Risk danıflmanlı ve afet sonras ifl süreklili i. Bize ulafl n: ERGO SV ÇRE S GORTA

Transkript

1 Bize ulafl n: ERGO SV ÇRE S GORTA Risk danıflmanlı ve afet sonras ifl süreklili i ERNST & YOUNG defne.aksoy@tr.ey.com ERGOiSViÇRE STANBUL A member of the Insurance Group. A member of the Insurance Group.

2 30 Eylül 2009 De erli yöneticilerimiz, Türkiye nin gelmifl geçmifl en büyük sel felaketlerinden birini yafladık. Telafisi mümkün olmayan can kayıplar yanında ciddi maddi hasarlar da hepimiz için büyük üzüntü kayna oldu. Ancak eminiz ki bu felaketten de hep birlikte el ele, yürek yüre e ç kmas n bilece iz. Her do al afet, tekrarı halinde haz rl kl olman n önemini vurgulayan önemli bir mesajd r. Konularında dünya lideri iki güçlü kurulufl ERGO SV ÇRE Sigorta ve Ernst & Young Türkiye olarak bizler, bu mesajı aldık ve tafl d m z sosyal sorumluluk bilinciyle ortak bir çal flmaya imza attık. Elinizdeki bu kitapç k, özellikle siz de erli yöneticilerimizi, do al afetler ve beklenmedik olaylar karfl s nda izlenmesi gereken yollarla ilgili bilgilendiriyor. Hukuki süreçlerden vergisel düzenlemelere, poliçe içeriklerinden fiyatlandırmalara, risk yönetiminden sigorta bedellerinin do ru tespitine ve ifl süreklili i yönetiminde sigortan n rolü ve önemine kadar birçok önemli konuyu bir arada sunuyor. Risklerinizi yönetmeniz ve ifl süreklili ini sa laman z için yol gösterici olaca n düflündü ümüz bu kitapç n, beklenmedik durumlarda iflinizi ayakta tutman za büyük fayda sa layaca na inan yor; sa l k, baflar ve güven dolu bir yaflam diliyoruz. Thomas Baron Genel Müdür ERGO SV ÇRE Sigorta Osman Dinçbafl Genel Müdür Ernst & Young Türkiye

3 çindekiler fl süreklili i yönetimi A. fl etki analizi B. Risk belirleme ve de erlendirme C. Strateji gelifltirme D. Planlama ve uygulama E. Sürekli aktiviteler fl süreklili i yönetiminde sigortan n rolü ve önemi I. Sigortanın rolü ve önemi II. Sigorta konusunda iflletmelerin dikkat etmeleri gereken noktalar A. Risk analiz ve iyilefltirme B. Sigorta bedellerinin do ru tespit edilmesi C. Do ru teminatlara sahip poliçe seçimi D. Fiyat odaklı de il kapsam ve hizmet kalitesi odaklı seçim yapmak Do al afetlerde zarar gören kurumların, ifl iyilefltirme süreçlerine yönelik önemli hatırlatmalar I. Hukuksal süreçlere dair hatırlatmalar A. Türk Ticaret Hukuku B. Sigorta Hukuku C. dare Hukuku II. Vergisel süreçlere dair hatırlatmalar A. Yasal defter ve belgelerin yok olması B. Beyanname verme ve ödeme sürelerinin uzaması C. Zayi olan mallara iliflkin takdir komisyonuna baflvuru D. Fevkalade amortisman uygulaması E. Vergi borçları ile cezaların terkini III. Operasyonel ifl süreçleri ve bilgi sistemlerine dair hatırlatmalar

4 fl süreklili i yönetimi

5 I. fl süreklili i yönetimi fl süreklili i, özet bir tanımla yaflanabilecek iflletmenin risk yönetimi çalıflması olarak Bu aflamada ayrıca yaflanabilecek herhangi bir halde tozlu raflarda yerini alan ve gerçekten ihtiyaç herhangi bir felaket sonrasında kurumların tanımlamak gerekir. Ço u kez farklı adlandırılsa felaket sonrasında kritik ifl süreçlerinin devam duyuldu unda hiçbir ifle yaramayan bir klasör (iflletmelerin) hayati fonksiyonlarını devam ettirmeye da temel olarak 4 alt aflamadan oluflur: etmesine yönelik tüm hazırlıklar yazılı hale getirilir. olmanın ötesine geçmeyecektir. fl süreklilik yönelik hazırlıkların yapılması ve uygulanmasıdır. Görevlerin belirlenmesi, e itimlerin verilmesi, ifl yönetimi yaflanabilecek bir felaket sonrasında Amacı, her durum ve flartta iflletmelerin itibarını, 1) Risk Analizi: flletmenin karflılaflabilece i tüm süreklili ini sa lamaya yönelik para, yedek kritik süreçlerin devam etmesine yönelik olarak güvenilirli ini, rekabet gücünü, kârlılı ını ve en risklerin belirlenmesi ekipman, donanım, belge ve di er kaynakların hazırlanır. Ancak faydaları bununla sınırlı de ildir. önemlisi varlı ını devam ettirmektir. Genel olarak 2) Risk De erlendirme: Her bir riskin olasıl k ve nasıl temin edilece i detaylandırılarak teorik hazırlık Bu hazırlık ve çalıflmaların yapılması aynı zamanda 5 ana adımdan oluflur. Geliflen ve de iflen flartlara etkilerinin de erlendirilmesi tamamlanır. Ancak bu hazırlıklar test ve tatbik normal çalıflma düzenindeki aksaklıkları tespit göre bu adımlar sürekli yenilenerek güncel ve 3) Risk yilefltirme: Risklerin olasılık ve etkilerini edilmeden gerçekten uygulanabilir olup olmadıkları etmekte, hizmet ve süreçlerin iyilefltirilmesinde etkili kalmaları sa lanır. azaltma ve mümkünse ortadan kaldırma anlaflılamaz. Bu nedenle bu aflamanın en önemli pek çok ikincil fayda sa layacaktır. fl süreklilik yöntemlerinin belirlenmesi içeriklerinden biri de test ve tatbikatların yapılması yönetimi kavramını bünyelerinde oturtmufl fl etki analizi ( EA) Risk belirleme ve de erlendirme (RBD) 4) Risk Transferi: Ortadan kaldırılamayan ya da olasılık ve etkileri kabul edilebilir düzeye gelmeyen ve sonuçlarına göre eksikliklerinin tamamlanmasıdır. Test senaryolar n n, ifl süreklili i planlar n n etkinli i iflletmelerin felaket sonrası dönemlerden normal faaliyet koflullarına geri dönüflü de bu konuda Strateji gelifltirme (SG) Planlama ve uygulama (PU) Sürekli aktivitiler (SA) risklerin transfer yöntemlerinin belirlenmesi. C. Strateji gelifltirme: lk iki adımda edinilen bilgiler yardımıyla bu adımda ve çal flabilirli ini de erlendirebilecek flekilde oluflturulmas son derece önemlidir. Tam/dar kapsaml, masa bafl test, simülasyon testi gibi farkl test metodlar bulunmaktad r. Unutulmamal d r ki, gerçekçi hazırlıksız firmalara oranla kıyaslanmayacak kadar hızlı olmaktadır. fl Süreklilik Planlar nda belirlenen kritik sistemler ve süreçler do rultusunda Felaket Kurtarma Planlar gelifltirilmelidir. Bu planlar n fl Süreklili i A. fl etki analizi: flletmelerin tüm operasyon, faaliyet ve ifllemleri gözden geçirilerek her birinin iflletme açısından önemi, durmasına tahammül süreleri, etkiledi i di er ifl süreçleri gibi konular analiz edilir ve kritik ifl flirketin ifl süreklilik stratejileri belirlenir. Bunun için kritik süreçlerin durması halinde ortaya çıkacak maddi ve manevi zararlarla, risklerin olasılık ve etkilerini azaltmaya yönelik yapılacak çalıflmaların, risk transfer yöntemlerinin fayda - maliyet analizleri yapılır. Bu analizler sonucunda ifl süreklilik yönetimi olmayan ve felaket halindeki durum göz önüne al narak haz rlanmayan test, amaca hizmet etmeyecektir. Örnek olarak, kritik personel listesindeki kiflilerin felaket an nda yerinde olmamas durumunda di er personelin ilgili aktiviteleri gerçeklefltirebilmesi de erlendirilmelidir. Planlar ndan temel fark, Bilgi Sistemleri ne odaklanm fl olmas d r. Bilgi Sistemlerinin eriflebilirli i felaket sonras nda flirketin ifllemlerine devam edebilmesi aç s ndan önem tafl maktad r. Bu amaçla verilerin yedeklenmesi gerekmektedir. Yedeklerin ayn risk alan nda saklanmamas na (Ayn binada / semtte) süreçleri tespit edilir. Bu süreçler bir iflletmenin itibar, güvenilirlik, kârlılık gibi temel de erleri açısından kesintiye u ramasına en az tahammül edilebilecek süreçlerdir. Ayn zamanda hukuki ve ana stratejilerine karar verilir. D. Planlama ve uygulama: Bir önceki adımda belirlenen genel stratejiye uygun E. Sürekli aktiviteler: Her gün de iflen altyapı, ifl yapma flekilleri, teknoloji ve en önemlisi de sürekli farklılaflan riskler dikkat edilmelidir. fl Süreklilik Planlar nda tespit edilen gereksinimler do rultusunda belirlenen donan mlar n da yedeklerinin ayr bir çal flma alan nda bulundurulmas felaket sonras kurtarma operasyonel riskler de önem tafl maktad r. olarak planlama ve uygulama esasları belirlenip nedeniyle ilk 4 aflamada gerçeklefltirilen tüm ifllemlerine olanak sa layacakt r. Burada dikkat B. Risk belirleme ve de erlendirme: Günümüzde sıradan bir iflletmenin bile 400'den fazla uygulamaya geçilir. lk ve en önemli adım karar verilen stratejiye uygun risk iyilefltirme ve risk transferi yöntemlerinin uygulanmasıdır. Bu sayede çalıflmalar bir süre sonra güncelli ini ve etkinli ini kaybedecektir. Bu nedenle bir iflletmenin ifl süreklilik yönetiminin en önemli özelli i döngüsel edilmesi gereken husus tüm sistemlerin de il kritik sistemlerin yedeklenmesi ve öncelikler do rultusunda sistemlerin aya a kald r lmas n n riskle karflı karflıya oldu u bilinmektedir. Bu öncelikle kritik süreçlerin kesintiye u rama bir yapıda geliflen ve de iflen flartlara uygun olarak hedeflenmesidir. Bu, iflletmelere maliyet ve zaman nedenle risk belirleme ve de erlendirme aflamasını olasılıkları azaltılmıfl olur. sürekli revize edilmesi, canlı tutulmasıdır. Aksi avantaj sa layacakt r. 6 7

6 fl süreklili i yönetiminde sigortan n rolü ve önemi

7 I. Sigortanın rolü ve önemi Sigorta flirketleri, ifl süreklili inin en önemli adımlarından biri olan risk belirleme ve de erlendirme konusunda müflterilerinin en önemli partnerleridir. Özellikle bünyelerinde profesyonel risk mühendisi bulunduran sigorta flirketlerinin, müflterilerinin risklerinin belirlenmesinde ve bu risklerin olasılık ve etkilerini azaltacak yöntemlerin tespit edilip uygulanmasında çok önemli katkılar sa layaca ı mutlaka bilinmesi ve faydalanılması gereken bir iflbirli i imkanıdır. fl süreklili i açısından sigortanın asıl önemli fonksiyonu ise kesinlikle vazgeçilmez ve alternatifsiz bir risk transfer yöntemi olmasıdır. Etkin bir ifl süreklilik yönetimi için sigortalanmıfl olmak de il do ru sigortalanmıfl olmak gereklidir. Bu nedenle, iflletmenin sigorta konusundan sorumlu her yöneticisinin mevcut sigorta ihtiyacını ve mevcut poliçelerini afla ıdaki konular üzerinden kontrol etmesi ve ihtiyaç varsa gerekli revizyonları yaptırması çok önemlidir. flletmelerin faaliyetlerini kesintiye u ratabilecek bir felaket sonrasında hem kritik ifl süreçlerini devam ettirmek hem de normal çalıflma flartlarına geri dönmek için gereken en önemli ihtiyaçlardan biri maddi güç ve nakit paradır. Sigorta bu ihtiyacı en hızlı ve etkili flekilde sa layacak yöntemdir. Yaflanacak felaketin hemen sonrasında iflletmeler gerek yasal yükümlülüklerini yerine getirmek gerekse itibar, güvenilirlik ve varlıklarını devam ettirmeye yönelik adımlarını bu kaynak yardımıyla çok daha kolay atabileceklerdir. Böyle bir aflamada sigorta deste i olmayan firmaların sadece ifl sürekliliklerini de il varlıklarını da tehlikeye atacakları son derece yüksek bir ihtimaldir. II. Sigorta konusunda iflletmelerin dikkat etmeleri gereken noktalar A. Risk analiz ve iyilefltirme Risk yönetimi kurumların üzerinde tutmak istemedi i riskleri transfer etmelerinin bir yöntemi oldu u gerçe inden hareketle her kurumun do ru poliçeleri satın almasının ilk adımı risk analiz ve iyilefltirme çalıflmaları olmalıdır. Kurumlar bu çalıflmalar için profesyonel danıflmanlardan yararlanabilecekleri gibi bizzat Bünyelerinde profesyonel risk mühendisi bulunduran sigorta flirketleri müflterilerine bu hizmeti bedelsiz olarak vermektedir. Ancak kim tarafından yapılırsa yapılsın sigortalının içerisinde yer almadı ı bir risk analiz çalıflması sa lıklı sonuç vermeyecektir. Bu çalıflmanın en önemli amacı kurumların karflılaflabilme olasılıkları en yüksek riskleri ve kendileri için etkileri en yıkıcı olan riskleri tespit etmeleridir. Bu sayede karflılaflma olasılıkları ve muhtemel sonuçları önemli olmayan risklere karflı bofluna teminat alarak gereksiz prim ödemenin önüne geçecekleri gibi gözden kaçabilecek çok önemli riskleri tespit etmeleri ve ihtiyaçları olan do ru poliçeyi almaları da mümkün olabilecektir. Örne in bir binanın 5. katında faaliyet gösteren bir firmayla girifl katında yer alan bir firmanın aynı sel riskine maruz kalmas ya da yaflanabilecek bir selden aynı zararı görmesi çok düflük bir ihtimaldir. Risk analizinin bir baflka faydası da iflletmelerin olasılık ve etkileri yüksek risklere karflı önlem almalarını sa lamaktır. Deprem gibi bazı risklerin olasılı ını azaltmak mümkün olmasa da alınacak önlemlerle (binaların depreme karflı güçlendirilmesi vb.) etkilerini yani iflletmeye verebilece i zararları azaltmak mümkündür. Oysa yangın gibi sigortanın ana branfllarından biri olan çok tehlikeli bir riskin hem olasılı ını hem de muhtemel zararlarını azaltmak mümkündür. Peki iflletmeler risklerini azaltacak önlemlere para harcayacaksa sigortaya neden gerek var? Pek çok iflletme sahibi ve yetkilisinin aklına gelen bir soru sigorta konusunda yapılan en büyük hataların baflında gelmektedir. Sigorta bir hasar sonrasında sadece maddi kayıpları karflılayan bir risk transfer yöntemidir. Oysa yaflanan her hasar sonucunda iflletmeler maddi kayıpların dıflında zararlarla da karflılaflmaktadır. tibar, rekabet gücü, moral kayıpları gibi örnekler verilebilecek bu kayıpların iflletmelerde yol açaca ı zararları azaltmak için tek yöntem risk azaltıcı önlemler almaktır. Bu durum aynı zamanda iflletmenin sigortalanma cazibesini ve dolayısıyla sigorta primlerini de azaltacaktır. Üstelik her hasarın sonucunda ifl durması ve dolayısıyla kâr kaybı meydana gelmektedir. Henüz Türkiye de çok az iflletmenin satın aldı ı ifl durması, kâr kaybı poliçeleri olmayan bir iflletme faaliyetine devam edemedi i hergün için elde edece i kâr n kaybedecektir. B. Sigorta bedellerinin do ru tespit edilmesi Sigorta poliçesi tanzim edilmesi aflamasında yaflanan en büyük sorunlardan birisi sigorta bedelinin do ru tespit edilmesidir. Kimi zaman sigortalının, aracı kurumun ve sigorta flirketinin belirledikleri bedeller uyuflmazlık gösterebilmekte ve bu durum müflterinin ma dur olmasına sebep olabilmektedir. sigorta flirketlerinden de destek isteyebilirler

8 Bilinmesi gereken en önemli konu sigortanın hasar olması durumunda sadece gerçek de eri ödedi idir. Bu nedenle sigorta bedelinin gerçek de erden yüksek gösterilmesi (aflkın sigorta) sadece prim kaybına neden olur. Az prim ödemek için sigorta bedelinin düflük gösterilmesi (eksik sigorta) ise hasarın yasalar gere i eksik ödenmesine yol açaca ından müflteri açısından çok daha tehlikeli bir durumdur. Sigorta bedeli konusunda yanlıfl bilinen kavramlardan birisi de bina bedel hesabıdır. Ço u sigortalı için bina bedeli ifadesi, emlak bedeli yani o binanın bugün satılsa edece i bedeldir ki bu yaklaflımla farklı semtlerde bulunan aynı yapı özelliklerine sahip binaların de erleri çok farklı olabilir. Oysa ki, sigortacılık açısından bina bedeli, binanın yeniden infla edilmesi için gerekecek maliyettir. Emlak de eri açısından önemli olan semt, konum, muhit, manzara gibi kavramlar bu açıdan bir fley ifade etmemektedir. C.Do ru teminatlara sahip poliçe seçimi Özellikle küçük ve orta ölçekli iflletmeler, sigorta poliçesi satın alırken, standart ve iste e ba lı olarak poliçeye dahil edilebilen teminatlar hakk nda bilgi sahibi olmal ve ihtiyacı olan teminatları mutlaka almalıdır. Her sigorta flirketi iflletmelerin ihtiyaçlarına yönelik bir çok farklı riske karflı teminat içeren paket poliçeler oluflturmufllardır ancak bir flirketin ne ölçüde ve hangi teminatlara karflı sigortalanması gerekti i konusunda en do ru kararı sigortalının kendisi verecektir. Sigortalı kendisini bu kararın dıflarısında bırakmamalı, ne satın aldı ını bilmeli ve ona göre hareket etmelidir. Örne in, sigortalı sadece maddi zararını karflılayan bir poliçe satın aldı ında, maddi zararı neticesinde oluflacak finansal kaybını teminata dahil etmediyse, zararını tam olarak karflılayamayacak ve ma dur duruma düflecektir. Bir di er örnek olarak 1999 depreminde, pahalı bir iste e ba lı olarak satın alınabilen teminat olması nedeniyle, deprem teminatını yangın poliçelerine dahil etmeyip, deprem sonrası ma dur olan sigortalılar gösterilebilir. Günümüzde sigortalanabilir kavramlar sadece elle tutulup, gözle görülebilen olmaktan çıkmıfl olup, sorumluluk sigortaları da çok önemli bir hal almıfltır. Sigortalı, aracıyla yapaca ı ve hatalı oldu u bir kazada karflı tarafa zarar vermesi neticesinde, çok ciddi tazminatlar ödeme durumunda kalabilmektedir. Dolayısıyla sigortalı, sigorta yaptırırken, öngörülerini do ru yapmalı ve neyi satın alıp, neyi almasına gerek olmadı ına çok büyük bir dikkatle karar vermelidir. D.Fiyat odaklı de il, kapsam ve hizmet kalitesi odaklı seçim yapmak Modern tüketim alıflkanlıkları, satın alınan ürün veya hizmetlerin öncelikli olarak fiyatlar n n karflılafltırması ile de erlendirilmesi e ilimindedir. Bazılarında bu e ilimin do rulu u kabul edilebilir olmakla beraber, salt fiyata dayalı alım yapmak ço u zaman olumsuz sonuçları da beraberinde getirmektedir. Bu durum sigortacılıkta da böyle olup, flirketlerin prim bazlı rekabet anlayıflları sigortalılara da benzer flekilde etkilemektedir. Oysa ki bir sigorta poliçesi satın alırken, fiyat dıflında bakılması gereken pek çok unsur bulunmaktadır. Özellikle flirketlerin benzer sektör ya da faaliyet kolları için hazırladıkları paket poliçeler birbirine benzer göründükleri ya da bilindikleri halde içeri inde birbirinden çok farklı özellikler içerebilmektedir. Örne in: Özel flartlar Teminat kapsamı & geniflli i Sigorta bedelleri Verilen / verilmeyen teminatlar Muafiyetler Koasürans oranları Sigorta süresi Sigortalı, farklı flirketlerden aldı ı teklifleri karflılafltırırken, fiyat haricinde muhakkak bu hususları da incelemeli ve kararını buna göre vermelidir

9 Do al afetlerde zarar gören kurumların, ifl iyilefltirme süreçlerine yönelik önemli hatırlatmalar

10 I. Hukuksal süreçlere dair hatırlatmalar A. Türk Ticaret Hukuku Ticari defterlerin ziya : Türk Ticaret Kanunu'nun 68/IV. maddesi uyarınca, tacir, saklamakla yükümlü oldu u ticari defterlerin bir afet sırasında zayi olması halinde, ziyaı ö rendi i tarihten itibaren on befl (15) gün içinde, iflletmesinin bulundu u yerin ticaret mahkemesinden defterlerinin zayi oldu una dair tespit belgesi istemelidir. Aksi halde tacir, ticari defterlerini ibrazdan kaçınmıfl sayılabilir. Belirtilen süre hak düflürücü süre niteli inde olup, bu süre içerisinde tespit belgesi almayan tacir, zayiatı baflka surette ispatlayamayacaktır. B. Sigorta Hukuku Mal sigortası: Türk Ticaret Kanunu'nun maddesi ile sigorta ettirene bir ihbar külfeti yüklenmifltir. Buna göre, sigorta ettiren, sigortanın taalluk etti i rizikonun gerçekleflti ini haber aldı ı tarihten itibaren befl (5) gün içinde sigortacıya haber vermeye mecburdur. Kifli bu madde gere ince ihbar külfetini kasten yerine getirmemifl ve ihbarda bulunmamıfl ise sigorta haklarını kaybeder. Sigorta bedeli tespiti: Tazmini lazım gelen sigorta bedeli tespiti, Türk Ticaret Kanunu maddesi uyarınca, sigorta olunan menfaatin rizikonun gerçekleflti i zamandaki de erine göre tespit olunur. Sigorta olunan menfaatin kısmen telefi halindeyse tazminat miktarı, aksine bir mukavele mevcut de ilse, sigorta bedelinin tamamına olan nispetine göre tayin olunur. Afet sonucu u ranılmıfl olan zararın tespitinde, mahkemeye baflvurularak tespitin bilirkifli aracılı ıyla yaptırılması tavsiye olunur. Sigorta edilen malın de eri: Sigorta edilen malın de erini ispat külfeti, Türk Ticaret Kanunu'nun maddesi ile sigorta ettirene yüklenmifltir. Buna göre, sigorta bedeli sigorta poliçesinde gösterilmemifl ise sigorta ettiren kimse, bu malın rizikonun gerçekleflti i andaki de erini ispata mecburdur. Buna ek olarak, sigorta edilen malın de erinin poliçede gösterilenden az oldu unu iddia eden sigortacı, bunu ispata mecburdur. De er hakkında taraflar her türlü delili gösterebilirler. C. dare Hukuku Afet bölgelerinde yapılacak teknik ifller: sayılı Umumi Hayata Müessir Afetler Dolayısıyla Alınacak Tedbirlerle Yapılacak Yardımlara Dair Kanun'un 13. maddesi uyarınca, mar ve skân Bakanlı ı'nca kurulacak fen kurulları, afetin meydana geldi i arazinin durumu ile bütün yapılar ve kamu tesisleri incelenerek, hasar tespit raporu düzenlenir. Arazinin tehlikeli durumu ve binaların hasar bakımından derhal yıktırılması ve boflaltılması gerekenler, o il ve ilçenin en büyük mülkiye amirine ayrı bir raporla belirtilir. Bu makamlarca bu tipteki binalar derhal boflalttırıl r. dari hasar tespit raporuna itiraz prosedürü ve süreler: sayılı Umumi Hayata Müessir Afetler Dolayısıyla Alınacak Tedbirlerle Yapılacak Yardımlara Dair Kanun'un 13/3. maddesi uyarınca, mar ve skân Bakanlı ı'nca kurulacak fen kurulları tarafından yıkılması gerekti ine karar verilen gayrimenkuller için en çok üç (3) gün süre verilerek tehlikenin giderilmesi talebi, sahiplerine bildirilir. Mahallinde sahibi bulunmadı ı takdirde durum, mahalli vasıtalarla ilan edilmek suretiyle, bildiri yapılmıfl sayılır. Mal sahibi veya vekili, bu bildiriye karflı üç (3) gün içinde yetkili idare kurullarına itiraz edebilir. dare kurulları bu itirazı en geç üç (3) gün içinde inceler ve karara ba lar. Süresinde itiraz olunmayan yahut itiraz olunup da idare kurullarınca yıkılması onaylanan binaları mal sahibi yıkmadı ı takdirde bu binalara el konularak yıkma parası yıkıntıdan elde edilecek malzeme bedelinden ödenmek üzere, mahallin en büyük mülki amirinin emri ile yıktırılır. Yapılacak asıl ifllemlere esas olmak üzere, fen kurulları ( mar ve skân Bakanlı ı) tarafından düzenlenen teknik mahiyetteki hasar tespit raporlarına mahalli ilan tarihinden itibaren otuz (30) gün içinde itiraz edilebilir ve hasar tespit raporları ancak asıl ifllemlerle birlikte dava konusu edilebilir. Gayrimenkulleri kesin bir flekilde hasarsız olarak tespit edilenlerin veya hasar tespiti hiç yapılmayanların, yargı yoluna gitmeden önce, mahalli ilan tarihinden itibaren otuz (30) gün içinde ilgili idareye baflvurmaları zorunludur. Hasar görmüfl fakat ıslahı mümkün olan binaların fen kurullarının gösterece i flartlara göre tamiri yapılıncaya kadar içine girilmesine ve oturulmasına izin verilmez. Bu binalar bir (1) yıl içinde tamir ettirilmedi i ve itiraz da olmadı ı takdirde yıktırılır. tiraz halinde, bu itiraz söz konusu mahalli idare kurullarınca befl (5) gün içinde incelenir ve karara ba lanır. tiraz sebepleri yerinde görüldü ü takdirde süre altı (6) ay daha uzatılır. dari kıymet takdiri raporu ve itiraz: sayılı Umumi Hayata Müessir Afetler Dolayısıyla Alınacak Tedbirlerle Yapılacak Yardımlara Dair Kanun, 17. maddesinde idari kıymet takdiri raporu ve rapora itiraz prosedürünü düzenlenmektedir. Buna göre, afet gören yerlerde hasara u rayan kısımlar içinde bulunan taflınmaz mallar ile yine aynı yerde, üzerine bina yaptırılmak üzere mar ve skan Bakanlı ı'nca tespit edilen taflınmaz malların kıymetleri takdir olunur. (Yeniden yerleflme yapılamayacak afet yerlerindeki taflınmaz mallar için kıymet belgesi düzenlenemez.) Bu kıymetlere göre taflınmaz mallar için birer kıymet belgesi tanzimine ve bu belgelerin sahiplerine verilmesi karflılı ında sözü geçen taflınmaz malları Hazine adına tescil ettirmeye mar ve skân Bakanlı ı yetkilidir. Takdir edilen kıymete karflı ilan süresinin bitiminden itibaren yedi (7) gün içinde taflınmaz malın bulundu u yerdeki Asliye Hukuk Mahkemesi'nde dava açılabilir

11 II. Vergisel süreçlere dair hatırlatmalar Vergi mevzuatında deprem ve sel gibi do al afetler ile yangın nedeniyle ortaya çıkan kayıplarla ilgili olarak bazı vergisel kolaylıklar B. Beyanname verme ve ödeme sürelerinin uzaması kullanılamaz hale gelmifl veya kaybolmufl olan mükelleflerin, bu iktisadi kıymetlerin u radı ı de er kaybını gider olarak kayıtlar na D. Fevkalade amortisman uygulaması yer almaktadır. Afla ıda, bu gibi felaketlere maruz kalan mükellefler tarafından bu vergisel kolaylıklardan yararlanabilmeleri için yapılması gereken ifllemler ile vergi idaresine yapılacak bildirimler hakkında kısa açıklamalar yer almaktad r. Bu ifllemler hakk nda önceden bilgi sahibi omak, gerekli mercilere çok yo un baflvuru yap lan bu ola anüstü dönemlerde, ifllemlerinizin h zl sonuçlanmas n sa layacakt r. Bu nedenle bu bilgileri her zaman sizin ve iflletmenizde yetkili kiflilerin kolay ulaflabilece i yerde bulundurman z önemlidir. A. Yasal defter ve belgelerin yok olması Sayfa 16 da Türk Ticaret Kanunu uyarınca, tacirin, saklamakla yükümlü oldu u ticari defterlerin bir afet sırasında zayi olması halinde, ziyaı ö rendi i tarihten itibaren on befl (15) gün içinde, iflletmesinin bulundu u yer ticaret mahkemesinden defterlerinin zayi oldu una dair tespit belgesi istemesi gerekti i belirtilmifltir. Mahkemenin zayi olan defter ve belgelere iliflkin olarak vermifl oldu u tespit kararının mükellef tarafından dilekçe ekinde ba lı oldu u vergi dairesine teslim edilmesi gerekmektedir. Deprem ve sel gibi do al afetler ile yang n nedeniyle kay plar oluflan mükelleflerin, beyanname verme ve bu beyannamelerde beyan edecekleri vergileri ödeme süreleri, Maliye Bakanlı ı nca uygun görülmesi halinde, belirlenecek süre kadar uzatılabilmektedir.bu uygulamadan yararlanmak isteyen mükelleflerin, ba lı oldukları vergi dairesine bir dilekçe ile baflvurmaları ve baflvuru sırasında maruz kald klar afetlerden zarar gördüklerini ispat eden belgeleri (itfaiye raporu ve polis tutana gibi) ibraz etmeleri gerekmektedir. C. Zayi olan mallara iliflkin takdir komisyonuna baflvuru 1. Gider kaydı Yang n, deprem ve su basmas gibi afetler nedeniyle iktisadi kıymetlerinde önemli bir azalıfl meydana gelen mükellefler bu iktisadi kıymetlerini Vergi Usul Kanunu'nun 267 ve 278. maddelerinde yer alan hükümler kapsamında de erlemeye tabi tutabilmektedirler. Buna göre maruz kal nan afetlerde iflletmelerindeki mallar ile makine, demirbafl veya taflıt gibi amortismana tabi iktisadi kıymetleri almaları mümkün bulunmaktadır. Bunun için mükelleflerin hasar görme yada kaybolma nedeniyle kısmen veya tamamen de erini yitiren mal ve amortismana tabi iktisadi kıymetlerin de erini Takdir Komisyonu aracılı ıyla tespit ettirmeleri gerekmektedir. Takdir Komisyonu kararı için mükellefler ba lı bulundukları vergi dairelerine yazılı olarak baflvuracaklardır. Bu baflvuru dilekçesine ayrıca afete maruz kalındı ını tevsik eden belgelerin (itfaiye raporu, polis tutana ı gibi) eklenmesi gerekmektedir. Vergi dairelerince bu talep ilgili Takdir Komisyonu Baflkanlıklarına gönderilerek hasar gören varlıkların de erlemesinin yapılması sa lanacaktır. 2. KDV düzeltmesi Katma De er Vergisi Kanunu nun 30. maddesi uyarınca zayi olan malların alıflında ödenen KDV'lerin düzeltilmesi gerekmektedir. Ancak aynı maddede deprem veya sel dolayısıyla zayi olan malların alıflında ödenen KDV'lerin indirilebilece i hükmü yer almaktadır. Bu hüküm uyarınca yaflanan afetlerde zayi olan mallarla ilgili olarak Takdir Komisyonu kararı alınması durumunda, bu malların alımında indirilmifl olan KDV'lerle ilgili herhangi bir düzeltme ifllemi yapılmayacaktır. Vergi Usul Kanunu'nun 317. maddesinde yang n, deprem ve su basmas gibi afetler neticesinde de erini kısmen veya tamamen kaybeden makine, demirbafl gibi amortismana tabi iktisadi kıymetler için fevkalade amortisman uygulanabilece i hükmü yer almaktadır. Bu hüküm uyarınca, yaflanan afetler nedeniyle sahip oldukları amortismana tabi iktisadi kıymetleri zarara u rayan mükellefler isterlerse bu sabit kıymetleriyle ilgili olarak Maliye Bakanlı ı na baflvurarak fevkalade amortisman talebinde bulunabileceklerdir. Talebin Bakanlık tarafından uygun görülmesi halinde, bu kıymetler için belirlenen oranda (ilgili sabit kıymetin durumuna göre % 100'e kadar) fevkalade amortisman ayrılması mümkündür. Fevkalade amortisman imkanından yararlanmak isteyen mükelleflerin ba lı bulundukları vergi dairelerine dilekçe ile baflvurmaları ve bu dilekçeye fevkalade amortisman uygulamak istedikleri iktisadi kıymetlerin listesi ile yang n, deprem ve su basmas gibi afetlere maruz kalındı ını tevsik eden belgeleri (itfaiye raporu, polis tutana ı gibi) eklemeleri gerekmektedir

12 III. Operasyonel ifl süreçleri ve bilgi sistemlerine dair hatırlatmalar E. Vergi borçları ile cezaların terkini Vergi Usul Kanunu'nun 115. maddesinde, yang n, yer sars nt s, yer kaymas, su basmas, kurakl k, don, muzir hayvan ve haflarat istilas ve buna benzer afetler nedeniyle varlıklarının belli bir oranını kaybetmifl olan mükelleflerin vergi borç ve cezalarının silinmesine imkan veren hüküm bulunmaktadır.bu hüküm uyarınca yaflanan afetlerden dolayı varlıklarının en az üçte birini kaybeden mükelleflerin, bu afetin zarar verdi i gelir kaynakları ile ilgili bulunan vergi borçları ve cezaları, zararla uyumlu olmak üzere Maliye Bakanlı ı'nca kısmen veya tamamen silinebilir. Zarar derecesi ve ilgili bulundu u gelir kayna ı Mahalli idare heyetleri tarafından tespit edilecektir. Bunun için de mükelleflerin ba lı bulundukları vergi dairesine dilekçe ile baflvurmaları ve bu dilekçeye afete maruz kalındı ını tevsik eden belgeleri (itfaiye raporu, polis tutana ı gibi) eklemeleri gerekmektedir. Felaket sonrasında kısmen hasar gören, kaybolan veya eriflilemez duruma gelen fiziksel ve/ veya bilgi varlıklarının tespitinde, yerine konulmasında (geri dönüfltürülmesinde) flu unsurlar dikkate alınmalıdır. Bilgi sistemleri veya hazır basılı formlar üzerinden takip edilen süreçlerin felaketten etkilendi i durumlarda, ilgili sistemler tekrar aya a kaldırılana kadar geçen sürenin olabildi ince kontrollü takip edilmesi, kayıtlarının ve hesaplarının do rulu u ve tamlı ı açısından önem teflkil etmektedir. Bu amaçla, bilgisayar sistemlerinin olmadı ı durumlarda gerçekleflen ifllemler kayıt altına alınmalı, daha önceden sistemler tarafından yapılan otomatik kontroller (yazım kontrolü, hesaplama / onay ifllemleri vb.) elle gerçekleflece inden, oluflabilecek operasyonel/insani hatalara karflı yeni ek kontroller gelifltirilmelidir. kinci onay mekanizmasının eklenmesi, gün sonu dip toplam kontrolleri, yapılan ifllemlerde örneklem yolu ile seçilen kayıtların kontrol edilmesi, depo sayımı bu yöntemlerden bazılarıdır. Geri dönüflüm sürecinde, ka ıt veya dijital ortamda tasarlanmıfl, ihtiyacı karflılayan formlar/taslak dokümanlar kullanılması, geriye dönük olarak ifllemlerin sistemlere aktarılabilmesine olanak sa layacaktır. Geçici olarak tasarlanmıfl ka ıt veya dijital dokümanların güvenli bir ortamda tutulması, izinsiz ve kontrolsüz de iflikliklere karflı korunması, her de ifliklik sonrası versiyonlanması ve en son güncellemelerin kayıt altına alınması gerekmektedir. Örne in, ortak kullanılan bir dosyanın en son kimin tarafından güncellendi i veya o an kimde oldu u, güncellenip güncellenmedi i gibi maddi ve operasyonel kayıplara yol açabilecek karıflık durumlarla karflılaflılabilir. Sistemlerin aya a kaldırılması sürecinde, verilerin sistemlere aktarılması sırasında bütünlük ve do ruluk kontrolleri yapmak olası hataları engelleyecektir. fiirket bilgileri, personel bilgisi gibi bilgi varlıklarının (e er varsa) yedek sistemlerden geri dönüfltürülmesinde en son yedek alınan süre ile güncel durum arasındaki farklılaflmaların tespit edilmesi gerekmektedir. Sistemlerin yedekleri (e er sürekli bir yedekleme sistemi yok ise), felaket olufltu u andaki durumu de il, 1-2 hafta önceki durumu yansıtıyor olabilecektir. (Örne in: 1 hafta önde yapılan sevkiyat veya ödeme bilgisi, 2 hafta önceki yedeklenen veriler geri dönüfltürüldü ünde, sistemde gözükmeyecektir.) Bu tür farklılıkların tespit edilmesi ve kontrollü bir flekilde de iflikliklerin kayıtlar üzerine yansıtılması ve güncel duruma getirilmesi gerekmektedir. Bilgi sistemlerinin yeniden kurulması ve aya a kaldırılması sırasında, daha önceden sistemler üzerine tanımlanmıfl olan (konfigüre edilmifl) flifre kontrolleri ve çeflitli güvenlik kontrolleri (herkesin her yere eriflememesi vb.) tekrar hayata geçirilmelidir. Aksi taktirde, personel maafl bilgileri, sözleflme bilgileri ve müflteri bilgileri gibi hassas ve kritik bilgiler sistemle geri dönüfltürüldü ünde tehdit altında olacaktır