KAN BANKASI VE AFEREZ ÜNİTESİ ÇALIŞMA TALİMATI

Transkript

1 SAYFA NO 1/11 1. AMAÇ VE KAPSAM: Bu prosedürün amacı, Kan bağışı işlemi sonucu bağışçıyı direkt olarak etkileyen olası zararlardan korumak; Kanı alacak hastaları enfeksiyon bulaşı veya bağışçının kullandığı ilaçların yan etkisinden veya diğer tıbbi durumlardan korumak. Hastalarımıza gerekli olan tam kan ve komponetlerinin temini, kan grubu, alt kan grupları ve direk coombs gibi isteklerine cevap vermek üzere kanun, tüzük ve yönetmelikler doğrultusunda istenen kanların temin edilmesini sağlamak. Kan ve kan ürünlerinin amacına uygun ve doğru kullanımını sağlamak. Transfüzyon öncesi, transfüzyon sırasında ve sonrasında hastanın doğru takip edilmesini sağlamak, oluşabilecek komplikasyonları ve yapılması gerekenleri belirlemek. Bağışçıyı direk etkileneceği zararlardan korumak, hastayı bağışçıdan kaynaklanan enfeksiyon ve ilaç yan etkilerinden korumak. Donör sorgulama formunun eksiksiz doldurulmasını sağlamak. Transfüzyon Merkezinde miadı dolan, test şüpheli olan ve kliniklerden gelen uygunsuz kanların doğru imha edilmesini sağlamak. KAPSAM: Kan Merkezi Çalışanlarını, Klinikleri, Yoğun Bakımları, Ameliyathaneyi, Acil servisi, Diyaliz Ünitesini, Terapötik Aferez Ünitesini, Donörleri ve Hastaları kapsar. 2. GÖREV VE SORUMLULUK: Tüm ünite çalışanları 3. TALİMATIN DETAYI: Kan Toplama / Bağış Acil durumlar dışında kan bağışçısından kan alma yetkisi yoktur. İhtiyaç duyduğu kan ve kan bileşenlerini bağlı bulunduğu BKM den temin eder. Acil transfüzyon gerektiren durumlarda hastanın hekimi tarafından bildirilen transfüzyon ihtiyacı transfüzyon merkezi stoklarından karşılanır. Bu stokun tutulması ve takibi EK B1.2 de yer alan kritik stok seviyesiyle ilgili iş akışına göre yapılır. TM, talebi stoklarından karşılayamadığı durumlarda BKM den acil talepte bulunur. BKM nin TM ye uygun kan veya kan bileşenini karşılayamaması halinde BKM den acil durum onayı en hızlı iletişim vasıtası ile alınır. Bu durumda kan TM de alınır. Gerekli testler acil şartlarda çalışılır. Yapılan testlerle ilgili sorumluluk TM ye aittir. TM bu uygulama ile ilgili bilgileri BKM ye uygulamayı takiben en geç 2 gün içinde iletir. İşleyiş Hastaların gereksinim duyduğu kan ve kan bileşenlerinin BKM den temin edilmesi, gerekli immünohematolojik testlerin yapılması, transfüze edilinceye kadar saklanması, kanın klinik kullanımı ve transfüzyon uygulamalarının takibinden güvenlik ve etkinlik temel prensibi çerçevesinde sorumludur. Bu doğrultuda gerekli mekân, alt yapı, donanım, malzeme ve personel bağlı olduğu kurum idaresi (başhekimlik / müdürlük) tarafından temin edilir. BKM ile Bağlantı Bulunduğu bölgedeki BKM ile sözleşme imzalar. Kanın klinik kullanımı ve transfüzyonun ilgili verileri toplar, değerlendirir ve bağlı olduğu BKM ile Bakanlığa iletir. takibi ile

2 SAYFA NO 2/11 Kayıtlar Kan, kan bileşenleri ve ürünlerinin immünohematolojik testleri, saklanması, kanın klinik kullanımı ve transfüzyon uygulamalarıyla ilgili verileri yazılı veya elektronik ortamda kaydeder ve yasal süre boyunca saklar. Veri güvenliği ile ilişkili yasal düzenlemeler, usul ve esaslara bağlı olarak hastaya ait kişisel bilgileri korur. Bilgilendirme Faaliyet alanıyla ilgili tüm konularda gerektiğinde ilgili resmi kurumları, bağlı olduğu kurum idaresini, BKM yi ve transfüzyon uygulaması yapan hekimleri bilgilendirir. Kalite Sistemi Faaliyetlerini, kalite güvence programları çerçevesinde yürütür. Bağlı olduğu BKM de kalite ve sözleşme gerekleri yönünden uygunsuzluk tespit edilmesi halinde durumu Bakanlığa bildirir. Personelinin hizmet içi eğitimini planlar ve yürütür. Çalışma Saatleri Kesintisiz transfüzyon hizmeti verilebilecek şekilde düzenlenir. SORUMLULAR: Başhekim/Başhekim Yardımcısı Müdür/Müdür Yardımcısı Başhemşire/Başhemşire Yardımcısı Sorumlu Hekim Transfüzyon Hekimi Hekimler Biyologlar Laboratuar Teknisyenleri Sorumlu Hemşire Hemşire/Ebe/Sağlık Memuru/ATT/Anestezi Teknisyeni Sekreterler Taşıyıcı Personeller TRANSFÜZYON MERKEZİ UYGULAMA Kızılaydan temin edilemeyen kan gruplarına uygun müracaat eden gönüllü kan bağışçıları, Kan Bağışçısı Bilgilendirme, Kayıt ve Sorgulama formu ile bilgilendirilir. TM Bağışçı Kayıt ve Sorgulama Formu ndaki donör uygunluk soruları sorulur. Donör uygun değilse reddedilir ve otomasyona kaydı yapılır, uygun ise kayıt yapılarak işleme devam edilir. TM Bağışçı Kayıt ve Sorgulama Formu nu dolduran donör, sorgulama yapan sağlık personeli tarafından fiziksel muayene ile birlikte donör sorgulama ve kayıt formundaki soruların cevaplarına göre red, geçici red veya uygun ise kabul edilir. Kabul edilenlerden ön tahlil için alınan kan numunesi Bağışçının seçilmesi kriterleri ne göre alınır. Kan Bağışçılarının Uygunluk Kriterleri ne uygun bulunmaz ise o kişi geçici red edilir. Bağışçı donör koltuğuna yatırılır ve tansiyonuna bakılır. Hemogram tüpüne kan alınır, bağışçı seçim

3 SAYFA NO 3/11 kriterlerine uygun olmayanlar, uygun olup kan vermekten vazgeçenler, kan vermeye başlayıp bir reaksiyon oluşanlarla kan verme süresi 12 dakikayı geçenlerin kan vermesi durdurulur. Geçici olarak red edilir. Kan istem formuna göre tam kan istenmişse 63 ml. CPDA-1 (Antikoagülan solüsyon) içeren tek kullanımlı tekli torbaya, eritrosit süspansiyonu veya taze donmuş plazma veya trombosit süspansiyonu istenmiş ise 100 ml. Sag-M li üçlü torbaya toplam hacim 480 ml. oluncaya kadar kan alınır. Eğer aferez donörü ise aferez cihazlarına aferez setleri hazırlanır ve donör aferezi kriterlerine göre tek doz, çift doz veya üç doz trombosit aferezi alınır. Kan grubu, Direkt coombs, İndirekt Coombs, Rh subgrup, Anti-D Titrajı, Antikor Tanımlama ve Croos-match testlerine bakılması için gelen hastaların kan numuneleri, hastanemiz Merkez Laboratuarı Kan Alma biriminden uygun tüplere (tamkan tüpü) alınır ve Transfüzyon Merkezi'mize test istemleri ile birlikte getirilir.hastane T.M. Otomasyon sistemine çalışılacak testler kaydedilir. Kan ve kan bileşenleri hazırlanması istenmişse, istenen ürüne göre işlem yapılır. Tam kan CPD veya CPDA-1 antikoagülanı içeren torbaya alınır. Gerekli tahliller yapılana kadar kan saklama dolabının tahlilleri çalışılmamışlar (karantina) bölümünde saklanır. Gerekli tahliller çalışılıp sonuçları alındığında, uygun olanlar dolabın stok bölümüne kaldırılır. Ürün isteniyorsa 6 saat içinde bu torbalardan soğutmalı santrifüjde belirli bir zaman ve belirli bir devirde santrifüj edilip (6000İ santrifüjde, 3880 devirde, 7 dakika, 20 C de), otomatik ekstraktör cihazı aracılığıyla plazma boş torbaya aktarılır. Torbaya alttan bağlı olan (Top&Bottom Kan Torbası) içinde SAG-M barındıran üçüncü torbaya buyf-coat'u alınmış Eritrosit süspansiyonu aktarılarak buyf-coat'sız SAG-M'li eritrosit süspansiyonu hazırlanmış olur. Otomatik kan ayirma cihazları (ekstraktör) tarafından ürünlerine ayrılan kan torbasının ortada kalan kısmı yani buyf-coatlar Random trombosit süspansiyonu yapılmak üzere ayrılırlar. Bufy-coatlar biriktikten sonra kan gruplarına göre 4-6 lı trombosit süspansiyonu hazırlamak için lökosit filtreli trombosit hazırlama seti ve steril kaynaklama makinası bıçağı kullanılarak tekrar soğutmalı santrifüjde (1600 devirde, 7 dakika, 20 C) santrifüj edilir. Yarı otomatik ekstraktör aracılığıyla veya kendi halinde lökosit filtresinden geçerek 5 günlük trombosit süspansiyonu torbasına aktarılır. Eğer sadece random trombosit süspansiyonu yapılacak ise kan torbası ilk santrifüjde (6000İ santrifüjde 2450 devir,5 dk,20 C) çevrilir ve eritrosit süspansiyonu ayrılır ve SAG-M torbaya aktarılır ve SAG-M'li eritrosit torbası kan dolabına kaldırılır. Arta kalan trombositten zengin plazma tekrar santrifüj (6000İ de 3880 devir, 6 dk, 20 C) edilir. Üstteki kısım plazma torbasına aktarılır. Altta kalan ml.lik kısım ise random trombosit süspansiyonu olarak ayrılır.eğer Kriyopresipitat istenmiş ise -40 C de saklanan taze donmuş plazmalardan istenen kan gruplarına göre, istenen sayıda çıkarılır.uçları önceden steril bıçak kullanabilmek için uzun bırakılan taze donmuş plazma hortumuna ek transfer torbası bağlanır.2-6 C deki kan dolabında kendi halinde erimeye bırakılır.hafif buzlu halde yüksek devirde (6000İ de 3880 devir,7 dk,+4 C) santrifüj edilir.yarı otomatik ekstraktör aracılığıyla üstte kalan kısım (supernatan) atılır.altta kalan 40 ml lik peltemsi (kriyoglobulin fraksiyonu) kısım ise ayrılır, etiketlenir ve kullanılacaksa hasta adına çıkışı yapılır, kullanılmayacak ise -25 C nin altında olan derin dondurucuda saklanır. Aferez Trombosit süspansiyonu vermeye gelen Bağışçı, önce Bağışçı Bilgilendirme, Kayıt ve Sorgulama formu ve Trombosit Aferez Bağışçı Kayıt ve Sorgulama Formu nu okur, arka sayfadaki soruları cevaplar ve imzalar. Trombosit Aferez Bağışçı sorgulama formunu eksiksiz dolduran donör, sekretere kaydını yaptırır. Bağışçının Trombosit Aferez Sorgulama Formu Sağlık Personeli (Hemşire) tarafından değerlendirilir. Değerlendirme sonucuna göre sorulara verilen cevaplar uygun ise fiziki muayeneye geçilir. Uygun değil ise sebebi belirtilerek Donör kabulü iptal edilir ve otomasyona kaydedilir. Bağışçının Kan Sayımı ve Fiziki Muayenesi (Bizde Doktor adına Hemşire yapmaktadır)

4 SAYFA NO 4/11 yapılır. Bağışçının fiziki muayenesi kan alma kriterlerlerine uygun ise bu sefer tam kan sayım sonucuna bakılır. Bu değerler, 2011 yılı Kan ve Kan Ürünleri Rehberine göre Aferez Trombosit Bağışçısı kriterlerine uygun ise donör, aferez bağışçısı olarak kabul edilir. (hematokrit:erkekte:%40-50,bayanda:%38-48,hemoglobin:erkek:13,5-18,bayan:12,5-16gr/dl. Plt: /ul) Sisteme kaydı yapılan Bağışçı için 4 veya 5 adet barkot basılır. Bunların: a-1 veya 2 tanesi kan alma torbasına b-1 tanesi Donör Formuna c-1 tanesi kan gruplama ve revers gruplama (Tam Kan) tüpüne d-1 taneside Elisa testleri için çalışma (Biyokimya) tüpüne yapıştırılır. Aferez seti ilgili firmanın belirlemiş olduğu prosedüre göre cihaza takılır. Prime işlemi yapılır. Bu aşamada setin cihaza düzgün takılıp takılmadığı kontrol edilir. Sonra aferez donörüne işlemi yapmak için donör yatağına yatması söylenir. Donörün tamkan sayım (özellikle platelet değeri) sonucuna göre tek doz, çift doz veya 3 doz aferez trombosit ürünü toplayabilmek için aferez cihazına donörün fiziki ve tamkan sayım sonucu girilir. İşleme başlanır ve ilk olarak elisa testleri ve kan grubu için numuneleri alınır. Test numuneleri ilgili birimlere gönderilir ve ürün, aferez trombosit toplama prosedürlerine göre toplanana kadar, işleme başlanır. Toplanan ürün, işlem sonunda cihaz üzerinde bulunan 5 günlük saklama torbalarına alınır. Donörün kan alınan veya verilen koluna hemostatik bası bandı takılır. Bir süre dinlendirilir ve ikram yapılır. En az 3 gün geçtikten sonra kan bağışı yapması söylenir ve kalkması söylenir. 5 günlük aferez trombosit torbalarına alınan ürün veya ürünler trombosit çalkalama cihazına konur. Elisa ve kan grupları çıkana kadar karantinada kalır. Elisası pozitif çıkan ürünler prosedürlere göre imha edilir. Elisa test sonuçları negatif çıkan ürünler kan grubuda tesbit edildikten sonra etiketlenir. Transfüzyon Merkezi'mizde Tam kan ve SAG-M li Eritrosit süspansiyonu 2-6 C lik kan saklama dolabında, taze donmuş plazma ise önce -80 C derin dondurucuda şoklanır sonra -40 derecedeki derin dondurucuda saklanır. Kriyopresipitat, -80 C de derin dondurucuda muhafaza edilir. Aferez trombosit süspansiyonu, random trombosit süspansiyonu ve lökositten arındırılmış havuz trombosit süspansiyonları (en az 4'lü en fazla 6'lı) ajitatör de, trombosit inkübatörü içerisinde veya oda ısısında C de saklanır. Eğer Trombosit aferez süspansiyonu hasta adına alınmış ise dolabın rezerve kısmına bağış veya karşılık ise stok kısmına konulur. Torbada tam kan ve eritrosit süspansiyonları 2-6 C de kan saklama dolabında CPDA-1 antikuagülanı içeren kan ürünü 35 gün, SAG-M'li antikuagülanı içeren eritrosit süspansiyonları 42 gün muhafaza edilir. Kan istem formu ile birlikte Kan grubu, alt kan grupları, cross-match ve direk coombs testi ve diğer immünohematolojik testler için numune alma prosedürüne göre hemogram tüpüne alınan hasta kanı Numune Taşıma Talimatı na göre taşınarak kan merkezine getirilir. Kan ve Kan Bileşenlerinin Kliniğe Nakli, kan ve kan ürünleri prosedürü ne göre ilgili servislere gönderilir. Bağışçı kabul kriterlerine göre uygun donörden kan alınır. Otomasyona kayıt yapan TM sekreteri bağışçının kimliğini, kan seri nosunu ve kanın alınma tarihini ve saatini belirten 6 adet barkod basar. Bunların: 3 tanesi kan alma torbasına, 1 tanesi Donör Formuna, 1 tanesi kan gruplama ve reverse gruplama testi için vakumlı EDTA'lı Tam Kan tüpüne, 1 tanesi de mikrobiyolojik tarama testleri için 8-8,5 ml'lik vakumlu tüpe yapıştırılır. Bağışçı bağış salonuna alınır, bağışçı koltuğuna yatması istenir.

5 SAYFA NO 5/11 Bağışçının sağ veya sol koluna bakılır. Kan almaya uygun olan damar çevresi içten dışa doğru antiseptik solüsyon ile temizlenir ve kan torbasına bağlı hortumun ucundaki iğneyle damara girilir. Öncelikle ilk gelen kanın numune tüplerine alınması sağlanır. Sonra torba klempi açılır, kan torbaya dolmaya başlar. Torbaya 480 ml kan alınınca işlem sonlandırılır.(ayrıntı için 2011-Ulusal Kan ve Kan Ürünleri Rehberi: kısım D7-8 ile D7-15 e bakılabilir.) Böylece Bağışçıdan 1 ünite torbada Tam kan alınmış olur. Bağışçıdan kan alındıktan sonra, bir süre dinlendirilir. Bağışçıya meyve suyu ikram edilir. Belli bir süre dinlendirilen bağışçı kendini iyi hissediyor ise bağış işleminin tamamlandığı söylenir ve gönderilir. Kan alma esnasında alınan mikrobiyolojik tarama testleri için alınan numune tüpler TM Mikrobiyoloji Laboratuarına götürülür. Eliza cihazı çalışma talimatına göre Anti HIV, Hbs Ag, Anti HCV ve Sifilis testi çalışılır. Hastanemizde hizmet gören hastalara, ihtiyaçları olan kan ve kan ürünlerinin istemi, normal koşullarda Kan ve Kan Bileşeni İstek Formu üzerine işaretleyerek Transfüzyon Merkezine iletilmesiyle gerçekleştirilir. Üst yönetimimizin talimatı ile hastalarımıza kan ve kan bileşeni talebi, hastanemiz otomasyon sistemi ile, online yapılmaktadır. Mikrobiyolojik tarama testleri pozitif olan donörler Kan Bağışçısı Mikrobiyolojik Test Pozitişiği Bildirim formu ile haberdar edilir. Acil durumda kan ve kan ürünleri Acil Kan ve Kan Bileşeni İstek Formu ile istenilen özellikler belirtilerek talep yapılır. Acil istenen kanlar, rehberde yer alan Acil kan ve kan ürünleri prosedürüne göre hazırlanarak verilir. Online gelen kan talep formuna göre, kliniklerden, üzerinde hasta adı-soyadı ve protokol (sözleşme) numarası elle yazılmış tamkan tüpü, pnömatik sistem veya hasta yakını ile gönderilir. Otomasyondan hastanın protokol numarası girilerek kimlik bilgileri kontrol edilir ve gelen numune kanın üzerine yapıştırılmak üzere barkod çıkarılır.(aynı hastaya ikinci kez kan veya kan ürünü takılacaksa, ilk kan grubu ile ikincisi karşılaştırılarak ikinci kez bir kimlik doğrulaması daha yapılır.)numune uygun ise otomasyondan işlem kabul edildi ibaresine basılır. Aksi halde servis haberdar edilerek tekrar numune istenir. Son gelen numuneye göre işleme devam edilir. Elisa cihazındaki sonuçlar LİSS bağlantısı ile TM otomasyonuna gönderilir. Testleri çalışılan donör kanları otomasyondan kontrol edilir. Bilgisayar sisteminde mikrobiyolojik tarama testleri pozitif çıkan kanların kontrolü yapılır. Pozitif olan donör kanı tam kan veya kan komponentlerine ayrılmış ise ilgili yerlerden alınır önce bilgisayar ortamında imha edilir sonra tıbbi atık kutusuna atılır. Otomasyon ortamında kan imha defterine kayıt yapılarak saklanır. İmmünohematoloji Laboratuarında mikroplak yöntemine göre çalışılan kan grubu ve reverse gruplandırma testleri, Kan Gruplama cihazı bilgisayarından TM otomasyonuna LİSS bağlantısıyla gönderilir. Kan grubu ve elisa testleri negatif çıkan kan ve kan bileşenleri etiketlenerek stok dolaplarına konur. TM otomasyonuna gönderilen hasta kan talepleri için gelen hasta numuneleri santrifüj edilerek transfüzyon öncesi uygunluk testlerine geçilir. Transfüzyon Merkezimizde rutin olarak elektronik çapraz karşılaştırma yapılmaktadır. Bu yüzden hastanın numunesine kan grubureverse gruplandırma ve antikor tarama (indirekt coombs) testleri bakılır.kan Gruplama Cihazındaki sonuç LİSS bağlantısıyla TM otomasyonuna gönderilir.kan grubu-reverse gruplandırma ve antikor tarama testleri tedarikçi firmanın cihaz ve test talimatlarına göre çalışılır.hasta test sonuçları ve önceden çalışılan test sonuçları kontrol edilir.hastanın kan grubu-reverse gruplandırma testi sorunsuz çıkarsa ve antikor tarama Testi sonucu negatif çıkarsa ; sonuçlar otomasyon sistemine aktarılır.sonra otomasyon sisteminde hasta ürünü istemi çıkışa hazır hale getirilir.doktor sistemde istediği ürünün çıkışa hazır hale geldiğini görünce ; TM'ne Kan Bankası İstem fişi ni pnömatik sistem veya

6 SAYFA NO 6/11 klinikte görevli olan taşıyıcıyla gönderir ve kanı ister.kliniklerin, hasta yakınıyla kan istem fişini gönderip kan istemeleri yasaktır.(ancak kan ürününe ışınlama işlemi yapılacak ise, hastanemize ait kan ürünü ışınlama cihazı olmadığından dolayı, hasta yakınının dış merkeze kanı götürebilmesi için hastasına ait kanı verilebilmektedir.)klinik, kan ve kan ürünü talebinde bulununca:istenen kan ürünü eritrosit süspansiyonu veya torbada tam kan ise stokta bekleyen kan grubu uygun bağışçı kanından Elektronik Cross-match yapılır.elektronik Cross-match'i uygun ise yeşil etiket çıkarılır ve ürün üzerine yapıştırılır.tm'de hastalara ancak transfüzyon edilecek kan ve kan ürünü kliniklere gönderilmektedir.bu sebeple özel durumlar ve sorunlu hastalar hariç kan dolabımızda hastalar için rezerve edilen kan ve kan ürünü yoktur.elektronik çapraz karşılaştırma etiketi yapıştırılan hastaya ait kan torbası pnömatik sistemle veya görevli personel tarafından istenen kliniğe gönderilir. Eğer hastanın antikor taraması (indirekt coombs testi) pozitif ise yani cross macht'i uygun değil ise, hastanın antikor tanımlamasına ve devamında Rh-subgrubuna bakılır. Antikor tanımlama en az 16 hücreli ticari antikor tanımlama hücreli ile yapılır. AHG li jel kartlar kullanılarak tedarikçi firmanın belirtmiş olduğu prosedürlere göre testler çalışılır. Çıkan test sonuçları TM birim sorumlusu ile beraber değerlendirilir. Antikoru tesbit edilen hastanın Rh subgrubuna jel santrifügasyon yöntemi tedarikçi firmanın belirtmiş olduğu test çalışma prosedürüne göre çalışılır. Çıkan sonuç görevli sağlık teknisyeni tarafından değerlendirilir ve antikor tanımlama sonucu ile birlikte otomasyona kaydedilir. Stokta bekleyen kanlardan hastanın kan grubu ile uyumlu kanlardan istenildiği kadar Rh subgrup bakılır.çıkan sonuçlar değerlendirilir ve otomasyona kaydedilir.hastada mevcut olan antikora göre gerekli kan ürünü seçilir ve bu sefer bu uyumlu kanlara jel santrifügasyon yöntemi ile Cross match bakılır.cross match sonucu negatif ise yani hasta ile uyumlu çıkar ise otomasyondan elektronik cross match kısmından cross match uyumlu etiketi çıkarılır ve hasta adına rezerve edilir.eğer bu kadar çalışma sonucunda cross match uygun değil ise hastanın doktoru ile temasa geçilir.uyumlu kan bulunamadığı söylenir ve hastanın test sonuçları ile ilgili bilgiler verilir.genel olarak cross matchi uyumsuz çıkan kan ve kan bileşenleri kesinlikle hastalara verilmez.ama bu kan hasta için hayati önem arzediyor ise cross match testinde en az reaksiyon veren kan ürünü hastanın doktoruna önerilmektedir.hastanın doktoru her şeye rağmen bu kana ihtiyacı olduğunu söyler ise, TM otomasyon sisteminden cross match uyumsuz kan kabul ettiğine dair ibareyi işaretler.görevli sağlık teknisyeni cross match uygun olmadığına dair etiketi çıkarır ve hastanın kan grubu ile uyumlu kanı hastaya gönderir.sorunlu hastaya gerekli olan kanı bulabilmek için görevli sağlık teknisyeni stoktaki tüm kanları dener.her şeye rağmen yoluyla veya telefonla bilgilendirilir. İlgili birimle irtibata geçilerek kanın hazır olduğu bildirilir. Otomasyondan istenen kan çıkışa hazır hale getirilir. İlgili birimden kan bankası istek fişi, taşıyıcı personel veya pnömatik sistem ile gönderilir. Kan çıkışında çalışan sağlık teknisyeni rezerve dolabında veya stok dolabında bekleyen kanı otomasyonda kontrol ederek ilgili birime gönderir. Cross match uyumlu kanlar otomasyonda çıkışa hazır hale getirilir. Ama istenen kanlar stok dolabında beklemeye devam ederler. Sadece sorunlu olan hastaların kanları rezerve edilir. Kanlar ilgili birimden istendiğinde stok dolabından alınarak kan kabul-kan çıkışta çalışan sağlık teknisyeni immünohematoloji laboratuarında çalışan sağlık teknisyeni ile temasa geçerek elektronik cross match etiketini hastanın kanı ile uyumlu kan torbasının üzerine yapıştırılarak gönderir. Hastalar için kan ve kan bileşenleri istendiğinde stoktan kan hazırlanır. Sorunlu hastaların kanları 7 gün rezerve dolabında kalır. Eğer bu kanlar kullanılmaz ise stok dolabına ilave edilir. İlgili birim TM'den özel hazırlanmış ürünü isterse (pediadrik kan ürünü, lökositten arındırılmış eritrosit süspansiyonu, yıkanmış eritrosit süspansiyonu, kriyopresipitat vb.gibi), istenen ürünler için teknik donanım ve malzemelerimiz mevcuttur. İstenen kan ürünü TM otomasyonunda görüldüğü an görevli

7 SAYFA NO 7/11 sağlık teknisyeni, eğer ürün pediadrik ayrılması gereken ürün ise hemen steril kaynaklama makinesi yardımı ile pediatrik kan torbası kullanılarak hazırlanır. İstenen miktarda ayrılan ürün gerekli tetkiklerin ardından ilgili servise gönderilir. İstenen ürün lökositten arındırılmış eritrosit süspansiyonu ise önceden filtre edilmiş stokta bekleyen kan hazırlanır gönderilir. Eğer stokta yok ise ilgili sağlık teknisyeni istenen kan gruplarına göre, tedarikçi firmanın ürün kullanma prosedürüne göre eritrosit için lökosit filtresi kullanarak hazırlar. Lökositten arındırılmış kan ürünü en taze kanlardan seçilir ve kontaminasyona sebep olmaması için steril kaynaklama makinesi bıçağı kullanılır. Yıkanmış eritrosit süspansiyonu talep eden ilgili birime ise istenilen kan ürünü hemen hazırlanmaz. TM birim sorumlusuna hastanın endikasyonu söylenir, durum anlatılır. Sorumlumuz ürünün hazırlanmasına onay verir ise yıkanmış eritrosit süspansiyonu prosedürlere göre hazırlanır ve istenen birime gönderilir. İstenen kan ürünü kriyopresipitat ise derin dondurucuda önceden hazırlanan stokta bekletilen ürün hemen uygun koşullarda eritilerek gönderilir. Eğer stokta yeterli kriyopresipitat yok ise en erken 24 saat sonra verilmek üzere uygun koşullarda hazırlanır. İstenen kan ürünü taze donmuş plazma ise -40 derece derin dondurucularda bekleyen plazmalar uygun koşullarda eritilerek ilgili birime gönderilir. Eritilen TDP'ler kullanılması için 2-8 C de en fazla 24 saat bekletilmektedir.24 saat içinde kullanılmayan TDP'ler bir daha dondurulmamakta ve prosedürlere göre imhası yapılmaktadır. İstenen kan ürünü trombosit süspansiyonu veya aferez trombosit süspansiyonu ise, C de önceden hazırlanan rezerve edilen veya stokta bekleyen ürünler prosedürlere göre hazırlanır ve hastalara gönderilir. Bufy coattan hazırlanan random trombosit süspansiyonları kan grupları aynı 4-6 lı gruplar halinde lökositten arındırılmış havuz trombosit süspansiyonu yapılarak hastalara kullanım için gönderilmektedir. Aferez trombosit süspansiyonları ise gruplarına göre istenen ünitede ilgili birime gönderilmektedir. Acil durumlarda veya hasta yakınının istenen kan grubuna göre donör bulamadığı durumlarda, hastanın doktorunun onayıyla başka kan grubu aferez trombosit süspansiyonuda verilebilmektedir. Random trombosit veya havuz trombosit süspansiyonları kesinlikle gruplarına göre verilmektedir. Donörden alınan kan ve kan bileşenlerinin testlerinden herhangi birinin (+) pozitif çıkması durumunda alınan kan, kanların imha edilmesi prosedürüne göre otomasyon sisteminden imha edilir, otomasyon ortamında imha kayıt defterine kaydedilip tıbbi atık yönetmeliği ve talimatına göre imha edilir. Hemovijilans, kan bağışçısı veya alıcılarda ortaya çıkan istenmeyen ciddi etki ve olaylar ile kan bağışçılarının epidemiyolojik takibinin bütünüdür. Ana hedefi, istenmeyen ciddi olay ve etkilerin tekrarını engellemektir. Transfüzyon da Hemovijilans tanımlanmışsa Şüphelenilen İstenmeyen Ciddi Etkiler İçin Hızlı Bildirim Formu ve İstenmeyen Ciddi Olay İçin Hızlı Bildirim Formu hasta hekimi tarafından düzenlenir. Transfüzyon merkezi bu formları Bakanlığa ve bağlı bulunduğu BKM ne (Bölge Kan Merkezi) iletilmesinden sorumludur. Kan ve kan ürününün Transfüzyon Merkezince verilmiş numarasının girilmesiyle birlikte Hemovijilans için gerekli tüm bilgiler otomasyon sisteminde görülmektedir. Hemovijilans da istenmeyen etkiler Kan bağışçısında ve hastada görülür. Kan bağışçısında istenmeyen reaksiyonlar (Hemovijilans) görülürse bu olaylara süratle müdahale edilir. Kan alma alanındaki doktor, şebotomist ve sağlık teknisyenlerinin sorumluluğundadır. Bağışçı reaksiyonları çalışma talimatında belirtilmiştir. İstenilmeyen ciddi olaylar hızlı olarak Şüphelenilen İstenmeyen Ciddi Etkiler İçin Hızlı Bildirim Formu, yıllık olarak da İstenmeyen Ciddi Olaylar İçin Yıllık Bildirim Formu ile BKM (Bölge Kan Merkezi) ve Sağlık Bakanlığına bildirilir. Hastalarda istenmeyen etkiler (Hemovijilans) görülürse kanların iade edilmesi ve imhası prosedürüne göre, belirtilen dokümanlar ile Kan Bileşeni Transfer ve Transfüzyon İzlem Formu beraber gönderilir. İstenilmeyen ciddi etkili olaylarda raporlar hızlı olarak İstenmeyen Ciddi Olay İçin

8 SAYFA NO 8/11 Hızlı Bildirim Formu, yıllık olarak İstenmeyen Ciddi Etkiler İçin Yıllık Bildirim Formu ile BKM (Bölge Kan Merkezi) ve Sağlık Bakanlığına bildirilir. Kullanım süresi dolan kan ve kan ürünleri kanların iade edilmesi ve imhası prosedürüne göre, tıbbi atık yönetmeliği ve talimatına göre imha edilir. Otomasyon imha kayıt defterine yazılır. Klinikler ve poliklinikler tarafından tahlil yapılmak üzere gönderilen hastaların kan gruplarına, direkt coombslarına, indirekt coombslarına, antikor tanımlamasına, Rh subgrubuna, Anti-A-B ve D titrasyonuna vs. bakılır. Elektronik ortamda kayıt defterine kayıtları yapılır ve istenildiğinde sonuçları yazıcıdan çıkarılarak verilir. Kan grubu kartı isteyenlere onaylı kan grup kartları verilir. Her ay Aylık Kan Çalışma Formu düzenlenerek istatistik birimine gönderilir. Kan merkezinden servislere gidecek kanlar eğer torbada tamkan veya eritrosit süspansiyonu ise elektronik cross match uygunluk etiketi yapıştırılır. Diğer kan ürünlerinin üzerine ise hasta bilgilerini barındıran etiket yapıştırılır ve ilgili birime gönderilir. Transfüzyon için servise gönderilen kanlar için Kan Bileşeni Transfer Ve Transfüzyon İzlem Formu düzenlenir. Kan Ve Kan Bileşenleri Nakli İçin Bilgilendirilmiş Onam Formu ile hasta veya hasta yakını kan hakkında bilgilendirilir. İstenilmeyen bir olay olduğun da Kan Bileşeni Transfer Ve Transfüzyon İzlem Formu düzenlenip transfüzyon merkezine gönderilir. İstenilmeyen olay Kan Bileşeni Transfer Ve Transfüzyon İzlem Formu ile açıklığa kavuşturulur. İstenilmeyen akut transfüzyon reaksiyonları prosedürün devamındadır. Gerektiğinde ve istenildiğinde İstenmeyen Ciddi Etkiler İçin Yıllık Bildirim Formu ile bakanlığa bildirilir. Kliniklere istenen kanlar ancak hastaya transfüzyon yapılacaksa gönderilmektedir.30 dakika içerisinde kullanılmayan kanların iadesi kabul edilmektedir.30 dakika ve üzerinde kullanılmayan kan ve kan bileşenleri iade alınmamaktadır. İlgili birim kullanılmayan kanları uygun prosedüre göre imha etmektedir. Servise gönderilmiş kan ve kan ürünleri takılmadan geri iade edilecekse kan ve kan bilşenlerinin kliniğe nakli prosedürüne göre yapılır. Servise gönderilen kanlar takıldıktan sonra istenmeyen bir olay veya reaksiyon olmuş ise Kan Bileşeni Transfer Ve Transfüzyon İzlem Formu düzenlenir. Hastaya takılan kan torbası ile diğer koldan alınan hasta numunesi ile birlikte Kan Bileşeni Transfer Ve Transfüzyon İzlem Formu ile kan merkezine gönderilir. Kan merkezinde ilgili çalışmalar yapılır sonuç servise bildirilerek tekrar takılması veya imha edilmesi yöntemine gidilir. Kan Bileşeni Transfer Ve Transfüzyon İzlem Formu ilgili birim tarafından doldurulur. Hastanın dosyasında saklanır. Eğer istenmeyen bir olay veya reaksiyon olmuş ise Kan Bileşeni Transfer Ve Transfüzyon İzlem Formu kan ürünü ile birlikte TM'ne gönderilir. Bu durumda iki adet doldurulan Kan Bileşeni Transfer Ve Transfüzyon İzlem Formu nun biri serviste kalır, diğeri ise Transfüzyon Merkezinde kalır. Kan ve kan ürünü takılmadan hasta veya hasta yakınına Kan Ve Kan Bileşenleri Nakli İçin Bilgilendirilmiş Onam Formu okunur veya okutulur daha sonra imza altına alınarak dosyasına kaldırılır. Yılda en az dört kez kan merkezi transfüzyon komitesi toplanarak, durum değerlendirmesi yapılır komite karar defterine toplantı tutanağı kaydedilir. Toplantıda alınan kararlar Bakanlığa bildirilir. Kan merkezimiz tarafından temin edilemeyen kan ve kan ürünlerinin, yetersiz olduğu durumlarda (kritik stok seviyesinin altına indiği durumlarda ) Türk Kızılayı Doğu Akdeniz Bölge Kan Merkezi nden kan temini yapılır. Hazırlanan Türk Kızılayı kan ürünü istek talep formu faksla ilgili yere iletilir. Hafta içi veya mesai saatleri içinde Kızılay aracı ile hafta sonu, tatil günlerinde ve mesai saati dışında hastanemizin aracı ile istenen kan ürünleri Tük Kızılayı tarafından gönderilir. Türk Kızılayı istenen kan talebine, stoklarındaki kan ve kan bileşenlerine göre cevap vermektedir.

9 SAYFA NO 9/11 Türk Kızılayından temin edilen kan ürünleri, bu işlemden sorumlu teknisyenimiz tarafından, TM otomasyon sistemine kaydedilir. Stoğa girmeden önce İmmünohematoloji laboratuarında görevli sağlık teknisyeni bu gelen kan ürünlerine (Eritrosit süspansiyonu ve Torbada tamkanlara) slayt yöntemiyle kan grubu bakarak tekrar kontrol eder. Yeni kan seri numarası verilerek Kan Merkezi'mizin etiketleri kan torbalarının üzerine basılır ve hastalara kullanılmak üzere stok dolaplarına kaldırılır.(isbt numaraları aynen kullanılır) Türk Kızılayından istenilen kan veya kan bileşenleri temin edilemediğinde bu kanlar hasta yakınları aracılığıyla temin edilir. TM bağlı olduğu BKM'den izinsiz kan bağışı alamaz. Bakanlığın TM'mize vermiş olduğu izin ile (Süreli Bölge Kan Merkezi) Şubat 2013 yılına kadar kan ve kan ürünü toplamasında bir sıkıntı bulunmamaktadır. Donörden aldığımız kanların şahit numunelerinden serum çıkartılarak 1 yıl boyunca derin dondurucuda saklanır. Bu zaman zarfında bir itiraz olmaz ise tıbbi atık yönetmeliğine göre şahit numuneler imha edilir. Laboratuar temizliği Hastane Temizlik Prosedürü ne uyularak yapılır, kontrolleri transfüzyon merkezi sorumlu teknisyeni yapar, hafta sonları ve tatil günlerinde ise nöbetçi teknisyenler tarafından kontrol edilir. Atıkların ayrılması ve toplanmasında Atık Yönetimi Talimatı uygulanır. Talimatta belirtilen evsel atık, tıbbi atık ve geri dönüşüm torbalarına özen gösterilerek atılır. Evsel atık siyah renk, tıbbi atık kırmızı renk, geri dönüşüm atık torbası ise mavi renkli torbalardan ibarettir. Enfeksiyon komitesinin hazırlamış olduğu kullanım kılavuzuna göre hareket edilmektedir. Sıvı sabun kutuları boşalınca yeniden yıkanıp, temizlenip, kurutulup, yeni sıvı sabunla doldurulmaktadır. KAN BİLEŞENLERİNİN IŞINLANMASI Gama ile Işınlanmış Kan Bileşenleri GVHD nin Önlenmesi İmmünosupresif tedavi alanlar, ağır immün yetmezlik sendromlu çocuklar ve düşük doğum-ağırlıklı yeni doğanlar gibi immün direnci bozuk hastalarda kan ürünlerindeki canlı lenfositler ölümcül versus host reaksiyonuna neden olabilir. Endikasyonlar; - Allojenik kök hücre nakli alıcıları (hazırlama rejiminde nakil sonrası 6 ay veye kronik GVHD yokluğunda lenfosit sayısı 1x109/litre üstü) - Allojenik kök hücre vericileri - Otolog kök hücre nakli hastaları (kök hücre toplanmasından 7 gün önceden nakil sonrası 3 aya kadar) - HLA uygun vericilerden alınan kan ürünü - Birinci veya ikinci derecede akrabalardan alınan kan ürünü - Hematolojik maligniteler - Hodgkin hastalığı (tedavinin herhangi bir aşamasında) - Pürin anologları ile tedavi (şudarabin ve benzeri) - Alemtuzumab ile tedavi altında olanlar - Konjenital immün yetmezlikli hastalar - intrauterin transfüzyonlar - Prematür ve yoğun bakımdaki bebekler

10 SAYFA NO 10/11 Lenfositler, iyonize radyasyona maruz bırakılarak çoğalma fonksiyonu engellenmiştir. Bu işlem, diğer kan bileşenlerine ciddi bir zarar vermediğinden ışınlanmış bir bileşen, tüm hastalara güvenle verilebilir. İşlem sırasında bileşenin hiçbir kısmının 25 Gray dan az ve 50 Gray dan fazla doz almadığı garanti edilmelidir. Işına maruz kalma süresi, her bir radyasyon kaynağı için standardize edilmeli ve izotopun kaybı dikkate alınarak belli aralarla yeniden valide edilmelidir. Eritrosit süspansiyonları kan bağışından sonraki 14 güne kadar ışınlanabilir ve ışınlandıktan sonra da bağışın 28. Gününe kadar saklanabilir; bunun tek istisnası, bileşenin bağıştan sonraki 5 gün içinde ışınlandığı ve ışınlanmadan sonraki 24 saat içinde kullanılması gerektiği uterus içi transfüzyon veya masif yenidoğan transfüzyonudur. Işınlanmış trombosit süsüpansiyonu son kullanma tarihine kadar kullanılabilir. Bileşenin ışınlandığını gösteren radyasyona duyarlı etiketlerin kullanımı önerilmektedir. Işınlanması Gereken Kan Bileşenleri: Eritrosit süspansiyonu, trombosit süspansiyonu, granülosit süspansiyonu gibi hücresel kan bileşenleri. Işınlanması Gereksiz Kan Bileşenleri: Taze donmuş plazma, kriyopresipitat gibi dondurulmuş kan bileşenleri. KAN BİLEŞENLERİNİN İMHASI Kan bileşenlerinin imha kararı kan hizmet birimlerinin bağlı olduğu başhekim/müdürler tarafından oluşturulacak en az (üç) kişilik imha komisyonu tarafından verilir. 1. Kan bileşenlerinin imhası Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği ne uygun olarak gerçekleştirilir. 2.Şahit numuneler Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği ne uygun olarak imha edilmelidir. KAYIT TUTMA Kayıt Türleri: Kan hizmet birimlerinde tutulan kayıtlar 2 kategoriye ayrılır: A.Kalite Kontrol Kayıtları: a.acil olarak düzeltme gerektiren kayıtlar b.istatistiksel olarak izlenmesi gereken sonuç kayıtları B.Yönetim ve Organizasyon Maksatlı Kayıtlar: Kalite kontrol kayıtları dışında kalan ve hizmet birimlerinde kalite kontrolle ilgili olmayan kayıtlardır. Belirtilen sürelerde saklanır. Bunlar: a.rutin çalışma kayıtları: 30 yıl Mikrobiyolojik tarama testi kayıtları: 30 yıl Giren ve çıkan kan kayıtları: 30 yıl İmha kan kayıtları: 30 yıl b. Bağışçıların kan grubu kayıtları: 30 yıl c. Hastaların kan grubu kayıtları: 30 yıl d. Çapraz karşılaştırma kayıtları (C/T oranları): 15 yıl e. Çıkış yapılan kan ve kan bileşenleri istatistikleri: 15 yıl f. Geri çağrılan kan-kan bileşenleri istatistikleri: 15 yıl Her iki tür kayıtların nelerden oluşacağı kanunda belirtilen hizmet birimlerinde yapılan uygulamalar kapsamında değerlendirilir. Kayıtların Genel Özellikleri: a. Bütün kayıtların yönetmelik hükümlerinde belirlenen süreler kadar saklanması zorunludur. b. Kayıtların içerdiği verilerin güvenliği hususunda Sağlık Bakanlığının Veri Güvenliği ne ait ilgili

11 SAYFA NO 11/11 mevzuatında belirlenen hükümler çerçevesinde gerekli önlemler alınır. c. Kayıt sistemi kan bağışçısından alıcıya kadar bütün süreçleri kesintisiz olarak kapsamalıdır (hazırlanan her kan ve kan bileşeninin izlenebilirliği ilkesi esastır). d. Kalite kontrol kayıtları, işlemi veya testleri yapan kişi veya kişilerin kimliğini içermelidir. e. Yapılan her düzeltici faaliyet kaydedilmeli, kayıtlarda düzeltme yapma ihtiyacı ortaya çıktığında orijinal kayıt silinmemeli, okunaklı biçimde korunmalıdır. f. Laboratuvar test sonuçları gibi önemli verilerin elle girişi yetkili ikinci bir kişinin bağımsız onayını gerektirir. g. Kalite kontrol kayıtları bir üst denetleyici tarafından imzalanmalıdır. h. Bazı kayıtlar önemine binaen geriye dönük hızlı tespiti sağlayacak şekilde itina ile tutulmalıdır. Bunlar: Her hastanın transfüzyon öyküsü (transfüzyon endikasyonu, kullanılan kan bileşeninin kaydı dâhil) Bağışçı kimliği Her bağışçının kan bağış geçmişi Bağışçıdan elde edilen tüm bileşenlerin son hali (Alıcıların kimliği dâhil) Hizmet Birimlerine Özel Kayıtlar TM ndeki Kayıtlar Bölge Kan Merkezindeki kayıtlar ile aynıdır. (Bölge Kan Merkezinden ihtiyaç duyulan kan ve kan bileşeni temin edilemediği acil durumlarda kan bağışı yapılacağından kan bağışı işlemlerine ait kayıtları da kapsar). Kayıtlara Ait Verilerin Yayımlanması Sağlık Bakanlığı kayıtları ve istatistikleri toplar ve yayımlar. 4. REFERANS DOKÜMANLAR: