İslamda Təqlidin Yeri

Transkript

1 İslamda Təqlidin Yeri Həzrət İbrahim (əs) və onun əziz soyuna, Həzrət Muhəmməd (səas) və Həzrət Əli (əs) ın əziz soylarına, Və onlar kimi, bütləri qırmaq istəyənlərin xatirəsinə hədiyyə edilmişdir. Özlərini fəqih adlandıran alimlər insanları yalnışa sürükləmək və onları özlərinə bağlamaq/cəlb etmək üçün, bilmədən/anlamadan özlərinin təqlid və təqib edilmələri üçün bəzi ayələr və hədisləri istifadə edərək, insanları yoldan çıxarmaqdadırlar. Və dediklərinə görə əgər bir müsəlman bir müctehidi təqlid etməzsə, əməlləri Allah-Təaladan qəbul olunmaz, yəni təqlid etmək və bir müctehidə bağlı qalmaq və onun risaləsini yerinə yetirmək hər bir müsəlman üçün fərzdir/vacibdir və insanlar bu mövzu ilə bağlı Allahən ayələrini və Əhlibeytin (əs) hədislərini araşdırmadan və düşünmədən dinin təməli və detalları mövzusunda müctehidləri təqlid və təqib etməkdədirlər. Bu bölümdə bu mövzudan bəhs edəcəyik inşallah. Bildiyiniz kimi Quranın təfsir və təvilini sadəcə Rasəhun (dində elmi dərinləşmiş) olanlar edə bilərlər. {Kitabı sənə nazil edən Odur. O Kitabın bir qismi mənası aydın ayələrdir ki, bunlar da Kitabın anasıdır. Digərləri isə mənası aydın olmayan ayələrdir. Qəlblərində əyrilik olanlar fitnə-fəsad törətmək və istədikləri kimi yozmaq məqsədilə mənası aydın olmayanın ardınca düşərlər. Onun yozumunu isə Allahdan başqa heç kəs bilməz. Elmdə qüvvətli olanlar isə deyərlər: Biz onlara iman gətirdik, hamısı bizim Rəbbimizdəndir. Bunu isə ancaq ağıl sahibləri dərk edərlər.} Ali-İmran, 7.

2 Gəlin bu rasəhun, yəni elmdə dərinləşmiş olanların kim olduqlarına baxaq, çünki onlardan başqa kim təfsir və təvil etməyə cəhd edərsə, Allah-Təala qəlblərində fitnə olduğunu söyləməkdədir. İmam Əli (əs) buyurur: Hardadır biz Əhli-beytdən (əs) başqa rasəhun (elmdə özlərini bilikli sayanlar): Onların iddiası yalan və bizə zülmdür. Çünki Allahtəala bizə üstünlük verib və onları aşağı tutmuşdur. (Bu məqam və rütbəni) bizə əta edib onları bundan bəhrəsiz etmişdir. Nəhcül Bəlağa, Hissə 3, xütbə 144. İmam Baqir (əs) buyurur: Elmdə dərinləşmiş olanlar (rasəhun) bizik və biz təvil və təfsirini bilirik. Vəsaulul-Şiə, cild 27, s.198. İmam Sadiq (əs) buyurur: Elmdə dərinləşmiş olanlar (rasəhun) Əmirəl-Möminin Əli (əs) və onun övladlarından olan İmamlardır (əs). Üsul əl-kafi, cild 1, s.213; Vəsaulul-Şiə, cild 27, s.198. O halda təfsir və təvilini sadəcə Peyğəmbər (səas) və onun əziz ailəsindən almağımız lazımdır, çünki onlardan başqa hər kəsin qəlbində fitnə vardır. İndi qəlbində fitnə olanların bəzi ayə təfsirlərinə baxacağıq. {Möminlərin hamısı eyni vaxtda cihad/köç etməməlidir. Hər qəbilədən bir dəstə qalmalıdır ki, dini (dərindən) öyrənsinlər və öz camaatı döyüşdən geri qayıtdıqları zaman onları xəbərdar etsinlər. Bəlkə, onlar (pis işlərdən) çəkinələr.} Tövbə, 122 Və bu günün müctəhidləri bu ayəni belə təfsir edirlər: Hər kəsin din mövzusunda bilgin və alim olmasına ehtiyac yoxdur, sadəcə içlərimizdə bir neçə şəxs dində bilgi sahibi olacaqlar və digər insanlar onları təqlid edəcəklər. Bu ayənin təfsiri haqqında Əhli Beyt (əs) buyurub: Əli ibn Əbu Həmzə deyir: İmam Sadiq (əs)'ın belə söylədiyini eşitdim: Allahın dininde bilgi əldə edin, çünki kim Allahın dininde alim və bilgin olmasa, səhrada başıboş gəzənlər kimi olacaq. Və Allah da kitabında belə buyurub: Din mövzusunda köklü və dərin bilgi sahibi olun və öz camaatı döyüşdən geri qayıtdıqları zaman onları xəbərdar etsinlər. Bəlkə, onlar (pis işlərdən) çəkinələr. Üsul Əl-Kafi, Cild 1, s.31 Yaqub ibn Şüeyb deyir: İmam Sadiq (əs) a ərz etdim: Hər hansı bir İmamın (əs) başına bir hadisə gələrsə və vəfat edərsə, xalq nə etsin? Buyurdu: Allah əzzə və cəllə buyurdu: {Möminlərin hamısı eyni vaxtda cihad/köç etməməlidir. Hər qəbilədən bir dəstə qalmalıdır ki, dini (dərindən) öyrənsinlər və öz camaatı döyüşdən geri qayıtdıqları zaman onları xəbərdar etsinlər. Bəlkə, onlar (pis işlərdən) çəkinələr.} Və davam etdi və dedi: cihad/köç zamanı səfərdə olanlar

3 yeni bilgilər əldə etməyənə qədər etdikləri əməllərlə bağlı günah onlara sayılmayacaq və onları gözləyənlər isə onlar geri qəyıdana qədər onlara da günah sayılmayacaq. Üsul Əl-Kafi, cild 1, s.378 Abdullah-i Əli deyir: İmam Sadiq (əs)`dan normal bilgi sahibi insanlar barəsində soruşduğumda belə buyurdu: Rəsulullah (səas) buyurdu: Kim ölsə və İmamı olmasa, cahiliyyət dövründə ölmüş kimi olacaq. Allaha and olsun soruşdum: (Tutaq ki) bir İmamın vəfatında Xorasandakı kişi, o İmamın vəsisini tanımır və bilmir. Bu uzaqlığa görə, onun yeni məlumatlarla bağlı məsuliyyət daşıyarmı? Buyurdu: O (bundan ötrü) məsuliyyət daşımaz və ona yetişməmiş məlumat və xəbərdən məsuliyyət daşımaz, ancaq bir İmam vəfat edərsə, onun şəhərində yaşayanlar məsuliyyət daşıyacaqlar. Çünki, vəsisi o şəhərdə olacaq və o İmamın şəhərində olmayan insanlar onun vəfat xəbərini aldıqları zaman öz şəhərlərindən köç edib İmamın şəhərinə gedib yeni məlumatları almaları lazımdır. Çünki, Allah-Təala belə buyurdu: {Möminlərin hamısı eyni vaxtda cihad/köç etməməlidir. Hər qəbilədən bir dəstə qalmalıdır ki, dini (dərindən) öyrənsinlər və öz camaatı döyüşdən geri qayıtdıqları zaman onları xəbərdar etsinlər. Bəlkə, onlar (pis işlərdən) çəkinələr.} Üsul Əl-Kafi, cild 1, s.378 Muhəmməd ibn Müslim deyir: İmam Sadiq (əs)`dan soruşdum: Əgər bir İmam vəfat etsə və insanlar sonrakı İmamı tanımasalar, onların bu məlumatsızlığının üzrü olacaqmı? İmam (əs): Mədinə şəhəri üçün bu üzr olmayacaq və onların məsuliyyəti digər şəhərlərdəki kimi, onlara yetişənə qədər olacaq. Çünki, Allah- Təala buyurdu: {Möminlərin hamısı eyni vaxtda cihad/köç etməməlidir. Hər qəbilədən bir dəstə qalmalıdır ki, dini (dərindən) öyrənsinlər və öz camaatı döyüşdən geri qayıtdıqları zaman onları xəbərdar etsinlər. Bəlkə, onlar (pis işlərdən) çəkinələr.} Üsul Əl-Kafi, cild 1, s.378 İmam Sadiq (əs) buyurur: {Allah-Təala buyurdu: Əgər bilmirsinizsə, zikr əhlindən soruşun.} Və buyurdu: {Möminlərin hamısı eyni vaxtda cihad/köç etməməlidir. Hər qəbilədən bir dəstə qalmalıdır ki, dini (dərindən) öyrənsinlər və öz camaatı döyüşdən geri qayıtdıqları zaman onları xəbərdar etsinlər. Bəlkə, onlar (pis işlərdən) çəkinələr.} And olsun ki, bizdən bilmədiklərini soruşmaq sizin üçün fərz və vacibdir. Təfsirul-Əyyaşi, cild 1, s.261; Bəsairul-Dərəcat, s.59; Biharul-Ənvar, cild 23, s.183 Ayələrlə bağlı Əhli Beyt (əs)`ın təfsirlərində heç bir zaman biri dini öyrənsin və digər insanlar da təqlid etsinlər deyə bir söz deyilməmişdir, halbuki əksinə, öyrənməyin hər kəsə fərz və vacib olduğunu söyləmişlər və bu ayənin Allahın yer üzündəki höccətinin vəfatı üçün endiyini söyləmişlər və Allahın höccətinin şəhərində yaşamayanların o şəhərə hamısı bir yerdə gedə bilmədikləri üçün aralarında səfər edə biləcəkləri kəslər gedib məlumatları alıb digərlərinə versinlər deyə buyurmuşlar, və iki hədisdə də dində araşdırmağı və öyrənməyi

4 əmr edirlər və öyrənmək üçün bunu özlərindən (İmamlardan (əs)) başqa heç kimə əmr etməyiblər. Müsəlmanlara dində elm öyrənməyi əmr edən hədislər Rəsulullah (səas) buyurdu: Dində şagird/tələbə olmaq hər müsəlmana fərzdir və Allah şagirdləri/tələbələri sevər. Üsul Əl-Kafi, cild, s.30 İmam Sadiq (əs) buyurdu: Şagird/tələbə olmaq fərzdir. Üsul Əl-Kafi, c.1, s.30 Mufaddal deyir: İmam Sadiq əs`dan eşitdim: Sizə Allahın (svt) dinində alim olmaq və səhrada gəzənlər (başıboş dolaşan kəs) kimi olmamaq fərzdir, çünki Allahın (svt) dinində alim olmayanlara Qiyamət günündə Allah təvəccüh etməz və onların əməllərini təmiz saymayacaq. Üsul Əl-Kafi, c.1, s.31 Bu hədislərə görə Allahın dinində məlumat əldə etməyimiz fərzdir. Əgər bilmirsinizsə zikr əhlindən soruşun. Nəhl Surəsi, 43 Ənbiya Surəsi, 7 Və yenə azğınlığın öndərləri özlərini zikr əhli olaraq insanlara tanıtmaqdadırlar. Halbuki, hədislərdə zikr əhli sadəcə Peyğəmbərimiz (səas) və onun əziz Əhli Beytidir (əs) və onlardan başqası deyildir. Əmirəl-Möminin Əli (əs) Əgər bilmirsinizsə zikr əhlindən soruşun ayəsi haqqında belə buyurdu: Zikr əhli bizik. Biharul-Ənvar, c.23, s.186; Kənzəl- Fəvaid, s.162 Hz. Əli (əs) buyurdu: Zikr Rəsulullahdır (səas) və biz də onun əhliyik. Biharul-Ənvar, c.23, s.184 İmam Baqir (əs) Əgər bilmirsinizsə zikr əhlindən soruşun ayəsi haqqında belə buyurdu: Rəsulullah (səas) və onun Əhli Beyti (əs) zikr əhlidir və onlar İmamlardır (əs). Bəsairul-Dərəcat, s.60; Biharul-Ənvar, c.23, s.179 İmam Sadiq (əs) Əgər bilmirsinizsə zikr əhlindən soruşun ayəsi haqqında belə buyurdu: Zikr Rəsulullahdır (səas) və biz də onun əhliyik və biz sual soruşulanlarıq. Bəsairul-Dərəcat, s.60; Biharul-Ənvar, c.23, s.179

5 İmam Riza (əs) buyurur: Allah-Təala (svt) buyurur: Zikr əhlindən soruşun onlar İmamlardır (əs) Əgər bilmirsinizsə insanların İmamlardan (əs) sual soruşmaları fərzdir. Bəsairul-Dərəcat, s.62; Biharul-Ənvar, c.23, s.176 İmam Riza (əs) buyurdu: Allah-Təala (svt) buyurur: Əgər bilmirsinizsə zikr əhlindən soruşun və buyurdu: Allahın dinində məlumatlanmaq üçün niyə hər qövmdən bir qrup köç etmir ki, geri qayıtdıqlarında öz qövmlərini xəbərdar etsinlər? And olsun suallarınız üçün bizə müraciət etməniz vacib və fərzdir. Təfsirul-Əyyaşi, c.2, s.261; Bəsairul-Dərəcat, s.59; Biharul-Ənvar, c.23, s.18 Dəlalətə Düşən Fəqih və Müctəhidlərin insanları onunla idarə etməyə çalışdıqları hədislər Birinci Hədis Hz.Mehdi (əs) böyük qeybətə keçməzdən əvvəl vəkilinə göndərdiyi məktubunda belə buyurur: Həvadislər zamanında hədis ravilərimizə müraciət edin... Və bu məktubun Dəlalətə Düşən Fəqih və Müctəhidlər kimi bir bölümünə deyil, hamısına birdən baxacağıq. İshaq ibn Yaqubdan belə rəvayət edilir: Muhəmməd ibn Umman Öməridən (Hz. Mehdinin ikinci vəkil və naibi) bəzi suallarım haqqında bir cavab verməsini istədim və o zaman Hz.Mehdidən (əs) onun öz əlyazması olan bir məktub gətirdi... Həvadislər zamanında hədis ravilərimizə müraciət edin ki, onlar mənim və sizin aranızdakı höccətlərdir və mən də Allahın höccətiyəm. Və amma, Muhəmməd ibn Öməri (Hz. Mehdinin ikinci vəkil və naibi) Allah ondan və atasından (ondan öncə idi) razı olsun, o mənim güvəndiyim kəsdir və onun əmri mənim əmrimdir. Lakin xümsə gəlincə, mən Əmrimizin zühuruna qədər Şiələrim üçün halal etdim. Ta ki, nəsillərinin vəladəti tərtəmiz olub, (özlərindən sonraya) kirli (pak olmayan) nəsil və övladlar qoyub getməsinlər. Qeybəti-Tusi, s. 290; Kəmalud-Din, s.483 Görürük ki, bu məktubda, İmam (ə.s) hər hansı bir sualda bizim hədis ravilərinə müraciət etməyimizi əmr etmişdir və özünün əmrini daşıyan şəxslər İmamın (əs) qısa və ya kiçik qeybətində olan naibləri idi. Çünki, İmam (əs) hədis ravilərinə müraciət edin dedikdən dərhal sonra, bu ravilərin kimlər olduğunu, adları ilə buyurmuş və təyin etmişdir. Yəni, birinci və ikinci naibin əmrinin İmamın (əs) əmri olduğunu söyləməkdədir. Yəni, hədisi nəql edən hər hansı bir ravi deyil. Çünki, İmamın naibləri, İmam (əs)`la rabitədə/irtibatda olduqları üçün, hədisləri İmamın özündən bizə nəql edirdilər və naiblər də özlərindən hərhansı bir hökm vermirdilər və İmamın (əs) dediklərindən başqa heç bir şey deməzdilər. Sadəcə İmamın (əs) əmirlərini xalqa çatdırırdılar.

6 Fərz edək ki, əgər böyük qeybətdə hədis ravilərinə müraciət edilir desək də, məktubda bəhsi keçən mövzudan anlaşıldığı kimi, heç bir ravi özündən bir qərar verməmişdir. Çünki, ravi ona gələn xəbəri olduğu kimi çatdırmaqla mükəlləfdir. İmamın (əs) naibindən suallar soruşulduqda, İmamın (əs) məktubuna ərz edərək, cavabı o məktub vasitəsilə vermişdir və İmamın (əs) naiblərinin heç biri özlərindən İslama bir şey qatmayıblar (əlavə etməyiblər) və bütün məsələlərə Əhli-Beytin (əs) rəvayətlərini nəql edərək, mövzuların hökmünü vermişlər. Və bu hökmləri də Hz.Mehdi (əs) tərəfindən alaraq insanlara çatdırmışlar. Ancaq, bu məktubda çox əhəmiyyətli bir mövzudan da bəhs edilməkdədir. Məktubda İmam (əs) xümsü Zühur Əmri başlayana qədər halal etmiş olduğunu söyləməkdədir. Ancaq bu günün alim və müctəhidləri, bu mövzu ilə bağlı insanlara heç bir şey söyləməməkdədirlər. Və xüms almağa davam edirlər və bunu fərz qılmaqdadırlar və bununla da Hz.Mehdinin (əs) Əmrinə qarşı gəlməkdədirlər. İkinci Hədis Bu hədisdə İmam Həsən Əskəri (ə.s) tərəfindən nəql edilən bir hədisə baxacayıq. Bu hədisdə İmam (ə.s) hər kəsə fəqihlər və alimlərə təqlid edilsin deyə əmr etməkdədir. İmam Həsən Əskəri (ə.s) buyurdu: İmam Sadiq (ə.s) buyurdu: Bizim normal insanlarımız və alimlərimiz və Yəhudilərin normal insanları və alimləri arasında bəzi mövzularda bənzərlik və bəzi mövzularda da fərqliliklər vardır. Bizim normal insanlarımız Yəhudilərin normal insanları kimi, alimlərə etdikləri təqlid üzündən günahlanmışdır...fəqih və alimlər arasında nəfsinin və həvəslərinin önünə keçə bilən və dininə sahib çıxa bilən və Mövlasının əmrinə itaət edə bilən biri çıxarsa, insanlar əgər istəsələr onu təqlid edə bilərlər. Əl İhticac c.2, s.263 Bu hədisdə gördüyünüz kimi, İmam Həsən Əskəri (ə.s) İmam Sadıqdən (ə.s) hədis nəql edər və onun hədisində təqlidin İslam aləmi tərəfindən günahlandığını söylər və sonra da, əgər insanlar istərsə təqlid edə bilərlər cümləsini işlədir. Yəni necə olur ki, hədisin əvvəlində qarşı çıxsın, sonra təsdiq etsin? Biri hədisi dəyişdirmiş olmasın... Çünki bu hədisin son qismi, yəni (Əgər insanlar istəsə təqlid edə bilərlər) qismi, Qurana ziddir. Çünki təqlid fəlsəfəsində, əgər təqlid etdiyiniz şəxs, sizi yalnış yönləndirərsə, günah onun boynuna yazılır məntiqi mövcuddur. Ancaq, Qurani Kərim bunun əksini söyləməkdədir. Allah heç kimi gücünün yetdiyindən artıq yükləməz. Qazandığı (dərəcələr) onundur və iqtisab etdiyi (qazandığı neqativ dərəcələr) də onundur (məsuliyyəti onun üzərindədir). Ey Rəbbimiz! Əgər unutduqsa və ya xəta etdiksə bizi

7 cəzalandırma (sorğulama). Ey Rəbbimiz, bizdən əvvəlkilərə yüklədiyin kimi, bizim də üzərimizə ağır yük yükləmə. Ey Rəbbimiz, taqətimiz (gücümüz) çatmayacağı bir şeyi bizə yükləmə. Və bizi əfv et, bizə məğfirət et və bizə rəhm et (Rəhim əsması ilə bizə təcəlli et, rəhmət nurunu göndər). Sən bizim Mövla mızsan. Artıq kafir qövmünə qarşı bizə yardım et. BƏQƏRƏ 286 Və diqqət edilməsi lazım olan ikinci nöqtə isə, hədisin sonunda əgər insanlar istəsələr, kəliməsi işlədilmişdir. Ancaq müctəhidlər, təqlid edilməyi fərz və vacib qılırlar və əgər təqlid etməsəniz, əməlləriniz Allah nəzdində hesablanmaz deyirlər və əməlləriniz boşa çıxar deyirlər. Təqlid edilməsi gərəkli olan şəxslər üçün, hədisin davamında bəzi özəlliklər söylənmişdir. Və bununla bağlı bildirməyimiz lazımdır ki, insanların yalnız olduqları zaman, onların nəfslərinə qarşı gələ bilməyindən, sadəcə Allah Təala xəbərdardır. Və biz insanlar, bunu heç bir zaman bilə bilmərik. Çünki, biz mütləq görüş və bilgiyə sahib deyilik və insanların qəlbini və onların gizli əməllərini görə bilmərik və bunları görə bilən təkcə Allahdır, biz deyil. Və Qurani Kərim`in əmrinə bağlı qalmağımız lazımdır. Çünki (Qurani Kərim) həmin şəxsləri sadəcə Allah, peyğəmbər (səas) və əmr sahibləri, yəni Əhli Beyt (ə.s) olaraq sıralamışdır. Sizin vəliniz əvvəl Allah (svt), sonra Rəsulu, sonra o iman etmiş olanlardır ki, namaza davam edərlər və rüku halında zəkat verərlər. MAİDƏ 55 Əhli sünnət alimlərindən, Suyutidən və bir çox Şiə qaynağından da, bu ayə ilə bağlı belə rəvayət edilmişdir: Hz. Əli (ə.s) namazda ikən, bir yoxsul gəlir və yardım tələb edir və Hz.Əli (ə.s) rükuda ikən üzüyünü ona sədəqə olaraq verir və Peyğəmbərimiz (səas) o yoxsulu gördükdə bu üzüyü kimdən aldığını soruşur. Yoxsul da, rükuda olan şəxs verdi deyər və bu əsnada bu ayə enər. Əl-Darumənsəvər, Cild 2, s.293; Şeyx Vahidi Əbabul Nüzul, s.148; Şeyx Zəm Haşəri, Təfsir fəhrirazi, cild 12, s.26 Ya əyyuhəlləzinə âmənû ətîûllâhə və ətîûr rəsûlə və ulil əmri minkum, fə in tənâza tum fî şey in fə ruddûhu ilâllâhi vər rəsûli in kuntum tu minûnə billâhi vəl yəvmil âxir(âxiri). Zâlikə xayrun və əhsənu tə vîlâ(tə vîlən). NİSA 59 Ey iman edənlər! Hər hansı bir şey haqqında anlaşmazlığa düşdüyünüz təqdirdə, Allaha itaət edin, Peyğəmbərə itaət edin və sizdən olan Əmr sahiblərinə də. NİSA 59 Ey Əhli Beyt! {(Ey Peyğəmbər ailəsi!)} Allahın istədiyi, sizdən çirkinliyi yox etmək və sizi tərtəmiz qılmaqdır. ƏHZAB 33 ÜÇÜNCÜ HƏDİS Zəlalətə Düşən Fəqih və Müctəhidlərin insanları idarə etmək üçün gətirdiyi dəlillərdən biri də, İmam Sadiq (ə.s) tərəfindən nəql edilən bir hədisdir. Və bu

8 hədisin də, əvvəlki hədislər kimi, bir bölümünü istifadə edirlər və hədisi yarımçıq şəkildə insanlara təqdim edirlər. Nəql etdikləri hədis bu cürdür: İmam Sadiq (ə.s) buyurdu: Hədislərimizi rəvayət edənlər əgər bizim halal və haramlarımıza baxıb, hökmlərimizi anlayarsa, insanların onların hökmlərinə razı olmaları gərəkdir. Doğrusu, mən onları sizin hakimləriniz olaraq təyin etdim. Əgər bizim əmrimizə uyğun hökm verərlərsə və içinizdən biri bunu qəbul etməzsə, doğrusu Allahın hökmünü yüngül saymışdır və bizi rədd etmişdir və bizi rədd edən Allahı rədd etmişdir və bu Allaha şərik qoşmaq həddindədir. QEYD: İndi bu hədisi tam olaraq, əskiksiz oxuyaq. Ömər ibn Hənzələ deyir: İmam Sadiqdən (ə.s) soruşdum: Bizdən iki şəxs əmanət və qalan mirasla bağlı fikir ayrılığına düşərsə və hakimlər və sultanların nəzdinə hökm almaq üçün gedərsə, caizdirmi? Buyurdu: Əgər haqq və batil mövzusunda, bizdən başqa tağut (bizdən olmayan və izn sahibi olmayan hökumətlər ya da batil hökumətlər) nəzdinə gedərlərsə və onlara bir hökm verərlərsə və bu hökm haqq da olsa, haram mal əldə etmiş kimi olacaqdır. Çünki, bu hökm, Tağutun Hökmü olacaq və Allah Təala Tağutu tanımağımız lazım olduğunu əmr etmişdir: (Ey Muhəmməd!) Sənə endirilən Qurana və səndən əvvəl endirilənə inandıqlarını iddia edənləri görmürsənmi? Tağutu tanımamaları onlara əmr olunduğu halda, onun önündə mühakimə olunmaq istəyirlər. Şeytan da onları dərin bir azğınlığa salmaq istəyir. NİSA 60 Və o halda nə edə biləcəklərini soruşduğum zaman belə cavab verdilər : İçinizdən olan birini seçin, hədislərimizi rəvayət edənlər əgər bizim halal və haramımıza baxıb və hökmlərimizi anlayarsa, insanların onların hökmünə razı olmaları lazımdır. Doğrusu mən onları sizin hakimləriniz olaraq təyin etdim, əgər bizim əmrimizə uyğun hökm verilərsə və içinizdən biri bunu qəbul etməzsə, doğrusu Allahın hökmünü yüngül saymış və bizi rədd etmişdir və bizi rədd edən Allahı rədd etmişdir və bu Allaha şərik qoşmaq həddindədir. Üsul Əl- Kafi, cild 1, s.67 Bu təyin etdikləri hakim, bir ölkənin hakimi və ya şəriətlə bağlı hökm verən və onlarla hər mövzuda təslim ola biləcəyimiz bir hakim deyil. Çünki, sadəcə Əhli Beytin (ə.s) vermiş olduğu qərarları çatdıran bir hakim vəsfində olacaq və Əhli Beytin (ə.s) əmri xaricində özündən hökm verməyəcəkdir. Çünki, bir sıra hədisdə Fətva verməyi Əhli Beyt (ə.s) qınamışlar. Hz. Əli (ə.s) buyurdu: Qaim ayaqlandığında/qiyam etdiyində fətva əhlindən intiqam alacaq. Onlar bilməyərək özlərindən fətva verən kəslərdir. Fətvanı verənlərin və onların ardınca gedənlərin vay halına. Din əskikmi idi, onlar

9 tamamlamağa çalışdılar ya da dində əyrilikmi var idi ki, onlar düzəltməyə çalışdılar? Bəyanul Əimmə (ə.s), Cild 3, Səhifə 298; Əlzamul Nəsəb, Cild 2, Səhifə 200; Yəvməl Xilas, Səhifə 410 Hökmləri ağıl ilə təhlil etmək Bildyiniz kimi təqlid mərciələri və alimlərinin dəlillərindən biri də hökmləri ağıl ilə təhlil etmə qabiliyyətidir. Təbii ki, öz kamil olmayan ağılları ilə. Bunun üzərinə, Qur ani Kərimdən və Əhli Beytin (ə.s) sözlərindən, məsum olmayan insanların Allahın dini ilə onların əskik ağıllarının bağlantısını və kamil olmayan, yəni əskik olan ağlımızın xeyirli gördüyü hər şeyi xeyirlimi sayacağıq?! Ya da şər gördüyümüz hər şeyə həqiqətən şərdirmi deyə baxacağıq?! Döyüş xoşunuza gəlmədiyi halda sizə fərz qılındı. Bəzən bir şey sizin üçün xeyirli ikən, siz onu xoşlamazsınız. Bəzən də bir şey sizin üçün şər ikən, siz onu sevərsiniz. Allah bilir, siz bilməzsiniz. BƏQƏRƏ 216 İmam Zeynəl Abidin (ə.s) buyurdu: Doğrusu, Allah əzzə və cəllənin dini, bizə təslim olmadan, əskik ağıllarla, batil görüş və zənlərlə, korlanmış müqayisələrlə əldə edilə bilməz. Və kim bizə təslim olarsa səlamət tapacaqdır və kim bizə sığınarsa hidayətə çatacaqdır və kim öz görüşünə, ağıl və fikrinə tabe olarsa həlak olacaqdır. Nə zaman biz, bir hökmdə bir qərar verərsək, qəlbiniz də buna etiraz və inkar edəcəksə, özünüz bele fərq etmədən, Fatihə surəsi və Quran endirilən şəxsə kafir olmusunuz deməkdir. Mustədrikul-Vəsail, Cild 17, s.262; Biharul-Ənvar, Cild 2, s.303 Əbu Basir deyir: İmam Sadiqdən (ə.s) soruşdum, bəzi məsələlər/mövzular bizim qarşımıza çıxır ki, onlar haqqında Quran və sünnət üzərindən hökmünü anlaya bilmirik. Özümüzdən bir hökm verməyimiz mümkündürmü? Buyurdu: Xeyr. Əgər doğru hökm versəniz, mükafatlandırılmayacaqsınız və əgər səhv etsəniz, Allahı yalanlamış olacaqsınız. Üsul Əl-Kafi, Cild 1, s.56 Hökmləri fikir birliyi ilə təhlil etmə Əhkamı fikir birliyi ilə təhlil etmək demək, Quran və hədislərdə olmayan hökmləri alimlərin əksəriyyətinin görüşlərinə görə əməl etmək deməkdir. Yəni, alimlərin çoxunun vermiş olduqları qərara görə əməl etmək mənasına gəlir. Daha doğrusu, o alimlərin etdikləri batil görüşləri və zənləri, korlanmış müqayisələri ilə vermiş olduqları qərarlar demək daha doğrudur. Və bu da bidət etmək mənasına gəlir. Əvvəlki bölümdə bu işin batil olduğu haqda bəhs etdiyimiz üçün, bu bölümdə mövzunu çox uzatmadan Hz. Əlidən (ə.s) bir xütbəni nəql edəcəyik.

10 İmam Əli əleyhissalamın əks fətva verən üləmaları məzəmmət etdiyi kəlamlarındandır. Üləmaların birindən dinin əhkamı barəsində bir məsələ soruşulduqda, o, öz rəyi əsasında fətva verir, həmin məsələ digər qazıdan soruşulduqda, onun fətvası birinci qazının fətvasının əksinə olur, bu zaman bir-birinə zidd hökmlərilə onları qazı təyin edən rəhbərin ətrafına toplanırlar (onun təsdiq etməyini istəyirlər). Qazılar qazısı onların, Allahı, bir, Peyğəmbəri bir, Kitabı bir olduğu halda hamısının rəyinin düzgün olduğunu söyləyir. Allah-təala onlara (eyni bir məsələdə) ziddiyyətli fətva verməyə əmr edibmi ki, onlar da onun göstərişinə itaət ediblər? (Ziddiyyət, heyrət və sərgərdanlığın səbəbidir, belə bir işə isə əmr verməyin Allah-təalanın şəninə layiq olmadığı aydındır.) Ya onları ziddiyyətdən çəkindirib, onlar isə itaətsizlik və günah ediblər? (Belə isə qazılar qazısının fikir ziddiyyətlərini düzgün hesab etməsi və onların hamısının doğruluğuna hökm verməsi yersizdir.) Yaxud da Allah-Təala naqis/əskik bir din göndərib, onu tamamlamaq üçün onlardan kömək istəyib? (Bu da düzgün deyildir, çünki Xaliqin məxluqdan kömək istəməsi ağıla ziddir.) Və ya özlərini Allaha şərik bilib (öz rəylərinə əsasən istədikləri kimi) hökm verirlər və O da razıdır? (Bu da batildir. Çünki Allahın heç bir şəriki olmadığı aydındır.) Və ya Allah-təala tam bir din göndərmiş, (qazıların ixtilafının səbəbi budur ki,) Allahın rəsulu (səlləlahi əleyhi və alih) isə onun təbliğində və çatdırılmasında bir nöqsan etmişdir? Halbuki (belə deyildir, çünki) Allah-təala (Qur ani- Kərimdə Rəsulu vasitəsi ilə camaata Ən am surəsinin 38-ci ayəsində) buyurub: «Biz Qur anda heç bir şeyi əsirgəməmişik» (deməli olduğumuzu demişik). و قا ل ف يه ت ب يان كل شىء yəni, orda hər bir şeyin bəyan olunduğunu buyurub və xatırladır ki, Qur anın bəzi hissələri başqa hissələrini təsdiq edir, onda heç bir ixtilaf yoxdur, beləliklə, (Nisa surəsinin 82-ci ayəsində) buyurub: «Əgər bu Qur an Allahdan qeyrisi tərəfindən olsaydı (necə ki, kafirlərin və münafiqlərin onun Allah tərəfindən deyil, bir insan tərəfindən bəyan edildiyinə etiqadları vardır) onda çoxlu ziddiyyətlər tapardınız». Qur ani-kərimin zahiri heyrətamiz və gözəl, batini isə dərin və sonsuzdur (belə isə hər kəs onun sirlərini əldə edə bilməz), qəribəlikləri (incəlikləri və sirləri) tükənməzdir (onları öyrənmək üçün

11 nə qədər çalışılsa belə tükənməz), qaranlıqlar (cəhl, nadanlığı və şübhələrin qaranlığı) ondan başqa heç nə ilə aradan qaldırılmaz. Nəhcül Bəlağa, xütbə 18 Nəticə İmam Sadiqdən (ə.s) bir hədislə nəticə əldə edəcəyik inşallah. Əbu Bəsir deyir: İmam Sadiqdən (ə.s) Tövbə surəsi, 31-ci ayə ilə bağlı soruşduğumda belə cavab verdi: Allaha and olsun ki, Üləma və din rəhbərləri, insanları onlara ibadət etmək üçün çağırmadılar. Əgər belə etsəydilər/çağırmış olsaydılar insanlar qəbul etməzdilər. Bunun üçün, Allahın haramını halal və halalını haram etdilər və bu şəkildə insanlar fərqində olmadan, bilməyərək onlara ibadət etmiş oldular. Üsul Əl- Kafi, Cild 1, s.53 Şeyx Tusi Əl-İqtisad kitabından təqlidi belə təyin edir/tanımlayır: "Əgər digərlərinin sözünü dəlilsiz təqlid etdiyim üçün qəbul etsəm və elə onsuz da təqlidin həqiqəti budur, o halda bu ağıl sahibləri üçün dəhşətli vəziyyətdir." (səhifə 10) Əllamə Hilli təqlidlə bağlı belə deyir: "Təqlid: Başqalarının sözünü dəlilə dayanmadan qəbul etməkdir." (Sadiyə Risaləsi, səhifə 9'dakı dib not) Şübhəsiz Hil, Merac'ul Üsul kitabında belə demişdir: "Təqlid: Dəlil olmadan digər şəxsin sözünü qəbul etməkdir. Yəni bunu məcbur etməktir. Və bu iyrəndirici bir ağılçılıqdır." Şübhəsiz əl-qərqi, təqlid haqqında belə deyir: "Başqalarının sözünü müzakirə etmədən və dəlil olmadan qəbul etməktir." (Rəsail əl Qərqi, Cild 1, səhifə 59'dakı dib not) Təqlidlə bağlı açar kəlimələr: dəlil olmadan izləmək, korluq və intellektual iyrənclik

12 Əlavələr və Mövzuya qısa baxış 1-ci məsələ: Bizim hədisləri rəvayət edənlər : İmza bizə bu təlimatı verir ki, biz dindəki hökmlərimizi hədisləri rəvayət edənlərdən almağımız lazımdır. Yəni, bu o mənaya gəlir ki, Məsumdan (ə.s) nəql olunan hədisdən alırıq. Müctehidlərdən deyil. Yəni, ikisi arasındakı fərq kifayət qədər aydındır. * Hədisi Nəql Edən İmamlardan (ə.s) hökmləri olduğu kimi nəql edir. * Müctehid Fətva vermək üçün 4 vəya daha çox qaynaqdan istifadə edir: Quran, Sünnə, Ağıl, Qiyas. Buna görə də, tam pak bir şəkildə, yəni, istifadə yolu sırf Səqəleyndən deyil. İçində fikirlər (rəylər) və ictihadlar (yəni bir neçə şeyin qarışığından ortaya qoyulmuş fikir) var. 2-ci məsələ: Sual soruşan dedi: Mən Muhəmməd ibn Osman Əl-Öməridən bu məktubu aparmağımı istədim və məktubda mən bir neçə beynimi qarışdıran məsələlər barəsində soruşmuşdum. Və beləliklə, İmza Zamanın İmamının (ə.s) öz əl yazmasıyla birlikdə gəldi. İshaq ibn Yaqubun beynini qarışdıran məsələlər ikinci vəkilin/səfirin/naibin Muhəmməd ibn Osman Əl-Ömərinin vaxtında idi, yəni bu o mənaya gəlir ki, kiçik qeybətdən və dördüncü naibin yaşamından 50 il öncə idi. Ona görə də hədislərimi rəvayət edənlər deməklə burada nəzərdə tutulan Kiçik Qeybət vaxtı olan 4 naibdir. Əgər nəzərdə tutulan Böyük Qeybətdə olan alimlər olsaydı o zaman İmza axırıncı naibin, yəni 4-cü naibin yaşadığı dövrdə imzalanmış olardı. 3-cü məsələ: Şiələr Böyük Qeybət vaxtı təqlidin onlar üçün vacib olduğuna inanmışlarmı? Cavab Xeyr dir: İlk dəfə təqlid 100 ildən də az müddət əvvəl, 1919-cu ildə vəfat etmiş Kazim Əl-Yəzdi tərəfindən vacib edilmişdir. O qeyri-məsumlara təqlidin vacib olduğunu ilk dəfə meydana çıxartdı. Halbuki, Şiə alimləri Kazım Əl-Yəzdini yolundan azmış bir alim hesab edirdilər və ingilislərin agenti hesab edirdilər. Çünki, o (Kazım Əl-Yəzdi) Nəcəfin açarlarını ingilislərə təhvil verdi və 1917-ci ildə Nəcəfi Qiyamının Liderlərini yox etdikdən sonra İngilis Hökmranlığında pay aldı.

13 Ey İman edənlər; fərqində olmadan və bilmədən bütlərə (Alim və müctəhidlərə) sitayiş etməkdən vaz keçin! Çünki, onları Allaha şərik etməkdəsiniz və bundan dolayı da Qur'an və Peyğəmbərimizin varisi olan Əhli Beyt (ə.s) bizə bunu etməyi şiddətlə qadağan etmişdir. Vəl həmdulilləhi Rəbbil Aləmin Və Salallahu əla Muhəmməd və Ali Muhəmməd Əl Əimmə vəl Mehdiyyin və səllim təslimən kəsira Vəssəlamun əleykum və rəhmətullahi və bərəkatuh