TÜRKİYE DE KAMU HARCAMALARININ EKONOMİK BÜYÜME VE YATIRIMLAR ÜZERİNE ETKİLERİNİN ANALİZİ ( )
|
|
- Volkan Bilici
- 6 yıl önce
- İzleme sayısı:
Transkript
1 Ege Akademik Bakış / Ege Academic Review 8 (1) 2008: TÜRİE DE AMU HARCAMAARININ EONOMİ BÜÜME VE ATIRIMAR ÜZERİNE ETİERİNİN ANAİZİ ( ) THE ANASIS OF THE IMPACTS OF PUBIC EXPENDITURES ON ECONOMIC ROWTH AND INVESTMENTS IN TURE ( ) Doç. Dr. N. Oğuzhan Alay, Ege Üniversiesi, İkisadi ve İdari Bilimler Fakülesi İkisa Bölümü, oguzhan.alay@ege.edu.r Onur Alın, Ege Üniversiesi, Sosyal Bilimler Ensiüsü, İkisa A.B.D. Dokora Öğrencisi, onuralin@mail.ege.edu.r ÖZET Ġki sekörlü üreim fonksiyonundan harekele kurulan modeller ile Türkiye de oplam kamu harcamalarının ekonomik büyüme ve oplam yaırımlar üzerindeki ekileri bu çalıģmada araģırılmıģır. amu harcamalarının oplam yaırımlar üzerindeki ekileri dıģlama ekisini oraya koymaya yönelikir. amu harcamaları, ekonomik sınıflandırma ölçüüne göre cari, ransfer ve yaırım harcamaları Ģeklinde dikkae alınmıģır. ÇalıĢmada, kamu harcamalarındaki arıģın ekonomik büyümeyi olumsuz ekilediği ve incelenen döneminde özel sekörün fakör verimliliğinin kamu seköründen daha fazla olduğu sonucuna ulaģılmıģır. Ayrıca, kamu harcamalarındaki arıģın kısa dönemde, poziif dıģsallıklar sayesinde oplam yaırımları olumlu ekilediği, uzun dönemde de kamu büyüklüğünde meydana gelen arıģ nedeniyle oplam yaırımlar üzerinde dıģlama ekisi yaraığı bulunmuģur. Anahar elimeler: Ġki sekörlü üreim fonksiyonu, kamu harcamaları, ekonomik büyüme, dıģlama ekisi, dıģsallıklar. ABSTRACT Wih he models esablished based on he wo-secor producion funcion, he impacs of aggregae public expendiures on economic growh and on aggregae invesmens are invesigaed for Turkey. The impacs of public expendiures on aggregae invesmens are in order o expose crowding-ou 267
2 N. Oğuzhan Alay, Onur Alın effec. Public expendiures, in respec of economic classificaion crierion, are aken ino consideraion as curren, ransfer and invesmen expenidures. As a resul of he sudy i is reached ha an increase in public expendiures affecs he economic growh negaively and in he period , he facor produciviy of privae secor is more han of public secor. In addiion, i is found ha an increase in public expendiures, in he shor erm, affecs aggregae invesmens posiive because of posiive exernaliies; however, in he long erm, creaes crowding-ou effec because of augmenaion occured in governmen size. eywords: Two-secor producion funcion, public expendiures, economic growh, crowding-ou effec, exernaliies. 1. İRİŞ Devlein ekonomik faaliyelerdeki varlığı ve müdahalesi, lasik ve Neo-lasik Ġkisa ile eynesyen Ġkisadın ayrımlaģmasındaki en emel unsurlardan birisi olup, bu durum adı geçen düģünce okullarının akipçileri arafından da sürdürülmekedir. Bu doğruluda devle ile ekonomi arasındaki iliģkiyi açıklayan eoriler iki yönde yoğunlaģmıģır. Birincisi, devlein ekonomik yaģama müdahalesinin ekonominin genel dengesini bozacağını ileri süren klasikler ve onların akipçileri olan Neo ile New-neo klasiklerdir. Diğer grup, ekonominin içinde bulunduğu durgunlukan kurulması için devlein özellikle maliye poliikaları ile ekonomiye müdahale emesi gerekiğini savunan eynesyenler ve akipçileridir. Devlein ekonomiye müdahalesi ve büyüklüğü yapığı harcamalar ile belirlenirken, kavram olarak kamu harcamaları; kamu oorielerinin oplumsal ihiyaçları karģılamak, sosyal ve ekonomik hayaa müdahalelerde bulunmak üzere belirli kurallara göre yapıkları harcamalar Ģeklinde anımlanır (Türk, 1999; 27). amu harcama kalemlerinin mikar olarak arıģı klasik kamu maliyesi yaklaģımında konu edilmiģ, buna karģın eynesyen kamu maliyesi, kamu harcamalarını ekonomik isikrarsızlıkla mücadele aracı olarak görmüģür (Alay, 2006; 62). Diğer arafan kamu harcamaları organik, fonksiyonel, bilimsel ve ekonomik açıdan sınıflandırılmakadır. Bu çalıģmada kamu harcamaları, A.C. Pigou nun öncüsü olduğu ekonomik sınıflandırma ölçüüne göre, diğer bir anlaımla reel harcamalar (cari ve yaırım harcamaları) ve ransfer harcamalar ayrımı dikkae alınmakadır. amu harcamalarında sosyal fayda maksimizasyonu hedeflenir. Bunun özel sekörden farkı kar maksimizasyonunu ana hedef olarak ele almamasıdır. amu sekörü için önemli olan gerek poliik çıkarlar, gerekse üslendiği görevler bağlamında sağladığı hizmelerle özel birimlerin elde eiği faydayı (sosyal fayda) en yüksek düzeye eriģirmekir. amu harcamaları genelde; kamu düzeni, adale ve güvenlik, ulusal savunma, eğiim ve sağlık hizmeleri, ulaģım ve ileiģim hizmeleri, çevre koruma ve düzenleme hizmelerinin sağlanması ile merkezi giderlerin karģılanmasına yönelikir (Heiger, 2001; 6). Bu ve benzeri 268
3 Türkiye de amu Harcamalarının Ekonomik Büyüme ve aırımlar Üzerine Ekilerinin Analizi ( ) hizmeler maliye lieraüründe am kamusal ve yarı kamusal nielikli mallar olarak sayılır (Eker, 1996; ve Akdoğan, 1993; 32-41). Devlein gerçekleģirdiği harcamaların nedenleri; özel ekonomik birimler üzerindeki negaif dıģsallıkları kaldırmak ve poziif dıģsallıklar yaramak yanında, kamusal mallar sunabilmek ve piyasa baģarısızlığı (1) durumunda da piyasa baģarısızlığını oradan kaldırmakır. Ancak emel fonksiyonlarının öesinde kamu müdahalesi eorik anlamda, lasikler ve onların akipçileri arafından sadece piyasa baģarısızlığı olduğu durumlarda haklı görülebilmekedir. 2. AMU HARCAMAARI BÜÜME İİŞİSİNİ AÇIAMAA ÖNEİ TEORİ AAŞIMAR amu harcamalarının büyüme üzerine ekileri, büyüme eorilerinin geliģimi ile birlike çokça sorgulanmaya baģlanmıģır. eynesyen ikisaçılar kamu harcamalarının, özel giriģimciler arafından yapılamayan alyapı hizmeleri, sosyal güvenlik hizmeleri, kolluk kuvveleri ve polis hizmeleri, savunma hizmeleri, eğiim ve sağlık hizmeleri gibi kamusal malların üreimine yönelik olması sebebiyle poziif dıģsallıklar yaraarak büyümeyi olumlu ekileyeceğini savunurken, klasik ve neo-klasik ikisaçılar kamu harcamalarının finansman Ģeklini değerlendirerek, kamusal faaliyelerin ekonomideki yoğunluğunun armasının, özel yaırımlar üzerinde dıģlama ekisi yaraarak, ekonomik büyümeyi olumsuz ekileyeceğini savunmuģlardır. Ayrıca, klasikler ve akipçileri, kamusal faaliyelerin ekonominin kaynak dağılımında ve kullanımında ekinliği bozucu ekilerinin varolduğunu ve kamunun doğası gereği (kar maksimizasyonundan çok, siyasi ve sosyal fayda maksimizasyonu güdüsü ile hareke emesi nedeniyle) isihdam ve üreim kararlarında ekinliken uzak düģüğünü de savunmuģlardır. Buna göre fakör verimliliği kamu kesiminde daha düģükür. Dolayısıyla, kamu kesiminin görece büyük olması kaynakların verimsiz alanlarda kullanılmasına neden olur ki, bu da ekonominin büyümesini yavaģlaır (Uluürk, 2001; 131). amu harcamalarının büyüme ile iliģkisi farklı ikisaçılar arafından incelenmiģ ve çeģili hipoezler geliģirilmiģir (2). Bu doğruluda geliģirilen hipoezlerden ilki 19. yy da A. Wagner in amu Harcamalarının ArıĢı anunu dur. Buna yönelik eleģiriler, almıģlı yıllarda Peacock ve Wiseman (1967) arafından geliģirilen Sıçrama Ekisi ile yemiģli yılların oralarında Wildawsky nin (1975) öne sürdüğü kamu ekonomisindeki geniģleme derecesinin ekonomik büyüme ile doğru oranılı olmadığını oraya koyan görüģlerdir (Cameron, 1978 ve Çelebi, 2000; 14-21). Wagner e göre devlein ekonomiye müdahalesi ve kamu harcamaları, ekonomik ve sosyal geliģme ile birlike arar. azar, bu arıģın bir raslanı sonucu değil, sosyal bir yasa sonucu meydana geldiğini öne sürmekedir. amu harcamalarındaki arıģ, kamusal faaliyelerin arması anlamındadır. Dolayısıyla ekonomik büyüme beraberinde oplumun sosyal iseklerini arıracak, oplumun sosyal iseklerinin arması kamusal faaliyeleri arıracakır. Bu doğruluda kamusal faaliyelerin ekonomideki ağırlığı (kamusal 269
4 N. Oğuzhan Alay, Onur Alın büyüklük) aracakır. Bu nedenle kamu harcamalarının gelir (SMH) esnekliği 1 den büyük olacakır (Aksoy, 1994 ve Türk, 1999). w 1 ukarıda da görüldüğü gibi gelir aığında, kamu harcamaları gelirden daha fazla aracak ve esneklik birden büyük olacakır. Diğer bir anlaımla ekonomik büyüme, kendinden daha fazla oranda kamusal faaliyeleri arıracakır. eynes bu iliģkiye diğer yönüyle bakmıģır. Ona göre ekonomiyi içinde bulunduğu durağanlıkan kurarmak, piyasa baģarısızlığını elafi emek ve ekonomik büyümeyi sağlamak için kamu harcamaları arırılmalıdır. Barro, ekonomideki kamu büyüklüğünün büyüme oranını önemli ölçüde ekileyeceğini ileri sürerken, kamu harcamalarının SMH içindeki payı küçüldükçe büyüme oranının olumlu, arması durumunda da büyüme oranını olumsuz ekileyeceğini iddia emiģir. Ancak, büyümenin, kamu hizmelerine (alyapı, eğiim gibi) olan alebi arıracağını kabul emiģir. Barro (1988) ve Barro (1990) çalıģmalarında mevcu içsel büyüme modellerini kamu kesimini de içine alacak Ģekilde geliģirmiģir. Bu bağlamda kamu harcamalarının SMH deki payı ile kiģi baģına milli gelir büyüme oranı arasında içsel bir model kurmaya çalıģmıģır. Modelin varsayımları sırasıyla Ģunlardır. 1) Üreim fonksiyonu özel sermayeyi ve kamu hizmelerini içermekedir ki, bu durumda kamusal hizmeler, özel sekör üreim sürecinde bir girdi nieliğindedir, 2) Her iki faköre göre sabi geiri vardır, ama her fakör ayrı ayrı azalan marjinal verimliliğe sahipir, 3) amu hizmeleri düz oranlı bir vergi ile finanse edilmekedir. Sonuça ekonomik büyüme ve asarruflar, baģlangıça verimli kamu harcamalarının SMH ye oranı arıkça belli bir yere kadar arar, opimal bir seviyeye ulaģıkan sonra azalmaya baģlar. 3. EONOMETRİ MODE VE TAHMİN SONUÇARI amu harcamalarının ekonomik büyümeye ekisi bir çok çalıģma arafından farklı Ģekillerde ele alınmıģır. imi çalıģmalar kamu harcamalarının yaraığı dıģsallıklarla ekonomik büyümeyi eģvik eiği ve özellikle durgunluk dönemlerinde arırdığı sonucuna ulaģmıģır. imi çalıģmalar da incelenen dönemler iibariyle farklı ülkeleri baz alarak kamu harcamalarının ekonomik büyümeyi gecikirdiği ve yavaģlaığı bulgusuna ulaģmıģır. Son dönemlerde yapılan bazı çalıģmalarda kamu harcamalarının ekonomik büyümeye ekisi, kamu büyüklüğünün ekonomik büyümeye ekisi ve kamu harcamalarındaki arıģın ekonomik büyümeye ekisi olarak iki boyulu ele alınmıģır. Bu çalıģmalar genelde ekonomi içindeki kamu büyüklüğünün, ekonominin genel verimliliğini düģürerek, ekonomik büyümeyi olumsuz ekilediği, buna karģın 270
5 Türkiye de amu Harcamalarının Ekonomik Büyüme ve aırımlar Üzerine Ekilerinin Analizi ( ) kamu harcamalarındaki arıģın yaraığı poziif dıģsallıklar sayesinde ekonomik büyümeyi olumlu ekilediği sonucuna ulaģılmıģır. Bazı çalıģmalarda da kamu harcamaları ile ekonomik büyüme arasında anlamlı bir iliģkiye raslanılamamıģır. Sözü edilen çalıģmalar aģağıda özelenmiģir. warney, Halcombe ve awson (1998a) kamu büyüklüğünün ekonomik büyüme üzerine ekisini analiz eikleri çalıģmalarında, kamu harcamalarında meydana gelen arıģın ekonomik büyümeyi açıkça olumsuz ekilediği sonucuna ulaģmıģır. Bunun nedeni ekonomideki kamu kesimi büyüklüğünün fazla olması halinde, ilave kamu harcamaları daha az verimli alanlara kaymaka ve bu durum ekonomik büyümeyi yavaģlamakadır. andau (1983) kamu ükeim harcamasının SĠH içindeki payı ile reel kiģi baģı SĠH büyüme oranı arasındaki iliģkiyi 100 yaay kesi ülke üzerinde sınamıģır. ÇalıĢma sonucunda kamunun ükeim harcamalarının kiģi baģına SĠH deki büyüme üzerine negaif bir ekisinin olduğu sonucuna ulaģmıģır. indauer ve Velenchik (1992), geliģmeke olan ülkelerde kamu harcamalarını inceledikleri çalıģmalarında, kamu harcamaları ile ekonomik büyüme arasında anlamlı bir iliģkiye ulaģamamıģlardır. Ram (1986), döneminde aralarında Türkiye nin de bulunduğu 115 ülkede, geliģirdiği model (ki bizim çalıģmamızın da emelidir) kapsamında, kamu büyüklüğünün ve kamu harcamalarındaki bir arıģın ekonomik büyümeye ekisini sınamıģır. ÇalıĢma sonucunda oplam 100 ülkede bu eki poziif, 15 ülkede de negaif çıkmıģır. Bu bağlamda Ram, kamu kesimi büyüklüğünün ekonomi üzerinde poziif dıģsallık ekisinin var olduğu sonucuna ulaģmıģır. Ayrıca 1960 lar boyunca kamu seköründeki fakör verimliliğinin özel seköre göre daha fazla olduğu ve 1970 lerde poziif dıģsallık ekisinin armasına rağmen kamunun verimliliği göreceli olarak azalmıģ olduğu ve kamu büyüklüğünün ekonomik büyümeye olan poziif ekisinin düģük gelir seviyesine sahip ülkelerde daha güçlü olduğu sonucuna ulaģmıģır. Ek olarak Ram (1986) Türkiye için yapığı ahminde bu dönemde kamu harcamalarındaki bir arıģın ve kamu büyüklüğünün ekonomik büyümeye ekisini poziif ve %5 e anlamlı bulmuģur. Ram (1987), dönemini kapsayan çalıģmasında 115 ülkede Wagner hipoezinin geçerliliğini araģırmıģır. ÇalıĢmada ülkelerin zaman serisi verileri ve ülkeler arası yaay kesi veriler kullanmıģır. ÇalıĢma sonucunda bazı zaman serisi verilerinde hipoez deseklenirken, yaay kesi ahminlerde hipoezin deseklenmesi azalmakadır. Bundan dolayı yapılan ilk çalıģmaların Wagner hipoezini desekler nielike olmasının sınırlı örneklem sayısı ya da karģılaģırılabilir veri yeersizliğinden kaynaklandığını öne sürmüģür. Carr (1989) a göre, devlein ekonomik faaliyelerinin verimsizliği sebebiyle kamu harcamalarının arması ekonomik büyümeyi olumsuz ekileyecekir. Bu nedenle devlein ekonomiye müdahaleleri, kamusal faaliyelerden elde edilecek faydayı ve fakör verimliliğini azalacakır. 271
6 N. Oğuzhan Alay, Onur Alın Heiger (2001), arasında 21 OECD ülkesinde kamusal büyüklük ve ekonomik büyüme arasındaki iliģkiyi incelediği çalıģmasında, kamusal mallar üzerine olan hüküme harcamalarının emelde ekonomik büyüme üzerine poziif ekisinin olacağının faka, bu büyüme ekisinin hükümein abarması halinde yani harcamalarını sonunda özel mallara da kaydırması halinde, azalacağının haa ers yöne dönerek büyüme ekisinin oradan kalkacağını vurgular. ÇalıĢma sonucunda yazar, oplam kamu harcamalarının ve ransfer harcamaları ve kamu yaırım harcamaları hariç al harcama ürlerinin, ekonomik büyüme üzerine negaif ekisi olduğu bulgusuna ulaģmıģır. Devarajan ve diğerleri (1996), farklı olarak harcama yapısındaki bir değiģikliğin daha yüksek durağan durum ekonomik büyüme oranına neden olması için gerekli koģulları belirlemiģir. oģullar yalnızca farklı kamu harcama unsurlarının fiziksel verimliliğine dayanmamaka ayrıca baģlangıç paylarına da dayanmakadır. 43 geliģmeke olan ülkenin 20 yıllık verilerini kullanarak, cari harcamaların payındaki bir arıģın ekonomik büyüme üzerine anlamlı bir poziif ekisinin olmasına rağmen, kamu harcamalarının sermaye unsurları ile kiģi baģına büyüme arasında negaif bir iliģki bulunduğu sonucuna ulaģmıģır. Bu nedenle verimli kamu harcamalarının fazla kullanılması halinde verimsiz hale dönüģmeke olduğu sonucuna ulaģmıģır. Cone ve Darra (1988), ranger nedensellik yaklaģımından faydalanarak OECD ülkelerinde kamu kesimi büyümesiyle reel ekonomik büyüme arasında nedensel bir iliģkinin varlığını araģırmıģlardır. amusal büyümenin ekonomik büyüme üzerinde, kimi ülkelerde poziif, kimilerinde negaif olan, farklı ekileri olduğu sonucuna ulaģmıģlardır. Faka OECD ülkelerinin çoğunda kamusal büyümenin reel ekonomik büyüme üzerinde ayır edilebilir bir ekisine raslanmamıģır. Singh ve Sahni (1984), ranger yönemini kullanarak milli gelir ve oplam kamu harcamaları ile çeģili kamu harcama al kalemleri arasındaki nedensellik iliģkisinin yönünü ve seyrini belirlemeye çalıģmıģlardır. ÇalıĢma sonuçları, eynesyen (hüküme harcaması-milli gelir) ve Wagneryan (milli gelir-hüküme harcaması) görüģleri doğrular nielike değildir. Bu nedenle kamu maliyesi çalıģmalarında ve makro ekonomerik çalıģmalarda iki değiģkene de bağlı değiģken olarak davranılması gerekiğini önermiģlerdir. useh (1997), konuyu farklı bir perspekifen ele almıģır. apılan diğer çalıģmaların hüküme harcamalarının siyasi ve ekonomik sisemler üzerine olan ekisini göz ardı eiğini belirerek, geliģmeke olan ülkelerde hüküme harcamalarının siyasi ve ekonomik sisemler karģısında ekonomik büyümeye ekisini farklılaģıran bir model sunmuģur. ÇalıĢmada kamusal büyüklüğün ekonomik büyüme üzerine negaif ekisinin var olduğu ve negaif ekinin demokraik olmayan sosyalis sisemlerde demokraik olan piyasa sisemlerine göre üç ka daha fazla olduğu sonucuna ulaģmıģır. 272
7 Türkiye de amu Harcamalarının Ekonomik Büyüme ve aırımlar Üzerine Ekilerinin Analizi ( ) aırımlarla ilgili çalıģmalara bakığımızda, Alesina ve diğerleri (1999) mali poliikaların yaırımlar üzerine ekisini OECD ülkelerinde es emiģlerdir. Bu kapsamda farklı mali poliika ürlerinin karları ve sonuça yaırımları nasıl ekilediğini sorgulamıģlar sonuça kamu harcamalarının özel yaırımlar üzerine geniģ bir olumsuz ekisi olduğunu bulmuģlardır. Bu sonuca hüküme isihdamının özel sekör ücreleri üzerine bir baskı oluģurarak karları dolayısıyla yaırımları azalacağı argümanıyla ulaģmıģlardır. Türkiye de kamu harcamaları ile ekonomik büyüme arasındaki iliģkinin incelendiği çalıģmalara değinecek olursak, Uluürk (2001) beģ yıllık kalkınma planının uygulanmaya baģladığı 1963 yılından 1993 yılına kadar olan dönemi kapsadığı çalıģmasında, iki sekörlü üreim fonksiyonu modelini kullanarak, Türkiye de kamu harcamalarının büyüme yönlü bir eki yaraığını ve kamu kesiminin büyük olmasının ekonomik büyümeyi hızlandırdığını bulmuģur. amu harcamalarındaki büyüme ile ekonomik büyüme arasında incelenen dönemde poziif bir iliģki olduğu bulgusuna ulaģmıģır. Bunun nedeni, izlenen dönemde kamu kesiminde fakör verimliliğinin özel seköre göre daha yüksek çıkmasıdır. Ayrıca, kamu kesiminin özel sekör üzerindeki dıģsallık ekisinin poziif olduğu da görülmüģür. Alay (2000), döneminde Cobb-Douglas üreim fonksiyonu modelini emel alarak, kamu harcamaları ve ekonomik büyüme iliģkisini analiz emiģir. ÇalıĢmada iki değiģken arasında nedensel bir iliģki bulunmuģ ve Wagner anunu nu doğrular sonuçlara ulaģılmıģır. Uzay (2002), yılları arasında Türkiye de kamu büyüklüğü ve büyüme arasındaki iliģkiyi iki sekörlü üreim fonksiyonu modelini emel alarak araģırmıģır. Ġncelenen dönemde Türkiye de kamu büyüklüğünün kuvveli olmamakla birlike büyümeyi olumsuz yönde ekilediğini, ancak kamu harcamalarındaki arıģın büyümeyi olumlu yönde ekilediği bulgusuna çalıģmasında ulaģmıģır. Arısoy (2005), arasında yıllık verileri kullanarak Türkiye de Wagner ve eynes hipoezleri çerçevesinde kamu harcamaları ve ekonomik büyüme iliģkisini incelemiģir. ÇalıĢmanın sonucunda oplam kamu harcamaları hariç, uzun dönemde ekonomik büyümeden, ekonomik sınıflandırmaya göre ayrılmıģ cari, yaırım, ransfer ve ransfer dıģı harcamalar gibi kamu harcamalarının unsurlarına doğru ek yönlü bir nedensellik iliģkisini sapamıģır. UlaĢılan sonuçlar, uzun dönemde ekonomik büyümenin kamu harcamalarını arıracağını öne süren Wagner asasını deseklemekedir. 3.1 Veriler ve önem ÇalıĢmada kullanılan veriler dönemini kapsayan yıllık verilerdir. Veriler oplanırken, Türkiye Ġsaisik urumu (TÜĠ), Devle Planlama TeĢkilaı (DPT), Maliye Bakanlığı (MB), Hazine MüseĢarlığı (HM), Türkiye Cumhuriye Merkez Bankası Elekronik Veri Dağıım Sisemi (TCMB EVDS), BirleĢmiĢ 273
8 N. Oğuzhan Alay, Onur Alın Milleler Ġsaisik Bölümü (UNSD) ve Ekonomik ĠĢbirliği ve alkınma Örgüü (OECD) verilerinden yararlanılmıģır. Büyüme oranları için oplanan SMH verileri 1987 sabi T fiyalarıyla alınan reel kalemlerden oluģmakadır. Toplam kamu harcamaları konsodile büçe harcamaları oplamı alınarak düzenlenmiģir. Ġsihdam verileri için OECD den, yaırım verileri için UNSD den, TÜĠ (DĠE) den ve DPT nin 2005 e yayınlamıģ olduğu Türkiye Ekonomisinde Sermaye Birikimi, Verimlilik ve Büyüme: çalıģmasından yararlanılmıģır. aırımlar, SMH ye oran olarak elde edilmiģir. ÇalıĢmada oluģurulan modelin ahmin edilmesinde yönem olarak En üçük areler (E) kullanılmıģır. Bu yönem E- Views 5.0 pake programı yardımıyla uygulanmıģır. Tablo 1: Veriler aırımlar SMH Toplam amu Harcamaları ve Al alemleri Ġsihdam DPT ( ) UNSD ( ) Hazine MüseĢarlığı (Hazine Ġsaisik ıllığı) HM (Hazine Ġsaisik ıllığı) ( ) TCMB EVDS ( ) OECD 3.2 Model Bu çalıģmada Rai Ram (1986) arafından iki sekörlü üreim fonksiyonu esas alınarak geliģirilen model emel alınmıģır. Ram (1986) bu modeli, ershon Feder (1983) ün iki sekörlü üreim fonksiyonunu kullanarak ihraca ile büyüme arasındaki iliģkiyi araģırdığı çalıģmasından uyarlamıģır (Ram, 1986; 192). Bu modelin dör emel varsayımı Ģunlardır: Ekonomi (), kamu sekörü () ve kamu-dıģı sekör yada özel sekör (C) olarak iki sekörden oluģmakadır (bkz. denklem 3). Üreimde emek ve sermaye olmak üzere iki üreim fakörü kullanılmakadır. Ancak kamu sekörünün üreiği mal ve hizmeler özel sekör arafından ara malı ve hammadde yani girdi olarak kullanılmakadır. Dolayısıyla hüküme harcamalarının özel sekör üreimi üzerine dıģsallık ekisi vardır. Bu durum denklem 6.1 de göserilmiģir. amu sekörünün ve özel sekörün emek ve sermayeye göre marjinal fakör verimliliklerinin göreli değerleri birbirine eģiir (bkz. denklem 4). Burada ise 0 olacağı için kamu C C sekörünün marjinal fakör verimliliği özel sekörden büyük olacakır. 274
9 Türkiye de amu Harcamalarının Ekonomik Büyüme ve aırımlar Üzerine Ekilerinin Analizi ( ) Özel sekördeki üreime koģulan emek ve sermaye zaman içinde sabiir. C C(,, ) c c (1) ( g, ) (2) g C (3) C 1 C C C (4) (3) (5a) c g (5b) c g C ve C nin sabi olduğu varsayımı alında denklem 1 ve 2 nin oplam ürevselleri alınıp, denklem 3 ün oplam ürevseli alınmıģ halinde yerine konup gerekli düzenlemeler yapılırsa, 6 ve 7 deki modellere ulaģılır (4). d d d d 1 2 C (6) 1 6 nın C bölümü, C olduğu düģünülürse, özel sekör 1 C üreiminin, kamu sekörü üreimine duyarlılığı göseren esneklik değerini içermekedir. C ye 3 dersek ve sermaye soğundaki değiģmenin yani 1 d nın da yaırımlara (I) eģi olduğunu göz önüne alırsak denklem 7 deki modele ulaģırız. d I d d (7) 275
10 N. Oğuzhan Alay, Onur Alın 3 ün negaif olması halinde, C 0 (denklem 1 den görülüyor. Çünkü kamunun üreiği mal ve hizmeler, özel sekör için girdi nieliğindedir) ve 0 olduğu için olacakır. Dolayısıyla 3 negaif ise özel sekörün marjinal fakör verimliliği kamu seköründen büyükür. Bununla birlike ( /1 ) varsayımı ile birlike bu kasayı kamunun özel sekör üzerindeki dıģsallık ekisini gösermekedir. Denklem 7 de d /, SMH deki değiģimi (büyümeyi), I /, yaırımların (sermaye soğundaki arıģın) SMH ye oranını, d /, isihdam seviyesindeki değiģimi ve d /, kamu harcamalarının değiģimini gösermekedir. Bu deerminisik modelden harekele çalıģmanın konusu olan Türkiye de oplam kamu harcamaları ve cari harcamalar, ransfer ve yaırım harcamaları al kalemlerinin genel ekonomik büyümeye olan ekisinin sınandığı ekonomerik modeller aģağıdaki denklemlerde verilmiģir. Modellerde, büyüme oranları ve değiģkenlerde meydana gelen değiģim, ilgili değiģkenlerin logarimik farkları alınarak anımlanmıģır. Modelin noasyonunun anımı aģağıda verilmiģir. log 0 1 log AT 2log 3 (model 1) log log (model 2) log AT log log log Cari 0 log Tr log a log log AT 0 1 (model 3) log rend Model 1 emel iki sekörlü üreim fonksiyonunu esas almakadır. Model 1 iki sekörlü üreim fonksiyonu modelinin model 2 ye göre dar bir anımı nieliğindedir. Çünkü model 2, oplam kamu harcamalarının yanında emel kamu harcama kalemlerinin ve kamu büyüklüğünün de ekonomik büyümeye ekisini sınamakadır. Model 3 ise kamu harcamalarının oplam yaırımlar üzerine dıģlama ekisinin varlığını sınamak amacıyla kurulmuģur. ÇalıĢmada incelenen iliģkiler ve ulaģmak isenen sonuçlar ıģığında oluģurulan modellerde kullanılan noasyon aģağıda belirilmiģir: log : SMH nin bir önceki yıla göre logarimik farkını gösermekedir. Dolayısıyla SMH deki büyümeyi göserir; log log
11 Türkiye de amu Harcamalarının Ekonomik Büyüme ve aırımlar Üzerine Ekilerinin Analizi ( ) log AT : Toplam yaırımların (sermaye soğundaki yıllık değiģimi göserdiği yukarıda belirilmiģi.) SMH ye oranının logarimik değeridir. log : Ġsihdam seviyesinin bir önceki yıla göre logarimik farkını verir. Dolayısıyla emek mikarındaki yıllık büyümeyi verir; log log -1 log : Toplam kamu harcamalarının SMH ye oranının bir önceki yıla göre logarimik farkını göserir. Dolayısıyla bu göserim, emel iki sekörlü üreim fonksiyonunda yer alan kamu harcamalarındaki değiģimi verir; log log -1 log : Toplam kamu harcamalarının SMH içindeki payının logarimik değerini göserir. Diğer bir ifadeyle bu göserim ekonomideki kamu büyüklüğünü gösermekedir. logcari : Cari harcamalarının SMH ye oranının bir önceki yıla göre logarimik farkını göserir. Diğer bir değiģle bu göserim cari harcamalardaki değiģimi gösermekedir; log Cari log Cari -1 logtr : Transfer harcamalarının SMH deki payının bir önceki yıla göre logarimik farkını göserir. Dolayısıyla bu göserim Transfer harcamalardaki değiģimi gösermekedir; log Tr log Tr -1 loga : aırım harcamalarının SMH deki payının bir önceki yıla göre logarimik farkını göserir. Dolayısıyla bu göserim aırım harcamalardaki değiģimi gösermekedir; log a log a Tahmin Sonuçları urulan üç model için ahmin sonuçları ablo 1 de verilmiģir. Tahmin edilen modellerin diagnosik esleri de yapılmıģır. Diagnosik eslerde, Jarque-Bera haa erimlerinin normal dağılımı esi (normaliy es), Serial orelasyon M esi ve Whie değiģen varyans (heeroscedasiciy) esi için 2 kriiğe bakılmıģır. Ramsey spesifikasyon haası esi içinse F kriik değerine bakılmıģır. Zaen gerekli hipoez eslerinin sonuçlarını olasılık değerleri (p-value) bize söylemekedir. Diagnosik eslerle ilgili hipoezler aģağıdaki gibidir. Teslerde kabul edilen anlamlılık seviyesi %5 olarak seçilmiģir. Diagnosik esler sonucunda (5) ; üm modellerde haa erimleri normal dağılmakadır, 1. dereceden ookorelasyon yokur ve değiģen varyans (heeroscedasiciy) sorunu yokur, bulgularına ulaģılmıģır. Model 2 de model kurma (spesifikasyon) haasını raslanmıģır. Bu nedenle model 2 nin ekin bir model olduğu söylenemez. Ancak bu modelde normallik, ookorelasyon ve 277
12 Ġlgili isaisikler N. Oğuzhan Alay, Onur Alın değiģen varyans yönünden, herhangi bir sorun olmaması modelin güvenilirliğini kısmen korumakadır. asayıların anlamlılıklarına bakığımızda, model 1 de kasayılar oplam yaırım değiģkeni hariç %5 e anlamlıdır. Toplam yaırım değiģkeni de %10 da anlamlıdır. Model 2 de yaırımlar ve oplam kamu büyüklüğü değiģkenlerinin kasayılarının anlamsız çıkmasına rağmen, isihdamdaki, cari harcamalardaki ve ransfer harcamalarındaki değiģmeyi göseren değiģkenlerin kasayıları %10 da anlamlı ve çalıģmanın amacı olan oplam kamu harcamalarındaki değiģimin ekonomik büyümeye ekisini göseren değiģkenin kasayısı ile hükümein yaırım harcamaları kasayısı da %5 e anlamlıdır. Son olarak model 3 e üm kasayılar %1 de anlamlı çıkmıģır. Tablo 2: Tahmin Sonuçları Açıklayıcı DeğiĢkenler Model 1 Model 2 Model 3 Bağlı DeğiĢken: Bağlı DeğiĢken: Bağlı DeğiĢken: log log log AT C 0,296 log AT 0,158 log -0,934 log -0,207 asayılar Ġs. asayılar Ġs. asayılar Ġs. 2,42 (0,02) 1,99 (0,06) -2,26 (0,03) -2,61 (0,01) 278 0,239 0,101-0,779-1,156 log ,102 2,02 (0,06) 1,27 (0,22) -1,90 (0,07) -2,33 (0,03) -1,03 (0,31) -1,288-28,5 (0,00) ,447 3,69 (0,00) -2,18-6,69 (0,00) log Cari ,435 1,98 (0,06) logtr ,411 2,76 (0,09) log a ,172 2,25 (0,03) ,025 6,03 (0,00) R-kare Adj.Rkare R-kare Adj.R-kare R-kare Adj.R-kare 0,3226 0,2258 0,5189 0,3204 0,7099 0,668 DW F-Ġs. DW F-Ġs. DW F-Ġs. 2,07 3,33 (0,03) 2,44 2,62 (0,04) 1,35 17,13 (0,00) No: Paranez içinde göserilen değerler ilgili isaisiklerin olasılık (prob.) değerleridir. 4. SONUÇ Model 1 e bakığımız zaman kamu harcamalarındaki değiģim incelenen dönemde büyümeyi olumsuz ekilemiģir. Diğer bir ifade ile kamu sekörü özel
13 Türkiye de amu Harcamalarının Ekonomik Büyüme ve aırımlar Üzerine Ekilerinin Analizi ( ) sekör üzerinde negaif dıģsallık yaramakadır. Dolayısıyla kamu kesimindeki büyüme, ekonomik büyümeyi yavaģlamaka, olumsuz ekilemekedir. Bu durum model 2 de de değiģmemiģir. Bununla birlike Türkiye de incelenen dönemde, özel sekördeki iģ gücü ve sermayenin sabi olduğu varsayıldığında, kamu sekörünün üreiği mal ve hizmelerde (kamu harcamalarında) oluģan %1 lik arıģ özel sekör üreimini (dolayısıyla oplam üreimi) model 1 e göre % 0,207, model 2 ye göre de % 1,157 azalmıģır. Buradan yola çıkarak, olduğunu ve bunun için özel sekörün marjinal fakör verimliliğinin incelenen dönemde kamu seköründen büyük olduğunu görmekeyiz. Bu sonuç Uluürk (2001) ve Uzay (2002) in incelediği dönemlerde bulduğu sonuçlarla çakıģmakadır. Uluürk (2001), ve Uzay (2002), yılları -arasında -söz -konusu olan iliģkiyi ahmin emiģlerdi. Bu durumda Ģunu söyleyebiliriz; kamu harcamalarındaki arıģın büyümeye ekisi (dıģsallık ekisi) ve kamu sekörü özel sekör fakör verimlilikleri açısından son yıllar iibariyle durum ersine dönmüģür. Ancak cari, ransfer ve yaırım harcamalarındaki arıģın büyümeye olan ekisi, model 2 den görüldüğü gibi, olumlu çıkmıģır. Dolayısıyla bu kalemlerden her birinde meydana gelen büyüme, poziif dıģsallıklar yaraarak, ekonomik büyümeyi olumlu ekilemiģir. Toplam kamu harcamalarındaki arıģın negaif ekisine rağmen, kamu harcama al kalemlerinin poziif ekisi, kamu büyüklüğünün opimal seviyesinin çok üsünde olması, kamu sekörünün verimliliğinin düģük olması, kiģisel ekilerin ekonomik büyümeye poziif ekisinin oplam olarak kaynak ekinliğinde ve verimlilike bir olumsuzluk yaraarak ekonomik büyümeyi yavaģlaığı gibi bir çok Ģekilde yorumlanabilir. amu büyüklüğünün ekonomik büyümeye ekisi negaif olmasına rağmen, anlamlı düzeyde çıkmamıģır. Ayrıca /( 1 ) varsayımı alında model 1 de kamu harcamalarındaki değiģim değiģkeninin kasayısı özel sekör üreiminin kamu sekörü esnekliğini vermekedir. Bu değer -0,207 çıkmıģır. Bu durumda incelenen dönemde özel sekör ve kamu sekörü arasında esnek olmayan bir iliģkinin varolduğunu söyleyebiliriz. amu harcamalarında meydana gelen arıģlar, ekonomik büyümeye negaif ekisine rağmen, yaırımları poziif ekilemiģir. Bunun kamu harcamalarındaki arıģın oplam yaırımlara olan kısa dönem ekisi olduğunu söyleyebiliriz. Çünkü kısa dönemde kamu harcamalarındaki arıģlar, poziif dıģsallıklarda arıģ ve oplam alepe canlanma sağlayarak yaırımları uyarabilir. Dolayısıyla incelediğimiz dönemde Türkiye de kamunun ekonomiye sağladığı poziif dıģsallıkların varolmadığını söyleyemeyiz. Ancak uzun dönemde, kamu harcamalarındaki arıģ sonucunda ekonomideki kamusal büyüklük aracak ve bahsedilen opimal seviyesinden uzaklaģacakır. Bu nedenle kamu harcamalarındaki arıģ uzun dönemde yaırımlar üzerinde klasik dıģlama ekisi (crowding-ou effec) yaraacakır. Niekim model 3 e kamu büyüklüğünün ( / ) oplam yaırımlara ekisi negaif çıkmıģır. Bu durumda incelenen dönemde 279
14 N. Oğuzhan Alay, Onur Alın Türkiye de kamu harcamalarındaki arıģ, uzun dönemde dıģlama ekisi yaraarak, oplam yaırımları azalmıģır. NOTAR (1) Uzay (2002;152), Soubboine ve Sheram (2000) den yapığı alınıda, piyasa baģarısızlığını açıklayan beģ emel durumdan söz eder. Bunlar aģağıda sırasıyla sayılmıģır: amu mallarının yeersiz üreimi (Savunma, çevre koruması, yollar gibi). Poziif dıģsallıklara sahip mal ve hizmelerin yeersiz üreimi (amu sağlığı ve eğiim gibi) ve negaif dıģsallıklara sahip mal ve hizmelerin aģırı üreimi (sigara gibi). Doğal monopollerle yeersiz üreim ve aģırı fiyalama (elekrik ve su gibi). Sosyal hizme arzının yeersizliği (emekli aylığı ya da sağlık ve iģsizlik güvencesi gibi). Piyasa sürecinden ekilenen bazı gruplar için mevcu bilginin yeersizliği (gıda ürünleri ve ilaçların kaliesi ile ilgili bilgi gibi). (2) Bu konudaki çalıģmalar için Bkz. Cameron (1978), Çelebi (2000) ve Alay (2000). (3) Al iģareler, göserilen değiģkene göre alınan ürevi gösermekedir. (4) erekli maemaiksel düzenlemeler ve varsayımlarla ilgili sapamalar Ek e verilmiģir. (5) Diagnosik eslerin sonuçları Ek Tablo 3 e verilmiģir. 280
15 Türkiye de amu Harcamalarının Ekonomik Büyüme ve aırımlar Üzerine Ekilerinin Analizi ( ) ANAÇA ADOĞAN, A. (1993): amu Maliyesi, azi Büro iapevi, eniģleilmiģ Dördüncü Baskı, Ankara. ASO, ġ. (1994): amu Maliyesi, Filiz iapevi, 2. Baskı, Ġsanbul. ATA, A. (2000): amu Harcamaları ve Ekonomik Büyüme ĠliĢkisi, ayınlanmamıģ Doçenlik Tezi, DEÜ-Ġzmir. AESINA, A., ARDANA, S., PEROTTI, R. and SCHIANTAREI, F. (1999): Fiscal Policy, Profis and Invesmen, NBER working papers, (7207). ARISO, Ġ. (2005): Wagner ve eynes Hipoezleri Çerçevesinde Türkiye de amu Harcamaları ve Ekonomik Büyüme ĠliĢkisi, Ç.Ü. Sosyal Bilimler Ensiüsü Dergisi, 2: BARRO, R.J. (1988): overnmen Spending in a Simple Model of Endogenous rowh, NBER working papers, (2588). BARRO, R.J. (1990): overnmen Spending in a Simple Model of Endogenous rowh, Journal of Poliical Economy, 106: CAMERON, D.R. (1978): The Expansion of he Public Economy:A Comparaive Analysis, American Poliical Science Rewiev, 72(4), Çev. Asuman Alay, iç.: amu Ekonomisinin eniģlemesi ve ÖzelleĢirme, Ed. Ayaç Eker ve diğ., Takav Mabaası, 1993, Ankara. CARR, J.. (1989): overnmen Size and Economic rowh: A New Framework and Some Evidence from Cross-Secion and Time Series Daa: Commen, The American Economic Review, 7(1): CONTE, M.A. and DARRAT, A.F. (1988): Economic rowh and he Expanding Public Secor: A Reexaminaion, The Review of Economics and Saisics, 70(2): ÇEEBĠ, A.. (2000): amu Ekonomisi Analizi, Emek Mabaası, Manisa. DEVERAJAN, S., SWAROOP, V. and ZOU, H. (1996): The Composiion of Public Expendiure and Economic rowh, Journal of Moneary Economics, 37: INDAUER, D. and VEENCHI, A.D. (1992): overnmen Spending in Developing Counries: Trends, Causes and Concequences, The World Bank Research Observer, 7(1): EER, A. (1996): amu Maliyesi, DoğuĢ Mabaası, Ankara. 281
16 N. Oğuzhan Alay, Onur Alın FEDER,. (1983): On Expors and Economic rowh, Journal of Developmen Economics, 12: WARTNE, J., AWSON R. and HOCOMBE, R. (1998a): The Scope of overnmen and he Wealh of Naions, Cao Journal, 18(2): WARTNE, J., AWSON R. and HOCOMBE, R. (1998b): The Size and Funcions of overnmen and Economic rowh, Sudy Prepared for Join Economic Commiee, April. USEH, J.S. (1997), overnmen Size and Economic rowh in Developing Counries: A Poliical-Economy Framework, Journal of Macroeconomics, ouisiana Sae Universiy Press, 19(1): HEĠTER, B. (2001), The Scope of overnmen and Is Impac on Economic rowh in OECD Counries, iel Working Paper, (1034). andau, D. (1983): overnmen Expendiure And Economic rowh: A Cross- Counry Sudy, Souhern Economic Journal, 49: RAM, Rai (1986): overnmen Size and Economic rowh: A New Framework and Some Evidence from Cross Secion and Time Series Daa, The American Economic Review, 76(1): RAM, Rai (1987): Wagner's Hypohesis in Time-Series and Cross-Secion Perspecives: Evidence from "Real" Daa for 115 Counries, The Review of Economics and Saisics, 69(2): RAM, Rai (1989): overnmen Size and Economic rowh: A New Framework and Some Evidence from Cross Secion and Time Series Daa: Reply, The American Economic Review, 79(1): RAO, B.V.V. (1989): overnmen Size and Economic rowh: A New Framework and Some Evidence from Cross Secion and Time Series Daa: Commen, The American Economic Review, 79(1): SĠNH, B. and SAHNĠ, B. (1984): Causaliy Beween Public Expendiures and Naional Income, The Review of Economics and Saisics, 66(4): TÜR, Ġ. (1999): amu Maliyesi, Turhan iapevi, 3. Baskı, Ankara. UUTÜR, S. (2001): amu Harcamalarının Ekonomik Büyüme Üzerine Ekisi, Akdeniz Ġ.Ġ.B.F. Dergisi, 1: , Analya. UZA, N. (2002): amu Büyüklüğü ve Ekonomik Büyüme Üzerine Ekileri: Türkiye Örneği( ), Erciyes Üniversiesi Ġ.Ġ.B.F. Dergisi, 19:
17 Türkiye de amu Harcamalarının Ekonomik Büyüme ve aırımlar Üzerine Ekilerinin Analizi ( ) ENTÜR, N. (2005): örlerin ürüyüģü, Ġsanbul Bilgi Üniversiesi ayınları, 2. Baskı, Ġsanbul. IMAZ, B.E. ve SUSAM, N. (2001): Türkiye de amu Harcamalarının SMH Ġçindeki Payının Analizi ve Ülkeler Arası arģılaģırma, 16. Maliye Sempozyumu, Poser Tebliğ, Manisa. Veri Tabanları hp://ekuup.dp.gov.r/sermaye/saygilis/urkiye/2003.pdf hp:// hp://unsas.un.org/unsd/snaama/downloads/dpconsanus-counries.xls hp://evds.cmb.gov.r/ hp://www1.oecd.org/scrips/cde/members/lfsdaaauhenicae.asp hp:// 283
18 N. Oğuzhan Alay, Onur Alın E Denklem (1) ve (2) de C ve ye göre oplam ürevler alınırsa: dc C c d c C c d c C d d g d g g d g c ve nin sabi olduğu varsayılırsa d 0 ve d 0 olacakır. Bu c durumda 5a ve 5b den düzenlenirse: c d g d ve d g d olacakır. EĢilikler yeniden c dc C d, d d d d dc d d C C C d C C d C d ( 1 ) ( C d C d) d C d C d ( C d C d) d C d C d C d d 1 d Cd d C 1 d (a) C, C ve C sırasıyla sermayenin, iģ gücünün ve kamu harcamalarının (kamunun üreiği mal ve hizmelerin) özel sekördeki marjinal verimliliklerini gösermekedir. Denklem (a) da C, C ve d I olduğunu varsayıp üm eģiliği ile bölersek (Rao, 1989; 273): 284
19 Türkiye de amu Harcamalarının Ekonomik Büyüme ve aırımlar Üzerine Ekilerinin Analizi ( ) d I d C 1 d (b) ukarıdaki eģiliği özel sekör üreiminin kamu sekörü esnekliğinin C C olduğunu gözeerek ekrar düzenlersek: d I d d 1 d (c) /( 1 ) d varsayımı alında fonksiyonun son hali aģağıdaki gibidir: I d d (d) onu ile ilgili daha geniģ bilgi sahibi olmak için bkz. Feder (1983), Ram (1986), Rao (1989) ve Carr (1989) Tablo 3: Diagnosik Tesler Jarque-Bera 1,95 (0,37) Whie Tesi n*r 2 whie 8,901 (0,18) Model 1 Model 2 Model 3 M (n-q)*r 2 M 0,045 (0,83) Ramsey RESET Tesi 1,48 (0,23) Jarque-Bera 1,48 (0,47) Whie Tesi n*r 2 whie 19,72 (0,14) M (n-q)*r 2 M 1,56 (0,21) Ramsey RESET Tesi 15,38 (0,00) Jarque-Bera 0,76 (0,68) Whie Tesi n*r 2 whie 3,97 (0,68) M (n-q)*r 2 M 2,099 (0,15) Ramsey RESET Tesi 0,00 (0,98) 285
KAMU HARCAMALARININ EKONOMİK BÜYÜME ÜZERİNE ETKİSİ THE IMPACT OF PUBLIC EXPENDITURES ON ECONOMIC DEVELOPMENT
Akdeniz İ.İ.B.F. Dergisi (1) 2001, 131-139 KAMU HARCAMALARININ EKONOMİK BÜÜME ÜZERİNE ETKİSİ THE IMPACT OF PUBLIC EXPENDITURES ON ECONOMIC DEVELOPMENT Süleyman ULUTÜRK * ÖZET Kamu harcamaları ve kamu kesimi
DetaylıTÜRKİYE EKONOMİSİ İÇİN TÜKETİM FONKSİYONU TAHMİNİ (1980 2005)
Türkiye Ekonomisi İçin Tükeim Fonksiyonu Tahmini (98 5) 349 TÜRKİYE EKONOMİSİ İÇİN TÜKETİM FONKSİYONU TAHMİNİ (98 5) Mehme DEMİRAL ÖZET Bir ükeim fonksiyonu, ükeim ile gelir arasındaki ilişkiyi vurgulamakadır.
DetaylıEŞANLI DENKLEMLİ MODELLER
EŞANLI DENKLEMLİ MODELLER EŞANLI DENKLEMLİ MODELLER Eşanlı denklem siseminde, Y den X e ve X den Y ye karşılıklı iki yönlü eki vardır. Y ile X arasındaki karşılıklı ilişki nedeniyle ek denklemli bir model
DetaylıTÜRKİYE DE KAMU HARCAMALARI VE EKONOMİK BÜYÜME ARASINDAKİ İLİŞKİNİN ASİMETRİK NEDENSELLİK TESTİ İLE ANALİZİ
Uluslararası Yöneim İkisa ve İşleme Dergisi, Cil 13, Sayı 2, 2017 In. Journal of Managemen Economics and Business, Vol. 13, No. 2, 2017 TÜRKİYE DE KAMU HARCAMALARI VE EKONOMİK BÜYÜME ARASINDAKİ İLİŞKİNİN
Detaylıeyd Ekonomik Yaklaşım Derneği / Association
eyd Ekonomik Yaklaşım Derneği / Associaion Ekonomik Yaklaşım 016, 7(99): 1-15 www.ekonomikyaklasim.org doi: 10.5455/ey.35908 BIST-100 Endeksinin Volail Davranışlarının Simerik Ve Asimerik Sokasik Volailie
DetaylıDolar Kurundaki Günlük Hareketler Üzerine Bazı Gözlemler
Dolar Kurundaki Günlük Harekeler Üzerine Bazı Gözlemler Türkiye Bankalar Birliği Ekonomi Çalışma Grubu Toplanısı 28 Nisan 2008, İsanbul Doç. Dr. Cevde Akçay Koç Finansal Hizmeler Baş ekonomis cevde.akcay@yapikredi.com.r
DetaylıBÖLÜM 5 İKTİSAT POLİTİKALARININ UZUN DÖNEMLİ BÜYÜMEYE ETKİLERİ: İÇSEL BÜYÜME TEORİLERİ ÇERÇEVESİNDE DEĞERLENDİRME
BÖLÜM 5 İKTİSAT POLİTİKALARININ UZUN DÖNEMLİ BÜYÜMEYE ETKİLERİ: İÇSEL BÜYÜME TEORİLERİ ÇERÇEVESİNDE DEĞERLENDİRME 42 Bu bölümde, büyüme sürecini uzun dönemde ekileyebilecek ikisa poliikalarınıı (vergileme,
DetaylıDÖVİZ KURU VE HİSSE SENETLERİ FİYATLARI ARASINDAKİ NEDENSELLİK İLİŞKİSİ
Gazi Üniversiesi İkisadi ve İdari Bilimler Fakülesi Dergisi 8 / 2 (2006). 1-14 DÖVİZ KURU VE HİSSE SEETLERİ FİYATLARI ARASIDAKİ EDESELLİK İLİŞKİSİ Özlem AYVAZ * Öze : Bu çalışmada Türkiye de hisse seneleri
DetaylıEurasian Journal of Researches in Social and Economics Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi ISSN:
Eurasian Journal of Researches in Social and Economics Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araşırmaları Dergisi ISSN:2148-9963 www.asead.com Dr. Merer MERT Gazi Üniversiesi, İİBF, İkisa Bölümü merermer@gazi.edu.r
DetaylıTürkiye Ekonomisinde Enerji Tüketimi ve Ekonomik Büyüme
Türkiye Ekonomisinde Enerji Tükeimi ve Ekonomik Büyüme Mehme MUCUK * Doğan UYSAL ** Öze Genel olarak enerji, ekonomik ve endüsriyel kalkınma için önemli bir girdi kabul edilmekedir. Ancak enerjinin bazı
Detaylısbd.anadolu.edu.tr 73 Anadolu University Journal of Social Sciences Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi
Anadolu Üniversiesi Sosyal Bilimler Dergisi Anadolu Universiy Journal of Social Sciences Türkiye de Kamu Yaırımlarının Özel Sekör Yaırımları Üzerindeki Ekisi: 1970-2009 The Effec of Public Invesmens on
DetaylıZaman Serisi Modelleri: Birim Kök Testleri, Eşbütünleşme, Hata Düzeltme Modelleri
Yıldız Teknik Üniversiesi İkisa Bölümü Ekonomeri II Ders Noları Ders Kiabı: J.M. Wooldridge, InroducoryEconomericsA Modern Approach, 2nd. ed., 2002, Thomson Learning. Zaman Serisi Modelleri: Birim Kök
Detaylı24.05.2010. Birim Kök Testleri. Zaman Serisi Modelleri: Birim Kök Testleri, Eşbütünleşme, Hata Düzeltme Modelleri
Yıldız Teknik Üniversiesi İkisa Bölümü Ekonomeri II Ders Noları Ders Kiabı: J.M. Wooldridge, Inroducory Economerics A Modern Approach, 2nd. ed., 2002, Thomson Learning. Zaman Serisi Modelleri: Birim Kök
DetaylıENFLASYON-BÜYÜME SÜRECİNDE SABİT SERMAYE YATIRIMLARI
LASYON-BÜYÜME SÜRECİNDE SABİT SERMAYE YATIRIMLARI Harun TERZİ (*) Sabiha OLTULULAR (**) Öze: Bu çalışmada enflasyon-büyüme-sabi sermaye yaırımları arasındaki ilişki korelasyon, zaman serileri analizleri
DetaylıSORU SETİ 02 (REVİZE EDİLDİ) FİNAL KONULARI
Ekonomeri 8 Ocak, 0 Gazi Üniversiesi İkisa Bölümü SORU SETİ 0 (REVİZE EDİLDİ) FİNAL KONULARI PROBLEM Aşağıda verilen avuk ei alebi fonksiyonunu düşününüz (960-98): lny = β + β ln X + β ln X + β ln X +
DetaylıBİRİM KÖK TESTLERİNDE YAPISAL KIRILMA ZAMANININ İÇSEL OLARAK BELİRLENMESİ PROBLEMİ: ALTERNATİF YAKLAŞIMLARIN PERFORMANSLARI
BİRİM KÖK TESTLERİNDE YAPISAL KIRILMA ZAMANININ İÇSEL OLARAK BELİRLENMESİ PROBLEMİ: ALTERNATİF YAKLAŞIMLARIN PERFORMANSLARI Arş. Gör. Furkan EMİRMAHMUTOĞLU Yrd. Doç. Dr. Nezir KÖSE Arş. Gör. Yeliz YALÇIN
DetaylıİŞSİZLİK VE İNTİHAR İLİŞKİSİ: 1975 2005 VAR ANALİZİ Ferhat TOPBAŞ *
İşsizlik ve İnihar İlişkisi: 1975 2005 Var Analizi 161 İŞSİZLİK VE İNTİHAR İLİŞKİSİ: 1975 2005 VAR ANALİZİ Ferha TOPBAŞ * ÖZET İşsizlik, birey üzerinde olumsuz birçok soruna neden olan karmaşık bir olgudur.
DetaylıTeknolojik bir değişiklik veya üretim arttırıcı bir yatırımın sonucunda ihracatta, üretim miktarında vs. önemli artışlar olabilir.
YAPISAL DEĞİŞİKLİK Zaman serileri bazı nedenler veya bazı fakörler arafından ekilenerek zaman içinde değişikliklere uğrayabilirler. Bu değişim ikisadi kriz, ikisa poliikalarında yapılan değişiklik, eknolojik
DetaylıFAİZ ORANINDAKİ BİR ARTIŞ CARİ İŞLEMLER AÇIĞINI ARTIRIR MI?
FAİZ ORANINDAKİ BİR ARTIŞ CARİ İŞLEMLER AÇIĞINI ARTIRIR MI? Ehem ESEN, Zekeriya YILDIRIM, S. Faih KOSTAKOĞLU FAİZ ORANINDAKİ BİR ARTIŞ CARİ İŞLEMLER AÇIĞINI ARTIRIR MI? Ehem ESEN Yrd.Doç.Dr. Anadolu Üniversiesi,
DetaylıTürkiye de Dış Borçlanma-Ekonomik Büyüme İlişkisi: 1990-2013 Dönemi
Türkiye de Dış Borçlanma-Ekonomik Büyüme İlişkisi: 1990-2013 Dönemi Türkiye de Dış Borçlanma-Ekonomik Büyüme İlişkisi: 1990-2013 Dönemi Temel GÜRDAL Hakan YAVUZ Öz Bu çalışmada Türkiye de dış borçlanma
DetaylıRASYONEL BEKLENTLER DOAL ORAN HPOTEZ Türkiye çin Zaman Serisi Bulguları 1950-1995 1
RASYONEL BEKLENTLER DOAL ORAN HPOTEZ Türkiye çin Zaman Serisi Bulguları 950-995 Rahmi YAMAK * Yakup KÜÇÜKKALE ** ÖZET Bu çalımada, Rasyonel Bekleniler Doal Oran Hipoezinin, Çıkı (ya da isizliin) alep (ya
DetaylıKAMU HARCAMALARI VE EKONOMİK BÜYÜME İLİŞKİSİNİN WAGNER VE KEYNES HİPOTEZİ ÇERÇEVESİNDE İNCELENMESİ
Uluslararası Yöneim İkisa ve İşleme Dergisi, ICAFR 16 Özel Sayısı In. Journal of Managemen Economics and Business, ICAFR 16 Special Issue KAMU HARCAMALARI VE EKONOMİK BÜYÜME İLİŞKİSİNİN WAGNER VE KEYNES
DetaylıTÜRKİYE DE YAŞAM BEKLENTİSİ TASARRUF İLİŞKİSİ: ARDL SINIR TESTİ YAKLAŞIMI
Öz TÜRKİYE DE YAŞAM BEKLENTİSİ TASARRUF İLİŞKİSİ: ARDL SINIR TESTİ YAKLAŞIMI Hakan KAYA * Halil KETE ** Mehme Sadık AYDIN *** Yaşam beklenisinin uzunluğunda yıllar içerisinde meydana gelen arış, insanların
DetaylıAYÇİÇEK VE SOYA YAĞI İTHALAT TALEBİNİN ANALİZİ
AKDENİZ ÜNİVERSİTESİ ZİRAAT FAKÜLTESİ DERGİSİ,, 15(),71-79 AYÇİÇEK VE SOYA YAĞI İTHALAT TALEBİNİN ANALİZİ Selim Adem HATIRLI Vecdi DEMİRCAN Ali Rıza AKTAŞ Süleyman Demirel Üniversiesi Ziraa Fakülesi Tarım
DetaylıYAPISAL KIRILMA DURUMUNDA SAĞLIK HARCAMALARI VE EKONOMİK BÜYÜME İLİŞKİSİ: TÜRKİYE ÜZERİNE BİR UYGULAMA
Elecronic Journal of Vocaional Colleges December/Aralık 2012 YAPISAL KIRILMA DURUMUNDA SAĞLIK HARCAMALARI VE EKONOMİK BÜYÜME İLİŞKİSİ: TÜRKİYE ÜZERİNE BİR UYGULAMA Muhammed TIRAŞOĞLU 1 Burcu YILDIRIM 2
DetaylıPARA ARZININ ÇIKTI ÜZERİNE ETKİLERİ
Marmara Üniversiesi İ.İ.B.F. Dergisi YIL 2007, CİLT XXIII, SAYI 2 PARA ARZININ ÇIKTI ÜZERİNE ETKİLERİ Öze Araş. Gör. Burak Güriş * Araş. Gör. Burcu Kıran * Çalışmada para arzının çıkı üzerindeki ekileri
DetaylıA Study on the Estimation of Supply Response of Cotton in Cukurova Region
MPRA Munich Personal RePEc Archive A Sudy on he Esimaion of Suly Resonse of Coon in Cukurova Region Erkan Akas Faculy of Economics & Admin.Sciences a BIGA 2006 Online a h://mra.ub.uni-muenchen.de/8648/
DetaylıÇOKLU DOĞRUSAL BAĞLANTI
ÇOKLU DOĞRUSAL BAĞLANTI ÇOKLU DOĞRUSALLIĞIN ANLAMI Çoklu doğrusal bağlanı; Bağımsız değişkenler arasında doğrusal (yada doğrusala yakın) ilişki olmasıdır... r xx i j paramereler belirlenemez hale gelir.
DetaylıTürkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Sayı: 2010-8 / 24 Mayıs 2010 EKONOMİ NOTLARI
Türkiye Cumhuriye Merkez Bankası Sayı: 2010-8 / 24 Mayıs 2010 EKONOMİ NOTLARI TCMB Faiz Kararlarının Piyasa Faizleri Ve Hisse Senedi Piyasaları Üzerine Ekisi Mura Duran Refe Gürkaynak Pınar Özlü Deren
Detaylı8.Ders(EK) Zaman Serileri Analizi
8.Ders(EK) Zaman Serileri Analizi SPSS Projec: Airline Passengers daa se is used for various analyses in his online raining workshop, which includes: Times series analysis [building ARIMA models] Proje:
DetaylıTÜRK KATILIM BANKALARININ FON KAYNAKLARINI ETKİLEYEN FAKTÖRLER VE BU BANKALARIN KLASİK BANKALARLA İLİŞKİLERİ ÜZERİNE BİR UYGULAMA 1
TÜRK KATILIM BANKALARININ FON KAYNAKLARINI ETKİLEYEN FAKTÖRLER VE BU BANKALARIN KLASİK BANKALARLA İLİŞKİLERİ ÜZERİNE BİR UYGULAMA 1 Musafa Emin GÜL * Talip TORUN ** Cüney DUMRUL *** ÖZ Kaılım bankalarının
DetaylıTCMB FAĐZ KARARLARININ HĐSSE SENEDĐ PĐYASALARI ÜZERĐNE ETKĐSĐ
Cenral Bank Review Vol. 10 (July 2010), pp.23-32 ISSN 1303-0701 prin / 1305-8800 online 2010 Cenral Bank of he Republic of Turkey hp://www.cmb.gov.r/research/review/ TCMB FAĐZ KARARLARININ HĐSSE SENEDĐ
DetaylıBirim Kök Testleri 3/24/2016. Bir stokastik sürecin birim kök içerip içermediğini nasıl anlarız? Hatırlarsak aşağıdaki AR(1) sürecinde
Yıldız Teknik Üniversiesi İkisa Bölümü Ekonomeri II Ders Noları Ders Kiabı: J.M. Wooldridge, Inroducory Economerics A Modern Approach, 2nd. ed., 2002, Thomson Learning. Zaman Serisi Modelleri: Birim Kök
DetaylıYabancı Sermaye Yatırımlarının Ekonomik Büyümeye Olan Etkisinin Türkiye Bağlamında Test Edilmesi
Yabancı Sermaye Yaırımlarının Ekonomik Büyümeye Olan Ekisinin Türkiye Bağlamında Tes Edilmesi Yrd. Doç. Dr. Yusuf DEMİR Süleyman Demirel Üniversiesi, İİBF. Öze Bu çalışma; uluslararası sermaye harekelerinin
DetaylıBox-Jenkıns Modelleri ile Aylık Döviz Kuru Tahmini Üzerine Bir Uygulama
Kocaeli Üniversiesi Sosyal Bilimler Ensiüsü Dergisi (6) 2003 / 2 : 49-62 Box-Jenkıns Modelleri ile Aylık Döviz Kuru Tahmini Üzerine Bir Uygulama Hüdaverdi Bircan * Yalçın Karagöz ** Öze: Bu çalışmada geleceği
Detaylıİnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Anabilim Dalı İktisat Programı
İnönü Üniversiesi Sosyal Bilimler Ensiüsü İkisa Anabilim Dalı İkisa Programı İÇSEL BÜYÜME MODELLERİ ÇERÇEVESİNDE TÜRKİYE DE EKONOMİK BÜYÜMENİN YAPISAL DÖNÜŞÜMÜ İzze TAŞAR Doç Dr. Tayfur BAYAT Dokora Tezi
DetaylıTürkiye nin İthalat ve İhracat Bağımlılığı: Seçilmiş Ülke Örnekleri Üzerine Ampirik Bir Uygulama
EGE AKADEMİK BAKIŞ / EGE ACADEMIC REVIEW Cil: 3 Sayı: 2 Nisan 203 ss. 9-208 Türkiye nin İhala ve İhraca Bağımlılığı: Seçilmiş Ülke Örnekleri Üzerine Ampirik Bir Uygulama Dependency of Impor and Expor of
DetaylıBirim Kök Testleri. Random Walk. Bir stokastiksürecin birim kök içerip içermediğini nasıl anlarız? Hatırlarsak aşağıdaki AR(1) sürecinde
Yıldız Teknik Üniversiesi İkisa Bölümü Ekonomeri II Ders Noları Ders Kiabı: J.M. Wooldridge, Inroducory Economerics A Modern Approach, 2nd. ed., 02, Thomson Learning. Zaman Serisi Modelleri: Birim Kök
DetaylıA. ENFLASYON VE İŞSİZLİK A.1. Enflasyon ve Tanımı: Fiyatlar genel düzeyindeki sürekli artışlardır. Temel olarak ortaya çıkış nedenleri üçe ayrılır:
A. ENFLASYON VE İŞSİZLİK A.1. Enflasyon ve Tanımı: Fiyalar genel düzeyindeki sürekli arışlardır. Temel olarak oraya çıkış nedenleri üçe ayrılır: Birincisi, Maliye Enflasyonu üreim girdilerinin fiyaları
DetaylıTürkiye de Tüketim Eğilimi ve Maliye Politikası
Türkiye de Tükeim Eğilimi ve Maliye Poliikası Oya S. Erdogdu * Leven Özbek ** *Ankara Üniversiesi Siyasal Bilgiler Fakülesi İkisa Bölümü, Cebeci, Ankara ** Ankara Üniversiesi Fen Fakülesi İsaisik Bölümü,
DetaylıKONYA İLİ SICAKLIK VERİLERİNİN ÇİFTDOĞRUSAL ZAMAN SERİSİ MODELİ İLE MODELLENMESİ
KONYA İLİ SICAKLIK VERİLERİNİN ÇİFTDOĞRUSAL ZAMAN SERİSİ MODELİ İLE MODELLENMESİ İsmail KINACI 1, Aşır GENÇ 1, Galip OTURANÇ, Aydın KURNAZ, Şefik BİLİR 3 1 Selçuk Üniversiesi, Fen-Edebiya Fakülesi İsaisik
DetaylıDEĞĠġKEN KATKILI BĠREYSEL EMEKLĠLĠK PLANLARI VE OPTĠMAL YATIRIM STRATEJĠSĠ
DEĞĠġKEN KATKILI BĠREYSEL EMEKLĠLĠK PLANLARI VE OPTĠMAL YATIRIM STRATEJĠSĠ INDIVIDUAL PENSION PLANS WITH TARGETED CONTRIBUTIONS AND OPTIMAL INVESTMENT STRATEGY MURAT KIRKAĞAÇ YRD. DOÇ. DR. YASEMĠN GENÇTÜRK
DetaylıAzerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan ve Türkiye'de İktisadi Özgürlük ve İstihdam İlişkisi: Bir Panel Veri Analizi
SESSION 3B: Ora Asya Ekonomileri 07 Azerbaycan, Kazakisan, Kırgızisan ve Türkiyede İkisadi Özgürlük ve İsihdam İlişkisi: Bir Panel Veri Analizi Prof. Dr. Ekrem Erdem (Erciyes Universiy, Turkey) Ass. Prof.
DetaylıFinansal Gelişme ve Ekonomik Büyüme Arasındaki Đlişkinin Ampirik Bir Analizi: Türkiye Örneği
Volume 2. Number 1. 2011 pp. 121-142 ISSN: 1309-2448 www.berjournal.com Finansal Gelişme ve Ekonomik Büyüme Arasındaki Đlişkinin Ampirik Bir Analizi: Türkiye Örneği Burcu Ozcan a Ayse Ari b Öze: Finansal
DetaylıYATIRIMLAR, BELİRSİZLİK VE PİYASA YAPISI: KAVRAMSAL BİR İNCELEME 1 INVESTMENT, UNCERTAINTY AND MARKET STRUCTURE: A CONCEPTUAL REVIEW
YATIRIMLAR, BELİRSİZLİK VE PİYASA YAPISI: KAVRAMSAL BİR İNCELEME 1 Yrd. Doç. Dr. Ayekin Güven * ÖZET Karar birimlerinin bugün ükemek yerine, belirsiz bir gelecek kazancı için üreken kaynaklara yapıkları
DetaylıTÜRKİYE DE YAŞAM BEKLENTİSİ - EKONOMİK BÜYÜME İLİŞKİSİ: ARDL MODELİ İLE BİR ANALİZ
The Journal of Knowledge Economy & Knowledge Managemen 008, Volume III Spring TÜRKİYE DE YAŞAM BEKLENTİSİ - EKONOMİK BÜYÜME İLİŞKİSİ: ARDL MODELİ İLE BİR ANALİZ ÖZET Seyfein Erdoğan Hilal Bozkur İkisadi
DetaylıDEĞİŞKENLER ARASINDAKİ GECİKMELİ İLİŞKİLER: Dağıtılmış Gecikme ve Otoregresiv Modeller
DEĞİŞKENLER ARASINDAKİ GECİKMELİ İLİŞKİLER: Dağıılmış Gecikme ve Ooregresiv Modeller 1 Zaman serisi modellerinde, bağımlı değişken Y nin zamanındaki değerleri, bağımsız X değişkenlerinin zamanındaki cari
DetaylıTÜRK EKONOMİSİNİN ENERJİ BAĞIMLILIĞI ÜZERİNE BİR EŞ-BÜTÜNLEŞME ANALİZİ A CO-INTEGRATION ANALYSIS ON THE ENERGY DEPENDENCY OF THE TURKISH ECONOMY
Journal of Yasar Universiy 22 26(7) 4392-444 TÜRK EKONOMİSİNİN ENERJİ BAĞIMLILIĞI ÜZERİNE BİR EŞ-BÜTÜNLEŞME ANALİZİ A CO-INTEGRATION ANALYSIS ON THE ENERGY DEPENDENCY OF THE TURKISH ECONOMY M. Ali Bilginoğlu
DetaylıC.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt 11, Sayı 1, 2010 141
C.Ü. İkisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cil 11, Sayı 1, 2010 141 BİR MALİYE POLİTİKASI ARACI OLARAK BORÇLANMA VE EKONOMİK BÜYÜME İLİŞKİSİ: TÜRKİYE ÖRNEĞİ (1990 2009) Hali ÇİÇEK *, Süleyman GÖZEGİR ** ve
DetaylıTürkiye de İktisadi Çıkarsama Üzerine Bir Açımlama: Sürprizler Gerçekten Kaçınılmaz mı?
Türkiye de İkisadi Çıkarsama Üzerine Bir Açımlama: Sürrizler Gerçeken Kaçınılmaz mı? Hazırlayan ve Sunan: Eren Ocakverdi* eren.ocakverdi@yaikredi.com.r Boğaziçi Üniversiesi Finans Mühendisliği 26 Ekim
DetaylıErkan Özata 1. Econometric Investigation of the Relationships Between Energy Consumption and Economic Growth in Turkey
1 Öze: Ülkelerin ekonomik ve sosyal gelişmelerinin sürükleyici unsuru ve en emel gereksinimlerinden biri enerjidir. Đş yapma kapasiesi olarak anımlanan enerjiye gelişmiş ülkelerle birlike, gelişmek iseyen
DetaylıTÜRKİYE DE 1963 2006 DÖNEMİNDE KAMU VE ÖZEL SEKTÖR ÜCRETLERİ ÜZERİNE AMPİRİK BİR UYGULAMA
TÜRKİYE DE 1963 2006 DÖNEMİNDE KAMU VE ÖZEL SEKTÖR ÜCRETLERİ ÜZERİNE AMPİRİK BİR UYGULAMA Mura ASLAN Eskişehir Osmangazi Üniversiesi H. Kürşad ASLAN Ken Sae Üniversiesi Öze İskandinav ücre modelinden hareke
DetaylıÜSTEL VE LOGARİTM FONKSİYONLAR
ÜSTEL VE LOGARİTM TMİK FONKSİYONLAR Şekil 5.1a Üsel Fonksiyonlar 2 y 10 8, 1 y = f = b b> 6 4 2-3 -2-1 1 2 3 Şekil 5.1b Üsel Fonksiyonlar 3 y 50 2 y = f = 2 40 30 20 y = f = 2 10-2 -1 1 2 3 4 Şekil 5.1c
DetaylıTÜRKİYE DE DIŞ TİCARET VE EKONOMİK BÜYÜME İLİŞKİSİNİN ANALİZİ ANALYSIS OF RELATIONSHIP BETWEEN FOREIGN TRADE AND ECONOMIC GROWTH IN TURKEY
/ www.sosyalarasirmalar.com Issn: 1307-9581 hp://dx.doi.org/10.17719/jisr.2018.2860 TÜRKİYE DE DIŞ TİCARET VE EKONOMİK BÜYÜME İLİŞKİSİNİN ANALİZİ ANALYSIS OF RELATIONSHIP BETWEEN FOREIGN TRADE AND ECONOMIC
DetaylıStok-Akım Uyarlaması, Bütçe Açığı ve Kamu Borç Stoku Arasındaki İlişkiler: Küresel Kriz Bağlamında Avrupa Birliği Üyesi Ülkeler Üzerine Bir Analiz
Sok-Akım Uyarlaması, Büçe Açığı ve Kamu Borç Soku Arasındaki İlişkiler: Küresel Kriz Sok-Akım Uyarlaması, Büçe Açığı ve Kamu Borç Soku Arasındaki İlişkiler: Küresel Kriz Bağlamında Avrupa Birliği Üyesi
DetaylıKamu Harcamaları ve Vergi Politikalarının Uzun Dönemli Büyüme Sürecine Etkileri: Yeni İçsel Büyüme Modelleri Açısından Bir Bakış ve Türkiye Örneği
Kamu Harcamaları ve Vergi Poliikalarının Uzun Dönemli Büyüme Sürecine Ekileri: Yeni İçsel Büyüme Modelleri Açısından Bir Bakış ve Türkiye Örneği Giriş Absrac In his paper, governmen expendiures and axes
DetaylıÜCRET-FİYAT SPİRALİ: TÜRK İMALAT SANAYİ ÖRNEĞİ
45 ÜCRET-FİYAT SPİRALİ: TÜRK İMALAT SANAYİ ÖRNEĞİ Zehra ABDİOĞLU * ÖZET Bu çalışma Türkiye için 2005-2012 dönemi iibariyle ara malı, dayanıklı ükeim malı, dayanıksız ükeim malı, enerji ve sermaye malı
DetaylıTürkiye Ekonomisi nde Para ve Maliye Politikalarının Etkinlii Effectiveness of Monetary and Fiscal Policies in Turkish Economy
Türkiye Ekonomisi nde Para ve Maliye Poliikalarının Ekinlii Effeciveness of Moneary and Fiscal Policies in Turkish Economy Recep DÜZGÜN Öze Para ve maliye poliikalarının nispi ekinlii çok arıılan ancak
DetaylıTÜRKİYE DE EKONOMİK BÜYÜME VE DÖVİZ KURU CARİ AÇIK ÜZERİNDE ETKİLİ MİDİR? BİR NEDENSELLİK ANALİZİ
ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, Cil 3, Sayı 6, 2007, ss. 8 88. TÜRKİYE DE EKONOMİK BÜYÜME VE DÖVİZ KURU CARİ AÇIK ÜZERİNDE ETKİLİ MİDİR? BİR NEDENSELLİK ANALİZİ Arş.Gör. Erman ERBAYKAL Balıkesir Üniversiesi
DetaylıSabit Sermaye Yatırımları ve Ekonomik Büyüme: Ampirik Bir Analiz
Sabi Sermaye Yaırımları ve Ekonomik Büyüme: Ampirik Bir Analiz Mura ÇETİN Doç. Dr., Bozok Üniversiesi, İİBF İkisa Bölümü mura.cein@bozok.edu.r Sabi Sermaye Yaırımları ve Ekonomik Büyüme: Ampirik Bir Analiz
DetaylıBüyüme ve İstihdam Arasindaki İlişki: Türkiye Örneği. The Relationship between Growth and Employment: The Case of Turkey
SESSION C: Çalışma Ekonomisi 67 Büyüme ve İsihdam Arasindaki İlişki: Türkiye Örneği Yusuf Muraoğlu (Hii Universiy, Turkey) The Relaionship beween Growh and Employmen: The Case of Turkey Absrac One of he
Detaylıİhracat ve İthalatın Ekonomik Büyüme Üzerindeki Etkisi: Türkiye Örneği
EGE AKADEMİK BAKIŞ / EGE ACADEMIC REVIEW Cil: 3 Sayı: 2 Nisan 203 ss. 8-94 İhraca ve İhalaın Ekonomik Büyüme Üzerindeki Ekisi: Türkiye Örneği The Effecs of Expors and Impors on Economic Growh: Turkey Case
DetaylıAVRASYA Uluslararası Araştırmalar Dergisi. Cilt : 6 Sayı : 15 Sayfa: Kasım 2018 Türkiye. Araştırma Makalesi
AVRASYA Uluslararası Araşırmalar Dergisi Cil : 6 Sayı : 15 Sayfa: 808825 Kasım 2018 Türkiye Araşırma Makalesi TÜRKİYE DE EKONOMİK BÜYÜME, İHRACAT VE HİSSE SENEDİ FİYATLARI ARASINDAKİ NEDENSELLİK İLİŞKİSİNİN
DetaylıTÜRKİYE DE ELEKTRİK TÜKETİMİ, İSTİHDAM VE EKONOMİK BÜYÜME İLİŞKİSİ
Süleyman Demirel Üniversiesi İkisadi ve İdari Bilimler Fakülesi Dergisi Y.2011, C.16, S.1 s.349-362. Suleyman Demirel Universiy The Journal of Faculy of Economics and Adminisraive Sciences Y.2011, Vol.16,
DetaylıTürkiye İmalat Sanayinde Yapısal Değişim ve Üretkenlik: Dönemi*
Anadolu Üniversiesi Sosyal Bilimler Dergisi Anadolu Universiy Journal of Social Sciences Türkiye İmala Sanayinde Yapısal Değişim ve Ürekenlik: 1980 2008 Dönemi* Srucural Change and Produciviy in Manufacuring
DetaylıKAMU BORÇLANMASI KAMU YATIRIMLARINI DIŞLIYOR MU?
Ekonomik Yaklaşım, Cil : 21, Sayı : 74, ss. 39-58 KAMU BORÇLANMASI KAMU YATIRIMLARINI DIŞLIYOR MU? Mehme DURKAYA * Serve CEYLAN ** Okay Orçun BEKEN *** Öze Gelişmeke olan ekonomilerde kamu yaırımlarının
DetaylıAraşırma Makaleleri REEL DÖVİZ KURU BELİRSİZLİĞİ İ TİCARET PERFORMA SI A ETKİSİ: TÜRKİYE UYGULAMASI Erşan SEVER ÖZET Bu çalışmada reel döviz kuru belirsizliğinin Türkiye nin icare performansına ekisi araşırılmışır.
DetaylıYAPAY SİNİR AĞLARI İLE DOĞALGAZ TÜKETİM TAHMİNİ
Aaürk Ü. İİBF Dergisi, 0. Ekonomeri ve İsaisik Sempozyumu Özel Sayısı, 20 463 YAPAY SİNİR AĞLARI İLE DOĞALGAZ TÜKETİM TAHMİNİ Oğuz KAYNAR Serkan TAŞTAN 2 Ferhan DEMİRKOPARAN 3 Öze: Doğalgaz emini nokasında
DetaylıReel Kesim Güven Endeksi ile İMKB 100 Endeksi arasındaki dinamik nedensellik ilişkisi
İsanbul Üniversiesi İşleme Fakülesi Dergisi Isanbul Universiy Journal of he School of Business Adminisraion Cil/Vol:38, Sayı/No:1, 009, 4-37 ISSN: 1303-173 - www.ifdergisi.org 009 Reel Kesim Güven Endeksi
DetaylıYÜKSEK ENFLASYON ENFLASYON BELİRSİZLİĞİNİ ARTIRIYOR MU?
YÜKSEK ENFLASYON ENFLASYON BELİRSİZLİĞİNİ ARTIRIYOR MU? Doç. Dr. Harun TERZİ Karadeniz Teknik Üniversiesi İİBF İkisa Bölümü Öğreim Üyesi 618 Trabzon Tel : (462) 3773311 Fax : (462) 3257281 e-mail : herzi@ku.edu.r
DetaylıEğitim ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: OECD Ülkelerine İlişkin Panel Eşbütünleşme Analizi ( )
Eğiim ve Bilim 2014, Cil 39, Sayı 173 Eğiim ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: OECD Ülkelerine İlişkin Panel Eşbüünleşme Analizi (1980-2008) Faih YARDIMCIOĞLU 1 Temel GÜRDAL 2 Mehme Emin ALTUNDEMİR 3 Sakarya
DetaylıOTOKORELASYON OTOKORELASYON
OTOKORELASYON OTOKORELASYON Y = α + βx + u Cov (u,u s ) 0 u = ρ u -1 + ε -1 < ρ < +1 Birinci dereceden Ookorelasyon Birinci Dereceden Ooregressif Süreç; A R(1) e = ρ e -1 + ε Σe e ˆ ρ = Σ 1 e KARŞILA ILAŞILAN
DetaylıKamu Borçlanması, Sermaye Stoku ve Tüketim İlişkisinin Belirlenmesi: Bir Ardışık Nesiller Modeli
Kamu Borçlanması, Sermaye Soku ve Tükeim İlişkisinin Belirlenmesi: Bir Ardışık Nesiller Modeli Kamu Borçlanması, Sermaye Soku ve Tükeim İlişkisinin Belirlenmesi: Bir Ardışık Nesiller Modeli İler ÜNLÜKAPLAN
DetaylıEKONOMİK BÜYÜME İLE KAMU HARCAMALARI ARASINDAKİ NEDENSELLİK İLİŞKİSİNİN WAGNER TEZİ KAPSAMINDA BİR ANALİZİ: TÜRKİYE ÖRNEĞİ *
ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, Cil 5, Sayı 9, 2009, ss. 1 17 1 EKONOMİK BÜYÜME İLE KAMU HARCAMALARI ARASINDAKİ NEDENSELLİK İLİŞKİSİNİN WAGNER TEZİ KAPSAMINDA BİR ANALİZİ: TÜRKİYE ÖRNEĞİ * Doç.Dr. Muhlis
DetaylıTÜRKİYE DE REEL DÖVİZ KURU İLE KISA VE UZUN VADELİ SERMAYE HAREKETLERİ İLİŞKİSİ
Marmara Üniversiesi İ.İ.B.F. Dergisi YIL 2007, CİLT XXII, SAYI 1 TÜRKİYE DE REEL DÖVİZ KURU İLE KISA VE UZUN VADELİ SERMAYE HAREKETLERİ İLİŞKİSİ Araş. Gör. Burcu KIRAN * Öze Bu çalışmada, reel döviz kuru
DetaylıAnahtar Kelimeler: Bütçe Açıkları, Dış Borç, İç Borç, Granger Nedensellik ve Engle-Granger Eşbütünleşme.
İNSAN VE TOPLUM BİLİMLERİ ARAŞTIRMALARI DERGİSİ Cil: 5, Sayı: 3, 2016 Sayfa: 478-504 Ekonomi & İşleme Özel Konsolide Büçe Açıkları ve İç Borç-Dış Borç İlişkisi: Türkiye Örneği * Yıldız SAĞLAM ÇELİKÖZ Yrd.
DetaylıTHE CAUSALITY RELATION BETWEEN CONSUMER CONFIDENCE AND STOCK PRICES: CASE OF TURKEY. Abstract
Ekonomik ve Sosyal Araşırmalar Dergisi, Bahar 20, Cil:7, Yıl:7, Sayı:, 7:53-65 TÜKETİCİ GÜVENİ VE HİSSE SENEDİ FİYATLARI ARASINDAKİ NEDENSELLİK İLİŞKİSİ: TÜRKİYE ÖRNEĞİ * Yusuf Volkan TOPUZ ** THE CAUSALITY
DetaylıTESTING TO RICARDIAN EQUIVALENCE PROPOSITONS FOR TURKISH ECONOMY
Marmara Üniversiesi İ.İ.B.F. Dergisi YIL 009, CİLT XXVI, SAYI TÜRKİYE EKONOMİSİ İÇİN RİCARDO EŞİTLİĞİ HİPOTEZİ NİN TEST EDİLMESİ Erginbay UĞURLU Recep DÜZGÜN Öze Ricardo eşiliği konusu, makroekonomilerde
DetaylıTürkiye de Ulaştırma Hizmetleri Endeksi. Transportation Services Index for Turkey
Türkiye de Ulaşırma Hizmeleri Endeksi Muheşem KAYNAK * ve Merer MERT ** ÖZET Ulaşırma sekörünün önemli bir bileşeni aşımacılık faaliyeleridir. Taşımacılık faaliyeleri ise ürev alep nieliğinde olduğundan
DetaylıSTRUCTURAL CHANGE AND PRODUCTIVITY IN THE SERVICE SECTOR OF TURKEY TÜRKİYE HİZMET SEKTÖRÜNDE YAPISAL DEĞİŞİM VE ÜRETKENLİK
STRUCTURAL CHANGE AND PRODUCTIVITY IN THE SERVICE SECTOR OF TURKEY Zühal Yursızoğlu 1 Cumhuriye Universiy, Turkey. yursiz@gmail.com Yılmaz Kılıçaslan, Anadolu Universiy, Turkey. ykilicaslan@anadolu.edu.r
DetaylıAyhan Topçu Accepted: January 2012. ISSN : 1308-7304 ayhan_topcu@hotmail.com 2010 www.newwsa.com Ankara-Turkey
ISSN:136-3111 e-journal of New World Sciences Academy 212, Volume: 7, Number: 1, Aricle Number: 3A47 NWSA-PHYSICAL SCIENCES Received: December 211 Ayhan Toçu Acceed: January 212 Fahrein Arslan Series :
DetaylıSON YILLARDA ÎÇ TİCARET HADLERİ YÖNÜNDE TARIM SEKTÖRÜNÜN DURUMU
SON YILLARDA ÎÇ TİCARET HADLERİ YÖNÜNDE TARIM SEKTÖRÜNÜN DURUMU Uzman Ergün ŞİMŞEK* Prof. Dr. Halil ÇİVİ* Yrd. Doç. Dr. A. Zafer GÜRLER* Genel olarak ekonomik gelişme, uzun vadede göreceli olarak, sanayi
DetaylıTURİZM GELİŞMESİNİN TÜRKİYE EKONOMİSİ ÜZERİNDEKİ ETKİLERİNİN EKONOMETRİK ANALİZİ
T.C. KÜLTÜR ve TURİZM BAKANLIĞI STRATEJİ GELİŞTİRME BAŞKANLIĞI TURİZM GELİŞMESİNİN TÜRKİYE EKONOMİSİ ÜZERİNDEKİ ETKİLERİNİN EKONOMETRİK ANALİZİ UZMANLIK TEZİ Selim DAĞLIOĞLU EKİM - 010 ANKARA T.C. KÜLTÜR
DetaylıEKONOMİK PERFORMANS VE BÜROKRASİ: TÜRKİYE ÖRNEĞİ
EKONOMİK PERFORMANS VE BÜROKRASİ: TÜRKİYE ÖRNEĞİ Ünal ARSLAN Musafa Kemal Üniversiesi İkisadi ve İdari Bilimler Fakülesi, İkisa Bölümü. E-posa: uarslan@yahoo.com Yıldız SAĞLAM Musafa Kemal Üniversiesi
DetaylıHARCAMA-VERGİ GELİRİ HİPOTEZİ: TÜRKİYE ÖRNEĞİ
HARCAMA-VERGİ GELİRİ HİPOTEZİ: TÜRKİYE ÖRNEĞİ Harun TERZİ (*) Sabiha OLTULULAR (**) Öze: Bu çalışmada Türkiye ekonomisi için vergi gelirleri ve kamu harcamaları arasındaki ilişki hem eşanlı denklem sisemi
DetaylıVERGİ HASILATI ve SABİT SERMAYE YATIRIMLARININ EKONOMİK BÜYÜMEYE OLAN ETKİSİ: EKONOMETRİK BİR İNCELEME ÖZET ABSTRACT
8. Türkiye Ekonomeri ve İsaisik Kongresi 24-25 Mayıs 2007 İnönü Üniversiesi Malaya VERGİ HASILATI ve SABİT SERMAYE YATIRIMLARININ EKONOMİK BÜYÜMEYE OLAN ETKİSİ: EKONOMETRİK BİR İNCELEME Ferimah YILMAZ
DetaylıTurizm Talebi ve Döviz Kuru Şokları: Türk Turizm Sektörü İçin Ekonometrik Bir Analiz
Turizm Talebi ve Döviz Kuru Şokları: Türk Turizm Sekörü İçin Ekonomerik Bir Analiz Kuruluş BOZKURT Yrd. Doç. Dr., Adnan Menderes Üniversiesi Söke İşleme Fakülesi, Bankacılık ve Finans Bölümü kuriboz_48@homail.com
DetaylıHisse Senedi Fiyatlarıyla Yabancı İşlem Hacmi Arasında Nedensellik:
Hisse Senedi Fiyalarıyla abancı İşlem Hacmi Arasında Nedensellik: Toda-amamoo aklaşımı Dr. Cüney AKAR Balıkesir Üniversiesi, Bandırma İİBF. Öze Bu çalışmada İsanbul Menkul Kıymeler Borsasında (İMKB) IMKB100
Detaylı1. Savunma Harcamalarının Ekonomiye Etkileri
1 TÜRKİYE DE SAVUNMA HARCAMALARININ İKTİSADİ ETKİLERİ ÜZERİNE NEDENSELLİK ANALİZİ (1970 2010) Giriş İki dünya savaşı ve Soğuk Savaş dönemine ek olarak, birçok bölgesel ihilafların da yaşanması dolayısıyla
DetaylıETKİN ÜCRET TEORİSİ VE TÜRKİYE İMALAT SANAYİİ ÜZERİNE UYGULAMA
Ekonomik Yaklaşım, Cil : 21, Sayı : 76, ss. 93-118 ETKİN ÜCRET TEORİSİ VE TÜRKİYE İMALAT SANAYİİ ÜZERİNE UYGULAMA Uğur Bülen KAYTANCI * Öze Bu çalışmada, Türkiye için uygun ücre poliikalarının nasıl olması
DetaylıPETROL FĠYATLARI ĠLE HĠSSE SENEDĠ GETĠRĠLERĠ ARASINDA OYNAKLIK GEÇĠġKENLĠĞĠNĠN ANALĠZĠ VE PORTFÖY YÖNETĠMĠNE YANSIMALARI
PETROL FĠYATLARI ĠLE HĠSSE SENEDĠ GETĠRĠLERĠ ARASINDA OYNAKLIK GEÇĠġKENLĠĞĠNĠN ANALĠZĠ VE PORTFÖY YÖNETĠMĠNE YANSIMALARI Ali SATTARY Dokora Tezi Ekonomeri Anabilim Dalı Prof. Dr. M. Sinan TEMURLENK 014
DetaylıRüzgar Türbinlerinde Kapasite Faktörü ve Türbin Sınıfı ĠliĢkisi
6 h Inernaional Advanced Technologies Symposium (IATS 11), 16-18 May 11, Elazığ, Turkey Rüzgar Türbinlerinde Kapasie Fakörü ve Türbin ı ĠliĢkisi N.S. Çein 1, H. Çelik, K. BaĢaran 3 1 Ege Üniversiesi, Izmir/Türkiye,
DetaylıBorsa Getiri Oranı ve Faiz Oranı Arasındaki İlişkinin Doğrusal Olmayan Yöntemlerle Analizi: Türkiye Örneği
Volume 4 Number 3 03 pp. -40 ISSN: 309-448 www.berjournal.com Borsa Geiri Oranı ve Faiz Oranı Arasındaki İlişkinin Doğrusal Olmayan Yönemlerle Analizi: Türkiye Örneği Yusuf Ekrem Akbaşa Öze: Bu çalışmada,
DetaylıTÜRKİYE DE İNŞAAT SEKTÖRÜ VE PARA POLİTİKALARI ARASINDAKİ NEDENSELLİK İLİŞKİLERİ
TÜRKİYE DE İNŞAAT SEKTÖRÜ VE PARA POLİTİKALARI ARASINDAKİ NEDENSELLİK İLİŞKİLERİ Eem Hakan ERGEÇ Eskişehir Osmangazi Üniversiesi Mura TAŞDEMİR Eskişehir OsmangaziÜniversiesi Öze İnşaa sekörü çıkısının
DetaylıGeliĢmekte Olan Piyasa Endeksleri Arasında Volatilite Yayılım Etkisinin Analizi
Muhasebe ve Finansman Dergisi Nisan/017 GeliĢmeke Olan Piyasa Endeksleri Arasında Volailie Yayılım Ekisinin Analizi Mehme Faih BAYRAMOĞLU Tezcan ABASIZ ÖZET Bu çalışmada, gelişmeke olan piyasaların borsa
DetaylıTÜRKİYE'DE ŞEKER FİYATLARINDAKİ DEĞİŞİMİN OLASI ETKİLERİNİN TAHMİNİ: BİR SİMÜLASYON DENEMESİ
TÜRKİYE'DE ŞEKER FİYATLARINDAKİ DEĞİŞİMİN OLASI ETKİLERİNİN TAHMİNİ: BİR SİMÜLASYON DENEMESİ Yrd.DoçDr. Halil FİDAN Doç.Dr. Erdemir GÜNDOĞMUŞ rof.dr. Ahme ÖZÇELİK 1.GİRİŞ Şekerpancarı önemli arım ürünlerimizden
DetaylıBölüm 3 HAREKETLİ ORTALAMALAR VE DÜZLEŞTİRME YÖNTEMLERİ
Bölüm HAREKETLİ ORTALAMALAR VE DÜZLEŞTİRME ÖNTEMLERİ Bu bölümde üç basi öngörü yönemi incelenecekir. 1) Naive, 2)Oralama )Düzleşirme Geçmiş Dönemler Şu An Gelecek Dönemler * - -2-1 +1 +2 + Öngörü yönemi
DetaylıPaper prepared for the EY International Congress on Economics I "EUROPE AND GLOBAL ECONOMIC REBALANCING" Ankara, October 24-25, 2013
Paper ID Number: 222 Paper prepared for he EY Inernaional Congress on Economics I "EUROPE AND GOBA ECONOMIC REBAANCING" Ankara, Ocober 24-25, 2013 Gazi Universiy Deparmen of Economics Türkiye İş Gücü Piyasasi
DetaylıTüketici Güveni ve Hisse Senedi Fiyatları Arasındaki Nedensellik İlişkisi: Türkiye Örneği (2004: :01)
June 7-9, 2009, Eskişehir, Turkey. Tükeici Güveni ve Hisse Senedi Fiyaları Arasındaki Nedensellik İlişkisi: Türkiye Örneği (2004:0-2009:0) Yusuf Volkan Topuz * İkisadi İdari Bilimler Fakülesi, İşleme Bölümü,
Detaylı