mozaik Taşlarının Dili ile ilgili bir söyleşi gerçekleştirdik. Mersin Üniversitesi adına gerçekleştirmiş olduğu TÜBİTAK destekli sunumları ile ilgili sorular yönelttik. Projenin amacı ve kapsamıyla ilgili sorularımızın samimi yanıtlarını sizlerle paylaşıyoruz. 25

26 Önce sizi tanıyabilir miyiz? Çukurova Üniversitesi, Mersin Turizm ve Otel İşletmeciliği Yüksekokulu lisans mezunuyum. Mersin Üniversitesi nin kuruluşundan sonra Selçuk Üniversitesi nden Mersin Üniversitesi ne aktarılan Gülnar Meslek Yüksekokulu Müdür Yardımcısı ve Gülnar a bağlı Aydıncık Turizm Programı Bölüm Başkanı ve öğretim görevlisi olarak Mersin Üniversitesi nde işe başladım. Yüksek lisans eğitimini Hacettepe Üniversitesi, Turizm İşletmeciliği Ana Bilim Dalında Doğu Akdeniz Bölgesinin Turizm Potansiyeli tez konusuyla gerçekleştirdim. Doktora eğitimimi, Dokuz Eylül Üniversitesi Turizm İşletmeciliği Anabilim dalında tamamladım. Yardımcı Doçent olarak Ege Üniversitesi Turizm Fakültesi Turizm Seyahat bölümünde görev aldım. Mersin Üniversitesi, Turizm Fakültesi Turizm Rehberliği Bölümünü kurmak üzere davet edildim. Mezun olduğum okulda bölüm kurucusu ve Bölüm Başkanı olarak görevimi sürdürmekteyim. Projenin amacı nedir? Projenin temel amacı; Türkiye nin sahip olduğu kültürel zenginliklerimizden biri olan mozaiklerin tarihi öyküleri, sergilendiği müzeler konusunda liseli gençlerimizde farkındalık yaratmaktır. Çok sayıda tarihi eserimiz değeri bilinmediği için yok olup gitmekte ya da yurt dışına kaçırılmaktadır. Gençlerimizin bilinçlenmesi bu açıdan önemlidir. İnsanlar değerini bildikleri bir şeyi kaybetmek istemez, onu korur ve gözetirler. Kültürlerin tanınması, korunup yaşatılabilmesi o kültürlerin yerel halk tarafından benimsenmesine bağlıdır. Yerel halk kendi yaşadığı coğrafyanın değerlerini tanımaz ve sahip çıkmaz ise bunu sürdürmek yabancılara tanıtıp sevdirmek daha zordur. Öncelikle gençlerin ülke değerlerini tanıması, gezmesi görmesi mirasın geleceğe taşınmasında önemlidir. Projenin ikincil amacı ise; gençlerde Türkiye nin kültürel değerleri konusunda merak uyandırıp seyahat ederek ülkelerini tanıyıp sevmelerini teşvik etmektir. Gezen ve öğrenen birey, bu bilgiyi yakın ve uzak çevresine de aktaracaktır. Dünyada turist rehberleri, kültür elçisi, kültürler arası arabulucu, kültürler arası iletişim köprüsü gibi sıfatlarla anılmaktadır. Turist rehberleri öğrendikleri onca bilgiyi gezdirdikleri grubun niteliğine göre onların anlayacağı dilde anlatırlar. Bu özellik onların öğrendikleri onca bilgiyi yorumlayarak anlatabilme becerileri ile ilgilidir. Çoğu kişiye anlamsız ve sıkıcı görünen resim, taş, heykel ve biçimsiz bir tümülüs turist rehberinin anlatımı ile fark edilip önemsenir ve anlam kazanır. Böylece değeri bilinmeyen ya da unutulan geçmişin tarihi ve doğal mirasları turist rehberleri aracılığı ile yeniden keşfedilir. Turist Rehberleri eğlenceli anlatımları ile ziyaretçilerde merak uyandırıp onların düş gücünü harekete geçirirler. Ziyaretçiler tıpkı bir film izler gibi sıradan, anlamsız görünen nesneleri anlamlı, cansız görünen eserleri canlı ve değerli görmeye başlarlar. Anılan özellikleri nedeniyle kültürel mirasın sürdürülebilirliğinde turist rehberlerinin rolü büyüktür. Bu yönleri ile turist rehberleri bir tür kültür taşıyıcısı rolü de üstlenirler. 26

27 Projenin diğer bir amacı ise; Mersin Üniversitesi, Turizm Fakültesi bünyesinde Turizm Rehberliği Bölümü olduğu konusunda öğrencileri bilgilendirmek ve bilinçli tercihlerle Mersin Üniversitesini, Turist Rehberliği bölümünü tercih etmelerini sağlamaktır. Böylece bilerek, isteyerek, tercih eden nitelikli öğrencilere bölümün eğitim kalitesi yükselecektir. Ülkemiz sahip olduğu çok değerli tarihi, kültürel ve doğal güzellikleri ile turizmde önemli bir yere sahiptir. Turizm, hizmet ağırlıklı özelliği ile kız ve erkek öğrencilere eşit düzeyde iş olanakları sunan bir sektördür. Turizm Rehberliği Bölümü, Fakültesinin Turizm İşletmeciliği ve Gastronomiden sonra kurulan üçüncü bölümüdür yılında ilk öğrencilerimizle eğitim ve öğretime başlamıştır. Bölüm mezunları öğrenim gördükleri Mersin ve Doğu Akdeniz Bölgesi nin yanı sıra, 45 günlük zorunlu Türkiye turu uygulama gezileri ile Türkiye nin diğer turistik bölgelerini gezip tanıyabileceklerdir. Projeyi kısaca tanıtır mısınız? Öncelikle Mersin Üniversitesi Bilim Şenliği tanıtımı ve proje önerisi sunumunu izleyip etkilendim. Amaç gençlere bilimi sevdirmekti. Türkiye önemli bir turizm ülkesi olmasına rağmen sahip olduğu turistik değer ve çekicilikleri yurt dışında yeterince tanıtılamıyor. Ancak üzücü olan anılan zengin değerlerin öneminin halkımızca da yeterince bilinmemesidir. Geçim sıkıntısı, çocuk okutma benzeri nedenlerle anne ve babalarımız seyahat edip gezmeye zaman bulamadıkları bir gerçek. Onlar bizim yapamadıklarımızı siz yapın diyerek bizi okuttular. Sorunun değil, çözümün bir parçası olmak gerekir noktasından hareketle; çok okuyan değil, çok gezen bilir atasözünü çok okuyan çok gezer, çünkü merak eder şeklinde değiştirip gençleri bilinçlendirip seyahat etmeye teşvik etmeyi amaçladım. Proje konusu olarak da dünyanın en büyük mozaik müzesi Gaziantep Zeugma müzesini seçtim. Proje hazırlamak için süre çok kısa olmasına rağmen, hafta sonu çalışıp projeyi hazırlayıp gönderdim ve kabul edildi. Sabah ve öğleden sonra olmak üzere 20 şer kişilik yaklaşık 60 öğrenciye farklı dört okula sunum yapılmıştır. Proje Üniversitenin Uğur Oral Kültür Merkezi B salonunda power point, fotoğraf ve video destekli barkovizyon sunumu şeklinde gerçekleştirilmiştir. Sunum öncesi ve sonrası dağıtılan anketlerdeki sorularla öğrencilerin sunum öncesi ve sonrası konuyla ilgili bilgileri bilgileri ölçülmek istenmiştir. Sunum sonlarında öğrenci ve öğretmenlerin konuya ilgili sorular yöneltmeleri ve Gaziantep kentine gezi düzenleyip Zeugma müzesini görmek istediklerini belirtmeleri projenin amacına ulaştığını göstermesi açısından olumlu bir geri bildirimdir. 27

28 TÜBİTAK 1000 Mersin Üniversitesi Araştırma Projesi Potansiyelinin Geliştirilmesi ve Sürdürülebilirliği Projesi Böyle bir fikir nasıl ortaya çıktı? Projenizi bir zemine oturtmak, sunulabilir hala getirmek ne kadar vaktinizi aldı? Daha önceden bir alt yapısı olduğu için proje süresi kısa olmasına rağmen yetiştirilebildim. Daha önce konuyu farklı bir açıdan davet edildiğim Dünya Rehberler Birliği nin (WFTGA) 2015 yılında Prag da düzenlenen kongresinde sunmuştum. Bu nedenle proje konusunu belirleme ve hazırlık yapmada çok fazla zorlanmadım. Prag seminerinin konusu İletişim ve Yorumlama Aracı Olarak Arkeolojik Mozaikler: Profesyonel Turist Rehberleri olup dinleyici delege ve üye turist rehberlerin ilgisini çekmiştir. Sunum sonrası bölgeyle ilgili yöneltilen sorulara bölgenin diğer önemli değerleri hakkında bilgiler verilmiştir. Bunlardan en dikkat çekicisi Göbekli Tepe olmuştur. Delege ve bazı üyelerin kongre sonrası Güneydoğu Anadolu Bölgesine bir gezi programı yapmalarına neden olmuştur. Ancak Suriye savaşının Bölge güvenliğini olumsuz etkilemesi nedeni ile gezi programı iptal edilmiştir. Turist rehberleri öğrendikleri onca bilgiyi gezdirdikleri grubun niteliğine göre onların anlayacağı şekilde anlatma ve aktarma becerisine sahiptirler. Bu onların yorumlama yetenekleri ile ilgilidir. Böylece çoğu kişiye sıkıcı ve anlamsız görünen taşlar, resimler, heykeller ve kara yeşilliksiz bir dağ öyküleri ile anlamlı ve sevilir hale gelir. Öğretim üyesi ve turist rehberi olarak ülkemizin kültürel ve doğal zenginliklerini öncelikle kendi yurttaşlarımız ve gençlerimizin görmesi ve tanıması gerektiğine inanıyorum. Görmek için merak duygusunun uyanması, merak etmek için de bilgi sahibi olmak gerekiyor. İşte bu düşünceden hareketle projeyi hazırladım. Lise öğrencilerine Zeugma müzesi ve mozaikleri tanıtmak, farkındalık yaratmak ve gezip görme konusunda merak uyandırmak istedim. 28

29 Projeyi hazırlama sürecinde yardım aldığınız birileri oldu mu? Daha önce Ege Üniversitesi adına yürüttüğüm Güneydoğu Anadolu Bölgesinin Turizm Potansiyelinin Değerlendirilmesi konulu projeyi deneyiminin önemli bir katkısı olmuştur. Önceden ikincil veri kaynaklarına ve uygulama bilgisine sahip olmam, konu seçimi ve proje yazımını kolaylaştırmıştır. Bunun dışında bağlı bulunduğumuz Turizm Fakültesinin proje yazma konusundaki olumlu yaklaşımları da destekleyici faktör olmuştur. Günümüzde Gaziantep ilinde yer alan Zeugma Mozaik Müzesi kapladığı geniş alan, modern dizaynı ve sergilenen mozaik sayısı ve sergileme yöntemi ile dünyanın sayılı müzeleri arasında yerini almıştır. Zeugma müzesinden önce Tunus un Bardo müzesi dünyanın en ünlü mozaik müzesi idi. Günümüzde Zeugma birinci, Bardo ikinci, Hatay Arkeoloji müzesi ise üçüncü sırada yer almaktadır. Bu gelişmeler bölge ve ülke turizmi için olumlu sonuçlanmıştır. Yerli ve yabancı turistlerin Gaziantep iline olan ilgisinin artmasında etkili olmuştur. Peki bu proje topluma ne gibi faydalar sağlayabilir? Atatürk ün; Toplumun temeli kültürdür sözünden yola çıkarak; Gaziantep müzesini tanır, Zeugma müzesini tanır, mozaik sanatına karşı merakı oluşur, bahsi geçen bu tarihi yerleri gezip görmek bizzat tanışmak ister. Tarih bilgisi ciddi oranda artar ve bu tarihi müzelere yönelik kendi içinde bir hassasiyet geliştirir. Tüm bunlar bireyi katılımcı birey konumuna taşır. Bu projeyi hazırlarken ne gibi zorluklarla karşılaştınız? Ve buna benzer projeler yürüten kimselere ne gibi tavsiyelerde bulunabilirsiniz? Önceden alt yapısı olduğu için ben pek güçlükle karşılaşmadım ama proje hazırlamak için süre oldukça kısaydı. Daha kapsamlı projeler hazırlanması için uzun zaman gerekir. Proje duyurusundan sonra projenin hazırlanması için yeterli zamana ihtiyaç duyulmaktadır. Kapsamlı projeler için iyi bir ekip çalışması yararlı olacaktır. 29

30 Bu proje ilk TÜBİTAK projeniz mi? Daha öncesinde deneyiminiz oldu mu? TÜBİTAK için ilk projemdi ancak daha önce çalıştığım Ege Üniversitesi Bilimsel Araştırma Birimi adına iki proje yürüttüğüm için proje hazırlama konusunda gerekli deneyime sahiptim. Bu proje kapsamında ne kadarlık bir destek alacaksınız? Genel olarak projenin maliyeti hakkında bizi bilgilendirirmisiniz? Proje kısa ve seminer sunumu olduğu için Üniversitenin ve TÜBİTAK ın belirlediği rakamlarla sınırlı kalmıştır. Son olarak eklemek istediğiniz bir bilgi var mı? Gelecekte Mersin Üniversitesi ve bağlı bulunduğum Turizm Fakültesi ile Turizm Rehberliği adına turizm ve turist rehberliği mesleğini ilgilendiren konularda daha kapsamlı projeler yürütmeyi ümit ediyorum. Proje çalışmalarının üniversitemizce destekleniyor olduğunu bilmek sevindirici ve güdüleyici bir faktör. Böylece üretilen bilimsel fikirlerin paydaşlarca ve toplumla paylaşılması mümkün olmaktadır. Üretilen bilginin, fikrin uygulanıp yaşama geçirilmesinde önemli rol oynamaktadır. Projeler üniversiteler, yerel yönetimler ve toplum işbirliğinin gelişmesine de katkı sunmaktadırlar. Gerçekleştirdiğim Mozaik Taşlarının Dili-Turist Rehberlerinin Gözüyle konulu projem, Turizm Fakültesi Bünyesinde yeni kurulan Turizm Rehberliği Bölümü ve turist rehberliği mesleği konularını okuyucularımızla paylaşma olanağı tanıdığınız için Başta Erhan Hocamıza olmak üzere, sizler geleceğin yetenekli iletişim uzmanları muhabirlerimiz Gencay ve Murat a üniversitem, fakültem ve bölümüm adına teşekkür ediyorum. Sonsöz Yrd. Doç. Dr. Uysal YENİPINAR ile gerçekleştirdiğimiz söyleşide Zeugma müzesini, Fırat Irmağı kıyısındaki renkli çakıl taşları kullanılarak yapılan Zeugma Mozaiklerini ve turist rehberliği eğitimi ve mesleği konularını ele aldık. Sayın YENİPINAR ın sunumlarıyla Gaziantep kentini, Zeugma müzesi ve mozaiklerini tanıtma konusunda yaratmış olduğu etkiyi gördük. Konunun sadece Zeugma müzesinin etrafında şekillenmediğini bunun yanında turist rehberi eğitimiyle de yakından ilişkili olduğunu kavradık. Turistik destinasyonların tarihi, sosyo-kültürel ve doğal değerlerinin tanıtımında turist rehberlerinin bilgi, beceri ve anlatımlarının çok büyük rolü olduğunun farkına vardık. Sıkıcı gelebilecek konuların eğitimli rehberlerin doğru, abartısız ve öykülerle süslenmiş anlatımlarıyla keyifli bir aktarıma dönüşebileceğini anladık. 30

31 TÜRKİYE BALIKÇILIK FAALİYETLERİNİN GELİŞİMİNİ AMAÇLIYORUZ Ton balığı olarak da isimlendirilen orkinos, dünya denizlerinde ticari değeri en yüksek balıklardan biridir. Özellikle Japon suşi ve saşimi pazarı için orkinosa olan talebin fazla olması ve yüksek fiyat verilmesi sebebiyle Akdeniz ve Doğu Atlantik te orkinos yakalama oranını bir hayli arttırmıştır. Özellikle 1990 lı yıllarda tüm dünyadaki orkinos kaynağı ve balıkçılığı üzerinde oluşan ciddi endişeler Uluslararası Atlantik Ton Balıklarını Koruma Komisyonu (ICCAT) Sekreteryası nın bir dizi yönetim, koruma ve kontrol tedbirleri almasına sebep olmuştur yılında aşırı avcılığa bağlı olarak orkinos stoklarının azalma göstermesi üzerine, ICCAT 2022 yılına kadar yönetim planı oluşturmuş, paydaş ülkelere av kotası uygulanmasına karar vermiş, kontrolü altında avcılık ve kafes besiciliği faaliyetlerini başlatmıştır. Bu uygulamaya göre; avlanacak toplam av miktarı, kota uygulanmaya başlamadan önce ülkede yakalanan toplam orkinos av miktarı üzerinden belirlenmiş ve ülkelere dağıtılan kota miktarı, ülkelerin daha önce rapor ettikleri av miktarı oranında yansıtılmıştır. Ancak ülkemizde stok ve filo izleme kayıtlarımızın olmaması sebebiyle gerçek değerler bilinmediğinden, 2003 te üye olmamıza rağmen toplam kotadan ülkemize verilen kota payı yıllardır süregelen av miktarına ve filo gücümüze karşın düşük miktarda belirlenmiştir. Bu konuda yapılabilecek sağlıklı düzenlemeler ise ülkelerin sahip oldukları bilimsel bulgular ve çalışmalar sonucunda ortaya konulabilmektedir. Bu alanda çalışmalar yürüten Mersin Üniversitesi Denizcilik Meslek Yüksekokulu öğretim üyesi Yrd. Doç. Dr. Esin Yalçın ile kabul edilen TÜBİTAK 3001 projesi ile ilgili bir söyleşi gerçekleştirdik. Bu söyleşide projenin amacı, projenin maliyeti gibi sorulara yanıt aradık. Öncelikle sizi tanıyabilir miyiz? 1977 Muğla Ortaca doğumluyum. Yani Egeli bir deniz çocuğuyum. Lisans eğitimimi Çukurova Üniversitesi, Su Ürünleri Fakültesi nden Su Ürünleri Mühendisi ünvanı ile 1998 de tamamladım. Bir yıl ilkokul öğretmenliği yaptım ancak kariyerime akademisyen olarak devam etmek istediğim için görevden ayrıldım. Lisans mezuniyetimden itibaren yaz sezonlarında yatlarda sınırlı kaptan olarak çalıştım yılında Ege Üniversitesi, Su Ürünleri Fakültesi, Avlama ve İşleme Teknolojisi Bölümü, Avlama Teknolojisi Anabilim Dalı nda Yükseklisans eğitimine başladım de tez çalışmam için Japonya devlet bursu ile Öğrenci Değişim Programı kapsamında Tokyo Deniz Bilimleri ve Teknolojisi Üniversitesi (TUMSAT), Deniz Bilimleri Fakültesi nde bir yıl süreli olarak çalışmalara katıldım. Bu süre zarfında dört ay üniversitenin araştırma ve uygulama gemisi olan R/V Umitaka-maru ile okyanus seferine katıldım. TUMSAT da Balıkçılık Oşinografisi alanındaki tez çalışmamı tamamladıktan sonra Ege Üniversitesi, Su Ürünleri Fakültesi ne dönerek 2003 yılında tezimi sundum. Takiben Ege Üniversitesi, Avlama ve İşleme Teknolojisi Bölümü nde doktora eğitimimi tamamlayarak 2009 yılında mezun oldum. ODTÜ Deniz Bilimleri Enstitüsü nde yıllarında araştırma projelerinde doktora sonrası araştırmacı olarak çalıştım. Eylül 2011 tarihinden itibaren Mersin Üniversitesi, Denizcilik Meslek Yüksekokulu nda çalışıyorum. Mersin Üniversitesi, Su Ürünleri Fakültesi lisans eğitiminde denizcilikle ilişkili seçmeli meslek dersleri veriyorum ve değerli meslektaşlarım ile birlikte araştırma projelerinde görev alıyorum. 31

32 Projenizden kısaca bahseder misiniz? Bu projeyle neyi amaçlıyorsunuz? Ülkemizde Orkinos Balıkçı Filo Davranış Gözlemi (Monitoring of the Turkish Bluefin Tuna Fishing Fleet Behaviour); isminden de anlaşılacağı üzere amacımız ülkemizde Latince adı Thunnus thynnus olan, mavi yüzgeçli Atlantik ton balığı ya da yaygın kullanılan ismi ile orkinosun avcılığını yapan gırgır filosunun davranışlarını gözlemlemek ve orkinos balıkçılığı filo yönetimine katkıda bulunmaktır. Filo davranışının gözlenmesi, orkinos stokunun Doğu Akdeniz deki karasularımız ve uluslararası sularda alan-zamansal olarak izlenmesi ile mümkündür. Bu bağlamda, önerilen projenin hedefleri öncelikle kapsamlı bir şekilde orkinos göç yollarını belirlemek ve istatistiksel yaklaşımlardan faydalanarak ülkemizde orkinos balıkçılık filosu sürekli izleme modelleri geliştirmektir. Niçin orkinos? Öncelikle çok yağlı ama çok lezzetli bir balık yılında Dünyanın bir numaralı balık pazarı olan Tokyo Tsukiji Balık Pazarı nda henüz gün aydınlanmadan başlayan orkinos mezatını izlemiştim. En yüksek fiyatlar menşei Akdeniz olan balıklardı. O günden itibaren orkinoslar ile ilgili her şeyi merak ettim ve araştırdıkça hem balık, hem de balıkçılık açısından mevcut kaynaklarımızın aslında ne kadar yüksek değerde olduğunu ancak hak ettiğimiz değeri uluslararası düzenlemelerde göremediğimizi fark ettim. Detaylı inceleyince eksikliklerimiz olan konuları da ortaya çıkarma şansım oldu. Ancak çok şanslı olduğum bir husus var ki; Tokyo Tsukiji Balık Pazarı na giderek özellikle orkinos mezatını izlemem için beni yönlendiren ve araştırmalarımda beni her zaman destekleyen, orkinos balığının ve balıkçılığının öneminin vurgulanması için her yıl ülkemize gelerek üniversitelerde seminerler veren Sayın Prof.Dr. Kohei Kihara ya saygı ve sevgim sonsuzdur. 32

33 TÜBİTAK 1000 Mersin Üniversitesi Araştırma Projesi Potansiyelinin Geliştirilmesi ve Sürdürülebilirliği Projesi BU ALANDA ÇALIŞMALARI SÜRDÜRMEYI GÖREV EDINDIK Proje fikrinin ardalanından biraz bahseder misiniz? Orkinos özellikle Japon pazarındaki ekonomik değerinin yüksek olması sebebiyle, Dünya üzerinde en kıymetli balıklar arasında yer almaktadır ve çok yoğun bir av baskısına maruz kalmaktadır. Bu nedenle; avcılığı ve her türlü ticareti ICCAT (Uluslararası Atlantik Ton Balıklarını Koruma Komisyonu) adlı komisyonun kontrol ve denetimi altında yapılmaktadır yılından beri ICCAT tedbirleri altında olan ilgili uluslararası hukuk hükümleri uyarınca ve AB kanunları dikkate alındığında; Avrupa Birliği (AB) yasal olarak bilimsel kanıtlar ile birlikte orkinosu korumak için tedbir yaklaşımlarını sunmak ve önleyici eylemler yapmakla yükümlüdür. Bu sebeple orkinos avcılığında, her ülke için komisyon tarafından belirlenmiş kota uygulaması mevcuttur. Kota uygulaması; gemi izleme sistemi, seyir defteri, av sertifikası, avlanma ruhsatı gibi sistem ve belgelerin kullanıldığı bir balıkçılık yönetim aracıdır. Stok paylaşımında uluslararası seviyede çabalar ve kararlar mevcuttur. Bu kapsamda uluslararası kararların alınmasında ülkelerin güvenilir veri arşivlerine ve bilimsel çalışmalara dayalı analiz sonuçlarından elde edilmiş rakamsal değerlere olan ihtiyacı ortaya çıkmaktadır. Konu ile ilgili bilimsel çalışmalardan yoksun olan ülkelerde balık stok paylaşımı konusunda, özellikle uluslararası düzenlemelerde sorunlar yaşanması kaçınılmazdır. ICCAT tarafından ülkemize verilen kota miktarını değerlendirelim. 33

34 Avlanacak toplam av miktarı, kota uygulanmaya başlamadan önce ülkede yakalanan toplam orkinos av miktarı üzerinden belirlenmiş ve ülkelere dağıtılan kota miktarı, ülkelerin daha önce rapor ettikleri av miktarı oranında yansıtılmıştır. Özellikle Japon pazarındaki ekonomik değerinin yüksek olması sebebiyle, 1980'lerin sonlarında 1990'ların başına kadar toplam brüt tonaj ve orkinos balıkçılığı yapan Türk gırgır filosunun motor gücü iki katına çıkmış, aynı zamanda, balıkçılık güç ve veriminde de artış gözlenmiştir. Zaten ülkemiz 8333 km'lik toplam kıyı hattı ile üç tarafı denizlerle çevrili bir yarımadadır ve Anadolu da orkinos balıkçılığı antik çağlara kadar uzanır. Ancak ülkemizde stok ve filo izleme kayıtlarımızın olmaması sebebiyle gerçek değerler bilinmediğinden, komisyona 2003 te üye olmamız ile birlikte balıkçılarımız tarafından muhtemelen yüksek vergi talebi gibi kaygılarla yıllık karaya çıkartılan orkinos av miktarı düşük gösterildiğinden, toplam kotadan ülkemize verilen kota payı yıllardır süregelen av miktarına ve filo gücümüze karşın, ICCAT tarafından birçok AB ülkesine oranla az miktarda belirlenmiştir. Ülkemizde konu ile ilgili bilim insanlarının ortak görüşü; balıkçılık potansiyeli, filo gücü, tarihsel gerçekler göz önüne alındığında; ICCAT ın Türk orkinos balıkçılığı için makul bir kota belirlemesinin gerekliliğidir yılından itibaren ülkemizin bu önemli kaynaktan hak ettiği payı alamıyor olması büyük bir ekonomik kayıptır. Ülkemiz balıkçılığının hak ettiği değeri kazanması için kaynaklarımızın verimli kullanımı, bunun için de ivedilikle yeterli ve güvenilir balıkçılık verilerine dayalı çok yönlü bilimsel çalışmalar yapmak bizlerin görevidir. Proje sonunda elde edilecek olan sonuçların özellikle ulusal ve uluslararası balıkçılık düzenlemelerinde ve yönetim yapısında katma değeri yüksek yaklaşımlar sunacağını düşünüyorum. Toplum olarak bizler bu çalışmalarınızı nasıl yorumlamalıyız? Öncelikle sadece şu anda yaşadığımız zamanı değil, geleceğimizi de düşünerek toplumsal bilincimizi her konuda yüksek tutmalıyız. Benim ve değerli meslektaşlarımın görüşü; tek başına deniz canlılarını değil, denizlerimizi ve ayrılmaz bir bütün içerisinde düşünerek balıkçılığımızı da korumaktır. Sadece canlı stoklarının sürdürülebilir olmasını değil, balıkçılığın sürdürülebilir olmasını da planlayarak konuyu bir bütün olarak birlikte ele almalıyız. Proje sonucunda ortaya çıkacak bilimsel materyaller aracılığıyla hem orkinos stoklarımızı, yanısıra balıkçılığımızı da koruyan ulusal ve uluslararası balıkçılık yönetimi bilinci oluşmasında bir parça da olsa toplumsal katkı sağlayacağını düşünüyorum. 34

35 EKSİKLİKLERİMİZİ GÖRMELİ VE BİLİMSEL ATILIMLAR GÖSTERMELİYİZ Projeyi hazırlama safhasında ne gibi zorluklarla karşılaştınız? En büyük zorluk veri temini. Bilimsel amaçlar için kullanılabilecek bazı veri arşivlerine ulaşmanın imkansız olduğunu ya da mevcut olmadığını, bazılarına ise ne kadar zor ulaşılabildiğini gördüm. İstatistiksel analizler için gerekli olan uzun yılları içeren verilerin ülkemizde mevcut olmadığını ve günümüzde her geçen gün gelişen teknolojiye rağmen halen veri arşivlemeye gereken önemin ve hassasiyetin gösterilmediğini gördüm, yaşadım. Proje süresi ve bütçesi ne kadar? 2 yılda tamamlanacak olan projenin desteği 60 bin liradır ve bu miktarın yarısı doktora öğrenci bursudur. Ayrıca kuruma Ar-Ge amaçlı kullanmak üzere 24 bin lira ve araştırmacılara ikramiye olarak 12 bin lira verilecek, bu durumda toplam bütçe 96 bin liradır. Son olarak eklemek istediğiniz bir şey? Bana güvenerek kıymetli verilerini benimle paylaşan değerli orkinos av filosu balıkçılarına ve veri kullanım izni için Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı na, AIS verisi için Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı na, proje ekibine ve desteği için Mersin Üniversitesi ne, önerdiğimiz çalışmayı yapılmaya değer görüp finanse eden TÜBİTAK a çok teşekkür ederim. Sonsöz Yrd.Doç.Dr. Esin Yalçın ile gerçekleştirdiğimiz söyleşide orkinos balığının önemi, orkinos balıkçılığının ülkemize sağladığı katmadeğere dair bilgiler edindik. Her alanda olduğu gibi bilimsel araştırmaların önemini, ancak bilim vasıtasıyla uluslararası platformlarda temsiliyetinin arttırılabileceğini ve bununda yapılan çalışmalara desteklerin artışı ile mümkün olabileceğini gördük. Hem canlı deniz kaynaklarını ve hem de balıkçılığı sürdürülebilir kılmak, toplumların üstlenmesi gereken bir sorumluluktur. 35

36 YENİ TÜR IŞIK APSORPLAYICI MALZEMELER HAZIRLAYARAK GÜNEŞ PİLLERİNİN VERİMİNİ ARTIRMAYI AMAÇLIYORUZ Bugün bilim insanlarının üzerinde yoğun olarak çalışmalar yaptığı alanlardan birisi enerjidir. Her geçen gün toplumların ve milletlerin enerji kaynaklarını iyileştirme ve geliştirme konusunda yeni atılımlar yaptığını görmekteyiz. Dünyada daha çok fosil yakıtlardan elde edilen enerjinin kullanımından söz etmek yerinde olacaktır. Fosil yakıtlara dayalı enerji kullanımı ise ekosisteme ciddi boyutlarda zarar vermektedir. Bu zararı minimal boyuta indirgemek isteyen bilim insanları ise alternatif enerji kaynaklarına yönelim göstermektedir. Hidroelektrik enerjisi, güneş enerjisi, dalga enerjisi ve rüzgar enerjisi alternatif yenilenebilir enerji kaynakları arasında yer almaktadır. Yine ülkemizde birçok bilim insanının bu konuda araştırmalar gerçekleştirildiğini söylemek mümkündür. Mersin Üniversitesi, Tarsus Teknoloji Fakültesi, Enerji Sistemleri Mühendisliği Bölümü Öğretim üyesi Doç. Dr. Mine İnce Ocakoğlu ile L oreal - UNESCO ödülüne layık görülen Yeni Tür Işık Absorplayıcı Malzemelerin Hazırlanması ve Nano Gözenekli TiO2 Temelli Performans Çalışmaları adlı projesiyle ilgili bir söyleşi gerçekleştirdik. Bu söyleşide projenin içeriği, projenin maliyeti ve projenin çıktılarının neler olabileceği gibi sorulara sizler için yanıt aradık. Öncelikle sizi tanıyabilir miyiz? İlk orta ve lise eğitimimi İzmir de tamamladım yılında Celal Bayar Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Kimya Bölümünden mezun oldum. Daha sonra Ege Üniversitesinde Güneş Enerjisi Enstitüsü nde Yüksek Lisansımı tamamladım. Ve Yüksek Lisans sonrası Doktora eğitimim için İspanya da Universidad Autonoma de Madrid Üniversitesi nde bulundum. Burada Prof. Dr. Tomas Torres danışmanlığında Nanoteknoloji alanında ikinci bir Yüksek Lisans yaptım. Yine bu üniversitede Organik Kimya alanında Doktora derecemi aldım. Doktora tezim 2012 yılında İspanyada en iyi doktora tezi ödülüne layık görüldü Ve ardından doktora sonrası araştırmalarım için İsviçre de bulunan Ecole Polytechnique Federale de Lausanne Üniversitesi nde güneş pili konusunda dünyaca ünlü Micheal Graetzel in araştırma grubunda yer aldım. Bir yıl gibi bir süre araştırma ekibiyle çalışmalar yürüttük. Daha sonra Türkiye ye döndüm ve 2013 yılından bu yana Mersin Üniversitesi bünyesinde çalışmalarımı sürdürmekteyim. Halihazırda devam eden ve Yürütücü olarak yer aldığım Organik Güneş Pilleri temali bir adet TÜBİTAK 1001, Araştırmacı olarak yer aldığım Süpramoleküler Yapılarda Enerji Transfer Dinamiklerinin İncelendiği bir TÜBİTAK-COST projesi ile Fotodinamik Kanser Tedavisi konulu yine bir adet TÜBİTAK 1001 projem bulunmaktadır. Bunların yanısıra bir çok ulusal 36 projede Danışman olarak da yer almaktayım.

37 UCUZ, TEMİZ VE YENİLENEBİLİR ENERJİ Projenizin içeriği hakkında bizleri aydınlatır mısınız? Öncelikle enerjinin Dünya açısından önemini hatırlatmakta fayda var. Enerji kullanımı ve üretimi insanlık için hala bir sorun olarak güncelliğini korumaktadır. Günümüzde daha çok fosil yakıtları üzerinden bu enerji ihtiyacımızı sağlamaktayız. Fosil yakıtlarının sınırlı olması ve bunun yanında çevreye vermiş olduğu zararlar ise bizleri alternatif enerji arayışına sevk etmektedir. Alternatif ve yenilebilir enerji kaynakları olarak değerlendirebileceğimiz rüzgar enerjisi, jeotermal enerjisi ve güneş enerjisi bu alanda sayabileceğimiz enerji kaynaklarındandır. Benim çalışmalarımı yoğunlaştırdığım alan ise güneş enerjisi, bunun sebebi ise güneş enerjisinin büyük bir potansiyel göstermesidir. Güneşten belli bir saatte alınan enerji bütün dünyanın enerji ihtiyacını karşılayacak derecede olabilmektedir. Bizlerin buradaki amacı onu etkili bir şekilde kullanıma hazır hale getirmektir. Peki etkili kullanımın koşulu nedir? Güneş enerjisinin en etkili kullanımı güneş pilleri ile mümkün olabilmektedir. Güneş pilleri de kendi içlerinde sınıflandırılmaktadır. Bu sınıflandırma ise güneş pillerinin üretiminde kullanılan malzemenin cinsine göre yapılmaktadır. Yapımında organik malzemelerin kullanıldığı güneş pilleri organik güneş pilleri olarak kategorize edilirken organik olmayan malzemelerle oluşturulan güneş pilleri inorganik güneş pilleri olarak tanımlanmaktadır. Her teknolojinin pozitif çıktıları yanında negatif çıktıları da olabilmektedir. YENİ SENTEZ VE BİLEŞENLER İLE MALİYET DÜŞÜRÜLEBİLİR! Bu teknolojinin avantaj ve dezavantajları nelerdir? İnorganik güneş pilleri denilen silikon temelli güneş pilleri yaklaşık % arasında bir verim göstermektedir. Bu iyi bir şey fakat bunun yanında şöyle bir olumsuzluktan söz etmek gerekir; bu güneş pillerinin maliyetinin ciddi rakamlara ulaşmasıdır. Bu enerji türünün yaygın kullanıma sunulamamasındaki en büyük sebep malesef budur. Bizlerin buradaki ana amacı, uygun malitlerde hazırlanabilen ve yüksek verimlilik gösteren malzemeleri geliştirmek ve bu sayede güneş pillerinin kullanımını yaygınlaştırmaktır. Dahası ömrü tükenen ve atık olarak tanımlanan güneş pillerinin çevreye verdiği zarar en minimal boyuta çekmektir. Bu anlamda organik güneş pilleri inorganik güneş pilleri karşısında bir alternatif olarak belirmektedir. Son 15 yıldır bu alanda yapılan çalışmalar organik güneş pilleri üzerinde yoğunlaştırılmaktadır. Tüm bu çalışmalar ise kısa bir zaman zarfında gerçekleşmeyen, birikimsel bir sürece tekabül eden multidisipliner çalışmaların sonucu olarak vücut bulmaktadır. Kısacası benim çalışmalarımın temeli güneş pillerinin yapımında yeni tür malzemelerin hazırlanması ile ilgilidir. Bu alanda birden fazla parametrenin varlığından söz etmek mümkündür. Güneş pillerinin yapımında belirleyici en önemli parametre ya da bileşen ise güneş ışığını absorplayıcı boyar madde olduğunu söyleyebiliriz. 37

38 Böyle bir proje inancı nasıl oluştu? Aslında bunu proje ölçekli değil de bu alanda çalışmalar gösterme arzusu olarak cevaplamak daha doğru olacaktır. Lisansüstü çalışmalarımın teoride kalmayıp laboratuvar ortamlarında form kazanmaya başlamasıyla oluştuğunu söyleyebilirim. Bilimsel çalışmalarımın sonuçları ve geri dönüşleri beni bu konuda cesaretlendirdi. Çalışmaların toplumsal anlamda karşılık bulması bana ayrıca bir istek kazandırdı. Projenizin hazırlık aşaması ve şu anda gelmiş olduğunuz nokta ne kadar sürenizi aldı? Hazırlamış olduğum proje toplamda 12 aylık bir süreyi kapsamakta olup projenin fikir aşaması 2008 yılından bu yana yaptığım bilimsel çalışmalar doğrultusunda gelişti. Doktora tezim yine bu alanda yapmış olduğumuz bir çalışmaydı. O çalışmada çok ciddi başarılar elde ettik. Bunun yanında eksikliklerimizi görme imkanımız oldu. Tüm çalışmalarım boyunca gördüğüm en büyük eksiklik yeni malzemelerin yetersizliği ve bunlara duyulan ihtiyaç oldu. Bundan önce yapmış olduğumuz çalışmalarda tek bir boyar malzeme kullanırken, bu çalışmamızda iki boyar malzemenin aynı anda kullanıldığı güneş pili yapmayı hedefliyoruz. Kısacası yaşadığımız tüm bu süreç, bugün bulunduğumuz noktanın hazırlık evresi olarak nitelendirilebilir. BİLİM KADINLARI L oreal - UNESCO İLE YÜKSELİYOR Proje kapsamında yardım aldığınız kimseler oldu mu? Multidisipliner bir çalışma olmasından dolayı çeşitli bilimsel alanlarda farklı uzmanlardan zaman zaman yardım alıyoruz. Ama projenin fikirsel inşasında yardım aldığımı söyleyemem bu konudaki referanslarım bundan önce yapmış olduğum bilimsel çalışmalardır. Proje hazırlık safhasında ne tür zorluklar ile karşılaştınız? Aslında ben bunları zorluk olarak değerlendirmiyorum. Bunu bir iş olarak görmekten ziyade daha çok mutluluk duyabildiğim eylemler bütünü olarak değerlendiriyorum. Ben hiçbir zaman işe gidiyorum demedim ve bu yüzden zorluklarla bezenmiş bir yol olarak görmekten uzak olduğumu söyleyebilirim. Bunu ortaya güzel şeyler koyabilmenin vermiş olduğu azimle gerçekleştirdiğimiz için zorluk ya da bir iş olarak değerlendirmiyorum. 38

39 L oreal - UNESCO tarafından desteklenen ve ödül alan projeniz ne kadar mali destek aldı? L oreal - UNESCO Bilim kadınları için programı tarafından desteklenen projem 15 bin dolar mali destek aldı. L oreal - UNESCO tarafından desteklenen bu projelere sadece genç yani 40 yaş altında olan bilim kadınlarının başvuru yapabilme hakkına sahip olduğunu belirtmek gerekir. Aynı zamanda bu programın amacı kadını bilimsel faaliyetler içerisinde daha aktif ve daha öncül konuma taşıyabilmektir. L oreal - UNESCO tarafından projenizin ödüle layık görülmesi sizde nasıl bir etki yarattı? Duygusal anlamda onure olduğumu ve mutluluk duyduğumu söylemek isterim bunun dışında ödülü şahsım adına değil belki bizlerinde destekçisi olan Mersin Üniversitesi adına aldığımı söylemek yerinde olacaktır. Sonsöz Doç. Dr. Mine İnce Ocakoğlu ile gerçekleştirdiğimiz söyleşide alternatif enerji kaynakları üzerinde durduk. Bu yönde merak edilen soruları yönelttik. Özellikle güneş enerjisi alanında çalışmalar yapan Ocakoğlu bizlere güneş pilleri tipolojileri hakkında bilgiler aktardı. Güneş pillerinin üretiminin maliyetinin fazla olması sebebiyle henüz kayda değer oranda kullanılmadığı ve bunun yapılan bilimsel çalışmalarla yaygınlık kazanabileceği kanısını edindik. Bu tür bilimsel projelerin toplumsal gelişmeyi yakalayabilmek adına daha fazla desteği hak ettiğini ve kadın bilim insanlarının muazzam çalışmalara imza attıklarını bir kez daha gördük. 39

40 TÜBİTAK 1000 Mersin Üniversitesi Araştırma Proje Potansiyelinin Geliştirilmesi ve Sürdürülebilirliği Projesi Kapsamında, hedef kitlede farkındalık yaratmak amacıyla çıkartılan bu bültenin editörlüğüne Yrd. Doç. Dr. Erhan Arslan, sayfa tasarımına Gencay Olcan, röportaja Murat Ataş, röportaj fotoğraflarına Mazlum Aritürk, Bahtiyar Yılmaz ve desteklerinden dolayı TÜBİTAK a teşekkür ederiz (Proje no: 114K502). İletişim: Mersin Üniversitesi İleri Teknoloji Eğitim Araştırma ve Uygulama Merkezi ARDEB Ofisi Çİftlikköy Kampüsü Tel: 0(324) Fax: 0(324) meuarge@gmail.com Web: 40