MİKROİQTİSADİYYAT QAFQAZ UNİVERSİTETİ. Mayis Əzizov. İqtisadiyyat və idarəetmə fakültəsi tələbələri üçün metodik vəsait. iqtisad üzrə fəlsəfə doktoru

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "MİKROİQTİSADİYYAT QAFQAZ UNİVERSİTETİ. Mayis Əzizov. İqtisadiyyat və idarəetmə fakültəsi tələbələri üçün metodik vəsait. iqtisad üzrə fəlsəfə doktoru"

Transkript

1 QAFQAZ UNİVERSİTETİ MİKROİQTİSADİYYAT İqtisadiyyat və idarəetmə fakültəsi tələbələri üçün metodik vəsait Mayis Əzizov iqtisad üzrə fəlsəfə doktoru Bu metodik vəsait Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin 28 yanvar 2015-ci il tarixli 94 saylı əmri ilə təsdiq edilmişdir. Bakı 2015

2 MİKROİQTİSADİYYAT İqtisadiyyat və idarəetmə fakültəsi tələbələri üçün metodik vəsait Tərtib edən: Mayis Əzizov iqtisad üzrə fəlsəfə doktoru, dosent, Qafqaz Universitetinin İqtisadiyyat və İdarəetmə Fakültəsinin dekanı Redaktor: Sərvər Qurbanov iqtisad üzrə fəlsəfə doktoru, dosent, Qafqaz Universitetinin İqtisadiyyat və İdarəetmə Fakültəsi Dünya İqtisadiyyatı kafedrasının dosenti Rəyçilər: Həzi Eynalov iqtisad üzrə fəlsəfə doktoru, dosent, Qafqaz Universitetinin İqtisadiyyat və İdarəetmə Fakültəsinin Dünya İqtisadiyyatı kafedrasının müdiri Ruslan Atakişiyev iqtisad üzrə fəlsəfə doktoru, Azərbaycan Dövlət İqtisad Universiteti, Elm şöbəsi, baş inspektor Dizayn: Sahib Kazımov, İlham Əliyev Qafqaz Universiteti Elmi Şurasının tarix, 2015/02 sayılı qərarıyla (Protokol : QU /145) Universitet nəşri olaraq çap olunmasına qərar verilmişdir. Bu nəşrin Azərbaycanda nəşr hüquqları Qafqaz Universitetinə aiddir. Müəllifin icazəsi olmadan qismən və ya tamamən yenidən nəşr oluna bilməz. Mayis Əzizov, Qafqaz Universiteti, Qafqaz Universiteti Ünvan: AZ0101, Xırdalan şəhəri, Həsən Əliyev küç., 120, Abşeron, Bakı, Azərbaycan Tel: ( ) /66, Faks: ( ) /67 info@qu.edu.az;

3 MÜNDƏRİCAT Dərsin tədris-tematik planı 4 İzahat vərəqəsi 5 Mikroiqtisadiyyat dərsinin proqramı 6 Mikroiqtisadiyyatın tədrisi üçün metodik göstəriş 37 Seminar planı 39 Mikroiqtisadiyyat biliyinin yoxlanması üçün suallar 43 Məsləhət görülən ədəbiyyat 48 3

4 DƏRSİN TƏDRİS TEMATİK PLANI No Mövzuların adı Mühazirə Seminar Cəmi 01 Təməl iqtisadi anlayışlar Təməl iqtisadi problemlər və mülkiyyət İqtisadi sistemlər və bazar mexanizmi Tələb funksiyası və onun elementləri. Tələb qanunu Təklif funksiyası və onun elementləri. Təklif qanunu Bazar tarazlığı və qiymətin formalaşması Tələb və təklif elastikliyi Qiymətlərin dövlət tərəfindən tənzimlənməsi, Verginin qiymətlərə təsiri 09 Dəyər, faydalılıq və son hədd faydalılıq nəzəriyyəsi İstehsal funksiyası, qısa və uzunmüddətli xərclər. Gəlir anlayışı Bazar quruluşunun tipləri, rəqabət və inhisar Tam rəqabət bazarlarında qısa və uzunmüddətli tarazlıq Xalis inhisar bazarlarında qısa və uzunmüddətli tarazlıq Oliqapoliya bazarlarında tarazlıq İnhisar rəqabətli bazarlarda tarazlıq Cəmi

5 İZAHAT VƏRƏQƏSİ Azərbaycan Respublikasının ali məktəblərində həyata keçirilən təhsil islahatları Boloniya sisteminin tələblərinə uyğun olaraq dünyanın inkişaf etmiş ölkələrinin ictimai-siyasi, sosial-iqtisadi və mədəni həyatında önəmli rol oynayan universitetlərin iş prinsiplərindən faydalanaraq təkmilləşdirilməkdədir. Mövcud olan nəzəri biliklər potensialından səmərəli istifadə etmək üçün ali təhsildə Boloniya sisteminin əsas atributlarından sayılan davamlı dəyişən və ya təkmilləşdirilən dərs sistemi tətbiq edilməlidir. Bu isə kreditli təhsil sisteminin tətbiqində informasiya-kommunikasiya sistemlərinin imkanlarından geniş və səmərəli istifadə etməklə mümkündür. Bu dərsin məqsədi tələbələrin mikroiqtisadiyyat elminin əsas anlayışlarını öyrənmələrini, mövzuları analiz etmə qabiliyyəti ilə birlikdə mənimsəmələrini təmin etmək, müasir dünyada iqtisadi prosesləri dəyərləndirmə və analiz etmə qabiliyyəti aşılamaq, iqtisadi mülahizələr və proqnozlar irəli sürə bilmə vərdişləri aşılamaqdır. Bununla yanaşı, tələbələrə tələb və tələb funksiyası, təklif və təklif funksiyalarının analizi, elastiklik, tam rəqabət bazarı, xalis inhisar bazar, oliqapol bazar və inhisarlı rəqabət bazarları haqqında daha ətraflı məlumatların tədrisi dərsin əsas məqsədlərindən biridir. Təqdim etdiyimiz Mikroiqtisadiyyat fənninin metodik vəsaiti İqtisadiyyat və idarəetmə fakültəsinin bakalavr pilləsində təhsil alan tələbələr üçün nəzərdə tutulmuşdur. Bu metodik vəsait Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin tarixli 677 saylı əmri ilə təsdiq edilmiş Mikroiqtisadiyyat fənninin proqramı əsasında hazırlamışdır. 5

6 Mikroiqtisadiyyat dərsinin proqramı Mövzu 1. Təməl iqtisadi anlayışlar Təməl iqtisadi anlayışlar mövzusunun əsas elementlərini ehtiyaclar, mal, xidmət, istehlak, istehlakçı, istehsal və istehsalçı kimi ifadələr təşkil edir. İnsanların ehtiyaclarını iki şəkildə ifadə edə bilərik. Bunlardan birincisi zəruri ehtiyaclar və ya bioloji ehtiyaclardır. Bu ehtiyacları insanlar qarşılamadıqları zaman həyati təhlükə ilə qarşılaşa bilərlər. Digər ehtiyac növü isə zəruri olmayan və ya mədəni ehtiyaclardır ki, insanlar bu ehtiyaclarını qarşıladıqları zaman təmin səviyyələrini daha da artırırlar. Bu ehtiyaclar qarşılanmadığı zaman hər hansı bir həyati təhlükəylə qarşılaşmırlar. İnsanlar ehtiyaclarını qarşılamaq üçün əmtəələri satın almaları lazımdır. Əmtəələri də iki yerə bölə bilərik. Satın alma prosesi bitdikdən sonra da fiziki mövcudiyyətini qoruyan əmtəələr və satın alma prosesi bitdikdən sonra fiziki mövcudiyyəti yox olan əmtəələr. Satın alarkən məhsulu gözlə görür və toxuna biliriksə belə əmtəələri mal olaraq ifadə edirik. Satın alma prosesi bitdikdən sonra fiziki olaraq mövcud olmayan, satın alma prosesi zamanı toxuna bilmədiyimiz məhsulları isə xidmət olar ifadə edə bilərik. Ehtiyaclarımızı qarşılamaq üçün mal və xidmətlərin satın alınma prosesi istehlak adlanır. Bu fəaliyyətləri icra edən fərdi və ya təşkilatları istehlakçı adlandırırıq. İstehlakçıların ehtiyaclarını qarşılamaq üçün mal və xidmətlərin hazırlanma prosesi istehsal adlanır. Bu fəaliyyətləri yerinə yetirən fərd və ya təşkilatları istehsalçı adlandırırıq. İqtisadiyyatda əsas sahələrdən olan qıtlıq ölkələrin sahib olduğu istehsal amillərini baxımında çox aktual bir yerə sahibdir. Dünyada var olan sərvətlərin bütün insanların ehtiyaclarını qarşılamaq üçün yetəcək miqdarda olduğuna inanırıq. Sadəcə sahib olduğumuz bu sərvətlərin necə istifadə olunma mövzusu iqtisadiyyatda böyük əhəmiyyət kəsb edir. İstehsal amillərini əmək, təbii resurslar, kapital və sahibkar olaraq sinifləndirə bilərik. Əmək fiziki və zehni əmək olaraq iki yerə ay- 6

7 rılır. İstehsalat prosesini əmək amilini düşünmədən fikirləşmək imkansızdır. Təbii resurslar çevrəmizdə və ya ətrafımızda istehlaka hazır şəkildə olan maddi varlıqlardır. Kapitalı isə istehsalat prosesinə yardımçı olan maddi varlıqlar olaraq ifadə etmək mümkündür. Yuxarıda saydığımız bu üç amili bir araya gətirib mal və xidmət istehsal edən fərd və ya təşkilatlar sahibkar adlanır. İstehsalat imkanları əyrisi firmaların və ya ölkələrin sahib olduqları istehsal amilləriylə istehsal edə biləcəkləri maksimum mal və xidmət miqdarını göstərən bir əyridir. Mövzu 2. Təməl iqtisadi problemlər və mülkiyyət Ölkələr idarə olunduqları iqtisadi sistemlərdən asılı olmayaraq ortaq iqtisadi problemlərə sahibdirlər. Bunlardan birincisi nə istehsal olunacaq və nə qədər istehsal olunacaq. Cəmiyyətin ehtiyacları nələr olduğunu müəyyənləşdirilməsi lazımdır. Müəyyənləşən ehtiyaclardan nə qədər istehsal olunması əhəmiyyətli bir məsələ olaraq mövcudiyyətini hər zaman qoruyur. Nəyin və nə qədər istehsal olunması müəyyənləşdikdən sonra ikinci əsas problem bunların necə istehsal olunmasıdır. Hansı istehsalat metodundan istifadə edərək mal və xidmətlər istehsal olunacaq. Daha çox əmək və az miqdarda kapital metodundanmı, yoxsa daha çox kapital və az miqdarda əməkdən istifadə olunan istehsalat metodundanmı istifadə olunacaqdır. Ölkələrin sahib olduqları resurslardan tam səmərəli istifadə etmə imkanları istehsalat imkanları vasitəsilə analiz edilir. İstehsalat imkanları əyrisindəki dəyişikliklər analiz edilərək iqtisadi böyümənin və ya iqtisadi geriləmənin hansı şəkildə olduğu müzakirə oluna bilər. Mülkiyyət formalarının hansı şəkildə olması da iqtisadiyyatda xüsusi yer tutur. Dövlət və özəl mülkiyyət formaları bunun təməlini formalaşdırır. Özəl mülkiyyət formalarının dövlət mülkiyyət formalarından fərqliliyi və iqtisadi səmərəliliyin daha çox olması bu mövzuda müzakirə olunan əsas məsələlərdən biridir. Mövzu 3. İqtisadi sistemlər və bazar mexanizmi Ölkələrin siyasi sistemlərindən asılı olaraq ölkələrin idarə olunduqları iqtisadi sistemlər bir-birindən fərqlidir. Iqtisadı sistemlərin 7

8 fərqli olması iqtisadi hadisələrin də formalaşmasına təsir etməkdədir. Günümüzdə ölkələr daha çox bazar iqtisadiyyatı sistemiylə idarə olunmaqdadırlar. Bununla yanaşı, inzibati amirlik sistemiylə idarə olunan ölkələrə də rast gəlmək mümkündür. Bazar iqtisadiyyatı sistemində qiymət mexanizmi bazarı idarə edən əsas amil olaraq qəbul olunur. Bazarda nəyin nə qədər, necə və kimlər üçün istehsal olunmasına bu mexanizm tərəfindən müəyyənləşir. Burada qiymətlərin formalaşması bazardakı tələb və təklifdən asılıdır. Bazar iqtisadiyyatında bazara müdaxilələr yaxşı hal sayılmır və ya müdaxilələrin minimum səviyyədə olması arzu olunandır. İnzibati amirlik sistemində isə hər şeyi müəyyənləşdirən mərkəzi təşkilatlardır. Bazardakı qiymətlərin formalaşmasında da tələb və təklif əsas amil kimi rol oynamır. İnzibati amirlik sistemində mülkiyyət haqları dövlətə aid olur. Bazar iqtisadiyyatın sistemində isə mülkiyyət haqları mülk sahibinə məxsusdur. Bu sistemlərlə yanaşı qarışıq iqtisadi sistem dediyimiz həm bazar iqtisadiyyatı, həm də inzibati amirlik sisteminin xüsusiyyətlərini özündə əks etdirən sistemlər də mövcuddur. Bazar istehlakçı və istehsalçıların qarşı-qarşıya gəldikləri hər yerə deyilir. Bazarda formalaşan qiymətlər isə məhsulların mübadilə dəyərləridir. Qiymət məhsulun maya dəyərindən az, çox və ona bərabər ola bilər. Mövzu 4. Tələb funksiyası və onun elementləri. Tələb qanunu Mikroiqtisadiyyatın əsas mövzularından biridə tələbdir. İstehlakçıların ehtiyaclarını qarşılamaq üçün mal və xidmət satın alma istəkləri o istehlakçıların tələbini formalaşdırır. İstehlakçıların satın alma arzusuna bir çox amil təsir edir. Tələbin formalaşması da bu amillərlə bağlıdır. Tələb istehlakçıların satın almaq istədikləri əmtəələrə təsir göstərən bir çox amillər bu analiz dönəmində dəyişməz qəbul edib sadəcə əmtəənin qiymətindəki dəyişikliklərə görə o əmtəədən satın alınmaq istənən fərqli miqdardakı əmtəələrin miqdarını göstərən bir tablo və ya əyridir. Tələbə təsir göstərən amillərdən sadəcə qiymət miqdar əlaqəsini açıqlayan analizə eyni zamanda, "cetirus paribus" analizi deyilir. Normal əmtəələr üçün əmtəənin qiyməti düşdükcə əmtəənin satın alınan miqdarı artar. Əmtəənin qiyməti yüksəldiyi zaman isə o əmtəənin satın alınan miqdar azalacaqdır. Buradan da görürük ki, nor- 8

9 mal məhsullarda əmtəənin qiymətiylə onun satın alınmaq istənən miq- Tələb qa- darı arasında tərs mütənasiblik vardır. Buna eyni zamanda nunu da deyilir. Aşağıda şəkil 1-də bunu görə bilərik. Əmtəənin ba- miqdar M 1 zar qiyməti Q 1 olduqda o əmtəədən satın alınmaq istənən qədərdir. Əmtəənin qiyməti Q 2 -yə düşdükdə isə o əmtəədən satın alınmaq istənən miqdar artaraq M 2 -yə yüksəlir. Şəkil 1. Tələb əyrisi Tələb funksiyası tələbə təsir göstərən amilləri göstərən bir funk- Q -məhsulun siyadır. T a =f(q,g,q b,q c,z,n) şəklində ifadə oluna bilər. qiyməti, G-istehlakçının gəliri, Q b, Q c - digər məhsulların qiyməti, Z- zövq vəə ya seçimimizi, N-nüfusu (istehlakçıların sayı) ifadə etməkdəasılıdır. dir. A məhsulunun tələbi burda saydığımız amillərdən Fərdi tələb əyrisi bir istehlakçınınn satın alma istəyini ifadə edir. Bazar tələb əyrisi isə bir məhsula bazardakı bütün istehlakçıların satın alma arzusunu göstərməkdədir. Tələbin edilən miqdarının dəyişməsi sadəcə malın qiymətinin dəyişməsilə tələb əyrisi üzərində bir yerdən başqa bir yerə keçidi bildirməkdədir. Tələbin dəyişməsi isə tələbə tə- tələb sir edən qiymətdən başqa digər amillərin dəyişməsi nəticəsində əyrisinin sağa və ya sola doğru meyletməsini ifadə edir. Mövzu 5. Təklif funksiyası və onunn elementləri. Təklif qanunu Mikroiqtisadiyyatın əsas mövzularından digəri də təklifdir. Təklif istehlakçıların ehtiyaclarını qarşılamaqq üçün mal və xidmət hazırlan- ması və onun istehlakçılarına çatdırılmasıdır. İstehsalçıların istehsal 9

10 Şəkil 2. Təklif əyrisi prosesinə də bir çox amillər təsir edir. Təklif istehsalçıların istehsal etbu analiz dönə- mək istədikləri əmtəələrə təsir göstərən bir çox amili mində dəyişməz qəbul edib sadəcə əmtəənin qiymətindəki dəyişiklikistədikləri miq- lərə görə o əmtəədən istehsal edib bazara təklif etmək darları göstərən bir tablo və ya əyridir.. Təklifə təsir göstərən amillər- eyni zamanda dən sadəcə qiymət-miqdar əlaqəsini açıqlayan analizəə "cetirus paribus" analizi deyilir. Əmtəənin qiyməti yüksəldiyi zaman o əmtəədən istehsal edilib bazara təklif olunan miqdar artacaq. Əmtə- bazara təklif ənin qiyməti düşdüyü zaman isə o əmtəədən istehsal edilib olunan miqdarların azalmasına səbəb olacaqdır. Buradan da görürük ki, əmtəənin qiymətiyləə onun istehsal olunmaq istənən miqdarı arasında düz mütənasiblik var. Buna eyni zamanda, təklif qanunu da deyilir. Aşağıdakı şəkildə (şəkil 2.) bunu görə bilərik. Əmtəəninn bazar qiyməti Q 1 olduqda o əmtəədən n satılmaq istənənn miqdar M 1 qədərdir. Əmtəənin qiymətii Q 2 -yə yüksəldikdə isə o əmtəədən satılmaq istənən miqdar ar- taraq M 2 -yə yüksəlir. Təklif funksiyası təklifə təsir göstərən amilləri göstərən bir funk- bilər. Q-məh- siyadır. T a = f (Q,X,Q b,q c,v, D,H,F) şəklində ifadə oluna sulun qiyməti, X-xərcləri, Q b,q c - digər məhsulların qiyməti, V-ver- istehsalı ilə gilər, D-dövlət yardımları, H-hava şərtləri, F-məhsulun məşğul olan firma sayını ifadə etməkdədir. A məhsulunun təklifi burda saydığımız amillərdən asılıdır. 10

11 Firma təklif əyrisii bir firmanın istehsal etmə istəyini ifadə edir. Bazar təklif əyrisi isə bir məhsuldan bazardakı bütün istehsalçıların istehsal etmə arzusunu göstərməkdədir. Təklif edilən miqdarın dəyiş- üzərində bir məsi sadəcə malın qiymətinin dəyişməsilə təklif əyrisi yerdən başqa bir yerə keçidi bildirməkdədir. Təklifin dəyişməsi isə tək- nəticəsində lifə təsir edən qiymətdən başqa digər amillərin dəyişməsi təklif əyrisinin sağa və ya sola doğru meyletməsini ifadə etməkdədir. Mövzu 6. Bazar tarazlığı və qiymətin formalaşması İqtisadi hadisələrin baş verdiyi əsas yer bazardır. Bu baxımdan bazardaa tarazlığın meydana gəlməsi və bazarda qiymətin formalaşması üzərində durulması lazım olan önəmli mövzulardan biridir. Bazar alıcı və satıcıların qarşı-qarşıya gəldikləri yer olaraq ifadə edilir. Bazarda tarazlıq olduqda orada həmçinin əmtəənin bazar qiyməti də formalaşır. Bazar qiymətin formalaşması üçün bazarda təklif olunan əmtəələrə tələbin olması şərtdir. Əksi halda bazarda əmtəələr mövcud ola bilər amma o əmtəələrin bazar qiyməti formalaşmaz. Bazar tarazlıq qiyməti və ya bazarda qiymətin formalaşması o halda baş verirr ki, bazarda təvə təklif olunan ləb olunan əmtəələrlə satın alınmaq istənən miqdarın əmtəələrlə bazarda satılan əmtəələrin miqdarı bir-birinəə bərabər olsun. Bu da əmtəənin tələb olunan miqdarıyla təklif olunan miqdarının bir- birinə bərabər olması deməkdir. Bununn sonucu olaraq da bazarda ta- Bu vəziy- razlıq meydana gələcək və bazar qiyməti formalaşacaqdır. yəti aşağıdakı şəkildə (şəkil 3.) açıqlamağa çalışaq. Şəkil 3. Bazarda qiymətin formalaşması 11

12 Yuxarıdakı şəkil 3-də də görürük ki, bazarda əmtəənin qiyməti Q olduqda o əmtəədən satın alınmaq istənən miqdar 0M qədərdir. Bu qiymət səviyyəsindən bazarda satılmaq istənən əmtəənin miqdarı 0M və əmtəənin satılan miqdarı da 0M qədərdir. Q qiymət səviyyəsi əmtəənin bazar qiymətidir ki, bu qiymət səviyyəsində təkliflə tələb bir-birinə bərabərdir. Bazarda tarazlıq olmadığı zaman nə baş verir. Fərz edək ki, bazarda əmtəənin satılmaq istənən miqdarı o əmtəənin tələb olunan miqdarından daha çoxdur. Bu halda bazarda təklif artığı (çoxluğu) meydana gələcəkdir. Bazarda əmtəələrin bir hissəsinin alıcısı olmadığına görə əmtəələrin bir hissəsi satılmayacaqdır. Bu əmtəələri bazarda satmaq istəyən istehsalçılar əmtəənin qiymətini aşağı endirərək əmtəələrinə yeni alıcı tapa bilərlər. Dolayısıyla bazarda təklif olunan məhsul tələb olunan məhsuldan çox olduqda bu o məhsulun qiymətinin aşağı düşməsinə təsir göstərir. Qiyməti aşağı düşən məhsulun tələbi artacaq, təklif miqdarı da azalacaqdır. Nəhayətində bazarda təklif olunan miqdarla tələb olunan miqdarda bu bərabərlik təmin olunduqda bazarda tarazlıq olacaq və bazar qiyməti də formalaşacaqdır. Bu dəfə fərz edək ki, bazarda tələb olunan əmtəənin miqdarı təklif olunan əmtəənin miqdarından daha çoxdur. Bu halda bazarda tələb çoxluğu yaranacaqdır. Yəni bazarda bu əmtəəni satın almaq istəyən istehlakçılar var amma bazarda bu qiymətdən əmtəə eldə edə bilmirlər. Bu vəziyyəti əmtəə qıtlığı olaraq adlandırırıq. Əmtəə qıtlığı olduqda əmtəənin qiyməti yüksələcəkdir. Yüksələn qiymətlərlə birlikdə əmtəənin tələbi azalmağa doğru gedəcək, amma bu əmtəənin təklif olunan miqdarını artacaqdır. Tələb olunan miqdarla təklif olunan miqdar bir-birinə bərabər olduqda bazar da tarazlıq meydana gələcək və bazar qiyməti formalaşacaqdır. Bazarda tarazlıq olduqdan sonra tələbə və ya təklifə təsir edən amillərdən biri və ya bir neçəsi dəyişərsə bazarda tarazlıq pozulacaq və bazar qiyməti də dəyişəcəkdir. Yeni şərtlərə görə bazarda tarazlıq yenidən formalaşacaq və bu şərtlərə görə də yeni bazar qiyməti olacaqdır. Fərz edək ki, bazarda tələbə təsir edən amillərdən gəlirdə bir artım olsun, amma təklifdə hər-hansı bir dəyişmə baş verməsin. Bu halda tələb əyrisi sağa doğru meyl edəcək təklifdə dəyişmə olmadığı- 12

13 na görə bazarda yeni tarazlıq nöqtəsində bazar qiyməti yüksələcək və bu qiymətdən bazarda alınıb- satılan məhsulları miqdarı artacaqdır. Təklifdə bir dəyişmə olmadığında istehlakçıların gəliri azalarsa tələb əyrisi sola doğru meyl edəcəkdir. Bu vəziyyətdə bazarda yeni tarazlıq nöqtəsi formalaşacaq və yeni bazar qiyməti daha əvvəlki qiymətə görə aşağı düşəcək. Bu qiymətdən bazarda alınıb- satılan əmtəənin miqdarı azalacaqdır. Tələbə təsir edən amillərdə bir dəyişmə olmadığında, sadəcə təklifə təsir edən amillərdən xərclərdə bir artım olarsa, təklif əyrisi sola doğru meyl edəcək. Yeni tarazlıq nöqtəsində bazar qiyməti yüksələcək və bazarda bu qiymətdən alınıb- satılan əmtəələrin miqdarı azalacaqdır. Eyni şərtlərdə təklifə təsir göstərən amillərdən xərclərin azaldığını düşündüyümüzdə tələbdə bir dəyişmə olmazsa, bu dəfə təklif əyrisi sağa doğru meyl edəcək. Bunun nəticəsində bazarda yeni formalaşan tarazlıq nöqtəsində əmtəənin bazar qiyməti aşağı düşəcək və bu qiymətdən alınıb-satılan əmtəənin miqdarı artacaqdır. Həm tələbə, həm də təklifə təsir göstərən amillərdən bir dəyişmə olarsa bu dəfə tələb və təklif əyrilərinin hər ikisi yerini dərişdirəcəkdir. Yeni qiymətlərin formalaşmasında və alınıb-satılan məhsulun miqdarının müəyyənləşməsində dəyişən amillərin təsirinə görə bazarda yeni qiymətlər formalaşacaq və bu qiymətdən alınıb- satılan əmtəələrin miqdarları müəyyənləşəcək. Mövzu 7. Tələb və təklif elastikliyi Elastiklik iqtisadiyyatda tələb və təklifə təsir edən amillərdəki dəyişikliklərin tələb və təklif miqdarındakı nisbi dəyişmələrin nə qədər olacağını müəyyənləşdirilməsi üçün istifadə olunan bir ifadədir. Elastikliyi bir amilin digərinin dəyişməsinə olan reaksiyası və ya həssaslıq dərəcəsi olaraq da ifadə edə bilərik. Tələb üçün elastikliyi tələbin qiymət elastikliyi, tələbin gəlir elastikliyi və tələbin çarpaz elastikliyi şəklində sinifləndirə bilərik. Tələbin qiymət elastikliyi tələbə təsir edən digər amillər dəyişmədiyi zaman əmtəənin qiymətindəki 1% dəyişmənin tələb olunan miqdardakı neçə faizlik bir dəyişməyə səbəb olduğunu göstərir. Tələbin qiymət elastikliyi aşağıdakı kimi hesablanır. 13

14 Tələbin qiymətə görə elastikliyi = = Tələb həcminin faizlə dəyişməsi / Qiymətin faizlə dəyişməsi və ya E M / M t Q / Q burada M / M -tələb həcminin faizlə dəyişməsini, Q/ Q-qiymətin faizlə dəyişməsini ifadə edir. Tələb elastikliyi əmsalı sıfırla sonsuzluq arasında dəyər ala bilər. Elastiklik əmsalının dəyəri sıfırla bir arasında olduqda elastik olmayan tələb, elastiklik əmsalı birlə sonsuzluq arasında dəyər aldığı zaman isə elastik tələbdən bəhs olunur. Bunlardan başqa tələb elastikliyi əmsalı sıfır, bir və sonsuz dəyəri ala bilər. Tələb elastikliyi əmsalı birə bərabər olduqda qiymətdəki dəyişmə nisbəti ilə tələb olunan miqdardakı dəyişmə nisbəti bir-birinə bərabər sayılır. Tələb elastikliyi əmsalı sıfır olduqda qiymətdəki dəyişmələr qarşısında tələb olunan miqdarlarda dəyişmə olmur. Çünki bu əmtəələrin bazarda əvəzediciləri yoxdur. Tələb elastikliyi əmsalı sonsuz olduqda qiymət artımları qarşısında o əmtəənin tələbinin sıfır olacağı hesab olunur. Elastiklik əmsalı sonsuz olduqda bu əmtəələrin əvəzedicilərinin həddən çox olduğu nəzərə alınır. Təklifin qiymət elastikliyi təklifə təsir edən digər amillər dəyişmədiyi zaman əmtəənin qiymətindəki 1% dəyişmənin təklif olunan miqdardakı neçə faizlik bir dəyişməyə səbəb olduğunu göstərir. Təklifin qiymət elastikliyini aşağıdakı kimi hesablanır. Təklifin qiymətə görə elastikliyi = = Təklif həcminin faizlə dəyişməsi / Qiymətin faizlə dəyişməsi və ya E M / M t Q / Q burada M / M-təklif həcminin faizlə dəyişməsini, Q/ Q-qiymətin faizlə dəyişməsini ifadə edir. Təklif elastikliyi əmsalı sıfırla sonsuzluq arasında dəyər ala bilər. Elastiklik əmsalının dəyəri sıfırla bir arasında olduqda elastik 14

15 olmayan təklif, elastiklik əmsalı birlə sonsuzluq arasında dəyər aldığı zaman isə elastik təklif əyrilərindən bəhs olunur. Bunlardan başqa təklif elastikliyi əmsalı sıfır, bir və sonsuz dəyəri ala bilər. Təklif elastikliyi əmsalı birə bərabər olduqda qiymətdəki dəyişmə nisbəti ilə təklif olunan miqdardakı dəyişmə nisbəti bir-birinə bərabər sayılır. Təklif elastikliyi əmsalı sıfır olduqda qiymətdəki dəyişmələr qarşısında təklif olunan miqdarlarda dəyişmə olmur. Çünki bu əmtəələrin bazar zamanı çox qısadır. Artan tələb qarşısında təklifin bu zaman zərfində artırılması imkansızdır. Təklif elastikliyi əmsalı sonsuz olduqda müəyyən olunan qiymətdən tələb artımları qarşılana bilər. Əmtəənin istehsal zamanı üzün zamandır. İstehsal imkanlarımızı artırmaq imkanlarımız mövcuddur. Mövzu 8. Qiymətlərin dövlət tərəfindən tənzimlənməsi, Verginin qiymətlərə təsiri İqtisadi sistemlərin bir-birlərindən fərqli olmasına baxmayaraq dövlət zaman-zaman bazara müdaxilə etmə zəruriyyətini hiss etmədədir. Sərbəst bazar iqtisadiyyatı sistemlərində dövlətin bazara müdaxilələri yaxşı hal olaraq qəbul olunmasa da, bəzən zərurətdən və ya gəlir səviyyəsi aşağı olan insanların həyat standartlarını tənzimləmək üçün dövlət tərəfindən bazara müxtəlif şəkildə müdaxilələr olmaqdadır. Təməl qida maddələrinin qiymətlərinin çox yüksəlməməsi, insanların gəlir səviyələrinin aşağı düşməməsi və ya strateji əhəmiyyətli məhsulların qiymətlərinin tənzimlənməsində dövlət qiymətiləri kontrol sistemlərindən istifadə etmədədir. Bu qiymət siyasətləri maksimum və minimum qiymət siyasəti şəklində tətbiq olunmaqdadır. Maksimum qiymət siyasətində dövləti təmsil edən təşkilatlardan biri (bizim ölkəmizdə Tarif şurası) bəzi məhsulların bazarda satıla biləcəyi maksimum qiyməti müəyyənləşdirir. Müəyyənləşən qiymətin üstündə bu məhsulların satılması qanunən qadağandır. Buna nümunə olaraq çörəyin, benzinin qiymətlərini göstərə bilərik. Bu qiymət və ya bunun altında hər hansı bir qiymətdən əmtəənin satılması sərbəstdir. Minimum qiymət siyasətində isə müəyyənləşən qiymətin altında 15

16 əmtəələrin və ya istehsal amillərin satılması qadağandır. Bu qiymətin üstündə əmtəələrin və ya istehsal amillərinin satılması sərbəstdir. Buna nümunə olaraq isə hökumətlər tərəfindən müəyyənləşən minimum əmək haqlarının müəyyənləşməsini vermək olar. Müəyyənləşən minimum əmək haqqından aşağı bir maaşla işçilərin işə alınması qanunən qadağan olmuşdur. Yuxarıda saydığımız səbəblərindən başqa bir də kənd təsərrüfatı məhsullarının tələbinin gəlir elastikliyi zəif olduğundan bu sektorda qiymətlərdə ortaya çıxan dəyişmələr bu sektorda sahibkarlıq fəaliyyətliyə məşğul olanların gəlirlərinə ciddi təsir göstərir. Kənd təsərrüfatı məhsullarının qiymətlərindəki qeyri-stabillik problemi gəlir qeyri-stabillliyinə yol açır. Bu problemləri ortadan qaldırmaq üçün kənd təsərrüfatı məhsulları üçün minimum qiymət siyasəti müəyyənləşdirilir. Bu siyasəti dəstəkləmək üçün məhsullar bazarda müəyyən olunan qiymətə satılır. Bazarda satılmayan məhsul varsa, dövlət və ya dövləti təmsil edən bir təşkilat bunu satın alır. Bu siyasətə bazarda birbaşa alımlar siyasəti deyilir. Bunu dəstəkləyən bir başqa siyasət də məhsulun bazarda bazar qiymətindən satılması şəklində olmasıdır. Bazarda bu qiymət əyər müəyyən olunan minimum qiymətin altında isə dövlət sahibkarlara əmtəənin satış qiymətiylə minimum qiymət arasındakı fərq qədər maliyyə yardımı edir. Bu siyasətdə qiymət fərqinin ödənməsi və ya maliyyə yardımı siyasəti deyilir. Bazara müdaxilələr bəzən də vergi dərəcələri artırılması və ya azaldılması şəklində olur. Hər-hansı bir əmtəəyə vergi tətbiq olunduqda o məhsulun xərclərində artım olacağında bu da o əmtəələrin qiymətlərində əks olunur. Tətbiq olunan vergilərin qiymətlərə yansımasında o əmtəələrin tələb və təklif elastiklikləri baxımından əhəmiyyət kəsb edir. Fərz edək ki, bir məhsul vergisiz bazarda "x" qiymətindən satılır. Bu əmtəəyə müəyyən nisbətdə vergi tətbiq olunsa, bu məhsulun qiyməti necə dəyişəcək və vergi yükü o əmtəəni bazarda satanlarınmı, yoxsa alanların üzərinəmi düşəcək? Əgər əmtəənin tələb əyrisinin elastikliyi sıfırdırsa, tətbiq olunan yeni vergi yükünü alıcıların üzərinə yansıtmaq mümkündür. Çünki bu məhsulun bazarda alternativi yoxdur. Tələb əyrisinin elastikliyi sonsuzdusa, bu məh- 16

17 sula tətbiq olunan yeni vergi yükünü istehsalçılar öz üzərlərinə almalıdırlar. Elastikliyi sonsuz olan əmtəələrin bazarda alternativ əmtəələri çox olduğuna görə qiyməti alıcılara yansıtmaq imkanı yoxdur. Tələb əyrisi elastik və ya elastikliyi zəif olduqda (in elastik) yeni vergi yükləri hər ikisi arasında paylaşılır. Tələb əyrisinin elastikliyi zəif olduqda vergi yükünün çox hissəsi alıcıların az hissəsi satıcıların üzərinə yansıyır. Tələb əyrisi elastik olduqda vergi yükünün az hissəsi alıcıların çox hissəsi satıcıların üzərinə düşür. Burada təklif əyrilərinin elastikliyinin də təsiri unutulmamalıdır. Mövzu 9. Dəyər, faydalılıq və son hədd faydalılıq nəzəriyyəsi İqtisadiyyatda həm istehlakçılar, həm də istehsalçılar hər zaman ən yüksək fayda və mənfəət əldə etməyə çalışırlar. İstehlakçılar mal və xidmətləri satın aldıqları zaman faydalarını maksimumlaşdırmaq istəyirlər. Buna faydanın maksimumlaşdırılması deyilir. İstehsalçılar isə iqtisadi fəaliyyətləri nəticəsində mənfəətlərini maksimumlaşdırmağa çalışırlar ki, buna da mənfəətin maksimumlaşdırılması deyilir. İstehsalçılar mənfəətlərini maksimumlaşdırmaq üçün minimum xərclərlə fəaliyyət göstərməlidirlər ki, mənfəətləri maksimum olsun. Bəzi hallarda istehsalçılar mənfəət əldə edə bilmədikləri zaman belə istehsal fəaliyyətliyə məşğul olurlar. Şirkətlər istehsal fəaliyyəti ilə məşğul olduqlarında zərərlə çalışacaqlarsa, bu zaman minimum zərərlə çalışmalıdırlar. İstehsalçıların maksimum mənfəət və ya minimum zərərlə çalışa bilmələri üçün hər zaman minimum xərclərlə çalışmaları lazımdır. Şirkətlər minimum xərclərlə istehsalat prosesini idarə edə bilməsələr, maksimum mənfəət və ya minimum zərərlə işləyə bilməzlər. İstehlakçılar ehtiyaclarını qarşılamaq üçün mal və xidmətləri satın alırlar. Satın aldıqları bu mal və xidmətlərdən özlərini təmin edirlər ki, bununla bir növ təmin və ya məmnuniyyət əldə edirlər. Bu məmnuniyyət və ya təmin duyğusuna da fayda deyirik. Bir digər ifadəylə istehlakçılar əmtəələri istehlak etdikləri zaman bunlardan fayda əldə edirlər. Faydanın ölçülə biləcəyi və ya ölçüləmiyəci haqqında iqtisadçılar arasında fikir birliyi yoxdur. Faydanın ölçülə bilə- 17

18 cəyi düşüncəsini müdafiəyə edən iqtisadçılar kardinal iqtisadçılardır. Bunun qeyri-mümkünlüyün müdafiəyə edən iqtisadçılar isə ordinal iqtisadçılardır. Bu iqtisadçılara görə istehlakçılar sadəcə əmtəələri biri birinə tərcih edə biləcəkdir. İstehlakçıların istehlak etdikləri bütün əmtəələrdən əldə etdikləri faydaların cəminə toplam fayda deyilir. İstehlakçılar istehlak vahidini bir vahid artırdığı zaman faydası dəyişəcəkdir. İstehlak olunan son vahid əmtəənin toplam faydada meydana gətirdiyi dəyişməyə marjinal fayda və ya son həddin faydalılığı deyilir. Başqa bir ifadəylə son həddin faydalılığı istehlak olunan sonuncu əmtəənin faydasıdır. İstehlakçılar istehlak etdikləri əmtəənin miqdarını artırdıqları zaman toplam fayda müəyyən həddə qədər artır, müəyyən bir nöqtədən sonra isə toplam fayda azalmağa başlayır. İstehlak miqdarı artırıldığı zaman sonuncu istehlak olunan əmtəənin bir əvvəlki əmtəəyə görə saxladığı fayda hər zaman aşağı olacaqdır. İqtisadiyyatda buna azalan marjinal fayda qanunu və ya azalan son həddin faydalılığı nəzəriyyəsi deyilir. İstehlak olunan əmtəələrin faydası maksimum olduğu zaman marjinal fayda sıfıra bərabər olur. İstehlakçılar o əmtəənin satın almağa davam etsələr o zaman toplam fayda azalmağa başlayacaqdır. Bu da marjinal faydanın mənfi dəyər almasına səbəb olur. Faydanın ölçülə bilir nəzəriyyəsinə görə istehlakçı faydasını maksimum etmək üçün satın aldığı əmtəələrin son vahidlərinin faydaları bir-birinə bərabər olduğu zaman faydasını maksimumlaşdıra bilər. Bu analiz çərçivəsində istehlakçının gəliri, satın aldığı əmtəələrin qiymətləri sabit qəbul edilir və azalan marjinal fayda qanunu əsas götürülür. İstehlakçının faydasını ölçə bilməyəcəyi sadəcə birini digərinə tərcih edəcəyi düşüncəsinə görə isə təfavütsüzlük əyriləri və istehlakçının gəlir səviyyəsi əsas alınır. Təfavütsüzlük əyrilərinin istehlakçının büdçə doğrusuna toxunduğu nöqtə istehlakçının faydasını maksimumlaşdırdığı istehlak səviyyəsidir. Bu analizdə də əmtəələrin qiymətləri və istehlakçının gəlir səviyyəsi dəyişdiyi yeni optimal vəziyyətlər formalaşacaqdır. 18

19 Mövzu 10. İstehsal funksiyası, qısa və uzunmüddətli xərclər. Gəlir anlayışı İstehsal istehlakçıların ehtiyaclarının qarşılanması üçün mal və xidmətlərin hazırlanması prosesidir. Eyni zamanda sahibkarlar tərəfindən istehsal amilləri olan əmək, təbii resurslar və kapitalın bir araya gətirilərək əmtəələrin meydana gətirilməsidir. İstehsal amilləriylə yanaşı istehsal üçün ara məhsullar və xam maddələrdən də istifadə olunur. İstehsal funksiyası da əmtəənin istehsalının hansı amillərə bağlı olduğunu açıqlayır. İ a = f ( Ə,TR,K,T,X) burada Ə - əmək amilini, TR- təbii resursları amilini, K- kapital amilini, T- texnoloji amilini və X- xam maddəi ifadə edir. Bu halda deyə bilərik ki, A məhsulunun istehsalı əmək amili, təbii resurslar amili, kapital amili, texnologiya və xam maddədən asılıdır. İstehsal funksiyası istehsal olunan əmtəəylə o əmtəənin istehsal olunması üçün lazım olan digər amilləri açıqlayır. Əmtəələrin istehsal olunma prosesini qısa və uzunmüddətli dövrlər kimi ifadə edə bilərik. İstehsalın qısamüddətli dövrü elə bir zamana deyilir ki, bu zaman ərzində istehsal amillərinin ən azından birini dəyişdirə bilmədiyimiz müddətdir. Bunun tam tərsi olaraq istehsalın uzunmüddətli dövrü isə istehsal ilə bağlı istehsal həcmi də daxil olmaqla bütün istehsal amillərini dəyişdirə bildiyimiz zaman dönəminə isə istehsalın uzunmüddətli dövrü deyilir. İqtisadiyyatda azalan verim (məhsuldarlıq) qanunu qısamüddətli dövridə istehsal amillərinin sabit qəbul edib yalnız onlardan birini artırdığımız zaman istehsalın müəyyən bir həddə qədər toplam istehsalın artacağını daha sonra isə toplam istehsalın azalacağını ifadə edir. Toplam istehsal ifadəsiylə birlikdə ortalama və marjinal istehsal ifadələri də istehsal hissəsində üzərində durulması vacib ifadələrdəndir. Ortalama istehsal istehsalda istehsal amilinin ortalama məhsuldarlığını göstərir. Marjinal istehsal isə son istehsal amilinin toplam istehsalda meydana gətirdiyi dəyişməni göstərir. Ortalama istehsalın artdığı müddətdə marjinal istehsal da artır, ortalama istehsalın azalmağa başladığı müddətdə marjinal istehsal da azalmaya başlayır. 19

20 İstehsal xərcləri sahibkarların mənfəət dərəcələrini müəyyənləşdirən əsas amillərdən biridir. Buna görə də istehsalda sahibkarlar minimum xərclərlə istehsallarını həyata keçirmək istəyirlər. Xərclər minimum olduğu zaman istehsalatçının mənfəətləri də maksimum səviyyəyə çatacaqdır. İstehsal xərclərini toplam istehsal xərcləri, sabit istehsal xərcləri, dəyişkən istehsal xərcləri, ortalama istehsal xərcləri, ortalama sabit istehsal xərcləri, ortalama dəyişkən istehsal xərcləri və marjinal xərclər olaraq ifadə edə bilərik. Bu xərclərin qısa və uzunmüddətli dönəmlərə görə fərqliliyi olur. Toplam istehsal xərcləri istehsalla bağlı bütün xərcləri ifadə edir. Başqa bir şəkildə sabit xərclərlə dəyişkən xərclərin toplamı vasitəsi ilə də toplam istehsal xərclərini əldə edə bilərik. Sabit xərclər istehsalla birbaşa əlaqəsi olmayan və istehsal miqdarı sıfır miqdarında olsa belə istehsalçının ödəmək məcburiyyətində olduğu xərclərdir. Buna kirayə xərclərini, təhlükəsizlik xərclərini və s. misal göstərmək olar. Dəyişkən istehsal xərcləri istehsalla birbaşa əlaqəsi olan xərclərdir. İstehsal miqdarı artdığı zaman artan xərclərə də dəyişkən xərclər deyə bilərik. Ortalama istehsal xərcləri bir əmtəənin istehsal olunması üçün çəkilən xərcləri və ya məsrəfləri göstərir. Eyni zaman bu bir əmtəənin maya dəyərinin də ifadəsidir. Ortalama istehsal xərcləri toplam istehsal xərclərinin istehsal miqdarına bölünməsiylə ifadə olunur. Ortalama sabit xərclərdə istehsal olunan bir əmtəənin ortalama sabit xərclərini göstərir. Sabit xərcləri istehsal miqdarına bölərək ortalama sabit xərcləri tapa bilərik. İstehsal miqdarı dəyişdiyi zaman sabit xərclər dəyişmir amma ortalama sabit xərclər azalır. Ortalama dəyişkən xərclər isə istehsal olunan bir əmtəənin ortalama dəyişkən xərclərini göstərir. Dəyişkən xərclər istehsal miqdarına bölünərək bir əmtəənin ortalama dəyişkən xərcləri hesablanır. Ortalama sabit xərclərlə ortalama dəyişkən xərcləri topladığımız zaman toplam ortalama xərcləri əldə edə bilərik. Bütün bunlarla birlikdə istehsal olunan əmtəənin miqdarını ortalama xərclərə vurduğumuz zaman toplam xərcləri hesablaya bilərik. Marjinal xərclər isə istehsal miqdarı artdığı zaman istehsal olunan son əmtəəyə çəkilən xərcləri ifadə edir. İstehsalçılar istehsal etdikləri əmtəələri bazar qiymətindən bazarda satdıqları zaman gəlir əldə edirlər. Toplam gəlir TG = Q x M 20

21 şəklində hesablanır. Burada TG-toplam gəlir, Q-məhsulun bazar qiyməti, M-istehsal olunub bazarda satılan miqdarları ifadə edirlər. Ortalama gəlir bazarda satılan bir əmtəədən əldə olunan gəliri ifadə edir. Ortalama gəlir toplam gəlirin bazarda satılan əmtəənin miqdarına bölünməsiylə hesablanır. Marjinal gəlir bazarda ən son satılan əmtəədən əldə olunan gəliri ifadə edir. Ortalama gəlir hər zaman qiymətə bərabər olur. Tam rəqabət (təkmil) bazarlarında marjinal gəlir eyni zamanda ortalama gəlirə bərabər olur. Əksik rəqabət bazarlarından isə marjinal gəlir ortalama gəlirdən hər zaman kiçik olur. İstehsalçılar iqtisadi fəaliyyətlərində hər zaman maksimum mənfəət və ya zərərlə işləyəcəklərsə də, minimum zərərlə istehsal prosesini davam etdirmək istəyirlər. Bunun üçün istehsalatı minimum xərclərlə həyata keçirmələri lazımdır. Mövzu 11. Bazar quruluşunun tipləri, rəqabət və inhisar Sərbəst bazar iqtisadiyyatı sistemində bazarda fəaliyyət göstərmək nə qədər sərbəst olduğu ifadə edilsə də, bəzən bazarın təbii şərtlərindən, bəzən də fərqli səbəblərə görə bazarda fəaliyyət göstərmək sərbəst olmur. Bu baxımdan bazar növləri tam (təkmil) rəqabət bazarları və əskik rəqabət bazar şəklində sinifləndirilmişdir. Tam rəqabət bazarlarının əsas xüsusiyyətlərindən birincisi bazarda istehlakçı və istehsalçı sayının həddindən çox olmasından otrü formalaşan əmtəənin qiymətinin dəyişməməsidir. Bazara yeni istehlakçılar da daxil olsa və ya ayrılsalar da, tələbdəki bu dəyişmələr qarşısında bazar qiyməti dəyişmir. İstehsalçılardan bəziləri bazara yeni daxil olsa və ya əmtəələri istehsal edən istehsalçılardan bəziləri bazardan ayrılsalar da bazardakı təklifdə olan bu dəyişmələrə görə bazar qiyməti yenə dəyişmir. Çünki hər iki halda bazara daxil olan və ya bazardan ayrılan həm istehlakçıların, həm də istehsalçıların bazardakı nisbi payı çox kiçik olduğundan, bazarda formalaşan qiymətin dəyişməsinə təsiri olmur. Bir digər xüsusiyyət bazara giriş-çıxışların sərbəst olması. Üçüncü əsas xüsusiyyət bazarda istehsal olunan əmtəələrin homejen, bir-birinə bənzəməsidir. Sonuncu xüsusiyyət olaraq da bazarın şəffaf olmasını göstərə bilərik. Tam rəqabət bazarının 21

22 bazar tələb əyrisi sol yuxarıdan başlayıb sağ aşağıya enən əyri şəklindədir. Bir firmanın tələb əyrisi isə miqdar oxuna paraleldir. Əskik rəqabət bazarları da bir neçə növə ayrılır. Bunlar İnhisar (monopol) bazarlar, Oliqapol bazarlar və İnhisar rəqabətli bazarlardır. İnhisar bazarlarının əsas xüsusiyyəti bu bazarda əmtəələri istehsal edən bir firmanın olmasıdır. Bu bazarda əmtəələri istehsal edən bir firma olduğuna görə bu firma bazardakı qiyməti müəyyənləşdirə bilir və fərqli qiymət siyasətini tətbiq etmə imkanı vardır. İnhisar bazarda bir firma olduğuna görə bazar tələb əyrisi eyni zamanda firma tələb əyrisidir. Oliqapol bazarlar isə birdən çox rəqib firmanın istehsalat fəaliyyətinin olduğu bazarlardır. Oliqapol bazarda sadəcə iki rəqib firma varsa, bu bazar tipinə duopol bazar tipi də deyilir. Bazarda üç rəqib firma varsa bu bazar tipinə triopol bazarlar deyilir. Duopol və triopol oliqapol bazar növünün spesifik adlarıdır. Oliqapol bazar tiplərini açıqlayan sadəcə bir nəzəriyyə yoxdur. Bu bazar tipini açıqlayan nəzəriyyələrdən ən geniş yayılanı Swizzy modelidir. Bu nəzəriyyənin başqa bir adı da dirsəkli (sınıq) tələb modelidir. İnhisar rəqabətli bazarlar isə həm tam rəqabət bazarının, həm də inhisar bazarının bəzi xüsusiyyətlərini özündə əks etdirir. Mövzu 12. Tam rəqabət bazarlarında qısa və uzunmüddətli tarazlıq Tam rəqabət bazarında əmtəələrin istehsalıyla məşğul olan firmalar bazarda formalaşan qiyməti qəbul etmək məcburiyyətində olurlar. Bu bazarda istehsalçıların sayının dəyişməsi və ya istehlakçıların sayının dəyişməsi bazarda formalaşan əmtəənin qiymətinə təsir göstərmir. Bu səbəbdən firmanın tələb əyrisi miqdar oxuna paralel olur. Firmanın mənfəətini artırması üçün qiymətləri yüksəltmək imkanı yoxdur. Xərclərini aşağı salaraq ancaq mənfəət dərəcəsini artırmaq imkanına sahibdir. Bazar növündən asılı olmayaraq firmalar mənfəətlə, sıfır (normal) mənfəətlə və ya ən az zərərlə istehsalatlarını davam etdirmək məcburiyyətində qala bilərlər. İndi isə bunları ardıcıllıqla aşağıda açıqlamağa çalışaq. 22

23 Qısamüddətli tam rəqabət bazarında mənfəətlə işləyən firma: Firmaların mənfəətlə, yoxsa zərərlə işlədiyini müəyyənləşdirmək üçün firmanın toplam gəlirini və toplam xərclərini hesablamaq lazımdır. Firmanın toplam gəlirindən toplam xərclərini çıxdıqdan sonra əldə etdiyimiz dəyər bizə firmanın mənfəət və ya zərərlə işlədiyini göstərir. Firmanın toplam gəlirləri toplam xərclərindən böyük olarsa firma mənfəətlə işləyəcəkdir. Firmanın mənfəətini maksimum səviyyəyə çatdırması üçün ən mükəmməl və ya uyğun istehsal miqdarını müəyyənləşdirməsi lazımdır. Ən uyqun istehsal miqdarını müəyyənləşdirən amil marjinal xərclərin (MX) marjinal gəlirə (MG) bərabər olduğu istehsal səviyyəsinin olduğu istehsal miqdarıdır. Marjinal xərclərin marjinal gəlirlərə bərabər olduğu iki fərqli istehsal miqdarı ola bilər. Bu istehsal miqdarının birindən sonra marjinal xərclər azalan, dəyərində isə artandır. O zaman ikinci əsas xüsusiyyət marjinal xərclərin marjinal gəlirlə kəsişdiyi nöqtədə artan olması vacibdir. Yuxarıda yazdıqlarımızı aşağıdakı şəkildə (şəkil 4.) daha aydın görə bilərik. Şəkil 4-də göstərilən firma tam rəqabət bazarında mənfəətlə işləyən bir firmadır. Yuxarıdakı şəkildə Q-qiymət, M-İstehsal miqdarı, OG-ortalama gəlir, OX-ortalama xərcləri, MX- marjinal xərcləri, MG-marjinal gəliri ifadə edirlər. TG-toplam gəliri göstərir. Bu firmanın toplam gəlirləri hesablamaq üçün firmanın bazarda satdığı əmtəənin miqdarını əmtəənin satış qiymətinə vurmaq lazımdır: TG = Q x M = OQ 1 x OM = 0Q 1 AM Növbəti mərhələdə firmanın xərclərini hesablamamız lazımdır. Firmanın xərclərini onun istehsal etdiyi əmtəənin miqdarını əmtəənin ortalama xərclərinə vurmaqla hesablaya bilərik. Bu firmanın istehsal miqdarı OM, ortalama xərcləri isə MB qədərdir. Burada TX-toplam xərcləri ifadə edir: TX = OX x M = MB x OM = 0Q 2 BM 23

24 Gəlir, Xərc M Q Q A B T,OG, OX 0 M Şəkil 4. Mənfəətlə işləyən firma Miqdar Firmanın toplam gəlirlərindən toplam xərclərini çıxsaq, firmanın mənfəət vəziyyətini hesablaya bilərik. Burada TM-toplam mənfəəti ifadə edir. Əmtəənin bazarda satış qiyməti Q 1 olduqda və firmanın xərcləri də yuxarıdakı şəkildədirsə firmanın mənfəət vəziyyəti aşağıdakı kimi olacaqdır: TM = TG - TX = 0Q 1 AM - 0Q 2 BM = Q 2 Q 1 AB Bu firma tam rəqabət bazarında Q 2 Q 1 AB həndəsi sahəsinin dəyəri qədər mənfəətlə işləməktədir. Tam rəqabət bazarında firma fəaliyyəti zamanı firmanın ortalama gəliri (OG) firmanın ortalama xərclərindən (OX) böyük olduğu müddətcə firma mənfəətlə işləməyə davam edəcəkdir. Qısamüddətli tam rəqabət bazarında normal (sıfır) mənfəətlə işləyən firma: Firmanın normal mənfəətlə işləməsi o firmanın fəaliyyət göstərdiyi sektorda bütün xərclərini qarşılaya bilməsidir, başqa bir ifadəylə firmaya fəaliyyəti üçün yetəcək qədər mənfəət səviyyəsidir. Firmanın bu vəziyyətini aşağıdakı şəkildə (şəkil 5.) daha aydın görmək olar. 24

25 Gəlir, Xərc M Q A OX T,OG, 0 M Şəkil 5. Normal mənfəətlə işləyən firma Miqdar Bu firmanın toplam gəlirləri hesablamaq üçün firmanın bazarda satdığı əmtəənin miqdarını əmtəənin satış qiymətinə vurmaq lazımdır. TG = Q x M = OQ x OM = 0QAM Növbəti mərhələdə yenədə firmanın xərclərini hesablamamız lazımdır. Firmanın xərclərini hesablamaq üçün firmanın istehsal etdiyi əmtəənin miqdarını əmtəənin ortalama xərclərinə vurmaqla hesablaya bilərik. Bu firmanın istehsalat miqdarı OM, ortalama xərcləri isə bu dəfə MA qədərdir. TX = OX x M = MA x OM = 0QAM Firmanın toplam gəlirlərindən toplam xərclərini çıxsaq firmanın mənfəət vəziyyətini hesablaya bilərik. Əmtəənin bazarda satış qiyməti Q olduqda və firmanın xərcləridə yuxarıdakı şəkildədirsə firmanın mənfəət vəziyyəti aşağıdakı kimi olacaqdır. 25

26 TM = TG - TX = 0QAM - 0QAM = 0 Burdan da görürük ki, firmanın gəlirləi ancaq xərcləri qədərdir. Firma bazarda fəaliyyət göstərdiyi zaman istehsal bağlı xərclərini və istehsalla birbaşa bağlı olmayan sabit xərclərinin hammısını qarşılaya bilir. Firmanın xərclərindən başqa əlavə bir mənfəəti olmur. Firmanın gəlirləri və xərcləri yuxarıda göstərildiyi çəkildə olduqda firma normal (sıfır) mənfəətlə fəaliyyət göstərdiyi başa düşülür. Bu vəziyyəti eyni zamanda bu şəkildə də ifadə edə bilərik. Firmanın ortalama gəlirləri ortalama xərclərinə də bərabər olarsa firma normal mənfəətlə işləyəcək. Bu bazar tam rəqabət bazarı olduğuna görə bazardakı satış qiymətini firma dəyişdirə bilmir. Firmanın mənfəətə keçə bilməsi üçün ancaq xərclərini azaltması lazımdır. Qısamüddətli tam rəqabət bazarında ən az zərərlə işləyən firma: Bazarda istehsalla məşğul olan firmaların heçbiri zərərlə fəaliyyət göstərmək istəməz. Bəzən bu vəziyyətlə qarşılaşdıqlarında en az zərərlə çalışmaq istəyəcəklədir. Firmanın ən az zərərlə işləyə bilməsi üçün mövzunun başında dediyimiz hüsuslar çok önəmlidir. Firma MX-in MG-ə bərabər olduğu istehsalat səviyyəsində əmtəə istehsal edərsə və bu nöqtədə MX artan olarsa firma ən az zərərlə istehsal fəaliyyətiylə məşğul olacaqdır. Əksi halda firmanın zərəri daha çox olabilər. Firmanın ən az zərərinin nə qədər olduğunu bil-mək üçün yenə firmanın toplam gəlirlərini hesablaq lazımdır. Daha sonrakı mərhələdə firmanın toplam xəclərini hesblayıb, toplam gəlir-lərindən toplam xərclərini çıxdıqda əldə etdiyimiz dəyər firmanın ən az zərəri olan dəyəri verəcəkdir. Bu durumu aşağıdakı şəkil (şəkil 6.) vasitəsilə izah etməyə çalışaq: 26

27 Q Gəlir, Xərc OX B M Q A T,OG, 0 M Şəkil 6. Ən az zərərlə işləyən firma Miqdar Yuxarıdakı şəkil 6-də firmanın gəlir və xərcləri verilmişdir. Bu firmanın toplam gəlirləri hesablamaq üçün firmanın bazarda satdığı əmtəənin miqdarını əmtəənin satış qiymətinə vurmaq lazımdır: TG = Q x M = OQ 1 x OM = 0Q 1 AM Növbəti mərhələdə yenə də firmanın xərclərini hesablamamız lazımdır. Firmanın xərclərini hesablamaq üçün onun istehsal etdiyi əmtəənin miqdarını əmtəənin ortalama xərclərinə vurmaq lazimdır. Bu firmanın istehsal miqdarı OM, ortalama xərcləri isə MB qədərdir: TX = OX x M = MB x OM = 0Q 2 BM Firmanın toplam gəlirlərindən toplam xərclərini çıxsaq, firmanın mənfəət və ya zərər vəziyyətini hesablaya bilərik. Əmtəənin bazarda satış qiyməti Q 1 olduqda və firmanın xərcləri də yuxarıdakı şəkildədirsə, firmanın mənfəət və ya zərəri aşağıdakı kimi olacaqdır: TM = TG - TX = 0Q 1 AM - 0Q 2 BM = Q 1 Q 2 BA 27

28 Burdan da görürük ki, firmanın toplam gəlirləri firmanın toplam xərclərinin bir hissəsini qarşılaya bilir. Yuxarıdakı şəkildə gördüyümüz kimi firmanın toplam gəlirləri firmanın dəyişkən xərcləri ancaq qarşılaya bilir. Sabit xərclərini isə qarşılaya bilmir. Firma, bazarda qiyməti yüksəltmə imkanı olmadığına görə, ortalama xərclərini azalda bilərsə, mənfəət əldə edəcək vəziyyətə gələ bilər. Digər bir ifadə ilə, ortalama xərcləri ortalama gəlirlərin böyük olduğu müddətcə firma zərərlə işləyəcəkdir. Uzunmüddətli tam rəqabət bazarında firmanın fəaliyyəti zamanı sabit xərclər olmur. Bu durumda firmanın uzunmüddətli marjinal xərcləri və firmanın marjinal gəlirə bərabər olduğu istehsalat səviyyəsində firma istehsalını təşkil etdiyi zaman firma mənfəətlə işlədiyində maksimum mənfəət, zərərlə işlədiyi zamanda minimum zərərlə işləyəcəkdir. Mövzu 13. Xalis inhisar bazarlarında qısa və uzunmüddətli tarazlıq Xalis inhisar və ya inhisar bazarlarda istehsal fəaliyyətliyə sadəcə bir firma məşğul olur. Əmtəənin istehsalıyla bir firma məşğul olduğuna görə bu bazarda firma tələb əyrisi eyni zamanda bazar tələb əyrisinə bərabər olur. İnhisar bazarda firma tələb əyrisi tam rəqabət bazarların firmaların tələb əyrisindən fərqli olaraq qiymət sütunundan başlayaraq miqdar sütununa doğru azalan bir əyridir. Firmanın tələb əyrisi eyni zamanda firmanın ortalama gəlir əyrisinə bərabərdir. Marjinal gəlir əyrisi isə bütün əskik rəqabətli bazarlarda olduğu kimi bu bazarda da ortalama gəlir və ya firma tələb əyrisinin altında olur. İnhisarçı firma bazarda tək istehsalçı olmasına baxmayaraq bu firmalarda bəzən zərərlə fəaliyyət göstərə bilərlər. Tam rəqabət bazarında olduğu kimi burda da mənfəətə, normal (sıfır) mənfəətlə və ən az zərərlə istehsal fəaliyyətində olan inhisarçının vəziyyətin aşağıda bir-bir açıqlamağa çalışaq. İnhisarçı bazarda da firma maksimum və ya minimum zərərlə işləmək istəyirsə birinci mərhələdə ən uyğun istehsal miqdarını müəy- 28

29 yənləşdirməsi lazımdır. Bunun üçün tam rəqabət bazarındakı bilgilə- marjinal rimizdən istifadə edə bilərik. Bu bazar növündə də firmanın gəliri marjinal xərclərinə bərabər olduğu istehsal nöqtəsi istehsalçı firmanın ən uyğun və ya optimal istehsal miqdarını müəyyənləşdirən miqdardır. Qısamüddətli inhisar bazarında mənfəətlə işləyən firma: Yuxarıdakı bilgilərdən sonra firmanınn mənfəətlə, yoxsa zərərlə işlə- ilkin mər- diyini müəyyənləşdirm mək üçün firmanın toplam gəlirlərini hələdə hesablamamız lazımdır. İkinci mərhələdə firmanın toplam xərclərini daha, sonra isə toplam gəlirlərindən toplam xərclərini çıx- imka- dığımızda inhisarçı firmanın mənfəət və ya zərərini hesablama nımız olacaqdır. İnhisarçı firmanın gəlir və ya xərclərini aşağıdakı şəkil (şəkil 7.) vasitəsilə açıqlamağa çalışaq. Şəkil 7-də göstərilən firma inhisar bazarında mənfəətlə işləyən bir firmadır. Yuxarıdakı şəkildə Q-qiymət, M-İstehsal miqdarı, OGxərcləri, MG- ortalama gəlir, OX-ortalama xərcləri, MX-marjinal marjinal gəliri ifadə edirlər. TG-toplam gəlirləri göstərir. Bu firmanın toplam gəlirləri hesablamaq üçün firmanın bazarda satdığı əmtəənin miqdarını əmtəənin satış qiymətinə vurmaq lazımdır: 29

30 TG = Q x M = OQ 1 x OM = 0Q 1 AM Növbəti mərhələdə firmanın xərclərini hesablamamız lazımdır. Firmanın xərclərini hesablamaq üçün firmanın istehsal etdiyi əmtəənin miqdarını əmtəənin ortalama xərclərinə vurmaq lazımdır. Bu firmanın istehsal miqdarı OM, ortalama xərcləri isə MB qədərdir. Burada TX-toplam xərcləri ifadə edir: TX = OX x M = MB x OM = 0Q 2 BM Firmanın toplam gəlirlərindən toplam xərclərini çıxsaq, firmanın mənfəət vəziyyətini hesablaya bilərik. Burada TM-toplam mənfəəti ifadə edir. Əmtəənin bazarda satış qiyməti Q 1 olduqda və firmanın xərcləri də yuxarıdakı şəkildədirsə, firmanın mənfəət vəziyyəti aşağıdakı kimi olacaqdır: TM = TG - TX = 0Q 1 AM - 0Q 2 BM = Q 2 Q 1 AB Bu firma inhisar bazarında Q 2 Q 1 AB həndəsi sahəsinin dəyəri qədər mənfəətlə işləməkdədir. İnhisar bazarında firma fəaliyyəti zamanı firmanın ortalama gəliri (OG) firmanın ortalama xərclərindən (OX) böyük olduğu müddətcə firma mənfəətlə işləməyə davam edəcəkdir. İnhisarçı firmanın normal (sıfır) mənfəət və ya ən az zərər vəziyyətini də tam rəqabət bazarında apardığımız analizlərə bənzər şəkildə da analiz etmək imkanlarımız vardır. İnhisarçı firmanın toplam gəliri toplam xərclərinə bərabər olduqda bu firma normal mənfəətlə işləyəcəkdir. Başqa bir ifadəylə, bu firmanın ortalama xərcləri ortalama gəlirlərinə bərabər olarsa, bu inhisarçı firma normal mənfəətlə işləyəcəkdir. Əgər inhisarçı firmanın toplam xərcləri toplam gəlirlərindən çox olarsa, o zaman inhisarçı firma ən az zərərlə işləyəcəkdir. Firmanın ortalama xərcləri ortalama gəlirlərindən böyük olarsa, inhisarçı firma ən az zərərlə işləyəcəkdir. İnhisar bazarlarının formalaşmasının bir çox səbəbi olar bilər. Bunlardan ən əsasları aşağıdakılardır: 30

31 Əmtəə istehsal edən sektorun dövlət tərəfindən inhisarlaşdırılması. İkincisi əmtəənin patent haqqının bir firmanın əlində olması. Bir digəri əmtəənin istehsal olunması üçün xammadələrin bir firmanın əlində olması. Sonuncusu isə bazar şərtlərinə görə inhisarçının formalaşmasıdır. İnhisar bazarlarında uzunmüddətli tarazlığı analiz etdiyimizdə də inhisarçının mənfəətlə və ya zərərlə işləyə biləcəyini görə bilərik. Uzun dönəmdə heç bir inhisarçı zərərlə işləmək istəməz. Amma konjektur bəzən nadir hallarda bu şəkildəki durumları da bizə göstərir. Uzun dönəmdə zərərlə işləyən firmanın sonu iflasla nəticələnə bilər və ya bazara yeni firmalar daxil ola bilər. O zaman bu bazar artıq inhisar bazar olmayacaqdır. İnhisar bazarının tam rəqabət bazarıyla müqayisə etməyə çalışsaq uzun dönəmdə tam rəqabət bazarında tarazlıq olduqda inhisar bazarına nisbətən istehsal olunan əmtəələr istehsal oluna biləcək minimum maliyyətlərlə istehsal olunacaq. Bir digər önəmli xüsus isə istehlakçılar da əmtəələri satın ala biləcəkləri minimum qiymətdən satın ala biləcəklər. Bir digər müqayisəmiz istehsalat miqdarı baxımından ola bilər. Tam rəqabət bazarında əmtəələr inhisar bazarına nisbətən daha çox miqdarda istehsal olunma imkanı vardır. Mövzu 14. Oliqapoliya bazarlarında tarazlıq Oliqapoliya bazarları əksik rəqabət bazarında yer alan bir bazar çeşididir. Oliqapoliya bazarlarını tam rəqabət və inhisar bazarlarından fərqləndirən bir çox xüsusiyyətlər var. Oliqapoliya bazarlarının əsas xüsusiyyəti əmtəələri istehsal edən satıcı firmaların az, alıcıların isə çox olmasıdır. Bu bazarda həm bir-birinə bənzər əmtəələr, həm də fərqləndirilmiş əmtəələr satılır. Oliqapoliya bazarlarında firmalar bənzər əmtəələri satdıqlarında fərqli qiymət siyasətilə bir-birlər ilə rəqabət aparırlar. Eyni ehtiyacı qarşılayan fərqləndirilmiş əmtəələri satdıqlarında isə əmtəənin keyfiyyətli olması, reklam və s. şəkillərdə bazarda rəqabət edirlər. Oliqapoliya bazarının digər ən əsas xüsusiyyəti isə bu bazarda fəaliyyət göstərən firmalar bir qərar aldıqlarında bazardakı rəqib firmaların bu qərara qarşı göstərdikləri reaksiyanı 31

AZƏRBAYCANDA INNOVASIYA POTENSIALı. Mehdiyev Əkbər 1313A

AZƏRBAYCANDA INNOVASIYA POTENSIALı. Mehdiyev Əkbər 1313A AZƏRBAYCANDA INNOVASIYA POTENSIALı Mehdiyev Əkbər 1313A Dunya təcrubəsi gostərir ki, innovasiya texnologiyalarından geniş istifadə olunması olkənin hərtərəfli inkişafına xidmət edir. Bu texnologiyalar

Detaylı

MALIYYƏ VƏZIYYƏTI HAQQINDA HESABAT. 31 dekabr 2013-ci il tarixə

MALIYYƏ VƏZIYYƏTI HAQQINDA HESABAT. 31 dekabr 2013-ci il tarixə MALIYYƏ VƏZIYYƏTI HAQQINDA HESABAT "Qeyrihökumət təşkilatının forması, məzmunu və təqdim edilməsi Qaydası»na 1 nömrəli əlavə 31 dekabr 2013ci il tarixə FORMA 1 Müəssisə, təşkilat Vətəndaşların Əmək Hüquqlarını

Detaylı

İllik maliyyə hesabatlarının tərtib olunması üzrə kommersiya təşkilatları üçün nümunəvi formalar. Bakı Çinar Soyuducuları ASC (Təşkilatın adı)

İllik maliyyə hesabatlarının tərtib olunması üzrə kommersiya təşkilatları üçün nümunəvi formalar. Bakı Çinar Soyuducuları ASC (Təşkilatın adı) İllik maliyyə hesabatlarının tərtib olunması kommersiya təşkilatları üçün nümunəvi formalar Bölmə/ Maddə -si Bölmə/Maddələrin adı Bakı Çinar Soyuducuları ASC (Təşkilatın adı) Mühasibat balansı 31 dekabr

Detaylı

MALIYYƏ VƏZIYYƏTI HAQQINDA HESABAT VÖEN

MALIYYƏ VƏZIYYƏTI HAQQINDA HESABAT VÖEN MALIYYƏ VƏZIYYƏTI HAQQINDA HESABAT «Qeyri-hökumət təşkilatının illik maliyyə hesabatının forması, məzmunu və təqdim edilməsi Qaydası»na 1 nömrəli əlavə 31 dekabr 2009 il tarixə FORMA 1 VÖEN 1 3 0 0 1 2

Detaylı

AZƏRBAYCAN BANKLAR ASSOSİASİYASI BANK SEKTORU TRENDLƏRİ 2016 /12/

AZƏRBAYCAN BANKLAR ASSOSİASİYASI BANK SEKTORU TRENDLƏRİ 2016 /12/ AZƏRBAYCAN BANKLAR ASSOSİASİYASI BANK SEKTORU TRENDLƏRİ 2016 /12/ BAKI - 2017 1 MÜNDƏRİCAT BANKLARIN SAYI, XİDMƏT ŞƏBƏKƏSİ VƏ HEYƏTİ HAQQINDA 3 BANK SEKTORUNUN İCMAL BALANSI 4 BANK SEKTORUNUN MƏNFƏƏT (ZƏRƏR)

Detaylı

3. Mütəhərrik oyunlara fiziki tərbiyyə vasitəsi kimi nəzəri əsas verən kim olmuşdur (rus alimi)?

3. Mütəhərrik oyunlara fiziki tərbiyyə vasitəsi kimi nəzəri əsas verən kim olmuşdur (rus alimi)? s 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 sual 1. A.M.Qorki mütəhərrik oyun haqqında hansı fikri söyləmişdir? 2. Mütəhərrik oyunların təhsil sisteminə daxil olmasında, habelə oyunların nəzəri və praktiki

Detaylı

AZƏRBAYCAN DÖVLƏT NEFT VƏ SƏNAYE UNİVERSİTETİ. Kafedra: Metrologiya, standartlaşdırma və keyfiyyətin idarəə olunması

AZƏRBAYCAN DÖVLƏT NEFT VƏ SƏNAYE UNİVERSİTETİ. Kafedra: Metrologiya, standartlaşdırma və keyfiyyətin idarəə olunması AZƏRBAYCAN DÖVLƏT NEFT VƏ SƏNAYE UNİVERSİTETİ Fakültə: İqtisadiyyatt və menecment Kafedra: Metrologiya, standartlaşdırma və keyfiyyətin idarəə olunması Fənn: Standartlaşdırma və sertifikasiya SƏRBƏST İŞ

Detaylı

Azərbaycan Respublikasının Mərkəzi Bankı yanında Maliyyə Monitorinqi Xidmətində daxili proseduralarla bağlı qəbul edilmiş qaydalar

Azərbaycan Respublikasının Mərkəzi Bankı yanında Maliyyə Monitorinqi Xidmətində daxili proseduralarla bağlı qəbul edilmiş qaydalar Monitorinqi Xidmətində daxili proseduralarla bağlı qəbul edilmiş qaydalar Qaydanın adı «Azərbaycan Respublikasnın Mərkəzi Bankı yanında Maliyyə Monitorinqi Xidmətində protokol işinin təşkili üzrə Qaydalar»

Detaylı

Marketinq. Mehdiyev Əkbər

Marketinq. Mehdiyev Əkbər Marketinq Mehdiyev Əkbər 1313A Marketinqin mahiyyəti Marketinq, planlaşdirma prosesidir; Bu proses, məhsulun yaradilması, qiymətləndirilməsi, təbliğatının aparılması və yayılmasından ibarətdir; Marketinqin

Detaylı

AZƏRBAYCAN İQTİSADİ İSLAHATLAR İCMALI

AZƏRBAYCAN İQTİSADİ İSLAHATLAR İCMALI Azərbaycan Respublikasi İqtisadi İslahatların Təhlili və Kommunikasiya Mərkəzi AZƏRBAYCAN İQTİSADİ İSLAHATLAR İCMALI FİSKAL İSLAHATLAR XÜSUSİ BURAXILIŞ Bizim üçün müstəqilliyimizin gücləndirilməsi, islahatların

Detaylı

UNEC. Universitet Daxili İki Diplom Proqramı (UDİD)

UNEC. Universitet Daxili İki Diplom Proqramı (UDİD) Əlavə 1 UNEC Universitet Daxili İki Diplom Proqramı (UDİD) Bakı - 2017 1. ÜMUMİ MÜDDƏALAR 1.1. Bu Qaydalar "Təhsil haqqında" Azərbaycan Respublikasının Qanununa, Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin

Detaylı

MÖVZU: Simsiz şəbəkələr. Plan: 1. WiMax tüxnologiyası 2. Digər simsiz texnologiyalar və onların xüsusiyyətləri

MÖVZU: Simsiz şəbəkələr. Plan: 1. WiMax tüxnologiyası 2. Digər simsiz texnologiyalar və onların xüsusiyyətləri MÖVZU: Simsiz şəbəkələr Plan: 1. WiMax tüxnologiyası 2. Digər simsiz texnologiyalar və onların xüsusiyyətləri Hal-hazırda simsiz lokal şəbəkələrdən istifadəyə ildən-ilə daha çox üstünlük verilir. Simsiz

Detaylı

ŞIRKƏTIN INKIŞAFıNıN RƏQABƏT STRATEGIYALARı VƏ ONLARıN TƏSNIFLƏŞDIRILMƏSI

ŞIRKƏTIN INKIŞAFıNıN RƏQABƏT STRATEGIYALARı VƏ ONLARıN TƏSNIFLƏŞDIRILMƏSI ŞIRKƏTIN INKIŞAFıNıN RƏQABƏT STRATEGIYALARı VƏ ONLARıN TƏSNIFLƏŞDIRILMƏSI i.e.n., doc. Hüseynova Arzu Rəqabətədavamlı təşkilatların layihələndirilməsi Baxılan məsələlər: Strategiyaların təsnifləşdirilməsi

Detaylı

İŞ YERİNƏ DAİR ARAYIŞ ELEKTRON XİDMƏTİNDƏN İSTİFADƏ ÜZRƏ MEDODİKİ GÖSTƏRİŞLƏR

İŞ YERİNƏ DAİR ARAYIŞ ELEKTRON XİDMƏTİNDƏN İSTİFADƏ ÜZRƏ MEDODİKİ GÖSTƏRİŞLƏR İŞ YERİNƏ DAİR ARAYIŞ ELEKTRON XİDMƏTİNDƏN İSTİFADƏ ÜZRƏ MEDODİKİ GÖSTƏRİŞLƏR Mündəricat 1. Elektron xidmətdən istifadə üçün sisteminə daxil olmaq.... 2 Şəkil 1. Sisteminə giriş... 2 Şəkil 2. Elektron

Detaylı

TA-9106 AZE: AZƏRBAYCANDA HASİLAT SƏNAYESİNDƏ BENEFİSİAR SAHİBLİK MƏLUMATLARININ AÇIQLANMASINA DAİR YOL XƏRİTƏSİNİN TƏTBİQİNƏ DƏSTƏK ( )

TA-9106 AZE: AZƏRBAYCANDA HASİLAT SƏNAYESİNDƏ BENEFİSİAR SAHİBLİK MƏLUMATLARININ AÇIQLANMASINA DAİR YOL XƏRİTƏSİNİN TƏTBİQİNƏ DƏSTƏK ( ) TA-9106 AZE: AZƏRBAYCANDA HASİLAT SƏNAYESİNDƏ BENEFİSİAR SAHİBLİK MƏLUMATLARININ AÇIQLANMASINA DAİR YOL XƏRİTƏSİNİN TƏTBİQİNƏ DƏSTƏK (49451-001) SORĞU: BENEFİSİAR SAHİBLİYİN TƏRİFİ LAYİHƏSİ AZƏRBAYCAN

Detaylı

BAROKKO ÜSLUBUNDA PREMİUM YAŞAYIŞ KOMPLEKSİ

BAROKKO ÜSLUBUNDA PREMİUM YAŞAYIŞ KOMPLEKSİ XƏYALLARINIZI İNŞA EDİRİK! 01 510 81 81 050 880 81 81 Ünvan: Bakı şəhəri, Hüseyn Cavid prospekti E-mail: office@kristalabsheron.az MERİDA PREMİUM BAROKKO ÜSLUBUNDA PREMİUM YAŞAYIŞ KOMPLEKSİ NİYƏ MERİDA

Detaylı

ÖDƏNİŞ KARTLARI ÜZRƏ TARİFLƏR

ÖDƏNİŞ KARTLARI ÜZRƏ TARİFLƏR ÖDƏNİŞ KARTLARI ÜZRƏ TARİFLƏR 1.1 Kartın növü İllik (əsas kart) İllik (əlavə kart) 1. ÖDƏNİŞ KARTLARI ÜZRƏ TARİFLƏR Gold Virtual* Gold Gold İnfinite 1 il 10 AZN 5 AZN 5 AZN 8 AZN 20 AZN 40 AZN 3 AZN 10

Detaylı

Təcrübəçi və Yeni Məzunların işə qəbulu

Təcrübəçi və Yeni Məzunların işə qəbulu Təcrübəçi və Yeni Məzunların işə qəbulu 2013 Məzmun Nə etməli Texniki müsahibəyə dair məsləhətlər Seçim prosesinə ümumi baxış Gənc mütəxəssis (Challenge) proqramı Nə etməli Müsahibədə uğur qazanmaq üçün

Detaylı

Qiymətli kağızların təkrar bazar likvidlyinin emitent üçün imkanları. Elxan Həsənov SOCAR Capital Markets

Qiymətli kağızların təkrar bazar likvidlyinin emitent üçün imkanları. Elxan Həsənov SOCAR Capital Markets Qiymətli kağızların təkrar bazar likvidlyinin emitent üçün imkanları Elxan Həsənov SOCAR Capital Markets 100% dövlət şirkəti və ölkənin ən böyük vergi ödəyicisi; Şaxələnmiş gəlir mənbələri - Neft, qaz

Detaylı

Macarıstanda elektrik enerjisindən istifadə tariflərinin müəyyənləşdirilməsi metodoligiyasının təkmilləşdirilməsi

Macarıstanda elektrik enerjisindən istifadə tariflərinin müəyyənləşdirilməsi metodoligiyasının təkmilləşdirilməsi Macarıstanda elektrik enerjisindən istifadə tariflərinin müəyyənləşdirilməsi metodoligiyasının təkmilləşdirilməsi Çaba Kovаç Macarıstan Enerji Bürosu Kommunal Müəssisələrin Tənzimlənməsinə dair Komissiya

Detaylı

Banklarda stress testlərin aparılması haqqında Qaydalar

Banklarda stress testlərin aparılması haqqında Qaydalar Dövlət qeydiyyatına alınmışdır Azərbaycan Respublikasının Ədliyyə Nazirliyi Qeydiyyat 2010-cu il Təsdiq edilmişdir Azərbaycan Respublikası Mərkəzi Bankının İdarə Heyəti Protokol 2010-cu il Nazir müavini

Detaylı

Milli iqtisadiyyat və iqtisadiyyatın əsas sektorları üzrə strateji yol xəritəsinin başlıca istiqamətləri Milli iqtisadiyyat

Milli iqtisadiyyat və iqtisadiyyatın əsas sektorları üzrə strateji yol xəritəsinin başlıca istiqamətləri Milli iqtisadiyyat Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2016-cı il 16 mart tarixli Sərəncamı ilə TƏSDİQ EDİLMİŞDİR və ın əsas sektorları üzrə strateji yol xəritəsinin başlıca istiqamətləri 1 : Azərbaycan ının dərindən və

Detaylı

PE 100 BORULARI. su və qaz xətləri üçün POLİETİLEN BORU (PE 100) Keyfiyyətə üstünlük ver!!!

PE 100 BORULARI. su və qaz xətləri üçün POLİETİLEN BORU (PE 100) Keyfiyyətə üstünlük ver!!! PE 0 BORULARI su və qaz xətləri üçün POLİETİLEN BORU (PE 0) Keyfiyyətə üstünlük ver!!! Su həyatdır onu birlikdə qoruyaq! PE 0 BORULARI BİZ KİMİK? POLİMER SƏNAYE PARKI MMC 12-ci ildən fəaliyyət göstərir.

Detaylı

Azər-Türk Bank Açıq Səhmdar Cəmiyyəti üzrə xidmət haqqı tarifləri. Ödəniş kartları və onlarla aparılan əməliyyatlar üzrə tariflər cədvəli

Azər-Türk Bank Açıq Səhmdar Cəmiyyəti üzrə xidmət haqqı tarifləri. Ödəniş kartları və onlarla aparılan əməliyyatlar üzrə tariflər cədvəli Azər-Türk Bank Açıq Səhmdar Cəmiyyəti üzrə xidmət haqqı tarifləri Ödəniş kartları və onlarla aparılan əməliyyatlar üzrə tariflər cədvəli Xidmət növü MasterCard Debet (yalnız ə/h layihəsi üçün) VISA Electron

Detaylı

1. Bazar iqtisadiyyatında dövlətin rolu.

1. Bazar iqtisadiyyatında dövlətin rolu. MÖVZU 8. İQTİSADİYYATA DÖVLƏT TƏSMİRİ ALƏTLƏRİ 1. Bazar iqtisadiyyatında dövlətin rolu. 1. Bazar iqtisadiyyatında dövlətin rolu. 2. Dövlət xərcləri və vergi tutumu. 3. Monetar siyasət. Bazar, öz-özlüyünə

Detaylı

Sosial Xərc Müştəriləri Üçün Xərclərin Ödənilməsinə İmkan Verən Kommunal Xidmət Tariflərinin Müəyyənləşdirilməsi Metodları

Sosial Xərc Müştəriləri Üçün Xərclərin Ödənilməsinə İmkan Verən Kommunal Xidmət Tariflərinin Müəyyənləşdirilməsi Metodları Sosial Xərc Müştəriləri Üçün Xərclərin Ödənilməsinə İmkan Verən Kommunal Xidmət Tariflərinin Müəyyənləşdirilməsi Metodları Cozef K. Uitmer, Müşavir Müavini Pensilvaniya Kommunal Təsərrüfat Müəssisəsi NARUC

Detaylı

ETGi Video Konfrans E-Learning, Uzaqdan Təhsil Həlləri

ETGi Video Konfrans E-Learning, Uzaqdan Təhsil Həlləri Dünyanı Dəyişdirən İnnovativ Texnologiyalar və Həllər ETGi Video Konfrans E-Learning, Uzaqdan Təhsil Həlləri Məhsullar Həllər Xidmətlər Video Konfrans Xidmət içi Təhsil Qurumsal Kommunikasiya Sadəcə Software

Detaylı

Zeynalova Sevinc III kurs

Zeynalova Sevinc III kurs Zeynalova Sevinc III kurs İnternet nədir? İnternet bir çox komputer sistemini TCP/İP protokolu ilə bir birinə bağlayan, dünya miqyasında geniş yayılmış və daim bir əlaqə şəbəkəsi olaraq bilinir. İnterneti

Detaylı

Azərlotereya ASC tərəfindən Azərbaycan Respublikasında lotereya fəaliyyətinin təkmilləşdirilməsi, vətəndaşların hüquqlarının və qanuni mənafelərinin

Azərlotereya ASC tərəfindən Azərbaycan Respublikasında lotereya fəaliyyətinin təkmilləşdirilməsi, vətəndaşların hüquqlarının və qanuni mənafelərinin AZƏRLOTEREYA AÇIQ SƏHMDAR CƏMİYYƏTİNİN 2012-ci il üzrə İLLİK HESABATI Azərlotereya ASC tərəfindən Azərbaycan Respublikasında lotereya fəaliyyətinin təkmilləşdirilməsi, vətəndaşların hüquqlarının və qanuni

Detaylı

AZƏRBAYCANIN XARİCİ İQTİSADİ ƏLAQƏLƏRİ

AZƏRBAYCANIN XARİCİ İQTİSADİ ƏLAQƏLƏRİ AZƏRBAYCANIN XARİCİ İQTİSADİ ƏLAQƏLƏRİ Elşən Bağırzadə iqtisad üzrə fəlsəfə doktoru Bakı - 2014 XARİCİ İQTİSADİ ƏLAQƏLƏRİN BAŞLICA İSTİQAMƏTLƏRİ Bir ölkənin xarici iqtisadi əlaqələri əsasən aşağıdakı istiqamətlər

Detaylı

BÖYÜK DƏCCAL Amerika

BÖYÜK DƏCCAL Amerika BÖYÜK DƏCCAL Amerika 2 0 1 6 BÖYÜK DƏCCAL Amerika Müəllif: Seyyid Əhməd Əl Həsən (ə.s) Ansarullah Production 2016 Böyük Dəccal Kimdir? Rəhman və Rəhim olan Allahın adı ilə. Həmd olsun Aləmlərin Rəbbi olan

Detaylı

1- Forex bazarı nədir?

1- Forex bazarı nədir? 2 1- Forex bazarı nədir? Forex: İngilis dilində məzənnə dəyişikliyi mənasından gələn FOReign EXchangə kəlmələrinin birləşməsidir və Forex bazarı beynəlxalq bazarlarda əməliyyat etmək imkanı verərək, ölkələrin

Detaylı

May 2017 AZƏRBAYCAN İQTİSADİ İSLAHATLAR İCMALI

May 2017 AZƏRBAYCAN İQTİSADİ İSLAHATLAR İCMALI May 2017 AZƏRBAYCAN İQTİSADİ İSLAHATLAR İCMALI 2017-Cİ İLDƏ AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI DÖVLƏT NEFT FONDUNUN VƏSAİTİNDƏN İSTİFADƏNİN ƏSAS İSTİQAMƏTLƏRİ (PROQRAMI) VƏ İNVESTİSİYA SİYASƏTİ Azərbaycan Respublikası

Detaylı

KAPİTALDA DƏYİŞİKLİKLƏR HAQQINDA HESABAT ÜZRƏ KOMMERSİYA TƏŞKİLATLARI ÜÇÜN 2 -li MİLLİ MÜHASİBAT UÇOTU STANDARTI

KAPİTALDA DƏYİŞİKLİKLƏR HAQQINDA HESABAT ÜZRƏ KOMMERSİYA TƏŞKİLATLARI ÜÇÜN 2 -li MİLLİ MÜHASİBAT UÇOTU STANDARTI KAPİTALDA DƏYİŞİKLİKLƏR HAQQINDA HESABAT ÜZRƏ KOMMERSİYA TƏŞKİLATLARI ÜÇÜN 2 -li MİLLİ MÜHASİBAT UÇOTU STANDARTI Бакы шящяри 2006-cы ил 18 aprel 2006il təstiq olunub 1 MÜNDƏRİCAT ÜMUMİ MÜDDƏALAR... 3 ƏSAS

Detaylı

ADA Universitetində təhsil alan tələbələrin təhsil. haqqının maliyyələşdirilməsi üçün Təhsil krediti

ADA Universitetində təhsil alan tələbələrin təhsil. haqqının maliyyələşdirilməsi üçün Təhsil krediti ADA Universitetində təhsil alan tələbələrin təhsil haqqının maliyyələşdirilməsi üçün Təhsil krediti 03.09.2015 Ərizəçi (Borcalan) Universitetdə bakalavr və magistr pilləsində təhsilini başlayan və ya təhsilini

Detaylı

AZƏRBAYCAN DÖVLƏT İQTİSAD UNİVERSİTETİ

AZƏRBAYCAN DÖVLƏT İQTİSAD UNİVERSİTETİ AZƏRBAYCAN DÖVLƏT İQTİSAD UNİVERSİTETİ KAFEDRA: QİDA MƏHSULLARININ TEXNOLOGİYASI FƏNN: BİOTEXNOLOGİYANIN ƏSASLARI GENETIK MÜHƏNDISLIK VƏ ONUN ƏSAS ANLAYIŞLARI Tərtib etdi: Dos.,t.e.n. Qədimova Natəvan

Detaylı

Finansist. Təqdimat ALMANİYA VERGİ SİSTEMİ

Finansist. Təqdimat ALMANİYA VERGİ SİSTEMİ Finansist Təqdimat ALMANİYA VERGİ SİSTEMİ 54 APREL 2013 Təqdimat Finansist Almaniya güclü maliyyə sisteminə malik olan dövlətlərdən biridir. Vergi sisteminə gəldikdə isə demək olar ki, burada vergi gəlirləri

Detaylı

Əlavə C3 ƏMSSTQ Əlavəsi Düzəlişlər Reyestri

Əlavə C3 ƏMSSTQ Əlavəsi Düzəlişlər Reyestri Əlavə C3 ƏMSSTQ Əlavəsi Düzəlişlər Reyestri QOŞMA C3 ƏMSSTQ SƏNƏDİNƏ ƏLAVƏYƏ DÜZƏLİŞLƏRİN REYESTRİ Qoşma C3: ƏMSSTQ sənədinə Əlavəyə Düzəlişlərin Reyestri i MÜNDƏRİCAT 1 MÜQƏDDİMƏ... I Cədvəllər Cədvəl

Detaylı

AZERCELL TELEKOM MMC. 31 dekabr 2017-ci il tarixinə bitən il üzrə Konsolidə edilmiş maliyyə hesabatları

AZERCELL TELEKOM MMC. 31 dekabr 2017-ci il tarixinə bitən il üzrə Konsolidə edilmiş maliyyə hesabatları AZERCELL TELEKOM MMC 31 dekabr 2017-ci il tarixinə bitən il üzrə Konsolidə edilmiş maliyyə hesabatları AZERCELL TELEKOM MMC MÜNDƏRİCAT İcmal Maliyyə vəziyyəti haqqında konsolidə edilmiş hesabat...1 İcmal

Detaylı

Qrant haqqında Azərbaycan Respublikasının Qanunu

Qrant haqqında Azərbaycan Respublikasının Qanunu Qrant haqqında Azərbaycan Respublikasının Qanunu Bu Qanun Azərbaycan Respublikasında qrantların (o cümlədən sub-qrantın, qranta əlavənin, habelə ianələr istisna olmaqla, bu Qanunun 1-ci maddəsinin birinci

Detaylı

Tibbi sığorta haqqında AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ QANUNU

Tibbi sığorta haqqında AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ QANUNU Tibbi sığorta haqqında AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ QANUNU Bu Qanun əhalinin tibbi sığortasının təşkilati, hüquqi və iqtisadi əsaslarını müəyyən edir, tibbi sığortanın subyektləri arasındakı münasibətləri

Detaylı

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin cı il 5 oktyabr tarixli Fərmanı ilə təsdiq edilmişdir. Əlavə Ümumi müddəalar

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin cı il 5 oktyabr tarixli Fərmanı ilə təsdiq edilmişdir. Əlavə Ümumi müddəalar Xarici ölkələrə ixrac missiyalarının təşkilinə, xarici bazarların araşdırılması və marketinq fəaliyyətinə, Made in Azerbaijan brendinin xarici bazarlarda təşviqinə, yerli şirkətlərin ixracla bağlı xarici

Detaylı

Inflyasiya: görünməz əl

Inflyasiya: görünməz əl Inflyasiya: görünməz əl Azərbaycanda inflyasiyanın sürəti idxal, tələb və təklif amilləri ilə yanaşı, həm də subyektiv səbəblərə bağlıdır. Ölkədə inflyasiya doğuran səbəbləri iki qrupa ayırmaq olar; yuxarıda

Detaylı

CARİ MƏNFƏƏT VERGİSİ ÜZRƏ KOMMERSİYA TƏŞKİLATLARI ÜÇÜN 3 li MİLLİ MÜHASİBAT UÇOTU STANDARTI

CARİ MƏNFƏƏT VERGİSİ ÜZRƏ KOMMERSİYA TƏŞKİLATLARI ÜÇÜN 3 li MİLLİ MÜHASİBAT UÇOTU STANDARTI Azərbaycan Respublikası Maliyyə Nazirliyinin 2007-ci il 29 dekabr tarixli I-130 nömrəli əmri ilə təsdiq edilmişdir CARİ MƏNFƏƏT VERGİSİ ÜZRƏ KOMMERSİYA TƏŞKİLATLARI ÜÇÜN 3 li MİLLİ MÜHASİBAT UÇOTU STANDARTI

Detaylı

Corabların qarışdırılması. Üç müxtəlif corab cütünü bir biri ilə elə qarışdırın ki, heç bir cütdə eyni rəngli corab olmasın.

Corabların qarışdırılması. Üç müxtəlif corab cütünü bir biri ilə elə qarışdırın ki, heç bir cütdə eyni rəngli corab olmasın. Corabların qarışdırılması Üç müxtəlif corab cütünü bir biri ilə elə qarışdırın ki, heç bir cütdə eyni rəngli corab olmasın. 1 2 Neçə kvadrat görürsünüz? Neçə üçbucaq görürsünüz? 2 Batuminin gəmi dayanacağında

Detaylı

Macarıstanda Qiymətlərin Tənzimlənməsinə dair Təcrübə

Macarıstanda Qiymətlərin Tənzimlənməsinə dair Təcrübə Macarıstanda Qiymətlərin Tənzimlənməsinə dair Təcrübə Çaba Kovаç Macarıstan Enerji Bürosu Коммунал Мцяссисялярин Тянзимлянмясиня даир Комиссийа Цзвляринин Милли Ассосиасийасынын (NARUC) «Тариф дяряжяляринин

Detaylı

VRF KONDİSİONER SİSTEMLERİNƏDİR

VRF KONDİSİONER SİSTEMLERİNƏDİR VRF KONDİSİONER SİSTEMLERİNƏDİR VRF NƏDİR? VRF (Variable Refrigerant Flow), Dəyişkən soyuducu Freon axımı deməkdir. Bir VRF kondisioner sistemi, binanın dəyişən hava ehtiyaclarına bağlı olaraq soyuducu

Detaylı

Sual: Müəssisələrdə gəlirin idarəolunması prosesi hansı mərhələləri əhatə edir? (Çəki: 1) bank tərəfindən kreditin verilməsi

Sual: Müəssisələrdə gəlirin idarəolunması prosesi hansı mərhələləri əhatə edir? (Çəki: 1) bank tərəfindən kreditin verilməsi Sual: Müəssisələrdə gəlirin idarəolunması prosesi hansı mərhələləri əhatə edir? (Çəki: 1) bank tərəfindən kreditin verilməsi +planlaşma, operativ idarə olunma, nəzarət məhsul istehsalı dövlət büdcəsinə

Detaylı

E kommersiya nədir? E kommersiyanın yaranmasını doğuran hadisələr Elektron kommersiyanı asanlaşdıran amillər Müasir dünyada elektron kommersiyanın

E kommersiya nədir? E kommersiyanın yaranmasını doğuran hadisələr Elektron kommersiyanı asanlaşdıran amillər Müasir dünyada elektron kommersiyanın Zeynalova Sevinc E kommersiya nədir? E kommersiyanın yaranmasını doğuran hadisələr Elektron kommersiyanı asanlaşdıran amillər Müasir dünyada elektron kommersiyanın inkişaf problemləri EDI (Elektronic Data

Detaylı

AZƏRBAYCANIN İQTİSADİ SİYASƏTİNİN ƏSAS XÜSUSİYYƏTLƏRİ

AZƏRBAYCANIN İQTİSADİ SİYASƏTİNİN ƏSAS XÜSUSİYYƏTLƏRİ AZƏRBAYCANIN İQTİSADİ SİYASƏTİNİN ƏSAS XÜSUSİYYƏTLƏRİ Elşən Bağırzadə iqtisad üzrə fəlsəfə doktoru Bakı - 2018 İQTİSADİ SİYASƏT VƏ ƏSAS NÖVLƏRİ İqtisadi siyasət, makroiqtisadi tarazlıqların hansı istiqamətdə

Detaylı

1 xal. arasında yerləşən neçə ixtisara düşməyən kəsr vardır? Məxrəci 24-ə bərabər olan və 1 5 -lə 3 4 ა) 3 ბ) 4 გ) 5 დ) 6

1 xal. arasında yerləşən neçə ixtisara düşməyən kəsr vardır? Məxrəci 24-ə bərabər olan və 1 5 -lə 3 4 ა) 3 ბ) 4 გ) 5 დ) 6 Məsələ 1 Məxrəci 24-ə bərabər olan və 1 5 -lə 3 4 arasında yerləşən neçə ixtisara düşməyən kəsr vardır? ა) 3 ბ) 4 გ) 5 დ) 6 2 Məsələ 2 İki avtomobil sabit sürətlə hərəkət edirdi və eyni məsafəni qət etdi.

Detaylı

KƏND TƏSƏRRÜFATI ÜZRƏ ELEKTRON QİYMƏT İNFORMASİYA PORTALININ STRUKTURUNA VƏ FƏALİYYƏTİNƏ DAİR TƏLİMAT. I. Ümumi bölmə

KƏND TƏSƏRRÜFATI ÜZRƏ ELEKTRON QİYMƏT İNFORMASİYA PORTALININ STRUKTURUNA VƏ FƏALİYYƏTİNƏ DAİR TƏLİMAT. I. Ümumi bölmə KƏND TƏSƏRRÜFATI ÜZRƏ ELEKTRON QİYMƏT İNFORMASİYA PORTALININ STRUKTURUNA VƏ FƏALİYYƏTİNƏ DAİR TƏLİMAT I. Ümumi bölmə 1. Bu Təlimat Kənd Təsərrüfatı üzrə Elektron İnformasiya Portalında (bundan sonra KEQİP)

Detaylı

IZAHATII STATISTİKA. olmaqla, 60. qanun, 91. prezident sərəncamı,167. Demək olar. ki, ilin hər. edilən. izah ediləcək.

IZAHATII STATISTİKA. olmaqla, 60. qanun, 91. prezident sərəncamı,167. Demək olar. ki, ilin hər. edilən. izah ediləcək. İZAHATT SƏNƏDI 2 2017 EMIN SƏTTAROV, MƏHƏMMƏD MURADOV NAĞDSIZ HESABLAŞMALARR 2017-CI ILDƏ VERGI MƏCƏLLƏSINƏ EDILMIŞ DƏYIŞIKLIKLƏRIN IZAHATII Korrupsiyaya şərait yaradan əsas səbəblərdən biri də sahibkarların,

Detaylı

Fərdi ev və kottec qəsəbələri üçün IP həllər

Fərdi ev və kottec qəsəbələri üçün IP həllər Fərdi ev və kottec qəsəbələri üçün IP həllər sayta keçid www.grandstream.az Rəsmi nümayəndə Pronet şirkəti Fərdi ev və kottec qəsəbələri üçün IP həllər Grandstream avadanlığının bazası əsasında fərdi ev

Detaylı

XƏYALLARINIZI İNŞA EDİRİK! Ünvan: Bakı şəhəri, 8-ci mikrorayon.

XƏYALLARINIZI İNŞA EDİRİK! Ünvan: Bakı şəhəri, 8-ci mikrorayon. XƏYALLARINIZI İNŞA EDİRİK! Ünvan: Bakı şəhəri, 8-ci mikrorayon. E-mail: office@kristalabsheron.az BAKI ŞƏHƏRİ 8-ci MİKRORAYON LAYİHƏSİ www.kristalabsheron.az HAQQIMIZDA 25 İLLİK İPOTEKA TAM TƏMİRLİ MƏNZİLLƏR!

Detaylı

Ana kart (Motherboard)

Ana kart (Motherboard) 1 Ana kart (Motherboard) 2 Ana lövhə və ya ana kart (ing. motherboard) mürəkkəb çoxqatlı çap lövhəsində fərdi kompüterin əsas komponentləri (mərkəzi prosessor, operativ yaddaşın kontrollerləri, operativ

Detaylı

Açıq bazar əməliyyatları. Banklardan kənar nağd pul. Baza inflyasiya. Çərçivə alətləri. Deflyasiya. Dezinflyasiya. Dollarlaşma

Açıq bazar əməliyyatları. Banklardan kənar nağd pul. Baza inflyasiya. Çərçivə alətləri. Deflyasiya. Dezinflyasiya. Dollarlaşma Açıq bazar əməliyyatları Banklararası pul bazarı Banklardan kənar nağd pul Baza inflyasiya Çərçivə alətləri Deflyasiya Devalvasiya Dezinflyasiya Dollarlaşma Dövriyyədə olan nağd pul Emissiya Faiz dərəcələri

Detaylı

Mövzu 2. İQTİSADİ SAHƏDƏ QENDER BƏRABƏRSİZLİYİ

Mövzu 2. İQTİSADİ SAHƏDƏ QENDER BƏRABƏRSİZLİYİ Mövzu 2. İQTİSADİ SAHƏDƏ QENDER BƏRABƏRSİZLİYİ 1. İqtisadi sistemlər arasında fərqlər 2. Klassik əmranə - inzibati və klassik kapitalist yanaşma 3. Sistemin dinamikliyi, onun əsas xüsusiyyətləri və inkişaf

Detaylı

BÖYÜK BRİTANİYANIN VERGİ SİSTEMİ

BÖYÜK BRİTANİYANIN VERGİ SİSTEMİ 58 MART 2013 BÖYÜK BRİTANİYANIN VERGİ SİSTEMİ Böyük Britaniya Qərbi Avropanın ən yüksək inkişaf ölkələrindən biridir. Bu ölkə vergi elminin vətəni hesab edilir. Böyük Britaniyanın vergi sahəsində olan

Detaylı

MÜTƏXXƏSSİSLƏR dünya standartları tələblərinə cavab verən, 6 ayından 6 yaşınadək uşaqlar üçün inkişafetdirici oyuncaqlar əsasında xüsusi olaraq bütöv

MÜTƏXXƏSSİSLƏR dünya standartları tələblərinə cavab verən, 6 ayından 6 yaşınadək uşaqlar üçün inkişafetdirici oyuncaqlar əsasında xüsusi olaraq bütöv MÜTƏXXƏSSİSLƏR dünya standartları tələblərinə cavab verən, 6 ayından 6 yaşınadək uşaqlar üçün inkişafetdirici oyuncaqlar əsasında xüsusi olaraq bütöv bir ERKƏN İNKİŞAF SİSTEMİ hazırlamışlar. Bizim SERTIFIKATLAŞDIRILMIŞ

Detaylı

Ümumi təhsil müəssisələri üzrə rəsmi hesabatların formalaşdırılması, təqdim və qəbul edilməsi Q A Y D A L A R I. I.

Ümumi təhsil müəssisələri üzrə rəsmi hesabatların formalaşdırılması, təqdim və qəbul edilməsi Q A Y D A L A R I. I. Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin 2 sentyabr 2013-cü il tarixli 791 saylı əmri ilə təsdiq edilmişdir. Ümumi təhsil müəssisələri üzrə rəsmi hesabatların formalaşdırılması, təqdim və qəbul edilməsi

Detaylı

Aprel 2017 AZƏRBAYCAN İQTİSADİ İSLAHATLAR İCMALI

Aprel 2017 AZƏRBAYCAN İQTİSADİ İSLAHATLAR İCMALI Aprel 2017 AZƏRBAYCAN İQTİSADİ İSLAHATLAR İCMALI PƏRAKƏNDƏ TİCARƏT FƏALİYYƏTİ SAHƏSİNDƏ VERGİTUTMA MƏQSƏDLƏRİ ÜÇÜN GƏLİRLƏRİN VƏ XƏRCLƏRİN UÇOTUNUN APARILMASI QAYDASI Azərbaycan Respublikası Prezidenti

Detaylı

Sahibkarlıq fəaliyyətinin təşkilində biznes-planın rolu

Sahibkarlıq fəaliyyətinin təşkilində biznes-planın rolu Sahibkarlıq fəaliyyətinin təşkilində biznes-planın rolu Sahibkarlıq fəaliyyəti mülkiyyət formasından asılı olamayaraq fiziki və hüquqi şəxslərin mənfəət və ya şəxsi gəlir əldə etmək məqsədilə özlərinin

Detaylı

Elektron Təhlükəsizlik Mərkəzi. Qaynar xətt: Ünvan: Azərbaycan, Bakı, Droqal döngəsi, 702-ci məhəllə

Elektron Təhlükəsizlik Mərkəzi. Qaynar xətt: Ünvan: Azərbaycan, Bakı, Droqal döngəsi, 702-ci məhəllə Qaynar xətt: 1654 Email: reports@cert.az Ünvan: Azərbaycan, Bakı, Droqal döngəsi, 702-ci məhəllə Elektron Təhlükəsizlik Mərkəzi, 2014 İnformasiya təhlükəsizliyi insidentlərinin qarşısının alınması və nəticələrinin

Detaylı

BLACKBERRY ENTERPRISE SERVICE 12 BULUD ÜÇÜN BLACKBERRY HƏLLİ ÜZRƏ LİSENZİYA MÜQAVILƏ ("ƏLAVƏ") ÜÇÜN ƏLAVƏ

BLACKBERRY ENTERPRISE SERVICE 12 BULUD ÜÇÜN BLACKBERRY HƏLLİ ÜZRƏ LİSENZİYA MÜQAVILƏ (ƏLAVƏ) ÜÇÜN ƏLAVƏ BLACKBERRY ENTERPRISE SERVICE 12 BULUD ÜÇÜN BLACKBERRY HƏLLİ ÜZRƏ LİSENZİYA MÜQAVILƏ ("ƏLAVƏ") ÜÇÜN ƏLAVƏ VACIB XƏBƏRDARLIQ: Daxil olmaq / və ya bu Cloud xidmətindən istifadə (aşağıda müəyyən edildiyi

Detaylı

Azərbaycan Respublikasının bank sistemində ödəniş vasitələrinin maliyyə hesabatlarında uçotu Qaydaları

Azərbaycan Respublikasının bank sistemində ödəniş vasitələrinin maliyyə hesabatlarında uçotu Qaydaları Azərbaycan Respublikası Mərkəzi Bankı İdarə Heyəti 18 yanvar 2003-ci il tarixli qərarı ilə təsdiq edilmişdir. Protokol N 01 Reyestr N 32 İdarə Heyətinin Sədri Elman Rüstəmov Azərbaycan Respublikasının

Detaylı

AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ 2011-Cİ İL DÖVLƏT BÜDCƏSİ HAQQINDA AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ QANUNU

AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ 2011-Cİ İL DÖVLƏT BÜDCƏSİ HAQQINDA AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ QANUNU AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ 2011-Cİ İL DÖVLƏT BÜDCƏSİ HAQQINDA AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ QANUNU Maddə 1. Azərbaycan Respublikasının 2011-ci il dövlət büdcəsinin gəlirləri 12 061 000,0 min manat, xərcləri

Detaylı

ƏVVƏLKİ VƏ YENİ BEYNƏLXALQ TERMİNALDA REKLAM MƏKANLARI. Brendlərin Uçuş Zolağı

ƏVVƏLKİ VƏ YENİ BEYNƏLXALQ TERMİNALDA REKLAM MƏKANLARI. Brendlərin Uçuş Zolağı ƏVVƏLKİ VƏ YENİ BEYNƏLXALQ TERMİNALDA REKLAM MƏKANLARI Brendlərin Uçuş Zolağı MÜNDƏRİCAT BİZ KİMİK? VİZYONUMUZ YENİ TERMİNALA BİR NƏZƏR NİYƏ BEYNƏLXALQ TERMİNALDA REKLAM? HƏDƏF KÜTLƏMİZ MƏHSULLARIMIZ BİZ

Detaylı

Azərbaycan Texniki Universiteti. Maşınqayırma texnologiyası kafedrası

Azərbaycan Texniki Universiteti. Maşınqayırma texnologiyası kafedrası Azərbaycan Texniki Universiteti Maşınqayırma texnologiyası kafedrası KAFEDRA ELMİ-TƏDQİQAT İŞLƏRİNİN TƏŞKİLİ VƏ PLANLAŞDIRILMASI HAQQINDA ƏSASNAMƏ 1.Ümumi müddəalar 2. Kafedranın elm-tədqiqat fəaliyyəti

Detaylı

BALANS HESABATI A-AKTİVLƏR

BALANS HESABATI A-AKTİVLƏR BALANS HESABATI A-AKTİVLƏR Aktivlərin maddələri Cəmi (min AZN) Xarici valyutada (2-ci sütundan) 1. Nağd vəsaitlər (banknotlar v ə sikkələr, yolda, bankomatlarda v ə 20330.03 8764.68 valyuta mübadil ə məntəqələrind

Detaylı

2014-cü ilin üçüncü rübünün nəticələri

2014-cü ilin üçüncü rübünün nəticələri 2014-cü ilin üçüncü rübünün nəticələri Əsas göstəricilər Hasilat AÇG neft (min barel/gündə) neft (milyon ton) ŞD qaz (milyard kubmetr) kondensat (milyon ton) Əməliyyat məsrəfləri, $milyon AÇG BTC ŞD CQBK

Detaylı

AMEDIA Ünvan: Bakı, Azərbaycan / C.Cabbarlı 44 / Caspian Plaza Tel.:( ) / ( )

AMEDIA Ünvan: Bakı, Azərbaycan / C.Cabbarlı 44 / Caspian Plaza Tel.:( ) / ( ) AMEDIA 2016 Ünvan: Bakı, Azərbaycan / C.Cabbarlı 44 / Caspian Plaza Tel.:(+994 12) 4369846 / (+994 77) 4100004 E-mail: info@amedia.az www.amedia.az HAQQIMIZDA AMEDIA komandası olaraq biz böhranda şirkətlərin

Detaylı

Biznes əməliyyatları hesabatı 2015-ci ilin ilk üç rübünün nəticələri

Biznes əməliyyatları hesabatı 2015-ci ilin ilk üç rübünün nəticələri Biznes əməliyyatları hesabatı 2015-ci ilin ilk üç rübünün nəticələri Əsas göstəricilər Hasilat AÇG neft (min barel/gün) neft (milyon ton) Sahdəniz qaz (milyard kubmetr) kondensat (milyon ton) Əməliyyat

Detaylı

REPORTYORLARIN AZADLIQ VƏ TƏHLÜKƏSİZLİK İNSTİTUTU İCTİMAİ BİRLİYİ

REPORTYORLARIN AZADLIQ VƏ TƏHLÜKƏSİZLİK İNSTİTUTU İCTİMAİ BİRLİYİ REPORTYORLARIN AZADLIQ VƏ TƏHLÜKƏSİZLİK İNSTİTUTU İCTİMAİ BİRLİYİ Uçot siyasəti və maliyyə hesabatlarına qeydlər 31 dekabr 2012-ci il tarixinə tamamlanan il üçün 1. Reportyorların Azadlıq və Təhlükəsizlik

Detaylı

MÖVZU 5 Beynəlxalq iqtisadi münasibətlər sistemində kapitalın beynəlxalq hərəkəti

MÖVZU 5 Beynəlxalq iqtisadi münasibətlər sistemində kapitalın beynəlxalq hərəkəti MÖVZU 5 Beynəlxalq iqtisadi münasibətlər sistemində kapitalın beynəlxalq hərəkəti 5.1. Kapitalın beynəlxalq hərəkəti: mahiyyəti, mərhələləri, inkişaf səbəbləri, göstəriciləri və formaları 5.2. Birbaşa

Detaylı

Biznes əməliyyatları hesabatı 2016-cı ilin birinci yarısının nəticələri

Biznes əməliyyatları hesabatı 2016-cı ilin birinci yarısının nəticələri Biznes əməliyyatları hesabatı 2016-cı ilin birinci yarısının nəticələri Əsas göstəricilər Hasilat AÇG neft (min barel/gün) neft (milyon ton) Sahdəniz qaz (milyard kubmetr) kondensat (milyon ton) Əməliyyat

Detaylı

Azərbaycan Dövlət İqtİsad Unİversİtetİ Qİda məhsullarının texnologiyası kafedrası Fənn: İaşə müəssisələrinin avadanlıqları

Azərbaycan Dövlət İqtİsad Unİversİtetİ Qİda məhsullarının texnologiyası kafedrası Fənn: İaşə müəssisələrinin avadanlıqları Azərbaycan Dövlət İqtİsad Unİversİtetİ Qİda məhsullarının texnologiyası kafedrası Fənn: İaşə müəssisələrinin avadanlıqları Tərtib etdi: b/m, i.e.d. Nəsrullayeva G.M. MÖVZU 13. ISTILIK AVADANLILQARI PLAN

Detaylı

AZƏRBAYCAN RESPUBLIKASI TƏHSIL NAZIRLIYI AZƏRBAYCAN TEXNIKI UNIVERSITETI. KREDİT SİSTEMİ İLƏ BaKALAVR HAZIRLIĞININ Tədris planı

AZƏRBAYCAN RESPUBLIKASI TƏHSIL NAZIRLIYI AZƏRBAYCAN TEXNIKI UNIVERSITETI. KREDİT SİSTEMİ İLƏ BaKALAVR HAZIRLIĞININ Tədris planı AZƏRBAYCAN RESPUBLIKASI TƏHSIL NAZIRLIYI AZƏRBAYCAN TEXNIKI UNIVERSITETI 050627- Elektronika, telekommunikasiya və radiotexnika mühəndisliyi Təhsil müddəti 4 il (əyani) Sıra Fənlərin şifri Fənlərin adı

Detaylı

İqtisadiyyat nazirinin 2017-ci il 15 mart tarixli F-44 nömrəli əmri ilə təsdiq edilmişdir

İqtisadiyyat nazirinin 2017-ci il 15 mart tarixli F-44 nömrəli əmri ilə təsdiq edilmişdir İqtisadiyyat nazirinin 2017-ci il 15 mart tarixli F-44 nömrəli əmri ilə təsdiq edilmişdir AZƏRLOTEREYA AÇIQ SƏHMDAR CƏMİYYƏTİNİN 2016-cı il üzrə İLLİK HESABATI Azərlotereya ASC tərəfindən Azərbaycan Respublikasında

Detaylı

Sabancı Universiteti

Sabancı Universiteti Sabancı Universiteti 1996-cı ildə qurulan Sabancı Universiteti, araşdırmalara və fərdə fokuslanan fənlərarası təhsillə qabaqda gələn bir qlobal universitetdir; Akademik seçki və performansın azadlığı və

Detaylı

xazarinshaat.az Ünvan: Nizami Rayonu, Özbəkistan küçəsi 23/34

xazarinshaat.az Ünvan: Nizami Rayonu, Özbəkistan küçəsi 23/34 xazarinshaat.az Ünvan: Nizami Rayonu, Özbəkistan küçəsi 3/34 E-Mail office@kristalabsheron.az YAŞAYIŞA HAZIR TƏMİRLİ MƏNZİLLƏR QARAYEV LAYİHƏSİ xazarinshaat.az QARA QARAYEVDƏ 3 NÖMRƏLİ MƏKTƏBİN YAXINLIĞINDA

Detaylı

Haqsız rəqabət haqqında Azərbaycan Respublikasının Qanunu

Haqsız rəqabət haqqında Azərbaycan Respublikasının Qanunu Haqsız rəqabət haqqında Azərbaycan Respublikasının Qanunu Bu Qanunun haqsız rəqabətin qarşısının alınmasının və aradan qaldırılmasının təşkilatihüquqi əsaslarını müəyyən edir, sahibkarlıq fəaliyyətinin

Detaylı

Kurs işi AZƏRBAYCAN RESPUBLIKASI TƏHSİL NAZİRLİYİ AZƏRBAYCAN DÖVLƏT İQTİSAD UNİVERSİTETİ. Kafedra: Bank işi

Kurs işi AZƏRBAYCAN RESPUBLIKASI TƏHSİL NAZİRLİYİ AZƏRBAYCAN DÖVLƏT İQTİSAD UNİVERSİTETİ. Kafedra: Bank işi AZƏRBAYCAN RESPUBLIKASI TƏHSİL NAZİRLİYİ AZƏRBAYCAN DÖVLƏT İQTİSAD UNİVERSİTETİ Kafedra: Bank işi Fakultə: Kredit-İqtisad İxtisas: Maliyyə-Kredit Kurs işi Kurs : II Qrup: K-648 Tələbə: Mövzu: Elmi rəhbər:

Detaylı

Biznes əməliyyatları hesabatı 2015-ci ilin 1-ci yarısının nəticələri

Biznes əməliyyatları hesabatı 2015-ci ilin 1-ci yarısının nəticələri Biznes əməliyyatları hesabatı 2015-ci ilin 1-ci yarısının nəticələri Əsas göstəricilər Hasilat AÇG neft (min barel/gün) neft (milyon ton) Sahdəniz qaz (milyard kubmetr) kondensat (milyon ton) Əməliyyat

Detaylı

Bazar iqtisadiyyatı və maddi tlərin bölüşdürülməsi. Lüdviq M. Laxman, Kapital, Ehtimallar və Bazar Prosesi (1940)

Bazar iqtisadiyyatı və maddi tlərin bölüşdürülməsi. Lüdviq M. Laxman, Kapital, Ehtimallar və Bazar Prosesi (1940) Bazar iqtisadiyyatı və maddi sərv rvətl tlərin bölüşdürülməsi (1940) Lüdviq M. Laxman, Kapital, Ehtimallar və Bazar Prosesi 1 İstifadə edilən nəşrlər: Kapital, Ehtimallar və Bazar Prosesi: Bazar iqtisadiyyatı

Detaylı

Biznesin təşkilati-hüquqi formaları

Biznesin təşkilati-hüquqi formaları Biznesin təşkilati-hüquqi formaları (Harri Potter Menecment 512 ASEU) Biznesin təşkilati-hüquqi formaları bir sıra əlamətlərə görə fərqlənirlər ki, bunlara aşağıdakıları aid etmək olar: - kapital sahibinin

Detaylı

Mühasibat uçotu haqqında AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ QANUNU

Mühasibat uçotu haqqında AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ QANUNU Mühasibat uçotu haqqında AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ QANUNU Maddə 1. Qanunun təyinatı Fəsil I ÜMUMİ MÜDDƏALAR 1.1. Bu qanun mülkiyyət və təşkilati-hüquqi formasından asılı olmayaraq Azərbaycan Respublikası

Detaylı

Azərbaycan Ölkə Tərəfdaşlıq Çərçivəsi (ÖTÇ)

Azərbaycan Ölkə Tərəfdaşlıq Çərçivəsi (ÖTÇ) Azərbaycan Ölkə Tərəfdaşlıq Çərçivəsi (ÖTÇ) 2015-2020 Dünya Bankı Qrupunun Qoşa Məqsədləri Məqsəd 1: 2030-cu ilədək ifrat yoxsulluğa son qoymaq Məqsəd 2: Ortaq rifahı təşviq etmək Azərbaycanın tarixçəsi:

Detaylı

KƏND TƏSƏRRÜFATI ÜZRƏ KOMMERSİYA TƏŞKİLATLARI ÜÇÜN 28 -li MİLLİ MÜHASİBAT UÇOTU STANDARTI

KƏND TƏSƏRRÜFATI ÜZRƏ KOMMERSİYA TƏŞKİLATLARI ÜÇÜN 28 -li MİLLİ MÜHASİBAT UÇOTU STANDARTI Azərbaycan Respublikası Maliyyə Nazirliyinin 2009-cu il 13 yanvar tarixli İ-04 nömrəli əmri ilə təsdiq edilmişdir. KƏND TƏSƏRRÜFATI ÜZRƏ KOMMERSİYA TƏŞKİLATLARI ÜÇÜN 28 -li MİLLİ MÜHASİBAT UÇOTU STANDARTI

Detaylı

Banklarda və bank olmayan kredit təşkilatlarında məsuliyyətli kreditləşmə haqqında. Metodoloji Rəhbərlik

Banklarda və bank olmayan kredit təşkilatlarında məsuliyyətli kreditləşmə haqqında. Metodoloji Rəhbərlik Azərbaycan Respublikası Mərkəzi Bankının İdarə Heyətinin 13 avqust 2015-ci il tarixli qərarı ilə təsdiq edilmişdir Protokol 32 D/reyestr 310 Banklarda və bank olmayan kredit təşkilatlarında məsuliyyətli

Detaylı

T.C. DEVLET PERSONEL BAŞKANLIĞI

T.C. DEVLET PERSONEL BAŞKANLIĞI T.C. DEVLET PERSONEL BAŞKANLIĞI Avrupa Birliği ve Dış İlişkiler Birimi Temmuz 2013 T.C. DEVLET PERSONEL BAŞKANLIĞI İçindekiler Azerbaycan Cumhuriyeti Hakkında Genel Bilgiler...5 Azerbaycan Cumhuriyeti

Detaylı

MÖVZU 9. TİCARƏT NƏZƏRİYYƏSİ VƏ PRAKTİKASI

MÖVZU 9. TİCARƏT NƏZƏRİYYƏSİ VƏ PRAKTİKASI MÖVZU 9. TİCARƏT NƏZƏRİYYƏSİ VƏ PRAKTİKASI 1. Beynəlxalq ticarətin əhəmiyyəti 1. Beynəlxalq ticarətin əhəmiyyəti. 2. Müqayisəli üstünlük prinsipi. 3. Tariflər və ticarət üzrə Baş razılaşma. Dünya ticarəti

Detaylı

Aprel 2017 AZƏRBAYCAN İQTİSADİ İSLAHATLAR İCMALI

Aprel 2017 AZƏRBAYCAN İQTİSADİ İSLAHATLAR İCMALI Aprel 2017 AZƏRBAYCAN İQTİSADİ İSLAHATLAR İCMALI İCTIMAI İAŞƏ FƏALİYYƏTİ SAHƏSİNDƏ VERGİTUTMA MƏQSƏDLƏRİ ÜÇÜN GƏLİRLƏRİN VƏ XƏRCLƏRİN UÇOTUNUN APARILMASI QAYDASI Azərbaycan Respublikası Prezidenti İlham

Detaylı

Kredit bürosu borcalanlar üçün əla imkanlar

Kredit bürosu borcalanlar üçün əla imkanlar Kredit bürosu borcalanlar üçün əla imkanlar Bu məqalə Kredit Bürolarının yaradılması vasitəsilə kredit məlumatının mübadiləsinin əsas prinsiplərini təsvir edir. 15 dekabr 2009-cu il tarixdə Bakı şəhərində

Detaylı

AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI TƏHSİL NAZİRLİYİ BAKI BİZNES UNİVERSİTETİ «VERGİ VƏ GÖMRÜK ƏMƏLİYYATLARININ UÇOTU» fənninin P R O Q R A M I

AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI TƏHSİL NAZİRLİYİ BAKI BİZNES UNİVERSİTETİ «VERGİ VƏ GÖMRÜK ƏMƏLİYYATLARININ UÇOTU» fənninin P R O Q R A M I AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI TƏHSİL NAZİRLİYİ BAKI BİZNES UNİVERSİTETİ Mühasibat uçotu və audit kafedrası «VERGİ VƏ GÖMRÜK ƏMƏLİYYATLARININ UÇOTU» fənninin P R O Q R A M I (magistr hazırlığı üçün) Azərbaycan

Detaylı

MobilBank. Mobil telefon vasitəsilə kart hesabının idarə olunması

MobilBank. Mobil telefon vasitəsilə kart hesabının idarə olunması MobilBank Mobil telefon vasitəsilə kart hesabının idarə olunması Xidmət siyahısı Kommunal xidmətlərin ödənişi Mobil operator xidmətlərinin ödənişi İnternet provayderlər xidmətlərinin ödənişi Pulun kartdan

Detaylı

TƏHSİL MÜƏSSİSƏLƏRİ ÜÇÜN MEBEL KATALOQU

TƏHSİL MÜƏSSİSƏLƏRİ ÜÇÜN MEBEL KATALOQU Məktəb mebeli Partalar Oturacaqlar Toplantı yerləri Laboratoriya İxtisaslaşmiş siniflər Metal mebellər Bağça mebeli Akt zalı Yumşaq mebel TƏHSİL MÜƏSSİSƏLƏRİ ÜÇÜN MEBEL KATALOQU TƏHSİL MÜƏSSİSƏLƏRİ ÜÇÜN

Detaylı

Q A N U N U. Azərbaycan Respublikasının 2005-ci il dövlət büdcəsi haqqında

Q A N U N U. Azərbaycan Respublikasının 2005-ci il dövlət büdcəsi haqqında A Z Ə R B A Y C A N R E S P U B L İ K A S I N I N Q A N U N U Azərbaycan Respublikasının 2005-ci il dövlət büdcəsi haqqında Maddə 1. Azərbaycan Respublikasının 2005-ci il dövlət büdcəsinin gəlirləri 10222000,0

Detaylı

Nümunəvi. A müəssisəsinin taxıl məhsullarının emalı yönümlü. B i z n e s -p l a n ı. Xaçmaz rayonu 2002

Nümunəvi. A müəssisəsinin taxıl məhsullarının emalı yönümlü. B i z n e s -p l a n ı. Xaçmaz rayonu 2002 Nümunəvi A müəssisəsinin taxıl məhsullarının emalı yönümlü B i z n e s -p l a n ı Xaçmaz rayonu 2002 T i t u l v ə r ə q i M ü n d ə r i c a t Müəssisənin adı A müəssisəsi Ünvan Xaçmaz rayonu, İstiqlaliyyət

Detaylı

ACCESSPAY XİDMƏTİ. 7/23/2014 AccessBank Sales Training - 1 -

ACCESSPAY XİDMƏTİ. 7/23/2014 AccessBank Sales Training - 1 - ACCESSPAY XİDMƏTİ 7/23/2014 AccessBank Sales Training - 1 - ACCESSPAY XİDMƏTİ ƏSAS FUNKSİYALAR AccessBank-ın və ya digər Bankın plastik kartı vasitəsilə AccessBank-da olan cari, debit kart, əmanət hesablarına

Detaylı