GELİŞİMİN HIZLANDIRILMASI: ÇOCUĞA KARŞI ŞİDDETLE MÜCADELE KONFERANSI (27-28 Kasım 2012, Ankara) KAPANIŞ BİLDİRGESİ

Transkript

1 GELİŞİMİN HIZLANDIRILMASI: ÇOCUĞA KARŞI ŞİDDETLE MÜCADELE KONFERANSI (27-28 Kasım 2012, Ankara) KAPANIŞ BİLDİRGESİ Çocuğa karşı şiddet teması çerçevesinde uluslar arası perspektiflerin yansıtıldığı iki günlük konferans sürecinde değerli katılımcılar tarafından ifade edilen hususlar değerlendirildiğinde ortaya çıkan görüşler şu şekilde özetlenebilir; - Müreffeh çocuk; hangi toplumunda yaşıyor olursa olsun, müreffeh, mutlu, huzurlu, barış içerisinde yaşanacak bir dünyanın vazgeçilmez bir gerekliliğidir. Çocukların refahının sağlanamaması ise, tam tersi, tüm dünya için sıkıntılı yarınlar ve huzursuz toplumlar anlamına gelecektir. Şiddet ise çocukların refahına yönelik en önemli tehdit unsurudur. Bu bağlamda, dünyanın herhangi bir bölgesinde çocukların şiddete maruz kalması tüm dünyanın sorunudur ve bu sorun elbirliği ile aşılmalıdır. - Çocuklara yönelik fiziksel, duygusal, ekonomik ve cinsel boyutta; ailesi, koruyucu ve eğiticileri, yabancılar ve içerisinde yaşadığı toplum tarafından uygulanan her türlü istismar ve ihmal çocuğa yönelik şiddettir. Bu şiddet bilinen tür ve boyutları yanında; zarar verici nitelikte fiziksel cezalandırma yöntemleri, gereken olgunluğa ulaşmadığı yaşta ve rızası dışında evlendirilme, savaşlarda ve suçta kullanılma, namus cinayetleri, fuhuşta kullanılma, uluslar arası insan ticaretine konu olma, yaşına ve ruhi/bedeni gelişimine uygun olmayan işlerde çalıştırılma gibi muhtelif şekillerde kendisini göstermektedir. Çocuğa yönelik şiddetin her türü ve boyutu yasal olarak tanımlanmalı ve cezai müeyyidesi tayin edilmiş birer suç olarak topluma bildirilmelidir. Belirtilen şiddet türlerinin sınır aşan boyutta işlenen birer suç olarak gerçekleşmesi halinde ise her ülke benzer bir yaklaşımla bu suçu işleyenlere yönelik gereken adil cezai prosedürler uygulanmalıdır. - Çocuğa yönelik şiddetin toplumlardan elimine edilmesinde; faillerin cezalandırmasından önce çocukların şiddete maruz kalma risklerini arttıran faktörler, genelden özele uzanan bir çizgide ele alınmalı ve ortadan kaldırılmalıdır. Bu itibarla; sosyal adaletin temini, yaygın ekonomik gelişme, herkesin rahatça ulaşabildiği eğitim imkânları, birlik-beraberlik duygusunun gelişimi (tutkunluk-social cohesion) ve gelir adaletinin sağlanması çocukları şiddet karşısından güçlendirecek önemli adımlardır. Bu hususlar her toplumun kendi içerisinde atması gereken adımlarla ilgili olduğu gibi küresel bazda da sergilenmesi gereken yaklaşımı temsil etmektedir. Dünyanın herhangi bir ülkesinde doğmuş olmak, hiçbir çocuk için doğuştan büyük bir dezavantaj haline gelmemelidir. Bilinmektedir ki; düşük sosyo-ekonomik seviye çocukları şiddetle karşı karşıya bırakan en önemli risk faktörleri arasındadır. Bu adımlar

2 atılmaksızın alınacak diğer tedbirler uzun vadede çocukları şiddetten koruyamayacak ve refahını temin edemeyecektir. - Toplumsal ve küresel boyutta alınacak tedbirler, önce çocuklar (children first) yaklaşımının bir yansıması olarak, dünyanın herhangi bir köşesinde şiddetin herhangi bir türüne maruz kalan çocukları kısa vadede bu durumdan kurtaracak, orta ve uzun vadede ise koruyacak nitelikte ve uluslar arası işbirliğine dayalı olmalıdır. Bu amaçla ülkeler kendilerini belirli bir zaman diliminde doğrudan etkilemese dahi, bir başka ülke çocuklarına yönelik şiddet eylemlerini ve bu eylemlere zemin hazırlayan risk faktörlerini ortadan kaldırmaya yönelik işbirliğine destek olmalıdır. - Genelden özele doğru ilerleyen önleme yaklaşımları yanında birey düzeyinden başlayarak, aile, okul, sosyal çevre ve toplumun geneline uzanacak bilinçlendirme ve korunma içerikli programlar uygulanmalıdır. Bu programlar çerçevesinde çocukların ve ailelerin şiddete karşı bilinç ve direnç gösterebilme anlamında güçlenmeleri (enpoverment) hedeflenmelidir. - Bütün önleyici çalışmalara rağmen karşılaşılan çocuklara karşı şiddet vakaları için ülkeler sıfır tolerans-(zero tolerence) odaklı bir yaklaşım benimsemelidir. Bu çerçevede ne tür davranışların çocukların istismarı veya ihmali çerçevesinde birer suç kabul edileceği ve bunların ne tür yaptırımlarla karşılaşacakları konusunda etkin bir bilinç oluşturma çalışması yapılmalıdır. Çocuklara karşı şiddet içeren suçların faillerinin yargılanması hızlı yapılmalı ve uygulanacak yaptırımların failleri ıslah edici ve işlenen suçun çocuklarda ve toplumda oluşturduğu zarara orantılı şiddette cezalandırıcı olması sağlanmalıdır. - Çocuklara yönelik şiddet tüm dünyada bilinen tür ve boyutların ötesinde gerçekleşmekte, farklı platform ve şekillerde kendisini göstermektedir. Sanal âlem (dijital dünya) bu kapsamda karşılaşılan en önemli platformdur. Çocukların dijital ortamda istismara uğraması (çocuk pornografisi vb.), internet aracılığı ile istismarlarının kolaylaşması ve uzun vadede sınırsız ve kontrolsüz internet erişiminden dolayı yaşanabilecek olumsuz etkileşimler muhakkak dikkate alınmalı ve bu konuda uluslar arası bir yaklaşım geliştirilmelidir. Bilindiği üzere, dijital dünyada fiziksel sınırlar yoktur. - Ülkeler, meydana gelen şiddet olayları neticesinde mağdur çocukların veya yasal temsilcilerinin; suçlanma, aşağılanma, özel hayatlarına yönelik bir tehdit veya toplumsal bir aşağılanma/dışlanma korkusu yaşamaksızın yasal sistem üzerinden şikayette bulunabilmeleri için gereken en uygun şartları oluşturmalıdır. Bu şartlar çerçevesinde, çocukların maruz kaldığı her tür şiddete açık, yaygın, her kesim için ulaşılabilir ve ikincil travmalara yol açmayacak bir şikayet mekanizması kurulmalıdır.

3 - Çocuklara yönelik şiddete ilişkin yapılacak adli yargılamada; genel yargılama usulleri ile sınırlı kalınarak çocuğu ikincil travmalara sürükleyecek uygulamalardan kaçınılmalı, çocukların yüksek yararının gözetilmesini sağlayacak usullerin benimsenmesi ve çocukların bu süreçlerde bir kez daha mağdur edilmemeleri esas kabul edilmelidir. Çocuk dostu bir yargılama ve yargı dışı destek mekanizması geliştirilmeli ve uygulanmalıdır. - Şiddete maruz kalan çocuklarla doğrudan ve dolaylı olarak çalışan; eğitim, sağlık, kolluk, yargı, sosyal hizmet gibi pek çok sektördeki profesyonellerin çocuğa yönelik şiddet ve şiddet mağduru çocuklara yaklaşım konularında bilinçlenmesi, çocuk koruma sistemi hakkında bilgi sahibi olması ve koordine olarak yürütülmesi gereken çocuk koruma hizmetleri çerçevesinde kendilerinin neler yapması gerektiği konularında bilgilendirilmesi sağlanmalıdır. Bu amaçla süreklilik arz eden bir hizmet içi eğitim standardı geliştirilmeli ve her ülkenin kendi koşulları çerçevesinde uygulanmalıdır. - Çocukların maruz kaldığı şiddet, ülkelerde; sağlık, adalet, kolluk, eğitim, sosyal hizmet birimlerinden sadece birinin sorumluluğuna bırakılamayacak nitelikte, çok boyutlu ve koordine bir yaklaşım gerektiren bir problemdir. Bu itibarla, çocuğa karşı şiddete ilişkin sergilenecek yaklaşım, belirtilen birimlerin tamamını ve ilgili diğer kamu ve sivil toplum örgütlerini kapsayacak etkin bir işbirliği ve koordinasyonla gerçekleştirilmelidir. - Çocuğa karşı şiddet herhangi bir toplumda yaygınlığı ve nedenleri iyi tahlil edilmesi gereken, her toplumda farklı dinamiklerden etkilenen sosyal bir problemdir. Bu hususlara ilişkin doğru bir tahlil yapılmaksızın çocuklara karşı şiddeti önlemeye yönelik geliştirilecek modellerin başarıya ulaşması veya etkinliklerinin değerlendirilmesi çok zor olacaktır. Bu itibarla ülkelerde çocuklara yönelik şiddet olayları ile ilgili (aile içi şiddet ve namus cinayetlerini de kapsayan), cinsiyet, yaş, etnik köken ve coğrafi konum bilgilerine göre sınıflandırılmış istatistik ve kapsamlı sistematik bir veri toplama ve izleme sistemi oluşturmalıdır. Ülkeler bu yöndeki çalışmalarını gerçekleştirirken uluslar arası konsensüs sağlanmış tanımlamaları kullanarak elde ettikleri verilerin uluslar arası seviyede de karşılaştırma ve analiz yapılmasına uygun olmasına özen göstermelidir. Bunun yanında bağımsız bilim adamlarınca yapılacak bilimsel araştırmalar da desteklenmeli ve bu yönde kaynak ayrılmalıdır. - Ülkelerde çocuğa karşı şiddetin önlenmesi yönünde izlenecek ulusal stratejiler ulusal, bölgesel ve yerel makamlar, çocuklarla ve çocuklar için çalışan profesyoneller, akademisyenler, sivil toplum örgütleri ve medya gibi ilgili tüm

4 aktörlerin katılımı ile oluşturulmalı ve tüm tarafların bu stratejinin sahibi olduğu bildirilmelidir. - Şiddet, çocuğu ne kadar etkiliyorsa şiddet mağduru çocuklarla sürekli meşgul olan profesyonelleri de uzun vadede en az o kadar etkilemekte ve muhtelif travmalara maruz bırakmaktadır. Bu itibarla şiddet mağduru çocuklarla çalışan profesyoneller sosyal ve mesleki statüleri itibariyle yüceltilmeli, ekonomik koşulları iyileştirilmeli ve tükenmişlik sendromu (burn out) yaşamamaları için gerekli psikolojik desteğe erişebilmeleri sağlanmalıdır. - Çocuğa karşı şiddetle ilgili doğrudan ve dolaylı olarak çalışan profesyonellerin daha etkin ve verimli çalışmaları için aktif bir bireysel hesap verme (accountability) sistemi uygulanmalı ve çalışanların performansları düzenli olarak denetlenmelidir. Bunun yanında ülkeler sistemlerine ilişkin olarak da düzenli olarak değerlendirme (evaluation) çalışmaları yapmalı ve belirlenen eksiklikler revize edilerek sistemin genel etkinlik ve verimliliği arttırılmalıdır. - Çocuklar yoğun olarak aile çevrelerinde yaşanan şiddet ortamından etkilenmekte ve travmatize olmaktadırlar. Bu itibarla çocuğa karşı şiddetin önlenmesi stratejileri aile içi şiddetin önlenmesi stratejileri ile entegre olarak yürütülmektedir. - Şiddetin herhangi bir türüne maruz kalan bütün çocuklar, fiziksel ve psikolojik anlamda düzelmelerini ve toplumla yeniden bütünleşmelerini sağlayacak önlemlerden yararlanma hakkına sahiptir. Şiddet mağduru çocukların bu mağduriyetlerinin sürekli hale gelmesinin önlenmesi amacıyla rehabilitasyon ve yeniden bütünleştirmeye yönelik hizmetler tüm yönleriyle ele alınmalı, verilen tüm hizmetlerin temel hedefi, çocuğun topluma başarıyla entegrasyonu ve/veya yeniden entegre edilmesi olmalıdır. - Çocuk ve aile politikalarının genel hedefi aileleri, çocuk yetiştirme yeterlilikleri ve yükümlülükleri bakımından desteklemek olmalıdır. Çocukların, özelikle sıfırüç yaş aralığında ailelerinden ayrılmaması önemlidir. Ancak son çare olarak uygulanacak koruyucu mekanizmalar geleneksel kurum bakımı dışında aile odaklı ve toplum temelli alternatifler olmalıdır. - Görülmektedir ki; çocukların şiddet karşısında korunması adına yasal düzenlemeler, bilimsel araştırmalar ve kurumsallaşma adına atılmış önemli adımlar bulunmaktadır. Bütün bunlara rağmen çocukların mağduriyetinin devam etmesi büyük ölçüde toplumun farklı kesimlerinin gereken adanmışlığı

5 (dedication) gösteremiyor olmasıdır. Bu itibarla hepimizin kendi kendimize sorması gereken soru yeterince önemsiyor muyuz- (do we care enough)? olmalıdır. Lütfen yeterince önemseyelim (please let s care enough).