Elektrik, Manyetik. ve Elektromanyetik Alan. Ölçüm İncelemesi. Çözüm Önerileri ve Referanslar

Transkript

1 EMR ÖLÇÜM Ölçüm : 0887/1921 Tarih : İlgili : Deniz İlknur ARDALI EMR Koruma Fatıh Sahın YSHIELD GMBH Şirket markasıdır. EMR Koruma is the General Distributor in Turkey, Ukraine, Russia and other CIS countries Adres BURSA HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ : Ahmetpaşa Mahallesi Fevzi Çakmak Caddesi No:53 Osmangazi / BURSA Telefon : 0 (224) Denizilknur.ardali@saglik.gov.tr Elektrik, Manyetik Field strength measuement devices by Gigahertz Solutions Aaronia AG SPECTRAN measuement devices and Spectrum Analyzers ve Elektromanyetik Alan Ölçüm İncelemesi Çözüm Önerileri ve Referanslar 1 / 30

2 İçindekiler İçindekiler... 2 Konu ve Kapsam... 3 Genel Değerlendirmeler... 3 KROKİLER... 4 Halk Sağlığı Laboratuvarı Zemin Kat... 4 Halk Sağlığı Laboratuvarı Bodrum Kat... 5 Halk Sağlığı Laboratuvarı 1. Kat... 6 Halk Sağlığı Müdürlüğü Bodrum Kat... 7 Halk Sağlığı Müdürlüğü Zemin Kat... 8 Halk Sağlığı Müdürlüğü 1. Kat... 9 Halk Sağlığı Müdürlüğü 2. Kat Halk Sağlığı Müdürlüğü 3. Kat Halk Sağlığı Müdürlüğü 4. Kat Halk Sağlığı Müdürlüğü 5. Kat Halk Sağlığı Müdürlüğü 6. Kat Halk Sağlığı Müdürlüğü Çatı Katı Referans Tabloları Ölçüm Cihazları Bilgisi Elektromanyetik Radyasyon Nedir? İyonlaştırıcı olmayan radyasyon kaynaklar nelerdir? Elektriksel Alanlar (Elektrik, Manyetik ve Elektromanyetik Alan) Nedir? Yüksek Frekans ile İlgili Yasal Düzenlemeler ve Sınır Değerler Uluslararası Maruziyet Limitleri Türkiye deki Maruziyet Limitleri Alçak Frekans ile İlgili Yasal Düzenlemeler ve Sınır Değerler Uluslararası Maruziyet Limitleri Türkiye deki Maruziyet Limitleri Elektromanyetik Radyasyonun Canlılar Üzerindeki Etkileri Yapılan Araştırmalar ve Sonuçları Elektrohipersensitivite Hastalığı Nedir? Elektrohipersensitivite Semptomları Elektromanyetik Alanın Etkilerinden Nasıl Korunabiliriz? Koruma ve Kalkanlama Teknikleri Elektromanyetik Kalkanlama Kalkanlama Teorisi Kaynaklar / 30

3 Konu ve Kapsam Yapılan Ölçümün Amacı Elektrik alanlarını kapsayan alçak frekans kaynaklarının tespiti Manyetik alanları kapsayan alçak frekans kaynaklarının tespiti Elektromanyetik alanları kapsayan yüksek frekans kaynaklarının tespiti Yapılan Ölçümde İncelenen Frekans Aralıkları Yüksek Frekans MHz GHz Alçak Frekans - 1 Hz KHz Yapılan Ölçümde Kullanılan Teknik ve Ölçümün Uyumlu Olduğu Standartlar *DIN/VDE 0848 standartlarına göre *TS EN e uyumlu Genel Değerlendirmeler Türkiye Standartlarına göre genel değerlendirme Ölçümü yapılmış krokilerde değerleri belirtilmiş bölgelerdeki Manyetik alanlar Türkiye de belirlenmiş Resmi gazetede yayınlanan limit değerlerin altındadır. Ölçümü yapılmış krokilerde değerleri belirtilmiş bölgelerdeki Elektrik alanları Türkiye de belirlenmiş Resmi gazetede yayınlanan limit değerlerin altındadır. Ölçümü yapılmış krokilerde değerleri belirtilmiş bölgelerdeki Elektromanyetik alanlar Türkiye de belirlenmiş Resmi gazetede yayınlanan limit değerlerin altındadır. Elektrik, Manyetik ve Elektromanyetik Alanlara ait değerler iyonlaştırma yapacak seviyeye göre düşüktür. Alanlar Türkiye Standartlarına göre zararsız olarak niteliklendirilmektedir. Uluslararası Standartlara göre genel değerlendirme Elektromanyetik Alanlar: Yüksek frekans RF sinyalleri Uluslararası örgütler ve bazı ülkelere ait kurum ve kuruluşların elektrohipersensitivite limit değerlerine göre değerlendirildiğinde 10 mw/m² üzeri sinyal olmadığından zararsız olarak niteliklendirilmektedir. Bazı noktalarda elektrohipersensitivite etkisini verebilen personelinin kullandığı telsiz telefonları sadece kullanımdayken yuvalarından çıkarmak ve kullanımda değilken yuvalarında bulundurmak kısa vadeli çözüm olarak korunmak için yeterli olarak görülmektedir. Elektrik Alanları : Elektriksel alanlar Uluslararası örgütler ve bazı ülkelere ait kurum ve kuruluşların elektrohipersensitivite limit değerlerine göre değerlendirildiğinde normal çıkmıştır. Bazı noktalarda kısmen zararsız ancak etkili olabilecek aralıkta statik elektriğe rastlanmıştır. İnsan vücudunda birikebilen bu statik elektrik ; herhangibir devreye veya cihaza dokunduğumuzda ani bir biçimde o maddenin üzerine yoğun bir elektron akışı şeklinde hareket edebilmektedir. Bu statik elektriğin insanların derisi üzerinde birikmesi üzerine bir çok deri hastalığı ve sivilce gibi olumsuzluklara neden olabilir. Aynı zamada bu statik enerji binalarda bulunan elektriksel cihazlara ve haberleşme sistemlerine de zararlar verebilmektedir. Çözüm oluşturulması için binada topraklama ölçümü yapılması tavsiye edilmektedir. Manyetik Alanlar: Ölculen bolgelerin tamamındaki görülen alçak frekans manyetik alan değerleri Uluslararası örgütler ve bazı ülkelere ait kurum ve kuruluşların elektrohipersensitivite limit değerlerine göre değerlendirildiğinde elektrohipersensitivite yapabilecek etkisinin bulunmadığı görülmektedir. Kismi olarak bazı yerlerde yuksek birimler gorulse de devamlı maruziyet sadece bir noktada tespit edilmiştir. Halk Sağlığı Müdürlüğü Bodrum Katta yer alan Teknisyen odasında teknisyenin oturdugu bolgede manyetik alanlar dunya saglık orgutunun tavsiye ettigi limit değerlerin uzerindedir. Burada teknisyenin baska bir odaya yada bolgeye alınması tavsiye edilir. DIN/VDE According to the DIN Guidelines for Standards Committees, DIN/VDE 0848 is a Safety in electrical, magnetic and electromagnetic fields - Protection of persons with active implants in the frequency range 0 Hz to 300 GHz. TS EN İnsanların Elektrik, Manyetik Ve Elektromanyetik Alanlara (0 Hz 300 Ghz) Maruz Kalması İle İlgili Ölçmeler Ve Hesaplama İşlemlerine Ait Temel Standard 3 / 30

4 *Alçak Frekans Elektrik Alanı: V/m *Alçak Frekans Manyetik Alan: nt *Yüksek Frekans Elektromanyetik Alan : mw/m² KROKİLER Halk Sağlığı Laboratuvarı Zemin Kat Thermo Ez-cool nt 26nT 0.1 mw/m² 0.04 mw/m² Inverter 2000 nt 22nT 3 nt 0.08 mw/m² 20 nt Değerlendirmeler Yüksek ve Alçak frekans kaynaklarından oluşan elektrik, manyetik ve elektromanyetik alanlar ölçümleri ( Yüksek Frekans 800 MHz GHz ve Alçak Frekans Ölçümü Bant Genişliği: 1 Hz KHz) DIN/VDE 0848* Standartlarına göre, TS EN 50413* [İnsanların Elektrik, Manyetik ve Elektromanyetik Alanlara (0 Hz 300 Ghz) Maruz Kalması İle İlgili Ölçmeler ve Hesaplama İşlemlerine Ait Temel Standard] a uygun yapılmıştır. Ölçümü yapılmış krokilerde değerleri belirtilmiş bölgelerdeki tüm alanlar Türkiye de belirlenmiş Resmi gazetede yayınlanan limit değerlerin altındadır. Değerler iyonlaştırma yapacak seviyeye göre düşüktür. Alanlar Türkiye Standartlarına göre zararsız olarak niteliklendirilmektedir. Bu alanlar Dünya Sağlık Örgütü ve bazı ülkelere ait kurum ve kuruluşların elektrohipersensitivite limit değerlerine göre de değerlendirildiğinde Tehlikeli olabilecek nitelikli değerlere rastlanmamıştır. Değerler etkisiz olarak tanımlanmıştır. Dikkat edilmesi gereken 2 nokta vardır. Inverter ve Thermo Ez-cool80 cihazlarında elektrohipersensitivite yapabilecek değerler görülsede bu alanlar cihazlardan 50cm uzaklaşılınca sıfırlanmaktadır. Bu nedenle etkisiz olarak belirtilmiştir. 4 / 30

5 *Alçak Frekans Elektrik Alanı: V/m *Alçak Frekans Manyetik Alan: nt *Yüksek Frekans Elektromanyetik Alan : mw/m² 0.04 mw/m² Halk Sağlığı Laboratuvarı Bodrum Kat 22nT Trafo 200nT 0.11 mw/m² 0.08 mw/m² Değerlendirmeler Yüksek ve Alçak frekans kaynaklarından oluşan elektrik, manyetik ve elektromanyetik alanlar ölçümleri ( Yüksek Frekans 800 MHz GHz ve Alçak Frekans Ölçümü Bant Genişliği: 1 Hz KHz) DIN/VDE 0848* Standartlarına göre, TS EN 50413* [İnsanların Elektrik, Manyetik ve Elektromanyetik Alanlara (0 Hz 300 Ghz) Maruz Kalması İle İlgili Ölçmeler ve Hesaplama İşlemlerine Ait Temel Standard] a uygun yapılmıştır. Ölçümü yapılmış krokilerde değerleri belirtilmiş bölgelerdeki tüm alanlar Türkiye de belirlenmiş Resmi gazetede yayınlanan limit değerlerin altındadır. Değerler iyonlaştırma yapacak seviyeye göre düşüktür. Alanlar Türkiye Standartlarına göre zararsız olarak niteliklendirilmektedir. Bu alanlar Dünya Sağlık Örgütü ve bazı ülkelere ait kurum ve kuruluşların elektrohipersensitivite limit değerlerine göre de değerlendirildiğinde Tehlikeli olabilecek nitelikli değerlere rastlanmamıştır. Değerler etkisiz olarak tanımlanmıştır. Dikkat edilmesi gereken 1 nokta vardır. Trafo çevresinde elektrohipersensitivite yapabilecek değerler görülsede bu alanlar cihazlardan 100cm uzaklaşılınca sıfırlanmaktadır. Bu nedenle etkisiz olarak belirtilmiştir. 5 / 30

6 Halk Sağlığı Laboratuvarı 1. Kat *Alçak Frekans Elektrik Alanı: V/m *Alçak Frekans Manyetik Alan: nt *Yüksek Frekans Elektromanyetik Alan : mw/m² 1000 V/m 0.04 mw/m² 200 V/m 26nT 0.1 mw/m² 0.11 mw/m² 0.08 mw/m² 300 V/m 22nT Değerlendirmeler Yüksek ve Alçak frekans kaynaklarından oluşan elektrik, manyetik ve elektromanyetik alanlar ölçümleri ( Yüksek Frekans 800 MHz GHz ve Alçak Frekans Ölçümü Bant Genişliği: 1 Hz KHz) DIN/VDE 0848* Standartlarına göre, TS EN 50413* [İnsanların Elektrik, Manyetik ve Elektromanyetik Alanlara (0 Hz 300 Ghz) Maruz Kalması İle İlgili Ölçmeler ve Hesaplama İşlemlerine Ait Temel Standard] a uygun yapılmıştır. Ölçümü yapılmış krokilerde değerleri belirtilmiş bölgelerdeki tüm alanlar Türkiye de belirlenmiş Resmi gazetede yayınlanan limit değerlerin altındadır. Değerler iyonlaştırma yapacak seviyeye göre düşüktür. Alanlar Türkiye Standartlarına göre zararsız olarak niteliklendirilmektedir. Bu alanlar Dünya Sağlık Örgütü ve bazı ülkelere ait kurum ve kuruluşların elektrohipersensitivite limit değerlerine göre de değerlendirildiğinde Tehlikeli olabilecek nitelikli değerlere rastlanmamıştır. Değerler etkisiz olarak tanımlanmıştır. Topraklama işaretli noktalarda kısmen zararsız ancak etkili olabilecek aralıkta statik elektriğe rastlanmıştır. Bu alanlarda topraklama ölçümü tavsiye edilmektedir. 6 / 30

7 Halk Sağlığı Müdürlüğü Bodrum Kat *Alçak Frekans Elektrik Alanı: V/m *Alçak Frekans Manyetik Alan: nt *Yüksek Frekans Elektromanyetik Alan : mw/m² 3 nt 26nT 0.1 mw/m² Teknisyen Odası 40 V/m 450 nt 0.11 mw/m² 0.08 mw/m² Değerlendirmeler Yüksek ve Alçak frekans kaynaklarından oluşan elektrik, manyetik ve elektromanyetik alanlar ölçümleri ( Yüksek Frekans 800 MHz GHz ve Alçak Frekans Ölçümü Bant Genişliği: 1 Hz KHz) DIN/VDE 0848* Standartlarına göre, TS EN 50413* [İnsanların Elektrik, Manyetik ve Elektromanyetik Alanlara (0 Hz 300 Ghz) Maruz Kalması İle İlgili Ölçmeler ve Hesaplama İşlemlerine Ait Temel Standard] a uygun yapılmıştır. Ölçümü yapılmış krokilerde değerleri belirtilmiş bölgelerdeki tüm alanlar Türkiye de belirlenmiş Resmi gazetede yayınlanan limit değerlerin altındadır. Değerler iyonlaştırma yapacak seviyeye göre düşüktür. Alanlar Türkiye Standartlarına göre zararsız olarak niteliklendirilmektedir. Bu alanlar Dünya Sağlık Örgütü ve bazı ülkelere ait kurum ve kuruluşların elektrohipersensitivite limit değerlerine göre de değerlendirildiğinde Tehlikeli olabilecek nitelikli değerlere rastlanmamıştır. Değerler etkisiz olarak tanımlanmıştır. Topraklama işaretli noktalarda kısmen zararsız ancak etkili olabilecek aralıkta statik elektriğe rastlanmıştır. Bu alanlarda topraklama ölçümü tavsiye edilmektedir. Teknisyen odasında teknisyenin oturdugu bolgede manyetik alanlar dunya saglık orgutunun tavsiye ettigi limit değerlerin uzerindedir. Burada teknisyenin baska bir bolgeye alınması tavsiye edilir. 7 / 30

8 *Alçak Frekans Elektrik Alanı: V/m *Alçak Frekans Manyetik Alan: nt *Yüksek Frekans Elektromanyetik Alan : mw/m² Halk Sağlığı Müdürlüğü Zemin Kat 0.08 mw/m² 26nT 0.2 mw/m² Değerlendirmeler Yüksek ve Alçak frekans kaynaklarından oluşan elektrik, manyetik ve elektromanyetik alanlar ölçümleri ( Yüksek Frekans 800 MHz GHz ve Alçak Frekans Ölçümü Bant Genişliği: 1 Hz KHz) DIN/VDE 0848* Standartlarına göre, TS EN 50413* [İnsanların Elektrik, Manyetik ve Elektromanyetik Alanlara (0 Hz 300 Ghz) Maruz Kalması İle İlgili Ölçmeler ve Hesaplama İşlemlerine Ait Temel Standard] a uygun yapılmıştır. Ölçümü yapılmış krokilerde değerleri belirtilmiş bölgelerdeki tüm alanlar Türkiye de belirlenmiş Resmi gazetede yayınlanan limit değerlerin altındadır. Değerler iyonlaştırma yapacak seviyeye göre düşüktür. Alanlar Türkiye Standartlarına göre zararsız olarak niteliklendirilmektedir. Bu alanlar Dünya Sağlık Örgütü ve bazı ülkelere ait kurum ve kuruluşların elektrohipersensitivite limit değerlerine göre de değerlendirildiğinde Tehlikeli olabilecek nitelikli değerlere rastlanmamıştır. Değerler etkisiz olarak tanımlanmıştır. 8 / 30

9 *Alçak Frekans Elektrik Alanı: V/m *Alçak Frekans Manyetik Alan: nt *Yüksek Frekans Elektromanyetik Alan : mw/m² Halk Sağlığı Müdürlüğü 1. Kat 26nT 0.1 mw/m² 0.04 mw/m² 30 nt 0.11 mw/m² 22nT 0.08 mw/m² 22 nt 20 nt Değerlendirmeler Yüksek ve Alçak frekans kaynaklarından oluşan elektrik, manyetik ve elektromanyetik alanlar ölçümleri ( Yüksek Frekans 800 MHz GHz ve Alçak Frekans Ölçümü Bant Genişliği: 1 Hz KHz) DIN/VDE 0848* Standartlarına göre, TS EN 50413* [İnsanların Elektrik, Manyetik ve Elektromanyetik Alanlara (0 Hz 300 Ghz) Maruz Kalması İle İlgili Ölçmeler ve Hesaplama İşlemlerine Ait Temel Standard] a uygun yapılmıştır. Ölçümü yapılmış krokilerde değerleri belirtilmiş bölgelerdeki tüm alanlar Türkiye de belirlenmiş Resmi gazetede yayınlanan limit değerlerin altındadır. Değerler iyonlaştırma yapacak seviyeye göre düşüktür. Alanlar Türkiye Standartlarına göre zararsız olarak niteliklendirilmektedir. Bu alanlar Dünya Sağlık Örgütü ve bazı ülkelere ait kurum ve kuruluşların elektrohipersensitivite limit değerlerine göre de değerlendirildiğinde Tehlikeli olabilecek nitelikli değerlere rastlanmamıştır. Değerler etkisiz olarak tanımlanmıştır. 9 / 30

10 *Alçak Frekans Elektrik Alanı: V/m *Alçak Frekans Manyetik Alan: nt *Yüksek Frekans Elektromanyetik Alan : mw/m² Halk Sağlığı Müdürlüğü 2. Kat 0.04 mw/m² 227 V/m 232 V/m 224 V/m 32 nt 26nT 0.13mW/m² 22 nt 0.08 mw/m² 20 nt 220 V/m 22nT Değerlendirmeler Yüksek ve Alçak frekans kaynaklarından oluşan elektrik, manyetik ve elektromanyetik alanlar ölçümleri ( Yüksek Frekans 800 MHz GHz ve Alçak Frekans Ölçümü Bant Genişliği: 1 Hz KHz) DIN/VDE 0848* Standartlarına göre, TS EN 50413* [İnsanların Elektrik, Manyetik ve Elektromanyetik Alanlara (0 Hz 300 Ghz) Maruz Kalması İle İlgili Ölçmeler ve Hesaplama İşlemlerine Ait Temel Standard] a uygun yapılmıştır. Ölçümü yapılmış krokilerde değerleri belirtilmiş bölgelerdeki tüm alanlar Türkiye de belirlenmiş Resmi gazetede yayınlanan limit değerlerin altındadır. Değerler iyonlaştırma yapacak seviyeye göre düşüktür. Alanlar Türkiye Standartlarına göre zararsız olarak niteliklendirilmektedir. Bu alanlar Dünya Sağlık Örgütü ve bazı ülkelere ait kurum ve kuruluşların elektrohipersensitivite limit değerlerine göre de değerlendirildiğinde Tehlikeli olabilecek nitelikli değerlere rastlanmamıştır. Değerler etkisiz olarak tanımlanmıştır. Topraklama işaretli noktalarda kısmen zararsız ancak etkili olabilecek aralıkta statik elektriğe rastlanmıştır. Bu alanlarda topraklama ölçümü tavsiye edilmektedir. 10 / 30

11 Halk Sağlığı Müdürlüğü 3. Kat *Alçak Frekans Elektrik Alanı: V/m *Alçak Frekans Manyetik Alan: nt *Yüksek Frekans Elektromanyetik Alan : mw/m² 0.04 mw/m² 34 nt 22nT 26nT 0.1 mw/m² 0.08 mw/m² 20 nt 22 nt 0.11 mw/m² Değerlendirmeler Yüksek ve Alçak frekans kaynaklarından oluşan elektrik, manyetik ve elektromanyetik alanlar ölçümleri ( Yüksek Frekans 800 MHz GHz ve Alçak Frekans Ölçümü Bant Genişliği: 1 Hz KHz) DIN/VDE 0848* Standartlarına göre, TS EN 50413* [İnsanların Elektrik, Manyetik ve Elektromanyetik Alanlara (0 Hz 300 Ghz) Maruz Kalması İle İlgili Ölçmeler ve Hesaplama İşlemlerine Ait Temel Standard] a uygun yapılmıştır. Ölçümü yapılmış krokilerde değerleri belirtilmiş bölgelerdeki tüm alanlar Türkiye de belirlenmiş Resmi gazetede yayınlanan limit değerlerin altındadır. Değerler iyonlaştırma yapacak seviyeye göre düşüktür. Alanlar Türkiye Standartlarına göre zararsız olarak niteliklendirilmektedir. Bu alanlar Dünya Sağlık Örgütü ve bazı ülkelere ait kurum ve kuruluşların elektrohipersensitivite limit değerlerine göre de değerlendirildiğinde Tehlikeli olabilecek nitelikli değerlere rastlanmamıştır. Değerler etkisiz olarak tanımlanmıştır. 11 / 30

12 *Alçak Frekans Elektrik Alanı: V/m *Alçak Frekans Manyetik Alan: nt Halk Sağlığı Müdürlüğü 4. Kat *Yüksek Frekans Elektromanyetik Alan : mw/m² 36 nt 0.9 mw/m² 0.04 mw/m² 22 nt 1.20 mw/m² 0.08 mw/m² 26nT 0.1 mw/m² 20 nt 22nT Değerlendirmeler Yüksek ve Alçak frekans kaynaklarından oluşan elektrik, manyetik ve elektromanyetik alanlar ölçümleri ( Yüksek Frekans 800 MHz GHz ve Alçak Frekans Ölçümü Bant Genişliği: 1 Hz KHz) DIN/VDE 0848* Standartlarına göre, TS EN 50413* [İnsanların Elektrik, Manyetik ve Elektromanyetik Alanlara (0 Hz 300 Ghz) Maruz Kalması İle İlgili Ölçmeler ve Hesaplama İşlemlerine Ait Temel Standard] a uygun yapılmıştır. Ölçümü yapılmış krokilerde değerleri belirtilmiş bölgelerdeki tüm alanlar Türkiye de belirlenmiş Resmi gazetede yayınlanan limit değerlerin altındadır. Değerler iyonlaştırma yapacak seviyeye göre düşüktür. Alanlar Türkiye Standartlarına göre zararsız olarak niteliklendirilmektedir. Bu alanlar Dünya Sağlık Örgütü ve bazı ülkelere ait kurum ve kuruluşların elektrohipersensitivite limit değerlerine göre de değerlendirildiğinde Tehlikeli olabilecek nitelikli değerlere rastlanmamıştır. Değerler etkisiz olarak tanımlanmıştır. Burada bulunan wi-fi modemin verdigi yüksek frekans sinyalinin %25 kadar ayar kımsından kısılması buraya yakın bolgelerde calısan personel için daha faydalı olacaktır. 12 / 30

13 *Alçak Frekans Elektrik Alanı: V/m *Alçak Frekans Manyetik Alan: nt *Yüksek Frekans Elektromanyetik Alan : mw/m² Halk Sağlığı Müdürlüğü 5. Kat 22 nt 0.04 mw/m² 32 nt 20 nt 26nT 0.1 mw/m² 22nT 0.08 mw/m² 0.08 mw/m² Değerlendirmeler Yüksek ve Alçak frekans kaynaklarından oluşan elektrik, manyetik ve elektromanyetik alanlar ölçümleri ( Yüksek Frekans 800 MHz GHz ve Alçak Frekans Ölçümü Bant Genişliği: 1 Hz KHz) DIN/VDE 0848* Standartlarına göre, TS EN 50413* [İnsanların Elektrik, Manyetik ve Elektromanyetik Alanlara (0 Hz 300 Ghz) Maruz Kalması İle İlgili Ölçmeler ve Hesaplama İşlemlerine Ait Temel Standard] a uygun yapılmıştır. Ölçümü yapılmış krokilerde değerleri belirtilmiş bölgelerdeki tüm alanlar Türkiye de belirlenmiş Resmi gazetede yayınlanan limit değerlerin altındadır. Değerler iyonlaştırma yapacak seviyeye göre düşüktür. Alanlar Türkiye Standartlarına göre zararsız olarak niteliklendirilmektedir. Bu alanlar Dünya Sağlık Örgütü ve bazı ülkelere ait kurum ve kuruluşların elektrohipersensitivite limit değerlerine göre de değerlendirildiğinde Tehlikeli olabilecek nitelikli değerlere rastlanmamıştır. Değerler etkisiz olarak tanımlanmıştır. İşaretli yerlerde elektrohipersensitivite etkisini verebilen personelinin kullandığı telsiz telefonları sadece kullanımdayken yuvalarından çıkarmak ve kullanımda değilken yuvalarında bulundurmak kısa vadeli çözüm olarak korunmak için yeterli olarak görülmektedir. 13 / 30

14 Halk Sağlığı Müdürlüğü 6. Kat *Alçak Frekans Elektrik Alanı: V/m *Alçak Frekans Manyetik Alan: nt *Yüksek Frekans Elektromanyetik Alan : mw/m² 0.04 mw/m² 30 nt 0.08 mw/m² 22 nt 20 nt Değerlendirmeler Yüksek ve Alçak frekans kaynaklarından oluşan elektrik, manyetik ve elektromanyetik alanlar ölçümleri ( Yüksek Frekans 800 MHz GHz ve Alçak Frekans Ölçümü Bant Genişliği: 1 Hz KHz) DIN/VDE 0848* Standartlarına göre, TS EN 50413* [İnsanların Elektrik, Manyetik ve Elektromanyetik Alanlara (0 Hz 300 Ghz) Maruz Kalması İle İlgili Ölçmeler ve Hesaplama İşlemlerine Ait Temel Standard] a uygun yapılmıştır. Ölçümü yapılmış krokilerde değerleri belirtilmiş bölgelerdeki tüm alanlar Türkiye de belirlenmiş Resmi gazetede yayınlanan limit değerlerin altındadır. Değerler iyonlaştırma yapacak seviyeye göre düşüktür. Alanlar Türkiye Standartlarına göre zararsız olarak niteliklendirilmektedir. Bu alanlar Dünya Sağlık Örgütü ve bazı ülkelere ait kurum ve kuruluşların elektrohipersensitivite limit değerlerine göre de değerlendirildiğinde Tehlikeli olabilecek nitelikli değerlere rastlanmamıştır. Değerler etkisiz olarak tanımlanmıştır. İşaretli yerlerde elektrohipersensitivite etkisini verebilen personelinin kullandığı telsiz telefonları sadece kullanımdayken yuvalarından çıkarmak ve kullanımda değilken yuvalarında bulundurmak kısa vadeli çözüm olarak korunmak için yeterli olarak görülmektedir. 14 / 30

15 *Alçak Frekans Elektrik Alanı: V/m *Alçak Frekans Manyetik Alan: nt *Yüksek Frekans Elektromanyetik Alan : mw/m² Halk Sağlığı Müdürlüğü Çatı Katı 26nT 0.1 mw/m² 0.08 mw/m² 3 nt 22 nt 22nT 20 nt Değerlendirmeler Yüksek ve Alçak frekans kaynaklarından oluşan elektrik, manyetik ve elektromanyetik alanlar ölçümleri ( Yüksek Frekans 800 MHz GHz ve Alçak Frekans Ölçümü Bant Genişliği: 1 Hz KHz) DIN/VDE 0848* Standartlarına göre, TS EN 50413* [İnsanların Elektrik, Manyetik ve Elektromanyetik Alanlara (0 Hz 300 Ghz) Maruz Kalması İle İlgili Ölçmeler ve Hesaplama İşlemlerine Ait Temel Standard] a uygun yapılmıştır. Ölçümü yapılmış krokilerde değerleri belirtilmiş bölgelerdeki tüm alanlar Türkiye de belirlenmiş Resmi gazetede yayınlanan limit değerlerin altındadır. Değerler iyonlaştırma yapacak seviyeye göre düşüktür. Alanlar Türkiye Standartlarına göre zararsız olarak niteliklendirilmektedir. Bu alanlar Dünya Sağlık Örgütü ve bazı ülkelere ait kurum ve kuruluşların elektrohipersensitivite limit değerlerine göre de değerlendirildiğinde Tehlikeli olabilecek nitelikli değerlere rastlanmamıştır. Değerler etkisiz olarak tanımlanmıştır. 15 / 30

16 Yüksek Frekans Elektromanyetik Alan Referans Tabloları Yüksek Frekans Elektromanyetik Alanı Referans Tablosu Birim ICINIRP Türkiye Rusya İsviçre Avusturya V/m 41 10, ,97 mw/m² , ICINIRP : Genel limitler mHz GSM - (Uluslararası İyonize Olmayan Işımadan Korunma Komitesi) 1998 Türkiye : 21 Nisan 2011 Perşembe, Resmî Gazete Sayı : 27912, Elektronik Haberleşme Cihazlarindan Kaynaklanan Elektromanyetik Alan Şiddetinin Uluslararasi Standartlara Göre Maruziyet Limit Değerlerinin Belirlenmesi, Kontrolü Ve Denetimi Hakkinda Yönetmelik İsviçre : Statutory Limit - tek bir baz istasyonu anteni için sınır değeri 900 MHz te (4,0 V/m) ve 1800 MHz te (6,0 V/m) olarak belirlemiştir. Avusturya : Statutory Limit - tek bir baz istasyonu anteni için sınır değeri 1800 MHz te (1,9 V/m) olarak belirlemiştir. Alçak Frekans Elektrik Alanı Referans Tablosu Birim ICINIRP Türkiye İsviçre İtalya* US Congress / EPA Elektrik Alanı V/m ICINIRP : Public exposure limits Genel limitler 50 Hz - (Uluslararası İyonize Olmayan Işımadan Korunma Komitesi) Türkiye : Tarihli resmi gazetede yayınlanan Çevre ve Orman Bakanlığının yönetmeliğine göre; Türkiyede Bu değerler 50 Hz (Yüksek gerilim hatları, Trafolar ve Güç Üniteleri) için belirlenen Manyetik akı yoğunluğu limit değeri 5000 V/m dır. İsviçre : Bu limitler Kasım 1999 yönetmeligi ile gerçeklestirilmiştir, de yürürlüge girmiştir, 5000 V/m olarak belirlemiştir. İtalya : Ulusal İtalyan EMF sınırları Agustos 2003 tarihli Basbakanlık kararnamesi ile düzenlenmistir. Kararnamedeki Halk maruziyet sınırları Elektrik Alanı için 5000V/m dir. Bu sınır degerleri; Ana Okulu, Okul, Hastane, Evler ve Halkın günde 4 saatden fazla zaman geçirdigi yerlerin yakınındaki, yeni tesislerde Elektrik alanı için 500 V/m dir. Yeni tesisleşme ancak bu sınırlar çerçevesinde gerçekleşmektedir. US Congress / EPA : Amerika Çevreyi Koruma Ajansı (US Environmental Protection Agency) limit değer olarak 10 V/m yı belirlemiştir. Manyetik Alan Alçak Frekans Manyetik Alan Referans Tablosu Birim ICINIRP Türkiye İsviçre Hollanda nt (nanotesla) mg (miligauss) GNRK Gazi Univ. WHO İtalya* US Congress / EPA ICINIRP : Public exposure limits Genel limitler 50 Hz - (Uluslararası İyonize Olmayan Işımadan Korunma Komitesi) Türkiye : Tarihli resmi gazetede yayınlanan Çevre ve Orman Bakanlığının yönetmeliğine göre; Türkiyede Bu değerler 50 Hz (Yüksek gerilim hatları, Trafolar ve Güç Üniteleri) için belirlenen Manyetik akı yoğunluğu limit değeri nt dır. İsviçre : Bu limitler Kasım 1999 yönetmeligi ile gerçeklestirilmiştir, de yürürlüge girmiştir, binalarda uzun süre düzenli kullanılan odalar, çocukların oyun alanları, v.s ) havai hatlar ve 1 kv dan büyük gerimli yeraltı kabloları, trafo merkezleri ve demiryolları için limit 1000nT dır. Hollanda : Kasım 2005 de, Hollanda hükümeti yerel yönetimlere sunduğu tebligde güç hatlarının 400 nt uzeri olan bölgelerin içinde yeni evlerin yapılmasına izin vermeyecegini belirti. Bu kural uygulamada sadece yeni yapılan evlerde talep edilmektedir. GNRK Gazi Univ : Gazi Üniversitesi Non İyonizan Radyasyondan Korunma Merkezi (GNRK) tarafından sağlık/biyolojik etkiler için Kabul edilen eşik değer 3mG (300nT) dır. WHO: Dünya Sağlık Örgütünün manyetik alan ile ilgili sınır değeri nt dır. Üzeri değerleri kanserojen etkisi olabilir olarak tanımlamaktadırlar. İtalya : Ulusal İtalyan EMF sınırları Agustos 2003 tarihli Basbakanlık kararnamesi ile düzenlenmistir. Manyetik Alan genel limiti 10000nT'dır.Buna ek olarak Manyetik Alan için yalnız havai hatlarda uygulanacak olan ilave iki deger daha vardır. Günde 4 saatten fazla olusan maruziyete uygulanan deger Hedef deger: 3000nT bu yalnız yeni hatlara ve evlere uygulanır. Bu sınır degerleri; Ana Okulu, Okul, Hastane, Evler ve Halkın günde 4 saatden fazla zaman geçirdigi yerlerin yakınındaki yeni tesislerde ise 200 nt dır. US Congress / EPA : Amerika Çevreyi Koruma Ajansı (US Environmental Protection Agency) limit değer olarak 200nT yı belirlemiştir. 16 / 30

17 Ölçüm Cihazları Bilgisi Cihazlarımıza ait menşei, model bilgileri ve frekans aralıkları aşağıda belirtilmiştir. o Alçak Frekans Manyetik alan ve Elektrik alanı için : Almanya - Aaronia AG - SPECTRAN NF-1010E - 10Hz - 10kHz Almanya - Aaronia AG - SPECTRAN NF Hz - 1MHz Almanya - Gigahertz ME3830B - 16 Hz KHz o Yüksek Frekans Elektromanyetik Alan için : Almanya - Gigahertz RF-Analyser HF58B-R MHz GHz (3.3 GHz with increased tolerance). Almanya - SPECTRAN HF V4 - Spectrum Analyzer up to 9,4GHz Elektromanyetik Radyasyon Nedir? Teknolojinin gelişmesiyle birlikte günlük hayatta sıkça kullandığımız elektrikli ve pilli cihazların oluşturduğu elektromanyetik alanların insan sağlığı üzerine etkisi önem kazanmaktadır. Elektrik enerjisi ile çalışan bir çok cihaz ve sistem elektromanyetik enerji yaymaktadır. Evlerde kullandığımız traş makinası,saç kurutma makinası,mikrodalga fırınlar,elektrik süpürgeleri,florasan lambalar,tv ve bilgisayar ekranları gibi ev aletleri ve kişisel aletler ile bunlara ek olarak enerji nakil hatları ve trafo istasyonları,elektrikli trenler,endüksiyon fırınları, radyo TV ve telsiz verici istasyonları, radar sistemleri, uydu haberleşme sistemleri,tedavide çeşitli frekanslarda kullanılan tibbi cihazlar, sanayi ve endüstride RF frekansında çalışan sistemler, GSM haberleşme sisteminin temel yapı taşları olan radyo baz istasyonu ve cep telefonu anteni elektrik ve manyetik alan yaymakta olan kaynaklara örnek olarak gösterilebilmektedir. Elektromanyetik radyasyon,enerjinin dalga yada parçacık şeklinde yayılması olarak tanımlanmaktadır. Günümüzde özellikle haberleşmede sınırsız ortamda kullanılan elektromanyetik dalgalar elektrik ve manyetik alan bileşenleri birbirine dik olacak şekilde ve boşlukta km/s hızla yayılmaktadır. Boşlukta sözkonusu dalgaların hızı,dalga boyu ve frekansı arasındaki ilişki λ = c/f olarak tanımlanmakta; bağıntının yorumlanmasından anlaşılacağı gibi hız sabit olduğundan dalgaların frekansları, dalga boyları ile ters orantılı olmaktadır. Dalga boyu son derece küçüldüğünde elektromanyetik radyasyon (EMR), madde ile karşılaştığında, dalga olmaktan çok bir enerji kümesi gibi davranır. Bu enerji kümelerine "kuantum" ya da foton denir. Bu tipteki EMR'ler, X ve gamma ışınlarıdır. Bu ışınlar hücrelerdeki molekülleri bir arada tutan atomik bağları kırarak atomları ya da molekül parçalarını pozitif ya da negatif yüklü duruma getirebilecek yeterli enerjiye sahiptirler. Enerjileri çok yükselen bu ışınlar moleküllere çarptığında onları iyonlaştırarak, molekül yapısını, yani yaşamsal işlevlerini bozar ve böylece olumsuz biyokimyasal tepkimeler sonucunda kanser oluşumunu kolaylaştırır. Yapılan çalışmalarda X ve gamma ışınlarına maruz kalan insanlarda, kanserlerin oluşumu artmıştır. Bu nedenle bu ışınlar "iyonlaştırıcı elektromanyetik radyasyon" olarak tanımlanır. Bir diğer EMR grubu ise, noniyonize radyasyon, yani iyonlaştırmayan elektromanyetik radyasyon grubudur. Noniyonize radyasyon (NIR) atomik bağları kırmak için yeterli enerjiye sahip olmayan fotonları içeren elektromanyetik parçalar için genel bir terimdir. Bu gruba giren dalgalar, az enerjiden yüksek enerjiye doğru, radyo dalgaları, mikro dalgalar, infrared radyasyon, görünür ışınlar, laser ışınları, ultraviyole ışınları olmak üzere sıralanırlar. Yüksek yoğunluktaki NIR biyolojik sistemde iyonizasyona neden olmayabilir. Bununla birlikte başka biyolojik etkileri görülebilir. 17 / 30

18 İyonlaştırıcı olmayan radyasyon kaynaklar nelerdir? * Radyo, televizyon ve telsiz verici istasyonlarının antenleri, * Elektrik iletim hatları ve trafo merkezleri, * İndüksiyon fırınları ve indüksiyon kaynak makineleri, * TV, bilgisayar ekranları, * Radar sistemleri, * Uydu iletişim sistemleri, * Tıpta kullanılan bazı cihazlar, * Sabit telekomunikasyon cihazlarının (baz istasyonları ve cep telefonu) antenleri, * Sanayi ve endüstride yüksek radyofrekansta çalışan bazı sistemler, * Elektrikli ev aletleri (mikrodalga fırın, traş makinesi, saç kurutma makinesi vb.) Elektriksel Alanlar (Elektrik, Manyetik ve Elektromanyetik Alan) Nedir? Elektriksel olaylar çevredeki canlılara ve cansızlara (elektriksel cihazlara) etki etmektedir. Canlılara ve cansızlara etki eden Elektriksel Alanlar; Elektrik alanı, Manyetik alan ve Elektromanyetik alan diye üçe ayrılır. Bu Elektriksel Alanlar; elektrik enerjisi üretildiginde, enerji iletim hatlarından veya kablolardan veya havadan gönderildiginde veya dagıtıldıgında, veya elektriksel aletlerde kullanıldıgında oluşurlar. Elektrik enerjisinin kullanımı; modern yasantımızın tümleyen bir parçası oldugundan bu alanlar çevremizde her yerde vardır. Bu Elektriksel Alanlar; EMF (Electric and magnetic fields) olarak da bilinmektedir. EMF in frekans aralıgı; GHz dır. Frekansı 100 khz e kadar olan alanlara ELF (Extremely Low Frequency) Aşırı Düşük Frekans alanları, 100 khz 300 GHz frekans bandındaki alana da RF (Radio frequency) Radyo frekans alanı denilmektedir. Radyo spektrumu Aşırı Düşük Frekans Süper Düşük Frekans Ultra Düşük Frekans Çok Düşük Frekans Alçak Frekans Orta Frekans Yüksek Frekans Çok Yüksek Frekans Ultra Yüksek Frekans Süper Yüksek Frekans Aşırı Yüksek Frekans ELF SLF ULF VLF LF MF HF VHF UHF SHF EHF 3 Hz 30 Hz 300 Hz 3 khz 30 khz 300 khz 3 MHz 30 MHz 300 MHz 3 GHz 30 GHz 30 Hz 300 Hz 3 khz 30 khz 300 khz 3 MHz 30 MHz 300 MHz 3 GHz 30 GHz 300 GHz 18 / 30

19 Yüksek Frekans ile İlgili Yasal Düzenlemeler ve Sınır Değerler Uluslararası Maruziyet Limitleri Aşağıdaki tabloda görüldüğü üzere Dünya da en fazla uygulanan standart ICNIRP (Uluslararası İyonize Olmayan Işımadan Korunma Komitesi) limitleridir. Birçok Avrupa Birligi (EU) ülkesi EMF maruziyeti konusunda ICNIRP Kılavuzunu benimsemistir. Ülkeler maruziyet sınırları zaman zaman degistirmektedirler. Farklı ülkelerde kullanılan su andaki maruziyet sınırları aşağıdaki tabloda verilmistir. Çizelge-1: Dünya da limit standartları belirleyen kuruluşlar ve limit değerleri Dünya da limit standartları belirleyen kuruluşların benimsenme oranı aşağıdaki Grafik 1 de görülmektedir. Grafik 1: Dünya da limit standartları belirleyen kuruluşların benimsenme oranı Avrupa ülkelerinde referans alınan maksimum değerler bazı ülkelerde daha fazla kısıtlama ile uygulanmaktadır. ICNIRP nin halk için tavsiye limitleri Aşağıdaki çizelgede belirtilmiş olup, alan şiddeti ve güç yoğunluğu için verilen referans seviyeleri 6 dakikadan daha az maruziyet durumunda sınır değer olarak kabul edilmektedir. 19 / 30

20 Çizelge-2: ICNIRP Limitleri. Elektrik, Manyetik ve elektromanyetik alanlarda temel sınırlamalar, (0 Hz GHz) Çizelge-3: Türkiye nin de içinde bulunduğu bazı ülkeler daha farklı bir koruma belirlemiştir. Türkiye deki Maruziyet Limitleri Frekans Bandı (MHz) E-Elektrik alan Şiddeti (V/m) H- Manyetik alan Şiddeti (A/m) B- Manyetik Akı Yoğunluğu (μt) Eşdeğer Düzlem Dalga Güç Yoğunluğu (W/m2) Tek cihaz Ortam Tek cihaz Ortam Tek cihaz Ortam Tek cihaz Ortam W/m /f 0.73/f 0.23/f 0.92/f /f1/2 87/f1/2 0.18/f 0.73/f 0.23/f 0.92/f f1/ f1/ f1/ f1/2 7 f1/2 f1/2 f/3200 f/ Çizelge-4: 21 Nisan 2011 Perşembe, Resmî Gazete Sayı : 27912, Elektronik Haberleşme Cihazlarindan Kaynaklanan Elektromanyetik Alan Şiddetinin Uluslararasi Standartlara Göre Maruziyet Limit Değerlerinin Belirlenmesi, Kontrolü Ve Denetimi Hakkinda Yönetmelik 20 / 30

21 Alçak Frekans ile İlgili Yasal Düzenlemeler ve Sınır Değerler Modern yasantımızın vazgeçilmez bir parçası olan elektrik enerjisi, her dogal olayda oldugu gibi çevresindeki canlı ve cansızları olumlu ve olumsuz olarak etkilemektedir. Elektriksel olayların olumsuz etkilerini azaltmak için; WHO (DSÖ, Dünya Saglık Örgütü), ICNIRP ve IEEE gibi birçok uluslar arası kuruluslar tavsiye ve öneriler sunmaktadırlar. Uluslararası Maruziyet Limitleri ICNIRP Kılavuzunda Elektrik ve Manyetik Alanların mesleki ve halk için referans degerleri verilmistir.çizelge 5 de 50 Hz ve 60 Hz için Elektrik ve Manyetik Alanların mesleki ve halk için referans degerleri verilmistir. Frekans Bölgesi Elektrik Alan Manyetik Alan Manyetik akı Şiddeti, E (V/m) Şiddeti, H(A/m) yoğunluğu, B (µt) 1. Zaman değişimli Elektrik ve Manyetik Alanların halk için referans değerleri (rms) 0,025-0,8 (khz) 250/f 4/f 5/f 50 Hz (Yüksek gerilim hatları, 5000 V/m 80 A/m 100 Trafolar ve Güç Üniteleri) 60 Hz 4166,66 66,66 83,33 2. Zaman değişimli Elektrik ve Manyetik Alanların mesleki referans değerleri (rms) (khz) 500/f 20/f 25/f 50 Hz (Yüksek gerilim hatları, Trafolar ve Güç Üniteleri) V/m 400 A/m Hz 8333,33 333,33 416,66 Çizelge-5: T. ICNRP Tarafından Belirlenen Elektrik ve Manyetik Alanların 50 Hz ve 60 Hz için mesleki ve halk için referans degerleri 1 µt=1000nt MANYETIK ALAN : WHO (Dünya Sağlık Örgütü) nün manyetik alan ile ilgili sınır değeri nt dır. Üzeri değerleri kanserojen etkisi olabilir olarak tanımlamaktadırlar. Amerika US-Congress/EPA (US Environmental Protection Agency) limit değer olarak 200 nt yı belirlemiştir. ELEKTRIK ALANI : Amerika US-Congress/EPA (US Environmental Protection Agency) limit değer olarak 10 V/m yı belirlemiştir. Farklı Ülkelerde Kullanılan Güncel EMF Maruziyet Sınırları ICNIRP sınır değerlerini kendi sınır değerleri olarak kullanan Ülkeler : Hirvatistan, Estonya,Çekoslovakya, Finlandiya, Fransa, İrlanda, Malta, Portekiz, Singapur, Güney Afrika, Güney Kore, Tayvan, İngiltere ICNIRP kılavuzlarının öncekilerden birini esas alan ve dolayısıyla ICNIRP değerleri ile kendi sınır değerleri benzer olan Ülkeler: Bulgaristan, Almanya, Macaristan nt : Çin, Polonya nt: İtalya, Slovenya 1000 nt : İsviçre, Hollanda Sınır değerleri Tedbir Politikaları (Yaklaşımları) ile verilen Ülkeler: Avustralya, Danimarka, Lüksembourg, İsveç, USA 21 / 30

22 Maruziyet sınırları için özel uygulamaları olan Ülkeler ve sınır degerleri aşağıda verilmiştir. İsviçre Bilindigi kadarı ile; İsviçre, İtalya ile birlikte dünyada güç frekanslarında Çocukluk dönemi kanserine öneeli tedbir esasına dayanan yaklasımlı, Ulusal limitleri gerçeklestiren bir ülkedir. Bu limitler Kasım 1999 yönetmeligi ile gerçeklestirilmiştir, de yürürlüge girmiştir, mevcut ve sınırdan yuksek olan tesislere bu kosulları gerçeklestirmek için üç yıl verilmiştir. Bir çok diger ülkede oldugu gibi İsviçrede de elektrik alanı için temel limit 5000 V/m dir. Bunlara ek olarak; yalnızca duyarlı konumlar için (binalarda uzun süre düzenli kullanılan odalar, çocukların oyun alanları, v.s ) havai hatlar ve 1 kv dan büyük gerimli yeraltı kabloları, trafo merkezleri ve demiryolları için manyetik alan limiti 1 μt(1000nt) dır. Avustralya Avustralyan maruziyet kılavuzu (gecici olarak tanımlanmıstır) Ulasal Saglık ve Tibbi Arastırma Konseyi tarafından belirlenmistir. Bu kılavuz diger ülkelerdeki kılavuzlara benzerdir. Halk için sınır degerleri aşağıdaki gibi belirlenmiştir. Elektrik Alanı: 5000 V/m günde 24 saat maruziyet için, günde birkaç saat için V/m olabilir, günde birkaç dakika için bu sınır asılabilir. Manyetik Alan: 100 μt günde 24 saat maruziyet için, günde birkaç saat için 1000 μt olabir, günde birkaç dakika için bu sınır asılabilir. İtalya Ulusal İtalyan EMF sınırları Agustos 2003 tarihli Basbakanlık kararnamesi ile düzenlenmistir. Manyetik Alan genel limiti 10000nT'dır.Buna ek olarak Manyetik Alan için yalnız havai hatlarda uygulanacak olan ilave iki deger daha vardır. Günde 4 saatten fazla olusan maruziyete uygulanan deger Hedef deger: 3000nT bu yalnız yeni hatlara ve evlere uygulanır. Bu sınır degerleri; Ana Okulu, Okul, Hastane, Evler ve Halkın günde 4 saatden fazla zaman geçirdigi yerlerin yakınındaki yeni tesislerde ise 200 nt dır. Kararnamedeki Halk maruziyet sınırları Elektrik Alanı için 5000V/m dir. Bu sınır degerleri; Ana Okulu, Okul, Hastane, Evler ve Halkın günde 4 saatden fazla zaman geçirdigi yerlerin yakınındaki, yeni tesislerde Elektrik alanı için 500 V/m dir. Yeni tesisleşme ancak bu sınırlar çerçevesinde gerçekleşmektedir. Hollanda Kasım 2005 de, Hollanda hükümeti yerel yönetimlere sunduğu tebligde güç hatlarının 400 nt uzeri olan bölgelerin içinde yeni evlerin yapılmasına izin vermeyecegini belirti. Bu kural uygulamada sadece yeni yapılan evlerde talep edilmektedir. Türkiye deki Maruziyet Limitleri Türkiye de bu konuda başarıyla çalışmalar yapan Gazi Üniversitesi Non İyonizan Radyasyondan Korunma Merkezi (GNRK) tarafından sağlık / biyolojik etkiler için kabul edilen eşik değer 3mG (300nT) dır Tarihli resmi gazetede yayınlanan Çevre ve Orman Bakanlığının yönetmeliğine göre; MANYETIK ALAN : Türkiyede Bu değerler 50 Hz (Yüksek gerilim hatları, Trafolar ve Güç Üniteleri) için belirlenen Manyetik akı yoğunluğu limit değeri nT dır. ELEKTRIK ALANI : Türkiyede Bu değerler 50 Hz (Yüksek gerilim hatları, Trafolar ve Güç Üniteleri) için belirlenen Manyetik akı yoğunluğu limit değeri 5000 V/m dır. 22 / 30

23 Elektromanyetik Radyasyonun Canlılar Üzerindeki Etkileri Günlük hayatımızda ister istemez fazla oranda elektromanyetik dalgalara maruz kalıyoruz. Bu elektronik aletleri üreten üreticiler, belirli standartlar dahilinde bunların insan sağlığına zararı olmadığını ileri sürseler de, elektromanyetik alanın olumsuz etkilerinin olduğunu gösteren birçok araştırma sonucu bulunmaktadır. Bu alanlar mesafe, güç ve maruz kalma zamanı gibi faktörlere bağlı olarak vücutta ısıl etkiye sebep olduğu gibi bazı biyolojik etkilere de sebep olabileceği öne sürülmektedir. Bunlardan en bilineni Elektrohipersensitivite hastalığıdır. Bu hastalıkla ilgili detayları En son bölümde inceleyebilirsiniz. Zamanla degisen elektrik, manyetik ve elektromanyetik alanlar canlıların vücudunda akım olusturur ve dokuları tarafından enerji yutulur. Bu olay alan ile vücuda enerji geçis mekanizmasının ve alanın frekansına baglıdır. Canlı ile alan arasında dogrudan enerji geçisi üç sekilde olusmaktadır. Alçak frekanslarda elektrik alanından canlıya enerji geçisi, alçak frekanslarda canlıya enerji geçisi ve canlı tarafından EM alandan enerji yutulması. Bu her üç elektriksel alan canlılara ve elektriksel cihazlara etki etmektedir. RF EM ısıması etkisinde kalan canlılar, EM enerjisini sogurmaktadır. EM ısınımın etkisi Isıl etki ve ısıl olmayan etki olarak ikiye ayrılmaktadır. Sogurulan EM enerjisi vücutta ısınmaya yol açmaktadır. Isıl etki bilimsel olarak dogrulandıgı için EM ısınımın büyüklügü konusunda sınırlamalar getirilmistir. Isıl olmayan etkilerin asagıdaki olaylara neden oldugu iddia edilmektedir. EM ısınım; bazı organlardaki elektrik akımlarının degismesine neden oldugu, doku hücrelerinin kimyasal yapısını bozdugu, hücrelerdeki büyük moleküllerin bozulmasına, hücre zarlarının birbirine yapısmasına, hücre iyon dengesinin bozulmasına, sinir sisteminin etkilenmesine, beyinin elektriksel isareti (EEG) in degismesine, uykusuzluga, bas agrısına, bas dönmesine neden oldugu iddia edilmektedir. Ayrıca EM ısınımının sogurulmasının; bas agrısı, hafıza kaybı, sinir sistemi bozuklukları, dolasım sistemi bozuklukları, bagısıklık sisteminin zayıflaması, karmasık rüyaların görülmesi gibi hasarlara yol açtıgı ve göze, üreme organlarına, sinir sistemine, dolasım sistemine de kötü etkileri oldugu da iddia edilmektedir. Isıl olmayan etkiler bilimsel olarak dogrulanmamıstır. Bu konuda bilimsel çalısmalar devam etmektedir.fakat ileride bu iddialarının veya bir kısmının dogrulanması olasılıgından dolayı EM ısınımın sınırları ihtiyati tedbir olarak daha küçük degerlere çekilmektedir. Yapılan çalısmalar EM ısımasının belirli bir degerin altında oldugunda insan üzerinde zararlı etkilerinin az oldugunu göstermektedir. Alternatif akımla çalışan bütün cihazların çevresinde ya da üzerinden alternatif akım geçen yüksek gerilim hatlarının çevresinde bir elektromanyetik alan oluşur. Yapılan çalışmalarda, EM alanla karşılaşan deney hayvanlarında çeşitli olumsuz etkiler belirlenmiştir. Ayrıca EM alan bulunan yerlerde çalışanlarda, depresyon, lösemi, santral sinir sistemi kanserleri, melanom ve akciğer kanseri gibi bazı hastalıklar ile ilişkinin belirlenmesi için çeşitli araştırmalar yapılmıştır. Bu amaçla yapılan bir çok deneyde, yinelenebilirlik konusunda sorunlarla karşılaşılmaktadır. EM frekans ile hücre biyolojisi arasındaki ilişki konusundaki bilgimiz çok sınırlıdır. Özellikle EM radyasyon ve EM alana maruz kalan çalışanlarda, ortaya çıkacak olumsuzlukların saptanabilmesi için işyeri hekimleri tarafından periyodik incelemelerin ve çalışma çevresi ölçümlerinin yapılması gerekmektedir. BM İnsan Çevre Koruma Konferansı elektromanyetik dalga radyasyonunu "kontrol altına alınması 23 / 30

24 gereken" bir kirlilik olarak belirlemiştir. Dünya Sağlık Örgütü nün Uluslararası EMF Projesi, statik elektrik, manyetik alanlar, düşük frekanslı alanlar, mikrodalga alanları ve radyo frekansı konusunda, beliren sağlıkla ilgili endişeleri dile getirmektedir. Dünya Sağlık Örgütü ve bazı kuruluşlar ile Avrupa ülkeleri güvenlikli radyo frekansı radyasyonu üzerinde çalışmalar yapmakta ve öneriler geliştirmektedir. Maruz kalınan EMF'nin insan sağlığına olumsuz etki yapıp yapmadığını ve insan yapımı EM alan oluşturan araçların kullanımının güvenli olup almadığını belirleyebilmek için uluslararası çeşitli kılavuzlar ve standartlar geliştirilmiştir. Bu standartlar, bu yenilenebilir etkileri araştıran çeşitli araştırmacı gruplarının bulguları kullanılarak geliştirilmiştir. Dünya Sağlık Örgütü noniyonize radyasyondan korunması alanında çalışan bir sivil toplum örgütü olarak Uluslararası Noniyonize Radyasyondan Korunma Komisyonunu (ICNIRP) resmi olarak tanımıştır. ICNIRP ultraviole radyasyon, görünür ışık, kızılötesi radyasyon, radyo dalgaları ve mikro dalgalarını da içine alan tüm elektromanyetik alanlardan etkilenme limitlerini belirleyen uluslararası bir kılavuz hazırlamıştır. Elektromanyetik alan kirliliğinin gözle görülemeyişi, etkisinin çoğu zaman doğrudan hissedilemeyişi ve uzun zaman sonra etkisinin birikerek görülmesi nedeniyle elektromanyetik maruziyetin etkileri bugüne kadar yeterince önemsenmeyen bir konu olmuştur. Ancak cep telefonlarının ve baz istasyonlarının yaygınlaşması sonrasında, elektromanyetik alanın insan sağlığı üzerinde etkili olabileceği düşüncesi kamuoyunda yavaş yavaş oluşmaya başlamıştır. İlgili literatürü incelediğimizde, elektromanyetik alanın sinir sistemi ve beyin fonksiyonları üzerine olumsuz etkilerinin olduğunu gösteren birçok araştırma olduğunu görüyoruz. Bu araştırma sonuçları elektromanyetik alana bağlı olası sağlık etkileri yönünden kesin ve tutarlı kanıtlar gösterememekle birlikte insanların zihninde kuşku ve merak uyandırmaktadır. Bu konuda daha kapsamlı bilimsel araştırmaların yapılması, sınırlamalara ilişkin yasal önlemlerin uygulanması, konunun takibi ve toplumun olası etkilere karşı uyarılması önem kazanmaktadır. Her ne kadar farklı frekanslarda ve etkilenme düzeylerinde çeşitli biyolojik etkileri gözlenmiş olsa da, elektromanyetik dalgaların zararlarının gelecekte gün yüzüne çıkacağı beklenmektedir. Yapılan Araştırmalar ve Sonuçları Aşağıda Medikal Teknik Dergisinde yayınlanan,( Sayı:278, Yıl:2010) Yrd.Doç.Dr. Faruk Levent tarafından yapılan araştırma sonucu derlenen araştırma sonuçları sıralanmıştır. Buna karşın, elektromanyetik alanın insan sağlığına zararlı olmadığını gösteren birçok araştırma sonucu da bulunmaktadır. Anlaşılacağı üzere bilim çevrelerinde bu konu üzerinde ortak bir fikir birliği bulunmamakla birlikte elektromanyetik alanın insan sağlığına ne gibi etkileri olduğu toplumda önemli bir kaygı ve merak konusudur. Çocukluk çağı kanserlerini inceleyen bir çalışmada, yüksek gerilim hatlarından 50 metre uzaklığa kadar olan alanlar içerisinde yaşayan çocuklar incelenmiş ve lösemi oranında artış gözlenmiştir (Feychting ve Ahlbom, 1993), Elektrik hatlarında çalışanların, beyin kanserine yakalanma oranının 7 kat daha fazla olduğu tespit edilmiştir (Şeker, 1993). Yapılan epidemiyolojik çalışmalar yüksek gerilim hatları ve elektrikli ev aletlerinin kanser riskini arttırdığı gözlenmiştir (Markov, 1994). Günlük yaşamda maruz kalınan EM alanların beyin tümörlerini; özellikle erkeklerde, lösemi ve akut myeloid lösemiyi arttırdığı rapor edilmiştir (Frey, 1994), Yüksek gerilim hatlarına 100 metrelik mesafe içerisinde yaşayan yetişkinlerde yapılan incelemede, lösemide artış bulunmuştur (Li, 1997). ELF alanlara mesleki olarak maruz kalmanın sonucunda, hem erkek hem de kadınlarda, akciğer kanserinde artma olduğu tespit edilmiştir (Floderus ve Stenlund, 1999). Kanada da yapılan bir çalışmada çocukluk çağı lösemi hastalığı ile elektromanyetik alana maruz kalınması arasında ilişki olduğu görülmüştür (Green ve Miller, 1999). Ortalama 0.4 microt veya daha yüksek manyetik alana saat süresince maruz kalan çocuklarda, eğer toplanan manyetik alanın uzun süreli ölçümleri yapılırsa, istatistiksel olarak lösemi ve manyetik alan arasında kayda değer bir etkileşim olduğunun görüleceği belirtilmiştir (Ahlbom, 2000), 24 / 30

25 15-22 hafta boyunca 15 microt da 50 Hz alana maruz bırakılan farelerde lösemiye yakalanma oranlarında kayda değer artışlar olmuştur (Vallejo ve Sanz, 2001), 72 saat boyunca 60 Hz de, microt alana maruz kalan insanlarda lenf bezinin önemsiz miktarda büyüdüğü tespit edilmiştir (Heredia ve Rojus, 2001). Elektrikli battaniye kullanan Afrikalı ve Amerikalı kadınlar üzerinde yapılan araştırmada, battaniyeden yayılan manyetik alanın göğüs kanserinin oluşmasında etkili olduğu belirlenmiştir (Zhu, 2003), Norveçli kadınlar üzerinde yapılan bir araştırmaya göre, elektrik hatlarından yayılan manyetik alana sürekli maruz kalınmasının göğüs kanserini arttırdığı kaydedilmiştir (Kliukiene, 2004), ELF hatlarına metre aralığında oturanlarda lösemiye yakalanma oranında artış olduğu saptanmıştır (Draper, 2005), Hayvanlar üzerinde yapılan bir araştırmada, 2000 microt alana 52 hafta boyunca haftada 30 saat süreyle maruz kalınmasının deri tümörüne neden olduğu bildirilmiştir (McLean,1995), Terziler ve dikiş diken kişiler üzerinde yapılan araştırmada, dikiş makinelerinden yayılan alanların bu kişilerde Alzheimer oranını arttırdığı rapor edilmiştir (Sobel, 1996), Alzheimer ile güç kaynakları arasında bir bağ olduğu rapor edilmiştir (Feychting, 2003; Hakansson, 2003; Harmancı ve Emre, 2003), Video, bilgisayar ve monitör kullanan kadınlarda düşük yapma oranının artabildiği belirlenmiştir (Şeker, 1993). Elektromanyetik alanların; doğum ve üreme anomalileri, davranış değişiklikleri ve nöroendokrin sistemde değişikliklere neden olduğunu bildirilmiştir (Frey, 1994), Yüksek gerilim hatları ile düşük doğum yapma arasında yükselen bir risk ilişkisi bulunmuştur (Li, 2002; Lee, 2002), Elektromanyetik alanın DNA hücrelerinin hepsine olmasa da bazı tiplerine zarar verdiği rapor edilmiştir (Ivancsist ve Pilger, 2005), 50 Hz frekansta microt aralığındaki alana 24 ile 72 saat boyunca maruz kalmak DNA da hasarlara neden olduğu görülmüştür (Wolf, 2005), Elektromanyetik alanının kalp oranlarını değiştirdiği saptanmıştır (Sastre, 1998), 15 microt lık ELF nin oluşturduğu alanların kalp ritminde küçük düşüşlere neden olduğu rapor edilmiştir (Sait, 1999), Mesleğinden dolayı, 50 Hz manyetik alana maruz kalanlarda ölüm riski olan akut kalp spazmı arasında zayıf bir bağ olduğu tespit edilmiştir (Hakansson, 2003), Elektromanyetik dalgalara mesleki maruz kalmalar ile kalp spazmı riskinin artması arasında bir bağ olmadığı rapor edilmiştir (Ahlbom ve Feychting, 2004), Kamu kuruluşlarında elektrikle ilgili bir alanda çalışan erkeklerde güç frekansı alanları ile intihar arasında ilişki olduğu tespit edilmiştir (Van Wijngaarden, 2000), 50 Hz frekans altında 100 microt manyetik alana maruz kalan insanlar üzerinde yapılan incelemede, tepki zamanlarında bir değişiklik olmadığı ancak hafıza üzerinde olumsuz etkiler oluşturduğu belirtilmiştir (Podd, 2002), Sıçanlar üzerinde yapılan araştırma sonunda, 200 microt manyetik alana maruz kalan deneklerde hafıza zayıflığı gözlenmiştir (Mostafa, 2002), ICNIRP nin belirlediği sınır değerlerinin altında mobil telefon sinyallerinin beyin elektriksel aktivitelerinde ve algılama fonksiyonlarında (dikkat, hatırlama, tepki verme gibi) kısa süreli değişimlere neden olduğu tespit edilmiştir. Fakat bu değişimlerin insan sağlığı üzerine etkileri bilinmemektedir (Stewart, 2000). Elektrohipersensitivite Hastalığı Nedir? Elektrohipersensitivite elektromanyetik alanlara karşı aşırı hassasiyet sonucu fiziksel rahatsızlıkların görülmesi hastalığıdır. Elektrohipersensitivite sinir sistemi rahatsızlıkları, baş ağrısı, halsizlik, stres,uyku bozukluğu, ciltte yanma ve batma hissi, acı, alerji göz yanması, sabırsızlık, kaşınma, kalp ritim bozukluğu, nefes alamama, denge kaybı, defresif ruh halii konsantrasyon bozukluğu ve benzeri yaşanan problemleri kapsar. 25 / 30