İSLAM'IN DOĞUŞU VE ASRISAADET DÖNEMİNDE SPORUN ÖNEMİ

Transkript

1 İSLAM'IN DOĞUŞU VE ASRISAADET DÖNEMİNDE SPORUN ÖNEMİ İMAMOĞLU O., Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Yaşar Doğu Spor Bilimleri Fakültesi, TÜRKİYE TÜRKMEN M., Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Yaşar Doğu Spor Bilimleri Fakültesi, TÜRKİYE DEMIRHAN B., Bartın Üniversites, BESYO, TÜRKİYE CHEBI M., Ondokuz M ay is Üniversitesi, Yashardogu Spor Bilimleri Fakültesi, TÜRKİYE Asel ushul adamdi tortunchu avtor kilip kirgizip koysong eki ctatyaga, krome islamdagi spart değen ctatyadan bashkasina. PE3K5ME By/ı aıvırekte nc/ıam amhmhmh nafifla 6o/ıroH maha kic/ıamflbih sh, 3/ıe 6HYKK6H 6aKTbi/ıyy aoop/ıopyhflarbi cnopttyk Me/ifleııiTepAi/iH M aahh- MaH,bl3bl Hc/ıaM amhmhmh nafiramöapbi MyxaMMafl (c.a.b.), KypaH-n KapuMTyıuKeHMOHa kic/ıam amhm TapKaraH Aoop/ıopflo a/ırankbi Mycy/iMaH 3/mepnhmh flehe TapönflCbma fla mok kgh,y/i 6ypyn K33 6np cnopttyk Me/ifleıu Typ/ıepyH e3y A3 atkapbin öaujka/ıapflbi fla Maıubiryyra öyıoprah. Oluo/i K33 6mp cnoprryk Me/iAeıu Typ/ıepyH aıan Keıe TypraH 6o/icok, a/ıap, Kbi/ibN MeHeH naöbiujyy, Ha(Î3a otohy, >naa atyy, Kypeıu, cyyqa cy3yy, at yctyhfle H<apbiLuyy, Tee yctyhfle >Kapbiwyy, nypkoo. Mc/ıaM f\vihhhmh namramöapbi MyxaMMafl (c.a.b.), atbi aıa/ırah Me/ifleıuTepAMH MHMHeH Kypem, nypkoo H<aHa cyyfla cy3yy Typ/ıepy MeHeH MambiKKaH. A3bipKbi 3aMaHfla etkepy/ıyrı >KypreH K33 6np cnopnyk Me/ifleıuTep öoıohha K33 6 np 6e/ırn/ıeppy\ öepreh. A/ıap, oop/],yktapabi Keıepyy, Mbi/iTbiK MeHeH ok aıyy, <{)extobahme >K.6.y.c. Bmp Tapan- TaH nc/ıam flmhmhmh HOMbi/ıyycyHa MaaHM 6epnn 3KHHHM >KaKTaH cnopttyk Me/ı,qeujTepre TypTKy öepyy >KO/ıy MeHeH nafiramöapbi MyxaMMafl (c.a.b.), flehe, pyx >naha KOOMflyK maktah KyHTyy ymmettyh napifla 6o/ıyycyH camarah. Mc/ıaM amhmhmh öupmhhh 6y/ıarbi 6o/itoh KypaH-M KapMMflHH >na/ınbi ekymaepyhyh HerM3MHfle flehe TapÖHflCbma natffla/ıyy TaackipnH TMMi"H3reH cnoprryk Me/ifleonepre amhamh k 3 Kapaıubi a6flah >Kbi/ıyy SKeHflMrM 6e/ırn/ıyy. A/ı smh, kic/ıam amhhhmh 3KMHHH 6y/ıarbi 6o/ıroH xa- AMCTepAe 6o/ıco, cnoprryk Me/ifleuiTep öotohna Aarbi fla KeHeHkipssK amtbi/ibin cnopt MeHeH Manı biryyra TypTKy >KaHa ko/iaoo 6ap SKeHflMru Ta- /ialucbl3. T y m y h a y Y c e 3f le p : cnopt, Mc/ıaM. Bu çalışmada İslam'ın doğuşu ve asrısaadet döneminde sporun önemi araştırılmaya çalışılmıştır. Araştırmada hadisler ve İslami kaynaklar incelenmiştir. İslam dininin peygamberi Hz. Muhammet'in Kuran-i kerimin nazil olduğu ve İslam'ı yaydığı dönemde ashabını en iyi şekilde eğitmek ve yetiştirmek için bazı spor branşlarını bizzat yaptığı ve yapılmasını teşvik ettiği görülmüştür. Bu spor dalları; kılıç, mızrak, ok gibi savaş aletlerinin kullanımı ile birlikte güreş, yüzme, atıcılık, binicilik, koşu/atletizm, halk oyunları ve deve yarışları olarak sayılabilir. İslam peygamberi bu spor dallarından güreş, koşu ve yüzmeyi kendisi yapmıştır. Bugün olan bazı spor dallarına da işaret etmiştir. Bunlar halter, tüfek atış, eskrim vs sayılabilir. Bir yandan İslam dininin yayılmasına önem verirken diğer yandan sporu teşvik ederek bedenen, ruhen ve sosyal yönden güçlü bir ümmet ortaya çıkarmaya çalışmıştır. İslam dininin ilk kaynağı Kur'an'ın genel hükümlerinden hareketle Kur'an'ın bütünlüğü içerisinde spora olumlu yaklaşılmıştır. İslam'ın ikinci kaynağı hadislerde sporla ilgili ayrıntılı bilgiler bulunduğu ve sporu yapmaya teşvik edildiğini görmekteyiz. Anahtar Kelimeler: Spor, İslam THE SIGNIFICANCE OF SPORT DURING THE BIRTH AND GOLDEN AGE OF İSLAM The purpose of this study is to research the significance of sport during the birth and Golden Age of İslam. Hadiths and Islamic resources were analyzed for the research. The prophet of İslam Muhammad both played some sports and encouraged his companions to do sports in order to train and educate them in the best possible way during the period Quran was sent to him and also during the period he was trying to proselytize İslam. The sports that Muhammad played, did or encouraged were the use of vveapons such as sword, spear and arrow; 102

2 /vrestling, svvimming, shooting, running/athleti- :ism, folk dances and camel races. The prophet 3f İslam did vvrestling, running and swimming limself. He also referred to some contemporary ıports such as weight lifting, rifle shooting, fen- :ing, ete. While trying to proselytize İslam on the )ne hand, he also tried to form a physically, menally and socially strong ummah on the other hand )y encouraging sports. Based on the general commands of the first sojrce of İslam, Quran, there was a positive attitude o sports within the unity of Quran. There is also Jetailed information about sports in the second ource of İslam, hadiths, and doing or playing ports is encouraged. Keyword: Sports, İslam GİRİŞ VE AMAÇ Asr-ı saadet' terimi; "mutluluk dönemi, insanarın en bahtiyar oldukları çağ" manasını taşımakadır. Asr-ı saadet Kur'an-ı Kerim'in indirildiği, Hz. eygamber'in yaşadığı, ashabını yetiştirdiği, İslam linin tebliğ ettiği zaman dilimini ifade etmektedir. İslam Dini insan sağlığına gereken önemi en ıst seviyede gösteren bir din olarak spor yapmaı teşvik etmiştir. "İnsanların iki büyük nimetin, ağlık ve boş vaktin kıymetini bilmediklerini" berten Son Peygamber A.S., "kuvvetli mü'minin ayıf mü'minden hayırlı olduğunu" söylemiş ve unun yollarından biri olarak da sporla uğraşmayı avsiye etmiştir(6,9).kuranı Kerim'de "Peygamber ize ne verirse onu alın, sizin için ne yasak edere ondan da sakının" (Hasr Süresi, ayet no: 7) anırtımdaki ilahi emre uygun olarak Müslümanlar, z. Peygamberin tavsiye ve teşvik ettiği sporlaran atıcılık, binicilik, koşu ve güreş gibi sporlarla ıeşgul olmayı bir emir olarak kabul etmişlerdir,»zellikle ok atmanın şeref ve sevabı hakkında Sulan Mahmut'un emriyle 40 hadis tercüme edilıiştir(9). Kur'an'ın bütünlüğü içerisinde spora Dn derece olumlu yaklaşıldığını söylemeyebiliriz, aldı ki, Kur'an'ın genel hükümlerinden hareket tmeye gerek kalmaksızın İslam'ın ikinci kaynağı lan Hz.Muhammed'in hadislerinde zaten sporla gili ayrıntılı bilgiler yer aldığını ve spor yapılmasıın teşvik edildiğini görmekteyiz. Spor dinlerin, inançların her çeşit insanca özel- <lerin ayrılıklarını ortadan kaldıran, insanları birştiren bir semboldür. Çünkü spor toplumsal yaımda ortaya çıkan bu tür nedenlere karşı yeni bir şki ağıdır veya öyle olması beklenir. Bu nedenle İslamiyet'in doğuşu ve asrısaadet döneminde spora önem verilmiştir. Spordan ayrı düşünülmesi imkansız olan "hareketin yaşama zorunluluğu, sağlıklı kalmak arzusu, eğlenme ve boş zaman geçirme gibi belli amaçlarla uygulanması insanlık kadar eski devirlere mal edilebilir. İnsanın, toplum kurallarına uygun olarak yaşaması, birbiriyle olan ilişkilerinin iyi örneğini verebilmesi yardım sever, insan haklarına saygılı, dürüst davranması, zeki, ruhsal ve bedensel yapı itibariyle sağlıklı olmasıyla bağlantılıdır(6). Bir hadis-i şerifte Hz. Peygamber (S.A.V.): "Mümin kişinin binme, yüzme, ok atma, eğitimleri yapabileceğini belirtmiştir"(3). İslamiyet; Müslümanlara maddi güçlerini koruyan ve geliştiren, manevi güçlerini kuvvetlendiren, onları bedensel, ruhsal, sosyal ve kültürel yönden geliştiren spor dallarını kabul edip müsaade etmiştir. İslam peygamberi birçok sporu branşının yapılmasını teşvik ederken bazılarını bizzat kendisi yapmıştır. Bu çalışmada İslam'ın doğuşu ve asrısaadet döneminde sporun önemi araştırılmaya çalışılmıştır. TARTIŞMA VE SONUÇ: Bugün toplumumuzda ve toplumlarda rağbet gören ve uygulanan birçok spor branşı Hz. Peygamber (S.A.V.) zamanında olmadığı için yapılmamıştır. Ancak o dönemde uygulanan atıcılık, güreş, binicilik, yüzme, koşu, halk oyunları bazı kurallarında değişim olmakla birlikte günümüze kadar gelmiştir. Hz. Muhammet'in o dönemde bu spor dallarına ilgi ve teşviki olduğu bilinmektedir. Bu sporları aşağıdaki şekilde açıklayabiliriz. Atıcılık-Okçuluk İslami dönemlerden bahsedilen bazı kaynaklarda atıcılığı Hz. Adem' e kadar dayandıran çeşitli söylentiler ve efsaneler vardır. Hz. Adem çocukları Habil ve Kabil' e Atıcılığı Cebrail (A.S.) tarafından cennetten getirilen birinde Allah'ın diğerinde peygamberlerin adları yazılı oklarla öğretmiş, onlarda kendi çocuklarına öğretmişlerdir. Hz. Peygamber (S.A.V.); atıcılığı daha çocukken öğrenilip, ölünceye kadar bırakılmaması gereken bir faaliyet olarak belirtmiştir. "Sizden birini gam ve sıkıntı bastığı zaman yayını kuşanıp, kederini onunla dağıtsın" buyurmuştur(ll). Bu hadisten insanın boş kaldıkça, canı sıkıldıkça ve dinlenme ihtiyacı duydukça zamanını değerlendirme vasıtası olarak atıcılık sporunu yapmayı ve onunla ilgilenmeyi önerdiği anlaşılabilir. 103

3 Buhari Sahihte; Atışa yani okla, mızrakla atmayı öğrenmeye teşvik babı, başlığına yer vererek orada Allah Teâla'nın " onlara karşı gücünüz yettiğince kuvvet hazırlayın" (Enfal 8/60) buyruğunu zikreder (2,6). Kuvvetli olmak enfal suresinde İslam'ın bir özellik olduğunu görüyoruz. Peygamber (S.A.V.) bir başka hadis-i şeriflerinde "atıcılık, binicilikten daha önemlidir" buyurmuştur. Böylece askeri sporlar arasında en yüksek yeri bu atıcılığa vermiştir. Atış için kullanılan "yay" dan bahsederken de "hiçbir silah hayırda onu geçmemiştir" demiştir. Bu sözlerle yayın cihat aletlerinin en kuvvetlisi olduğunu ifade ederek insanları atış talimine teşvik etmiştir (12). "Dikkat ediniz, kuvvet atmaktır" buyurmak suretiyle atıcılık üzerinde ısrarla durmuştur(6). Kendi yaşadığı çağda kullanılan "atma aracı" "ok ve mızrak" olmasına rağmen bunların adını kullanmaksızın mutlak manada "atma" kelimesini tercih etmesi, bugün kullanılan tabanca, tüfek, top, roket, füze vb. savaş aletlerine işaret olabileceği gibi, bugün kullanılmayıp gelecekte keşfedilecek olanlarına da işaret olabilir. Şüphesiz bu husus İslam Peygamberi'nin ileri görüşlülüğünü gösterdiği gibi İslam dininin gelişmeci, yeniliklere açık ve her devre hitap eden özelliğini de ortaya koymaktadır. Bunun yanında buradan, Hz.Peygamber zamanında ve bugün yapılan sporların ötesinde gelecekte ortaya çıkarılacak her türlü faydalı spora bir teşvik olduğu anlamımda çıkarabiliriz. Başka hadis-i şerifte "atıcılık öğrenin, zira iki hedef arası cennet bahçelerinden bir bahçedir" diyen Peygamberimiz 'in (S.A.V.) bir gün atış yapmakta olan bir gruba rastlayınca ayakkabılarını çıkarıp atış sahası içerisine yalınayak yürüdüğü ve onlara katıldığı da görülmüştür(12). Atıcılık bizzat İslam Peygamberi tarafından da yapılan bir spor olarak tarihe geçmiştir. Yani sunnet-i peygamberiy'ye sporudur. Peygamberimiz iyi ok atan sahabilere iltifatlarda bulunurdu. Uhud Savaşında, hedefe isabetli atışları sebebiyle, başka hiç kimseye kullanmadığı "Annem babam sana feda olsun" tabirini Sa'd b. Ebi Vakkas için kullanmıştı(6). Bütün bu teşviklerden dolayıdır ki, sahabe atıcılığa önem vermiş, her fırsatta, hatta akşam namazından sonra hava kararıncaya kadar bile ok atışları yapmıştır(3). Bazı sportif faaliyetler "Sünnet-i peygamberi" diye bilinmiştir. Bunlardan bilhassa "ok", orduların başlıca silahı olmuş ve tarih boyunca kendi buluş ve görüşlerine göre atıcılık tekniği ile ilgili eğitici kitaplar yazan, yetenekli ve bilgili, okçular yetişmiştir (9). Binicilik-Atcılık Kur'an-ı Kerim'de Cenab-ı Allah: "Kendilerine binmeniz için ve bir ziynet olarak atları yaratmıştır" buyurmaktadır. Devri zamanında at ve deve yarışları yapılan Hz. Muhammed'de: "Atıcılık ve binicilik öğreniniz" diye emretmektedir. Binicilik öğrenmeyi Müslümanlara tavsiye etmekle beraber, bu hadisin devamında; "Binicilik öğrenmenizden çok, atıcılık öğrenmeniz hoşuma gider" demiştir. Böylece biniciliğinde ihmal edilmeyip her fırsatta öğrenilmesi ve çocuklara öğretilmesi, mümkün olduğu kadar günlük faaliyetler arasına sokulmasını istemiştir. "Eğlencelerin benim için en güzel olanı at yarışıdır "diyerek at ve deve yarışlarına teşvikte bulunmuştur (6,11). Hz. Peygamber (S.A.V.) devrinde zaman zaman at yarışları düzenlemiş ve bu yarışlarda derece alanlara mükâfat verildiği bilenmektedir. Hatta kendisi de bizzat yarışlara katılmıştır(8). Bu yarışlardan birini altı mil mesafe tutan Hafta ile Seniyye-tü'l veda arasında, diğerini de bir mil mesafe tutan Seniyytü'l-veda ile Mescid-i Zurayle arasında yaptığı rivayet edilir (10). Hz. Muhammed günün birinde bir yarışa katılmış, bu konuda Hz. Enes diyor ki: "Peygamberin Abda adındaki devesini hiçbir deve geçemezdi. Bir gün bir bedevi devesiyle geldi. Hz. Peygamber (S.A.V.) onunla yarıştı. Yarışmaya bedevi kazandı. Bu durum Müslümanların zoruna gitti. O zaman Resulullah onları yatıştırmak için; "Dünyada her yükselişe bir alçalış vermek, Allah üzerine bir haktır" demiştir. Rivayetlere göre belli zamanlar içinde kendilerinin 19 kadar atı var olmuştu. İbn Ömer'in ifadesine göre, Resülullah atını antrenmana tâbi tutar, sonra da onunla yarışa katılırdı (11). Buradan anlaşılacağı sporda yarışan herkesin namazda olduğu gibi eşit olduğunu vurgulamıştır. Ayrıca Hz. Peygamber (S.A.V.), bizzat binicilik yarışı yapmakla ve Müslümanları buna teşvik etmekle kalmamış, yarışlarda ödüller vererek sporda ödül sisteminin İslami açıdan meşru olduğunu göstermiştir. At ve deve yarışları ve kazanana ödül verilmesini sağlamıştır. Koşu-Atletizm İslamiyet'te koşununda tavsiye edildiğini ve Ashab-ı Kiramın buna önem verdiğini görüyoruz. Nitekim Hz. Peygamber (S.A.V.) "İki hedef arasında koşan kimsenin her adımı için hasene (sevap) vardır" buyurmaktadır (11). İslam'a göre sporun bir hedefi olmalıdır. Bu sağlık içinde olabilir, madd bir kazan içinde olabilir. Bir başka hadiste "Allah 104

4 yolunda tozlanan ayakların Cehennem ateşinde yanmayacağı veya cehennem ateşinden korunacağını" beyan etmektedir (7). Bu hadiste yapılacak olan sporun İslami kuralara uygun olmasıyla insanların iyi ve güzel şeyler elde edeceği kötülüklerden korunacağını anlayabiliriz. Ahmet b. Hanbel'in Müsned'inde geçen rivayet ise şöyledir. Hz. Aişe (R.A.) şöyle rivayet etti; "Yolculuklardan birinde Resulullah (S.A.V.) ile birlikte çıkmıştım. Genç bir kızdım. Fazla kilolu ve şişman değildim. Resulullah (S.A.V.) beraberindekilere önde gidin" buyurdu, onlarda gittiler. Sonra bana "gel seninle yarışayım" buyurdu. Kendisi ile yarıştım ve O'nu geçtim, sesini çıkarmadı. Ben kilo alıp şişmanladığım sırada yolculuklardan birinde kendisi ile çıktım. Beraberindekilere önde gidin buyurdu. Ve bana gel seninle yarışalım dedi. Kendisi ile yarıştım, beni geçti ve gülerek bu diğerine karşılıktır buyurdu(l).bu yarışmadan müsabakalarda kazanma ve kaybetmenin bedensel olarakta bazı şartlara bağlı olduğunun hiçbir zaman göz ardı edilmemesi gerektiğini anlayabiliriz. Hz. Peygamberin Ashabı da yarış yapmış ve teşvikte bulunmuştur. Bir rivayet: "Resulullah zamanında at ve deve yarışları yapılırdı, erkeklerde aralarında yaya olarak yarış yaparlardı" denilmekte, bundan da sahabenin Hz. Peygamberin huzurunda kendi aralarında yarış düzenledikleri anlaşılmaktadır. Hz. Ali'nin de çok hızlı koşan bir yarışçı olduğu rivayetler arasında yer almaktadır (11). Görüldüğü üzere peygamber, halife ve ashabın yaptığı spor İslam'da meşru kabul edilmesinden doğal ne olabilir. Güreş-Pehlivanlık Güreş insanların zeka ve beden kuvvetlerini birleştirerek yapılan bir spordur. Bedenen geliştiren ve vücudun kuvvetlenmesine yardımcı olan bu spor İslamiyet'te teşvik edilmiş, Müslümanların birbirleriyle güreş müsabakaları uygun görülmüş, hatta Peygamber Efendimiz (S.A.V.) kendisi de bizzat güreşmiştir. Hz. Muhammed'in (S.A.V.) kendisi de, devrinde Mekke'de kuvvetiyle şöhret bulan, Pehlivan Rükane İbnu Abdi Yezid ile bizzat güreşerek Müslümanlara bu konuda örnek olmuştur (2, 11). Rükane ile güreşmesinde iki nedenden bahsedilir. Biri yaşı küçük olanlar şayet kendilerinden büyük olan diğer genç sahabelere üstünlük sağlayabilirlerse gönüllü sıfatıyla Hz. Peygamber (S.A.V.) le birlikte savaşa katılabilme hakkını elde edebilmek içindir (11).Diğeri ise Rükaneyi İslam'a davet ettiğinde Rükanenin güreş teklifinde bulunmasıdır. Hz. Muhammed'in (S.A.V.) ona şöyle cevap vermiştir. "Kabul ancak ben yenersem sürünün üçte birini ödül olarak isterim". Gerçektende üç defa yenilmesi ve bunun sonucunda sahip olduğu sürünün tamamını kaybetmesi üzerine, karısından korkusundan dolayı ağlamaya başlar. Hz. Muhammed'in (S.A.V.) ona şöyle der. "Korkma, bütün bu üç yenilginin ödül tutarını bu defalık almayı ve bütün malını kaybetmeni istemiyorum. Haydi şimdi onları al ve selametle git". Bu davranıştan çok duygulanan Rükane, hemen orada "Sen Allah'ın elçisisin, ben senin getirdiğin dini kabul ediyorum" diye haykırarak (4) Müslüman olmasıdır. Rükane'nin "Ey Muhammed" şimdiye kadar beni kimse yenemedi. Beni yenen sen değil, sahip olduğun manevi güçtür" dediği nakledilir(2). Buradan sporda manevi güç ve motivasyonun o devirlerde de gerekli ve etkili olduğunu algılayabiliriz. Diğer taraftan Hz Alinin oğulları Hz. Haşan ile Hz. Hüseyin'in dedeleri Hz. Peygamber'in önünde güreştikleri de bilinmektedir. Bu güreşte Hz. Peygamber (S.A.V.), Hz. Hasan'ın tarafını tutar. Sebebi sorulunca da: "Cebrail Hüseyin'e yardım etmektedir, bende Hasan'a yardım etmeyi seviyorum" cevabını verir (ll).yine "Allah'ın Arslanı" diye adlandırılan ve Uhud savaşında şehit düşen Hz. Peygamberin amcası Hz. Hamza'da "Pehlivanların Piri" olarak anılmaktadır. Görüldüğü üzere güreş spor dalı İslam dininde en seçkin faaliyetlerden birisi olarak yer almıştır. Ve bu durum Selçuklularda ve Cihana şümul Osmanlı devletinde hep göz önüne alınmıştır. Siyer kaynaklarında Peygamberimizin Rükâne'den başka bazı kimselerle de güreştiği, ergenlik çağına gelmiş olan sahabe çocuklarının askere alınmaları için her sene düzenlenen merasim sırasında birbirleriyle güreştikleri, ayrıca Hz. Haşan ve Hüseyin'in de Resûlullah'ın huzurunda güreş tuttukları yer almaktadır. Yüzme Yüzme Hz. Peygamber'in (S.A.V.) çocukluğunda annesiyle Medine'ye gittiğinde öğrendiği ve Müslümanlara tavsiye ettiği bir spor dalıdır. Nitekim bir hadis-i şerifte "Çocuklarınıza atıcılığı ve yüzmeyi öğretiniz" buyurmuştur (11). Yine bir başka bir hadis-i şerifte İbni Abbas'tan (R.A.) şu rivayet nakledilmiştir. "Resulullah (S.A.V.) "yüzdü ve herkes arkadaşına doğru yüzsün" buyurdu. Kendisi de Ebu Bekir'e (A.A.) doğru yüzdü, ta ki varıp onu kucakladı ve "ben ve arkadaşım, ben ve arkadaşım" dedi. Ayrıca Hz. Peygamber 105

5 (S.A.V.), bir babanın çocuğuna yazı yazmayı, yüzmeyi ve atıcılığı öğretmesi, çocuğun babası üzerindeki haklarındandır" buyurmuştur (12). Denizi olmayan bir yerde çocuklara yarışma yanında sağlık için çok önemli olan yüzmenin öğretilmesinin istenmesi ne kadar çok önemsendiğinin bir göstergesidir. Halk Oyunları Halk oyunlarına özellikle savaşlarda askerlerin cesaretlerini artırıcı bir etkiye sahip olduğu, bayram ve düğün gibi özel durumlarda milli ruhu canlandırdığı için bizzat Hz. Peygamber (S.A.V.) tarafından müsaade edilmiştir. Hz. Peygamber (S.A.V.) şenlik yapan Habeşli çalgıcıları dinleyip, oyuncuları da seyretmiştir. Hz. Aişe bu konuda şöyle söylemiştir; "Bir defa Kurban Bayramı'nın ilk üç günlerinden birinde Resulullah yanıma girdi. Karşımda ezgilerini def çalarak okuyan iki kız vardı. Biraz sonra Ebu Bekir oraya girip onları azarlayınca Resulullah ona dönüp onlara dokunma buyurdu. Babamın zihni başka bir şeyle meşgul olunca kızlara işaret ettim, onlarda çıktılar" (11). Resulullah (S.A.V.)'ın bayramlarda olduğu gibi düğünlerde de belli ölçüler içinde oyun ve eğlenceye izin verdiğini şu olaydan anlıyoruz. Sahabeden Ebu Umame Es'ad İbn-i Zürare'nin vefatı üzerine yetim kalan Fariga, Habibe ve Kebşe adlarındaki üç kızını Hz. Peygamber (S.A.V.) himayesine almıştı. Resulullah (S.A.V.), bunlardan Farıga'nın düğününde herhangi bir şenlik düzenlenmediğini görünce: "Ya Aişe" bir eğlenceniz yok mu? Oysa Ensar eğlenceden hoşlanır buyurmuştur (12). Görüldüğü üzere İslamiyet'te ibadetleri aksatmadığı ve dinin yasakladığı davranışlara yol açmadığı sürece eğlenceye ve oyuna belirli ölçülerde müsaade edilmiştir. Hz. Muhammet ve ashabı döneminde rağbet gören, uygulanan spor branşları yüzyıllar boyunca ve toplumların her alanındaki gelişme ve değişikliklere paralel olarak birçok aşamalar geçirmiş, günümüzdeki halini almıştır. Hz. Peygamber devrinde olmayan "Spor dallarına karşı fikri ve fiili bir tepkide gösterilmemiştir. Böyle olmakla beraber İslamiyet, sporun seyirci olmaktan çok uygulayıcı olmasına daima teşvik etmiş, her ne kadar spor ferdi bir neşe ve eğlence olmakla beraber, toplumsal bir fayda da sağlamalıdır prensibi esas alınmıştır (11). Eskrim: Peygamberimizin, bu sporların yanında, "Cennet kılıçların gölgesi altındadır" (Buhari, Müslim) hadisi ile Allah yolunda kötülüklere karşı mücadele edilmesini teşvik etmesinin yanında "eskrim" sporuna da bir işarette bulunduğunu söylememiz mümkündür. Zaten kılıç o devirdeki en önemli savaş aletlerinin başında bulunmaktaydı. Bugün de kılıç Hapkido, Aikido ve Kendo gibi birçok uzak doğu savaş sanatında kullanılmaktadır (5). Ağırlık kaldırma- Halter: Hz. Muhammed'in bir diğer hadisinden de "halter" sporuna işaret ettiğini çıkarmamız mümkündür. Buna göre Hz. Peygamber bir gün, aralarında hangisinin daha kuvvetli olduğunu anlamak için büyük bir taşı yerden kaldırmaya çalışan bir gurup insanın yanından geçmiş ve onların bu davranışına engel olmamıştır (4). Hz. Muhammed'in sporu bu kadar fazla tavsiye ve teşvik etmesinin yanında daha sonra bırakılmasını ise hiç hoş karşılamamıştır. Nitekim "Bir kimse ok atmayı öğrenir de sonra terk ederse bizden değildir" buyurmuştur. Bu yüzden Ashab-ı Kiram'dan bazıları bu tehditten korktukları için ihtiyarlıklarında bile atış talimi yapmaya devam etmişlerdir. Hz. Peygamber, sporun bedenî faydası yanında psikolojik faydasına da dikkat çekmiştir. "Sizden birinizin, kendisine gam ve keder bastığı zaman yayını kuşanıp kederini onunla dağıtmasından başka yapacağı bir şeyi yoktur" buyurmuştur. Yine, "Sizden biriniz oklarıyla oynamaktan (egzersiz yapmaktan) usanmasın" demiştir(ll,12). Bugün hem maddi hem de psikolojik hastalıklar için spor ve egzersiz üzerinde önemle durulmaktadır. İslam Dini 'ne göre, insanlara zarar vermemek kaydıyla, maddi ve manevi açıdan faydalı her türlü sporun onaylanmasının ötesinde teşvik ve tavsiye edildiğini çıkarsamamız mümkündür(5). Bir takım kurallara uyulması şartıyla o zaman yapılan sporların yapılması teşvik edilmiştir. Uyulması veya dikkat edilmesi gerekenler ise şunlardır; -Oynamaya dalıp namazı ve ibadeti ihmal etmemek, -Sporu kumara alet etmemek, -Oyun sırasında dilini kötü sözlerden sakınmalı, -Rakip oyunculara insani ve ahlaki ölçüler içinde davranışta bulunmak, -Giyim-kuşamın dini ölçülere uygun bulunması (11, 12). Atıcılık, binicilik, yüzücülük ve atletizm gibi spor dalları insanları mücadeleye hazırlaması itibarıyla samimi bir niyet ile yapılırsa bir tür ibadet de sayılacağından, diğer sporlara göre daha bir önem 106

6 taşımaktadır. Ayrıca günümüzde ise birer asrı saadet döneminde olmayan judo, tekvando, karate ve eskrim ve benzeri spor dallarından her biri, hem insan vücudunu geliştirici, hem de geleceğe hazırlayıcı bir özellik taşıması açısından imkânlar ölçüsünde yapılmalıdır. Sonuç: İslam'ın doğuşu ve Asr-ı Saadet devrinde İslam dininin ilk kaynağı Kur'an'ın genel hükümlerinden hareketle Kur'an'ın bütünlüğü içerisinde spora olumlu yaklaşılmıştır. İslam'ın ikinci kaynağı hadislerde sporla ilgili ayrıntılı bilgiler bulunduğu ve sporu yapmaya teşvik edildiğini görmekteyiz. KAYNAKLAR L. Ahmed B. Hanbel, Müsned, 6, s Boybey,C.(1996); İslamiyetin Spora Bakış Açısı, İnönü Üniv.,Eğit. Fak. Mez. Tezi. Malatya. 3. Canan, İ. (1980); Hz. Peygamberin Sünnetinde Terbiye, Ankara. X. Hamidullah M,( 1969); İslam Peygamberi, c.2, s , İstanbul. 5. Işı H. İslam Dini Açısından Spor Ve Hapkido, html. 5. İmamoğlu, O. ve Ark (1999);Osmanlı Devletinin Spor Politikasını Etkileyen Unsurlar, Spor Bilimleri Sempozyumu, Konya. 1. Mevevi, riyazü's-salihin, i. Nesai, Sünen Hayl 14, c.6, s ). Taşmektepligil M.Y., İmamoğlu O., Küçük H., (2011); Osmanlı Devletinde Sporun Sosyolojik Yaklaşım İçerisinde Değerlendirilmesi, 9.Uluslararası Türk Dünyası Sosyal Bilimler Kongresi, Devlet İktisat Üniversitesi Türk Dünyası İşletme Fakültesi, Bakü/AZERBAYCAN. LO. Tirmizi Tercümesi, c.3, s.229. Ll. Turan,A. (1985); İslamiyette Spor ve Önemi, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları,Ankara. L2. Yılmaz, Ö. (1994); Sünnette Spor, Atatürk Univ., Sos. Bil. Ens. Y.Lisans Tezi,Erzurum. /İOBHME IITMUbl (o63op npoö/ıembi) (blflblpoba M., K d H d u d a m 6 u o /ıo2 u ^ e c K u x HayK, dou,ehm, Hbipabi3 CKOR zo c y d a p cm e e H H a n ikad em un 0 u3u n e ck o ü Ky/ibm ypbi u c n o p m a, z. S u u ik e n VHHOTai4Mfl. AKTya/ibHOM npo6/ıe/vıom b a 3hhom cratbe HB/ıneTCfl 3auj,ma nınu, Kbiprbi3CTaHa o t Heıera/ibHoro skcnopta öpakohbepckm flo6bitbix coko/iob («penet, cancah, 6a/ıo6aH) b crpahbi riepcnfl- Koro 3a/iMBa. OxoTa c xmu,hbimm ntm^amm oflha M3 cambix ı,pebhmx. M3ApeB/ıe oxota c/ıobhefi ntmı,ew 6bma :nocoöom floöblhm OXOTHHHbHX TpOc )eeb, MCKyC- TBOM H pa3b/iemehkiem OflHOBpeMeHHO. Ho He TpaTM/ıa OHa cboero 3Ha4eHi/m n flohbihe. Ceroflm b Mnpe c zıobheki mrnli,efi oxotatch 3HTy3MacTbi ; Kbiprbi3craHe, Ka3axcTaHe, TepMaHMM, flnohmm, İTa/ınM, HcnaHMM, nakkicrahe, Ahmhh, Oö^efluıeHHbix Apa6cKMX 9MnpaTax, BeHrpuM, mmhornx ^pyrnx CTpaHax. Hapoflbi, npo>kmbaıomme Ha Teppi/iTopMM copeıvıehhom Cpe^HeM A3hm m Ka3axcTaHa, abmncb npapoflute/iamm 3Toro BMfla oxotbi. B stom eruohe npo>kmba/ik KOMeBbie n/ıemeha ckotooaob. Konya no öeckpaühhm npocropam crenetf, nyctbihb m rop HayHM/ıncb n p u p y n u T b p y \kmx xm n H b ix ntmi4 /y ıa oxotbi. B HacT0flw,ee BpeM fl, b npe.qe.nax Kbiprbi3CTaH a oxota c /iobhumm ntm j,a- MM COXpaHM^aCb /lmlub B HeKOTOpblX MeCTaX. M cn0 /ib 3 0 B a H n e x m u H b ix n T im 4 e /i0 B e K 0 M b U,e/lflX O XO Tbl M/İM O XO Ta c /iobmmmh n T H u a M u, b o c x o a m t k r / ıy 6 0 K0 M A p e B H O C T M. A p x e o / ıo r n H e - C K n e H axoflkm n 0 K a 3 bib ai0 T, mto Ha E p n T a H C K H x O C T p O B a X C XM lljlh b lm M n T M U a M M O X O TH /lm C b y>ke b 6 p 0 H 3 0 B0 M B e K e. B M e c o n o T a M M M c o K O / im H a a o x o T a 6 b i/ ıa M3 B e c T H a, n o K p a H H e t f M e p e, b VIII B e K e a o h. 3. P a c i4 B e T co ko/im hom o x o T b i b E B p o n e o th o c m tc a n p M M e p H o k XII XVII BeKa/vı, m H a n a / ıo e e b K ak O M -TO M e p e C B «3 a H 0 c K p e c T O B b im M n o x o - AaM M, K o rfla KpecTO H O cı^bi MoryiM 0 3 H a K 0 M H T b ca 107