Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 5, Sayı: 56, Ekim 2017, s

Transkript

1 Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 5, Sayı: 56, Ekim 2017, s Yayın Geliş Tarihi / Article Arrival Date Yayınlanma Tarihi / The Publication Date Sinan GİRGİN Okan Üniversitesi, Eğitim Yönetimi ve Denetimi Doktora Öğrencisi sinan.girgin@hotmail.com Tanju DEMİR Bağcılar Alaattin Nilüfer Kadayıfçıoğlu Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi, Öğretmen tanjupdrist@hotmail.com MESLEK LİSESİ ÖĞRETMENLERİNİN İŞ YAŞAM KALİTESİNE İLİŞKİN ALGILARI Öz Bu araştırma, İstanbul Bağcılar ilçesinde, Milli Eğitim Bakanlığı na bağlı meslek liselerinde görev yapan öğretmenlerin iş yaşam kalitesine ilişkin algılarının ne düzeyde olduğu ve çeşitli değişkenlere göre farklılaşıp farklılaşmadığını belirlemektir. Araştırma tarama modeline uygun olarak düzenlenmiştir. Araştırma, eğitim-öğretim yılı İstanbul ili bağcılar ilçesinde yer alan meslek liselerinde görev yapan 307 öğretmen ile gerçekleştirilmiştir. Araştırmada, veri toplama aracı olarak iş yaşam kalitesi düzeyinin belirlenmesi amacıyla İş Yaşam Kalitesi Ölçeği kullanılmıştır. Araştırmada elde edilen sonuçlar şöyledir: meslek lisesi öğretmenlerinin iş yaşam kalitesine ilişkin genel algılarının orta düzeyinde olduğu ve sadece medeni durum değişkeni açısından anlamlı bulunduğu tespit edilmiştir. Anahtar kelimeler: Meslek Lisesi, Öğretmen, İş Yaşam Kalitesi

2 PERCEIVED QUALITY OF WORK LIFE OF TEACHERS OF VOCATIONAL HIGH SCHOOL TEACHERS Abstract The study aims to determine the level of the perceived quality of work life of the vocational high school teachers working in the vocational high schools affiliated to the Ministry of Education in the district of Bağcılar, Istanbul and whether such perception varies depending on different variables. The study was designed using survey model. The study was conducted on 307 teachers working at vocational high schools in the districts of Bağcılar, Istanbul in the school year of Scale of Quality of Work Life was used as data collection tool in the study. The results of the study are as follows: The arithmetic mean of total score obtained from the scale of quality of work life showed that the general perceived quality of work life of teachers working vocational high schools is moderate. It is determined that there is a meaningful difference only in terms of marital status change. Keywords: Vocational High School, Teacher, Quality of Work Life GİRİŞ Meslek yaşamı insanların vakitlerinin büyük bir bölümünü ayırdıkları zaman dilimidir. Bu zamanın kaliteli ve çalışanlar tarafından istekli bir şekilde geçirilmesi çalışma sonucu ortaya konan çabaların kalitesini de önemli ölçüde etkilemektedir. İş yaşam kalitesi (İYK) kavramı, iş yaşamında ve yönetim anlayışındaki değişmelere bağlı olarak pek çok kazanç hedefi olan ve kazanç hedefi olmayan örgütler için önemli bir ilgi alanı olmuştur. Bunun en önemli nedeni ise, üretim ve kâr olgusunun yanında, örgütlerin sıklıkla gözden kaçırdıkları çalışan ve beklentilerinin verimlilik ve rekabeti arttıran en önemli olgu olduğunun anlaşılmaya başlanmasıdır (Serbest, 2000). İngilizcede quality of work life-qwl ya da working life quality olarak ifade edilen iş yaşam kalitesinin yerine dilimizde; çalışma yaşam kalitesi (ÇYK), çalışma yaşamının kalitesi, çalışma yaşamının niteliği, çalışma yaşamının/işin insancıllaştırılması gibi aynı anlama gelen fakat değişik şekillerde ifade edilen kavramlar da kullanılmaktadır. Bunun yanı sıra Fransa da ve Fransızca konuşan ülkelerde çalışma koşullarının geliştirilmesi, sosyalist ülkelerde çalışanların korunması, İskandinav ülkelerinde çalışma çevresi ve işyerinin demokratikleştirilmesi gibi değişik kavramlarla ifade edilmektedir (Dikmetaş, 2004). 556 Literatüre bakıldığında İş yaşam kalitesi kavramı 1960 sonlarında Davis ve arkadaşları tarafından örgütte egemen olan yetersiz iş yaşam kalitesine dikkat çekmek için tanımlanmıştır. Davis ve arkadaşlarına göre bu kavram bir bütün olarak çalışan ve çalışma ortamı arasındaki ilişkinin kalitesini kastetmektedir ve bu kavramla iş dizaynında ekonomik ve teknik etkenler arasında sıklıkla unutulan insan boyutu vurgulanmak istenmiştir ( Kösterelioğlu, 2011). İş yaşamının kalitesi; 1970 lerde ve 1980 lerin başlarında işin yeniden yapılanması çalışmalarıyla ve bu on yıllık dönemde ortaya çıkan sosyal hareketlerin bir bölümü, endüstri toplumlarındaki çalışanların iş yaşamlarının kalitesini geliştirmelerine olanak sağlamıştır. İşin yeniden yapılanma döneminde kişi ve grupların katılımlarına olanak tanındığı bir iş kavramı gelişmiştir. Buna bağlı olarak çalışanların örgütlerinden beklentileri çeşitlenmiştir. Bu türlülük yapılan işin kalitesini etkileyen kişisel ve örgütsel etkenlerin örgütün misyon ve hedefleri doğrultusunda geliştirilme-

3 siyle birlikte, çalışanların beklenti ve gereksinimlerinin de dikkate alınması koşulunu beraberinde getirmiştir. Örgütler de verimliliği sağlamanın ön koşullarından biri olan iş yaşamının kalitesi kavramı bu yeni yapılanmasıyla birlikte işlerlik kazanmıştır (Bayır, 1999). Çalışma, insan yaşamından ayrı tutulamaz. Toplumun türlü gereksinimlerinin sağlanması, toplum üyelerinin çalışması ile gerçekleşmektedir. İnsanların bulunduğu her alanda olduğu gibi, çalışma ortamındaki problemler de, psikolojik olay ve özelliklerle yakından ilişkilidir (Doğan, 1987). İçinde yaşadığımız toplumda çoğu zaman iş ve çalışan birbirlerinin aynası olarak kabul edilmekte ve çalışanlar yaptıkları işlerle değerlendirilebilmektedirler. Çalışanın sahip olduğu iş, onun toplumsal statüsünün, yaşamdan aldığı tatminin ve zevkin, ailesine sağladığı maddi manevi her türlü imkânın belirleyicisi durumundadırlar (Çakmak, 2004). İş yaşam kalitesinin ve genel olarak çalışma hayatının düzenlenmesi; çalışanların iş hayatından ve çalışma ortamından duydukları doyum ile yeterlilik beraberinde memnuniyet, verimli ve performansı yüksek çalışma şeklini doğurması beklenebilir. Eğitim örgütlerinde insan kaynağı yönetiminin temel amaçlarından biri de eğitim çalışanlarının iş yerinden beklentilerinin en üst düzeyde karşılanmasıdır. İş yaşamının kalitesi çalışanların sahip oldukları ilgi, ihtiyaç ve beklentiler doğrultusunda iş ortamında değişiklikler yaparak iş ortamının çalışan açısından daha insani bir şekle sokulması olarak tanımlanmaktadır. Eğitim gibi ülkenin geleceğini etkileyecek hayati önem taşıyan alanlarda faaliyet gösteren örgütlerde, öğretmenlerin iş yaşam kalitesi düzeyinin yüksek tutulması için diğer sektörlere nazaran daha fazla çaba sarf etmelerinin kaçınılmaz olacağı söylenebilir. İş yaşam kalitesi yüksek olan eğitim çalışanlarının memnuniyeti, okul ortamında öğrencilere vereceği eğitimlerinde ilgi ve motivasyona ihtiyacı olan öğrenciler üzerinde de olumlu etki bırakacağı öngörülmektedir (Tekışık, 1987). 557 Eğitim sisteminin verimliliği hakkında tartışmaların yaşandığı günümüzde, öğretmenlerin iş yaşam kalitelerini etkileyen etkenlerin bulunmasını amaçlayan bu araştırma literatüre katkı sağlayacağı düşünülmektedir Bu çalışma, İstanbul Bağcılar ilçesinde, Milli Eğitim Bakanlığı na bağlı meslek liselerinde görev yapan meslek lisesi öğretmenlerinin iş yaşam kalitesine ilişkin algılarının ne seviyede olduğu ve meslek lisesi öğretmenlerinin iş yaşam kalitesine ilişkin algılarının cinsiyet, yaş, öğrenim durumu, medeni durum, branş, kıdem, çalışılan okuldaki kıdem değişkenlerine göre farklılaşıp farklılaşmadığını ortaya koymaktır. Bu amaç doğrultusunda, araştırma ile şu alt amaçlara cevap aranmıştır: 1. Meslek lisesi öğretmenlerin iş yaşam kalitesine ilişkin algısı ne düzeydedir? 2. Cinsiyet değişkeni açısından meslek lisesi öğretmenlerinin iş yaşam kalitesine ilişkin algısı farklılaşmakta mıdır? 3. Yaş değişkeni açısından meslek lisesi öğretmenlerinin iş yaşam kalitesine ilişkin algısı farklılaşmakta mıdır? 4. Öğrenim durumu değişkeni açısından meslek lisesi öğretmenlerinin iş yaşam kalitesine ilişkin algısı farklılaşmakta mıdır? 5. Medeni durum değişkeni açısından meslek lisesi öğretmenlerinin örgütsel iş yaşam kalitesine ilişkin algısı farklılaşmakta mıdır? 6. Branş değişkeni açısından meslek lisesi öğretmenlerinin iş yaşam kalitesine ilişkin algısı farklılaşmakta mıdır?

4 7. Mesleki kıdem değişkeni açısından meslek lisesi öğretmenlerinin iş yaşam kalitesine ilişkin algısı farklılaşmakta mıdır? 8. Çalışılan okuldaki kıdem değişkeni açısından meslek lisesi öğretmenlerinin iş yaşam kalitesine ilişkin algısı farklılaşmakta mıdır? METODOLOJİ Yöntem Araştırmada tarama yöntemi kullanılmıştır. Tarama sistemleri, geçmişte ya da günümüzde var olan durumu, var olduğu biçimiyle ifade etmeyi hedefleyen araştırma anlayışıdır (Karasar, 2002). Evren ve Örneklemin Seçimi Çalışmanın evreni, eğitim- öğretim yılı İstanbul ili bağcılar ilçesinde bulunan meslek liselerinde çalışan öğretmenlerden oluşmaktadır. Çalışmanın örneklemini ise 3 kız meslek lisesi, 3 imam hatip lisesi, 7 endüstri meslek lisesi ve 5 ticaret meslek lisesi olmak üzere toplam 18 meslek lisesinden seçkisiz eleman örnekleme yoluyla seçilen 307 öğretmen oluşturmaktadır. Araştırmaya katılan öğretmenlerin demografik niteliklerine göre dağılımı Tablo 1 de verilmiştir. Tablo 1 Meslek Lisesi Öğretmenlerin Demografik Özelliklerine Göre Dağılımı Değişken Grup n % Yaş Yaş , Yaş , Yaş 39 12,7 Cinsiyet Kadın ,1 Erkek ,9 Ögrenim durumu Lisans ,0 Lisans Üstü 92 30,0 Medeni Durum Evli ,0 Bekar ,0 Branş Kültür Öğretmeni ,7 Meslek Öğretmeni ,3 Mesleki Kıdem 1-5 Yıl , Yıl , Yıl 41 13, Yıl 25 8,1 Çalışılan Okuldaki Kıdem 1-5 Yıl , Yıl 60 19,5 11 Yıl ve Üstü 3 1,0 Toplam ,0 558 Tablo 1 incelendiğinde anket çalışmasına katılanların 142 si (%46,3) yaş, 126 sı (%41,0) yaş, 39 u (%12,7) yaş arasında olduğu tespit edilmiştir. Katılımcıların 157 si (%51,1) kadın, 150 si ise (% 48,9) erkek olduğu tespit edilmiştir. Katılımcıların 215 i

5 (%70,0) lisans, 92 si (%30,0) ise lisans üstü öğrenim durumunda olduğu belirlenmiştir. Katılımcıların 168 inin ( % 54,7) kültür öğretmeni, 139 unun (% 45,3) meslek öğretmeni olduğu tespit edilmiştir. Katılımcıların 115 inin (% 37,5) 1-5 yıl, 126 sının (%41,0) 6-10 yıl, 41 i (% 13,4) yıl, 25 i (% 8,1) yıl arası mesleki kıdeme sahip olduğu tespit edilmiştir. Katılımcıların 244 ü (% 79,5 ) 1-5 yıl, 60 ı (%19,5 ) 6-10 yıl, 3 ü (% 1,0 ) 11 yıl ve üzeri çalışılan okuldaki kıdeme sahip olduğu tespit edilmiştir. Verilerin Toplanması Araştırmada bilgi toplama aracı olarak öğretmenler ile ilgili demografik bilgileri edinmek amacıyla Kişisel Bilgi Formu kullanılmıştır. Kişisel bilgi formunda öğretmenlerin yaş, cinsiyet, öğrenim durumu, medeni durum, branş, mesleki kıdem, çalıştığı kurumundaki kıdem gibi bilgilerin ortaya konulmasına yönelik ifadeler içermektedir. Meslek lisesi öğretmenlerin iş yaşam kalitelerine ilişkin düzeylerini belirlemek için McDonald (2001) tarafından geliştirilen, Kösterelioğlu (2011) tarafından Türkçeye uyarlan iş yaşam kalitesi ölçeği kullanılmıştır. Ölçek yedi boyuttan oluşmaktadır. İş yaşam kalitesi ölçeği 40 ifadeden oluşan 5 li Likert tipli bir ölçektir. Ölçeğin puanlanması 1- Kesinlikle Katılmıyorum 2- Katılmıyorum 3- Kararsızım 4- Katılıyorum 5- Kesinlikle Katılıyorum şeklindedir. Ölçeğin alt boyutları ve ifadeleri tablo 1 de gösterilmektedir. Tablo 2. İş Yaşam Kalitesi Ölçeği Alt Boyutları ve İfadeleri 559 Alt Boyutlar İfadeler Yönetici Desteği 3., 10., 13., 14., 20., 29., 35., 37 İş İle İlgili Stres Yaşamama 1., 6., 9., 18., 24., 26., 33., 36., 40 Ücret ve Ek Getiriler 2., 16., 25., 31., 39 İş Arkadaşlarıyla İlişkiler 7., 11., 23., 34 İletişim 5., 18., 27 İş Doyumu, Teşvik Etme Derecesi, 12., 17., 19., 21., 22., 38 Becerilerin Kullanımı ve Otonomi İş Yerinde Sorumluluk ve Görev Alma 4., 8., 15., 30., 32 Bu araştırma da iş yaşam kalitesi ölçeğinin alt boyutları sırasıyla yönetici desteği.77, iş ile ilgili stres yaşamama.71, ücret ve ek getiriler.84, iş arkadaşları ile ilişkiler.73, iletişim.82, iş doyumu, teşvik etme derecesi, becerilerin kullanımı ve otonomi.76, iş yerinde sorumluluk ve görev alma.70, iç tutarlılık katsayıları bulunmuştur. Verilerin Analizi Katılımcılardan sağlanan veriler araştırmacı tarafından SPSS paket programına aktarılarak analiz edilmiştir. Sosyodemografik özelliklerinin belirlenmesi için Frekans analizi yapılmıştır. Araştırmaya katılan kişilerin sosyodemografik nitelikleri açısından farklılık gösterip göstermediğini test etmek için t-testi, one-way Anova ve veriler normal dağılım göstermediği için kuruskal wallis testi kullanılmıştır. Ölçeklerle belirlenen puanların aralıkları çok düşük seviyede, düşük seviyede, orta seviyede, yüksek seviyede, çok yüksek seviyede şeklinde belirlenmiştir.

6 Araştırmanın Kısıtları Araştırmaya dair kısıtlar şunlardır: 1. Araştırma Eğitim-Öğretim yılında İstanbul Bağcılar ilçesinde Milli Eğitim Bakanlığı na bağlı resmi meslek liselerinde görev yapan 307 öğretmenin iş yaşam kalitesine ilişkin görüşleri ile sınırlıdır. 2. Ölçekte yer alan boyutlarla sınırlıdır. BULGULAR Araştırmadan elde edilen bulgular alt amaçlar çerçevesinde tablolar halinde aşağıda sunulmuştur. Birinci Alt Amaca İlişkin Bulgular Meslek lisesi öğretmenlerinin iş yaşam kalitesi algısına ilişkin betimsel istatistikler Tablo 3 te gösterilmiştir. Tablo 3 Meslek Lisesi Öğretmenlerinin İş Yaşam Kalitesine İlişkin Algı Düzeyi Boyutlar SS Düzey Yönetici Desteği 3,18 0,71 Orta İş ile İlgili Stres Yaşamama 2,78 0,63 Orta Ücret ve Ek Getiriler 2,87 0,72 Orta İs Arkadaşları İle İlişkiler 3,61 0,65 Yüksek İletişim 3,38 0,71 Orta İş Doyumu, Teşvik Etme Derecesi, Orta 3,31 0,53 Becerilerin Kullanımı ve Otonomi İşyerinde Sormluluk ve Görev Alma 3,25 0,63 Orta İş Yaşam Kalitesi Algısı (Genel) 3,20 0,34 Orta 560 Tablo 3 incelendiğinde meslek lisesi öğretmenlerinin genel örgütsel bağlılık algılarının =3,20 aritmetik ortalama ile orta düzeyde değer almaktadır. İş yaşam kalitesi ölçeğinin alt boyutlarına bakıldığında; yöneyici desteği =3.18, iş ile ilgili stres yaşamama =2.78, ücret ve ek getiriler =2.87, iletişim =3.38, iş doyumu =3.31, iş yerinde sorumluluk ve görev alma =3.25 aritmetik ortalama ile orta düzeyde değer aldığı görülürken sadece iş arkadaşları ile ilişkiler boyutunda =3.20 aritmetik ortalama ile yüksek düzeyde değer almaktadır. Meslek lisesi öğretmenlerinin iş yaşam kalitesi ölçeğinden, en fazla değeri iş arkadaşlarıyla ilişkiler boyutunda aldığı boyutunda görülürken, en az değeri ise iş ile ilgili stres yaşamama boyutunda aldığı görülmektedir. İkinci Alt Amaca İlişkin Bulgular Meslek lisesi öğretmenlerinin cinsiyet değişkenine göre iş yaşam kalitesine ilişkin algıları arasında anlamlı bir fark olup olmadığı bağımsız örneklemler için t testi ile belirlenmiş ve sonuçları Tablo 4 te gösterilmiştir.

7 Tablo 4.Meslek Lisesi Öğretmenlerinin Cinsiyetlerine Göre İş Yaşam Kalitesine İlişkin Algıları Arasında Farklılaşma Durumunu Gösteren t Testi Sonucu Boyutlar Cinsiyet x ss t p Yönetici Desteği Kadın 3,15,71865 Erkek 3,20, ,621,535 İş ile İlgili Stres Yaşamama Kadın 2,78,64391 Erkek 2,78,63527,094,925 Ücret ve Ek Getiriler Kadın 2,85,74991 Erkek 2,89, ,499,618 İş Arkadaşları İle İlişkiler Kadın 3,57,64179 Erkek 3,65, ,034,302 İletişim Kadın 3,39,74201 Erkek 3,38,67747,103,918 İş Doyumu, Teşvik Etme Derecesi, Kadın 3,30,50828 Becerilerin Kullanımı ve Otonomi Erkek 3,32, ,431,667 İş yerinde Sorumluluk ve Görev Kadın 3,29,65219 Alma Erkek 3,20, ,116,265 İş Yaşam Kalitesi (Genel) Kadın 3,19,37027 Erkek 3,20, ,355, Tablo 4 te meslek lisesi öğretmenlerinin cinsiyetlerine göre genel iş yaşam kalitesi [t(305)=-,355, p>0,05] algıları ile yöneyici desteği [t(305)=-,621, p>0,05], iş ile ilgili stres yaşamama [t(305)=,094, p>0,05], ücret ve ek getiriler [t(305)=-,499, p>0,05], İs Arkadaşları İle İlişkiler [t(305)=-1,034, p>0,05], iletişim [t(305)=,103, p>0,05], iş doyumu [t(305)=-,431, p>0,05], iş yerinde sorumluluk ve görev alma [t(305)=1,116, p>0,05] alt boyutlarına ilişkin algıları arasında anlamlı bir fark bulunamamıştır. Üçüncü Alt Amaca İlişkin Bulgular Meslek lisesi öğretmenlerinin yaş değişkenine göre iş yaşam kalitesine ilişkin algıları arasında anlamlı bir fark olup olmadığı tek yönlü varyans analizi ile belirlenmiş ve sonuçları Tablo 5 te gösterilmiştir.

8 Tablo 5.Meslek Lisesi Öğretmenlerinin Yaşlarına Göre İş Yaşam Kalitesine İlişkin Algıları Farklılaşma Durumunu Gösteren Tek Yönlü Varyans Analizi Testi Sonucu Boyutlar Yaş Değişkeni N X ss f p Anlamlılık Yönetici Desteği ,12, ,24,717,870, ,20,658 İş İle İlgili Stres Yaşamama ,89, ,68, ,70,655 4,024,019* yaş arasında Ücret ve Ek Getiriler ,86, ,89, ,86,611,072,930 İş Arkadasları İle İş İlişkiler ,57, ,68, ,52,603 1,379, İletişim ,37, ,37, ,50,704 İş Doyumu, Teşvik ,32,561 Etme Derecesi, ,30,536 Becerilerin Kullanımı ve Otonomi ,29,407 İş yerinde Sormluluk ve Görev Alma ,33, ,16, ,22,576,590,555,103,902 2,204,112 İş Yaşam Kalitesi (Genel) ,21, ,19, ,18,306,139,870 Tablo 5 incelendiğinde meslek lisesi öğretmenlerinin yaşlarına göre genel iş yaşam kalitesi [F(2-304)=,139, p>0,05] algıları ile yöneyici desteği [F(2-304)=,870, p>0,05], ücret ve ek getiriler [F(2-304)=,072, p>0,05], iş Arkadaşları ile ilişkiler [F(2-304)= 1,379, p>0,05], iletişim [F(2-304)=,590, p>0,05], iş doyumu [F(2-304)=,103, p>0,05], iş yerinde sorumluluk ve görev alma [F(2-304)= 2,204, p>0,05], alt boyutlarına ilişkin algıları arasında anlamlı bir fark bulunamamıştır. Sadece iş ile ilgili stres yaşamama [F(2-304)= 4,024, p<0,05] alt boyutu algıları arasında anlamlı fark bulunmuştur. Buna göre;

9 21-30 yaş ve yaş meslek lisesi öğretmenlerinin iş ile ilgili stres yaşamama alt boyutuna ilişkin algı düzeyleri arasında anlamlı bir fark olduğu ve bu farkın yaş meslek lisesi öğretmenleri lehine olduğu bulunmuştur. Ortalama puanlar incelendiğinde; yaş meslek lisesi öğretmenlerinin ( =2,89) iş ile ilgili stres yaşamama puanlarının yaş meslek lisesi öğretmenlerine ( =2,68) göre daha fazla olduğu görülmektedir. Araştırmada yaşları arasındaki öğretmenlerin yaşlar arasında olan öğretmenlere göre daha az stres yaşadıkları söylenebilir. Dördüncü Alt Amaca İlişkin Bulgular Meslek lisesi öğretmenlerinin öğrenim durumu değişkenine göre iş yaşam kalitesine ilişkin algıları arasında anlamlı bir fark olup olmadığı bağımsız örneklemler için t testi ile belirlenmiş ve sonuçları Tablo 5 te gösterilmiştir. Tablo 6.Meslek Lisesi Öğretmenlerinin Öğrenim Durumuna Göre İş Yaşam Kalitesine İlişkin Algıları Arasında Farklılaşma Durumunu Gösteren t Testi Sonucu Boyutlar Ögrenim Durumunuz N x ss t p Yönetici Desteği Lisans 215 3,20 0,70 Lisans Üstü 92 3,13 0,73,725,469 İş ile İlgili Stres Yaşamama Lisans 215 2,73 0,60 Lisans Üstü 92 2,90 0,69-2,221,027* 563 Ücret ve Ek Getiriler Lisans 215 2,92 0,71 Lisans Üstü 92 2,76 0,72 İs Arkadaşları İle İlişkiler Lisans 215 3,62 0,67 Lisans Üstü 92 3,60 0,59 İletişim Lisans 215 3,35 0,74 Lisansustu 92 3,45 0,63 İş Doyumu, Teşvik Etme Lisans 215 3,28 0,51 Derecesi, Becerilerin Kullanımı ve Otonomi Lisans Üstü 92 3,38 0,57 İş yerinde Sormluluk ve Lisans 215 3,24 0,65 Görev Alma Lisans Üstü 92 3,26 0,58 İş Yaşam Kalitesi (Genel) Lisans 215 3,19 0,34 Lisans Üstü 92 3,21 0,34 1,815,070,198,843-1,095,274-1,488,138 -,181,857 -,467,641 Tablo 5 te meslek lisesi öğretmenlerinin öğrenim durumuna göre genel iş yaşam kalitesi [t(305)=,467, p>0,05] algıları ile yöneyici desteği [t(305)=,725, p>0,05], ücret ve ek getiriler [t(305)= 1,815, p>0,05], İs Arkadaşları İle İlişkiler [t(305)=,198, p>0,05], iletişim [t(305)= - 1,095, p>0,05], iş doyumu [t(305)=-1,488, p>0,05], iş yerinde sorumluluk ve görev alma [t(305)=-,181, p>0,05] alt boyutlarına ilişkin algıları arasında anlamlı bir fark bulunamamıştır. Sadece iş ile ilgili stres yaşamama [t(305)= -2,221, p<0,05] alt boyutu algıları arasında anlamlı fark bulunmuştur. Buna göre;

10 İş ile ilgili stres yaşamama alt boyutunda en olumlu algıya sahip olan grup yüksek lisans öğrenim durumuna ait öğretmenler iken, bunu lisans öğrenim durumuna sahip grubun izlediği görülmüştür. Yüksek lisans grubunun daha az stres yaşadığı söylenebilir. Beşinci Alt Amaca İlişkin Bulgular Meslek lisesi öğretmenlerinin medeni durumlarına göre iş yaşam kalitesine ilişkin algıları arasında anlamlı bir fark olup olmadığı bağımsız örneklemler için t testi ile belirlenmiş ve sonuçları Tablo 6 da gösterilmiştir. Tablo 7.Meslek Lisesi Öğretmenlerinin Medeni Durum Değişkenine Göre İş Yaşam Kalitesine İlişkin Algıları Arasında Farklılaşma Durumunu Gösteren t Testi Sonucu Boyutlar Medeni Durum n x ss t p Yönetici Desteği Evli 181 3,16 0,68 Bekar 126 3,20 0,75 -,449,654 İş ile İlgili Stres Yaşamama Evli 181 2,68 0,59 Bekar 126 2,93 0,67-3,369,001* Ücret ve Ek Getiriler Evli 181 2,88 0,67 Bekar 126 2,85 0,78 İs Arkadaşları İle İlişkiler Evli 181 3,59 0,63 Bekar 126 3,65 0,67 İletişim Evli 181 3,35 0,68 Bekar 126 3,43 0,74 İş Doyumu, Teşvik Etme Evli 181 3,28 0,49 Derecesi, Bekar Becerilerin Kullanımı ve 126 3,35 0,58 Otonomi İş yerinde Sormluluk ve Evli 181 3,20 0,63 Görev Alma Bekar 126 3,31 0,63 İş Yaşam Kalitesi (Genel) Evli 181 3,16 0,32 Bekar 126 3,24 0,37,359,720 -,750,454 -,984,326-1,133,258-1,459,146-2,020,044* 564 Tablo 6 incelendiğinde meslek lisesi öğretmenlerinin medeni durumuna göre genel iş yaşam kalitesi ölçeğinin alt boyutlarından; yöneyici desteği [t(305)= -,449, p>0,05], ücret ve ek getiriler [t(305)=,359, p>0,05], İs Arkadaşları İle İlişkiler [t(305)= -,750, p>0,05], iletişim [t(305)= -,984, p>0,05], iş doyumu [t(305)= -1,133, p>0,05], iş yerinde sorumluluk ve görev alma [t(305)= -1,459, p>0,05] alt boyutlarına ilişkin algıları arasında anlamlı bir fark bulunamamıştır. Genel iş yaşam kalitesi [t(305)= -2,020, p<0,05] algısı ve iş ile ilgili stres yaşamama [t(305)= - 3,369, p<0,05] alt boyutu algıları arasında anlamlı bir fark bulunmuştur. Buna göre; iş yaşam kalitesinin geneline ilişkin meslek lisesi öğretmenlerinin görüşleri arasında medeni durum değişkeni bakımından anlamlı bir fark olduğu görülmektedir. Bekar öğretmenlerin evli olanlara göre daha olumlu bir algıya sahip oldukları görülmüştür. Bekar öğretmenlerin iş yaşamlarını daha iyi algıladıkları söylenebilir.

11 İş yaşam kalitesi iş ile ilgili stres yaşamama alt boyutuna ilişkin meslek lisesi öğretmenlerinin görüşleri arasında medeni durum değişkeni bakımından anlamlı bir fark olduğu görülmektedir. İş ile ilgili stres yaşamama alt boyutunda bekar öğretmenlerin evli öğretmenlere göre daha az stres yaşadığı söylenebilir. Altıncı Alt Amaca İlişkin Bulgular Meslek lisesi öğretmenlerinin branş değişkenine göre iş yaşam kalitesine ilişkin algıları arasında anlamlı bir fark olup olmadığı bağımsız örneklemler için t testi ile blirlenmiş ve sonuçları Tablo 7 de gösterilmiştir. Tablo 8.Meslek Lisesi Öğretmenlerinin Branş Değişkenine Göre İş Yaşam Kalitesine İlişkin Algıları Arasında Farklılaşma Durumunu Gösteren t Testi Sonucu Boyutlar Branş n x ss t p Yönetici Desteği Kültür 168 3,23 0,71 1,324,187 Meslek 139 3,12 0,71 İş ile İlgili Stres Yaşamama Kültür 168 2,73 0,63-1,542,124 Meslek 139 2,84 0,63 Ücret ve Ek Getiriler Kültür 168 2,90 0,69,890,374 Meslek 139 2,83 0,75 İş Arkadaşları İle İlişkiler Kültür 168 3,64 0,67,755,451 Meslek 139 3,58 0,63 İletişim Kültür 168 3,39 0,67,059,953 Meslek 139 3,38 0,75 İş Doyumu, Teşvik Etme Derecesi, Becerilerin Kullanımı ve Otonomi İş yerinde Sormluluk ve Görev Alma Kültür 168 3,31 0,55,045,964 Meslek 139 3,31 0,50 Kültür 168 3,23 0,62 -,600,549 Meslek 139 3,27 0, İş Yaşam Kalitesi (Genel) Kültür 168 3,20 0,36,320,749 Meslek 139 3,19 0,32 Tablo 7 incelendiğinde meslek lisesi öğretmenlerinin branşlarına göre genel iş yaşam kalitesi [t(305)=,320, p>0,05] algıları ile yöneyici desteği [t(305)= 1,324, p>0,05], iş ile ilgili stres yaşamama [t(305)= -1,542, p>0,05], ücret ve ek getiriler [t(305)=,890, p>0,05], İs Arkadaşları İle İlişkiler [t(305)=,755, p>0,05], iletişim [t(305)=,059, p>0,05], iş doyumu [t(305)=,045, p>0,05], iş yerinde sorumluluk ve görev alma [t(305)= -,600, p>0,05] alt boyutlarına ilişkin algıları arasında anlamlı bir fark bulunamamıştır.

12 Yedinci Alt Amaca İlişkin Bulgular Meslek lisesi öğretmenlerin mesleki kıdem değişkenine göre iş yaşam kalitesine ilişkin algıları arasında anlamlı bir fark olup olmadığı Kruskal Wallis testi ile belirlenmiş ve sonuçları tablo 8 de gösterilmiştir. Tablo 9. Meslek Lisesi Öğretmenlerinin Mesleki Kıdem Değişkenine Göre İş Yaşam Kalitesine İlişkin Algıları Arasında Farklılaşma Durumunu Gösteren Kruskal Wallis Testi Sonucu Boyutlar Mesleki Kıdem n Sıra ort. X² sd p Anlamlılık Yönetici Desteği 1-5 (Grup 1) ,96 3,424 3, (Grup 2) , (Grup 3) , (Grup 4) ,04 İş ile İlgili Stres Yaşamama 1-5 (Grup 1) ,03 9,843 3,020* (Grup 2) , (Grup 3) , (Grup 4) ,90 Ücret ve Ek Getiriler İş Arkadaşları İle İlişkiler 1-5 (Grup 1) ,49 1,390 3, (Grup 2) , (Grup 3) , (Grup 4) ,26 1-5(Grup 1) ,41 4,180 3, (Grup 2) , (Grup 3) , (Grup 4) , İletişim 1-5(Grup 1) ,22 1,231 3, (Grup 2) , (Grup 3) , (Grup 4) ,58 İş Doyumu, Teşvik Etme Derecesi, Becerilerin Kullanımı ve Otonomi 1-5(Grup 1) ,58 1,389 3, (Grup 2) , (Grup 3) , (Grup 4) ,32 İş yerinde Sormluluk ve Görev Alma İş Yaşam Kalitesi (Genel) 1-5(Grup 1) ,07 10,964 3,012* 1 ile 2,3 6-10(Grup 2) , (Grup 3) , (Grup 4) ,20 1-5(Grup 1) ,07 4,381 3, (Grup 2) , (Grup 3) , (Grup 4) ,00

13 Tablo 8 incelendiğinde meslek lisesi öğretmenlerinin branşlarına göre genel iş yaşam kalitesi [χ²=4,381, p>0,05] algıları ile yöneyici desteği [χ²=3,424, p>0,05], ücret ve ek getiriler [χ²=1,390, p>0,05], İs Arkadaşları İle İlişkiler [χ²=4,180, p>0,05], iletişim [χ²=1,231, p>0,05], iş doyumu [χ²=1,389, p>0,05], alt boyutlarına ilişkin algıları arasında anlamlı bir fark bulunamamıştır. İş ile ilgili stres yaşamama [χ²=9,843, p<0,05] ile iş yerinde sorumluluk ve görev alma [χ²=10,964, p<0,05] alt boyutu algıları arasında anlamlı bir fark bulunmuştur. Buna göre; iş yaşam kalitesi iş ile ilgili stres yaşamama alt boyutuna ilişkin meslek lisesi öğretmenlerinin görüşleri arasında mesleki kıdem değişkeni bakımından anlamlı bir fark olduğu görülmektedir. Kıdemi düşük olan öğretmenlerin daha olumlu bir algıya sahip oldukları görülmüştür. Bu durumda kıdemi en az olan öğretmenlerin daha az stres algısı olduğu 6-10 yıl kıdemi olan öğretmenlerin stres algısının fazla olduğu söylenebilir. İş yaşam kalitesi iş yerinde sorumluluk ve görev alma alt boyutuna ilişkin meslek lisesi öğretmenlerinin görüşleri arasında mesleki kıdem değişkeni bakımından anlamlı bir fark olmadığı görülmektedir. Mesleklerinde 1-5 arası mesleki kıdemi olan öğretmenlerin 6-10 ve yıl kıdemi bulunan öğretmenlere göre iş yerlerinde daha fazla sorumluluk ve görev aldıkları söylenebilir. Sekizinci Alt Amaca İlişkin Bulgular Meslek lisesi öğretmenlerin çalışılan okul değişkenine göre iş yaşam kalitesine ilişkin algıları arasında anlamlı bir fark olup olmadığı Kruskal Wallis testi ile belirlenmiş ve sonuçları tablo 9 da gösterilmiştir. 567 Tablo 10.Meslek Lisesi Öğretmenlerinin Çalışılan Okul Değişkenine Göre İş Yaşam Kalitesine İlişkin Algıları Arasında Farklılaşma Durumunu Gösteren Kruskal Wallis Testi Sonucu Çalışılan Okuldaki X² sd p Boyutlar kıdem n Sıra ort. Yönetici Desteği ,23 1,333 2, , ,67 İş ile İlgili Stres Yaşamama ,07,837 2, ,91 11 ve Üstü 3 167,83 Ücret ve Ek Getiriler ,95 1,531 2, ,88 11 ve Üstü 3 97,83 İş Arkadaşları İle İlişkiler ,16 1,559 2, ,40 11 ve Üstü 3 148,83 İletişim ,68,443 2, ,71 11 ve Üstü 3 143,33 İş Doyumu, Teşvik Etme Derecesi, ,13 2,393 2, ,76

14 Becerilerin Kullanımı ve Otonomi İş yerinde Sormluluk ve Görev Alma İş Yaşam Kalitesi (Genel) 11 ve Üstü 3 112, ,77,652 2, ,16 11 ve Üstü 3 188, ,95 1,366 2, ,00 11 ve Üstü 3 154,00 Tablo 9 incelendiğinde meslek lisesi öğretmenlerinin branşlarına göre genel iş yaşam kalitesi [χ²=4,381, p>0,05] algıları ile yönetici desteği [χ²=3,424, p>0,05], iş ile ilgili stres yaşamama [χ²=,837, p>0,05], ücret ve ek getiriler [χ²=1,390, p>0,05], İs Arkadaşları İle İlişkiler [χ²=4,180, p>0,05], iletişim [χ²=1,231, p>0,05], iş doyumu [χ²=1,389, p>0,05], iş yerinde sorumluluk ve görev alma [χ²=,652, p>0,05] alt boyutlarına ilişkin algıları arasında anlamlı bir fark bulunamamıştır. SONUÇ ve ÖNERİLER Araştırmada öğretmenlerin iş yaşam kalitesine ilişkin iş ile ilgili stres yaşamama, ücret ve ek getiriler, yönetici desteği, iş yerinde sorumluluk ve görev alma iş doyumu, teşvik etme derecesi ve becerilerin kullanımı boyutlarında algıları orta düzeyde iş arkadaşlarıyla ilişkiler boyutunda ise yüksek düzeyde algıladıkları saptanmıştır. İş yaşam kalitesi ölçeğinden alınan toplam puanın aritmetik ortalaması, meslek lisesi öğretmenlerinin iş yaşam kalitesine ilişkin genel algılarının orta düzeyinde olduğu gözükmektedir. Kösterelioğlu (2011) yaptığı araştırmada da elde ettiği sonuç orta düzeyde çıkmıştır. Bu bulguyla paralellik göstermektedir. Öğretmenlerin iletişim boyutuna ilişkin algılarının orta düzeyde olduğu görülmektedir. Buna göre öğretmenlerin iş ortamlarındaki iletişim ile ilgili olumlu bir algıya sahip oldukları söylenebilir. Meslek liselerinde öğretmenleri en çok etkileyen kendi aralarındaki iletişim ve yönetici öğretmen arasındaki iletişimdir. Bazı araştırmalarda (Aydoğan ve Kaşkaya, 2010; Kösterelioğlu ve Argon, 2010; Şahin, 2010; Fidan ve Küçükali, 2014) eğitim örgütlerinde iletişim sürecinin diğer süreçlerin yanında ihmal edilemeyeceği ve özellikle yönetici öğretmen arasında kurulan nitelikli iletişiminin eğitim öğretimde verimliliği ve kaliteyi artırdığı sonucu ortaya çıkmıştır. Buna karşın çalışmalarda elde edilen ortak sonuçlardan bir diğeri de öğretmenler arasında iletişiminin istenilen düzeyde olmadığıdır. Bu sonuç araştırmada elde edilen sonuçla paralellik göstermektedir. Öğretmenler arasındaki iletişim ile ilgili olarak Tulunay (2010) çalışmasında öğretmenler arasındaki iletişim düzeyini düşük olarak bulmuştur. Araştırma sonuçları bu durum ile paralellik göstermemektedir. Meslek lisesi öğretmenlerinin yönetici desteği boyutuna ilişkin algılarının orta düzeyde olduğu görülmektedir. Bu durum meslek lisesi öğretmenlerinin okullarında yöneticilerinden aldıkları desteği az düzeyde olumlu olarak algıladıklarını göstermektedir. Özdemir (2010), ile Köse ve Gönüllüoğlu (2010) in yaptıkları araştırmada elde ettikleri sonuçlar bu bulguyla paralellik göstermektedir. Meslek lisesi öğretmenlerinin ücret ve ek getiriler boyutuna ilişkin algılarının orta düzeydedir. Buna göre öğretmenlerin ücret ve ek getiriler boyutunda olumsuz bir algıya sahip oldukları söylenebilir. Bu bulguyla paralellik gösteren araştırmalarda öğretmenler aldıkları ücretin adil olmadığını belirtmişler. Öğretmenler, yaşadıkları ekonomik sıkıntılar nedeniyle kendilerini işlerine verememektedirler. Öğretmenlerin işlerini en iyi şekilde yapabilmeleri için başta ekonomik 568

15 sorunların öğretmenlik mesleğinin değerine yakışır bir ücret belirlenmesi önerilmiştir. Genel olarak ücretlerle ilgili yapılan çalışmalar, meslek lisesi öğretmenlerinin ücretlerini yeterli bulmadıklarını göstermektedir (Erdem, 2008; Üstüner, 1999; Şahan, 2003; Eren, 2001; Sağlam ve Sağlam, 2005). İş doyumu, teşvik etme derecesi, becerilerin kullanımı boyutundan meslek lisesi öğretmenlerinin aldıkları puan orta düzeydedir. Bu durum öğretmenlerin iş doyumu, teşvik etme derecesi, becerilerin kullanımı konusunda olumlu algıya sahip oldukları şeklinde yorumlanabilir. Araştırmada katılımcıların, iş doyumu orta düzeyde bulunmuştur ve bu durum, alanda yapılan bazı çalışmalarla tutarlılık göstermektedir. (Demirtaş ve Ersözlü, 2010; Ayan, Kocacık ve Karakuş, 2009). Demirtaş ve Alanoğlu (2015) nun araştırmasında da öğretmenlerin iş doyumlarının orta düzeyde olması bu araştırmayla paralellik göstermektedir. Köklü (2012) nün ortaöğretim kurumlarında yaptığı çalışmada ise katılımcıların iş doyumu düşük seviyede çıkmıştır. Kılıç ve Gümüşeli (2010) çalışmasında ise iş doyum seviyelerinin yüksek çıktığı görülmektedir. Yapılan araştırmalarda farklı sonuçların elde edilmesi, meslek lisesi öğretmenlerinin iş doyumlarının farklı okullarda ve illerde olmasından dolayı etkileyen faktörler değişkenlik gösterebilir. İş ile ilgili stres yaşamama boyutunda meslek lisesi öğretmenlerinin algılarının orta düzeyinde olduğu söylenebilir. Bu durum öğretmenlerin iş ortamında iş ile ilgili stres düzeylerinin yüksek olduğu seklinde yorumlanabilir. Balaban (2000) araştırmasında öğretmenlerin yoğun iş stresi yaşadıklarına ilişkin saptamalar yapmış olması çalışmanın sonuçlarını destekler niteliktedir. Meslek lisesi öğretmenlerinin iş yerinde sorumluluk ve görev alma boyutuna ilişkin algılarının orta düzeyindedir. Buna göre öğretmenlerin iş yerinde sorumluluk ve görev alma boyutunu olumlu algıladıkları söylenebilir. Araştırmada ortaya çıkan bu bulgu öğretmenlerin karar alma sürecine katılım ve işiyle ilgili konularda daha etkin rol alma konusunda olumlu bir algıya sahip oldukları ve sürece daha fazla katılmak istedikleri şeklinde yorumlanabilir. Yılmaz ve Babaoğlan (2012) okulda alınan kararların katılımla alınması gerektiğini düşünmekte ve okullarda karar alma sürecine katıldıkları takdirde; alınan kararların uygulanabilirliğinin artacağını, alternatif fikirlerin üretileceğini, eğitim öğretim ortamının daha sağlıklı işleyebileceğini ifade etmişlerdir. Buna karşın Erdem (2008) in araştırmasında öğretmenlerin okullarında alınan karara katılım konusunda olumsuz algıya sahip olduklarını saptamıştır. Meslek lisesi öğretmenlerinin iş arkadaşlarıyla ilişkiler boyutuna yönelik algılarının yüksek düzeyde olduğu görülmektedir. Bu durum öğretmenlerin iş arkadaşlarıyla ilişkileri olumlu yönde algıladıklarını gösterdiği söylenebilir. Erdem (2008) tarafından yapılan araştırmada öğretmenler birbirleriyle ilişkilerinin iyi olduğunu belirtmişler ve Çınkır ve Çetin (2010) in araştırma bulgularına göre, genel olarak ilköğretim ve ortaöğretim okullarında öğretmenler arasında olumlu mesleki çalışma ilişkileri olduğunu tespit etmişler çalışmanın bulgusunu desteklemektedir. Cinsiyet değişkenine göre meslek lisesi öğretmenlerinin iş yaşam kalitesine ilişkin algıları hiçbir boyutta anlamlı fark göstermemiştir. Yaş değişkenine göre meslek lisesi öğretmenlerin iş yaşam kalitesine ilişkin algıları iş ile ilgili stres yaşamama boyutunda anlamlı fark göstermiştir. Araştırmada yaş aralığındaki öğretmenlerin yaş aralığındaki öğretmenlere göre daha az stres yaşadığı belirlenmiştir. Kösterelioğlu (2010) yaptığı araştırmada ise iş ile ilgili stres yaşamama boyutunda en olumlu algıya sahip yaş aralığının 51 yaş ve üzeri olduğunu bunu sırasıyla yaş, yaş ve yaş aralığındaki grupların izlediğini saptamıştır. 569

16 Öğrenim durumu değişkenine göre meslek lisesi öğretmenlerinin iş yaşam kalitesine ilişkin algılarının iş ile ilgili stres yaşamama alt boyutunda anlamlı fark gösterdiği saptanmıştır. Bu boyutlarda en olumlu algıya sahip olan grup yüksek lisans öğrenim durumuna ait öğretmenler iken, bunu lisans öğrenim durumuna sahip grubun izlediği görülmüştür. Medeni durum değişkenine göre meslek lisesi öğretmenlerinin iş yaşam kalitesine ilişkin algıları yalnızca iş ile ilgili stres yaşamama boyutu ile iş yaşam kalitesi ölçeğinin genel toplamında anlamlı fark gösterdiği görülmüştür. Bu boyutlarda bekar öğretmenlerin evli olanlara göre daha olumlu bir algıya sahip oldukları görülmüştür. Özdayı (1990) ve Bilek (2001) in araştırmalarında da bekar öğretmenlerde evlilere oranla stresin daha düşük olduğu sonucu bu araştırmanın sonucuyla tutarlılık göstermektedir. Mesleki kıdem değişkeni açısından meslek lisesi öğretmenlerinin iş yaşam kalitesine ilişkin algıları iş yerinde sorumluluk ve görev alma alt boyutunda ve iş ile ilgili stres yaşamama boyutunda anlamlı fark göstermiş, diğer boyutlarda anlamlı fark göstermemiştir. Mesleklerinde 1-5 yılını geçiren öğretmenlerin 6-15 yıllarını geçiren öğretmenlere göre iş yerlerinde daha fazla sorumluluk ve görev aldıkları, daha az stres yaşadıkları söylenebilir. eslek lisesi öğretmenlerinin iş yaşam kalitesine ilişkin algıları çalıştıkları okuldaki kıdem değişkenine göre ve branş değişkenlerine göre hiçbir boyutta anlamlı fark göstermemiştir. Araştırma sonuçları doğrultusunda uygulamaya ilişkin aşağıdaki öneriler geliştirilmiştir. 1. Araştırma sonucunda meslek lisesi öğretmenlerinin İş yaşam kalitesi alt boyutlarına ilişkin olumlu bir algıya sahip oldukları görülmüştür. Bu algıyı yükseltmek için yöneticilerin, örgütte çalışanların daha çok kararlara katıldığı bir yönetim anlayışı benimsemeleri gerekir. Ücret tatmin seviyelerinin yükselmesi için ücret sisteminde değişikliğe gidilmesi gerekir. Meslek lisesi öğretmenlerin okula uyumunu kolaylaştırmak ve öğretmenler arası iletişimi arttırmak için okul yöneticileri, sosyal sorumluluk anlayışında topluma hizmet etmeyi bir görev bilmelidir. Bununla ilgili okul yöneticileri, kültür ve sanat etkinlikleri düzenleyebilir. Milli Eğitim Bakanlığı meslek lisesi öğretmenlerine güvenli ve sağlıklı çalışma koşulları oluşturabilir Araştırma sonuçlarına göre orta yaşlardaki öğretmenlerin iş ile ilgili stres yaşadıkları ve olumsuz etkilendikleri görülmektedir. Milli Eğitim Bakanlığının öğretmen yetiştiren kurumlarda veya hizmet içi eğitimlerde stresle basa çıkma programlarının uygulanması yararlı olabilir. Öğretmenlerin eksiklik hissettiği konularda eğitimler verilebilir. 3. Araştırmada lisansüstü öğrenim düzeyinde olan meslek lisesi öğretmenlerin öğrenim durumu değişkenine göre algılarının iletişim ve iş ile ilgili stres yaşamama alt boyutunda lisans mezunu öğretmenlere göre daha olumlu oldukları görülmektedir. Meslek liselerinde lisans mezunu öğretmenlere yönelik iletişim ve stres konularında bilinç geliştirme üzerine eğitim verilebilir. 4. Lisans grubunun yüksek lisans grubuna göre ücret ve ek getiriler alt boyutunda daha olumlu bir algıya sahip oldukları görülmüştür. Bu bağlamda, MEB ve okul yönetimi lisansüstü eğitim yapan öğretmenleri teşvik ve takdir edici uygulamalar getirebilir. 5. Araştırmada meslek lisesi öğretmenlerinin medeni durum değişkenine göre yaşam kalitesine ilişkin algıları yalnızca iş ile ilgili stres yaşamama boyutu ile iş yaşam kalitesi ölçeğinin genel toplamında bekar öğretmenlerin evli olanlara göre daha olumlu bir algıya

17 sahip oldukları görülmüştür. Evli öğretmenlerin iş yaşam kalitesini artırmak için aile yaşamı ile ilgili danışmanlık sağlanabilir. 6. Mesleki kıdem değişkeni açısından meslek lisesi öğretmenlerinin iş doyumu, teşvik etme derecesi, becerilerin kullanımı ve otonomi alt boyutunda ve iş ile ilgili stres yaşamama boyutlarında kıdemi düşük olan öğretmenlerin daha olumlu bir algıya sahip oldukları görülmüştür. Kıdemce yüksek olan meslek lisesi öğretmenlerinin iş yaşam kalitesinin artırılması için mesleki tükenmişlik konusunda iyileştirici eğitim, seminer ya da danışmanlık verilebilir. KAYNAKLAR Ayan, S., Kocacık, F., & Karakuş. H. (2009). Lise öğretmenlerinin iş doyumu düzeyi ile bunu etkileyen bireysel ve kurumsal etkenler. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 10, Aydoğan, İ., & Kaşkaya, A. (2010). İlköğretim okulu yöneticilerinin iletişim becerilerinin yönetici ve öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 30(1), Balaban, J. (2000). Temel eğitimde öğretmenlerin stres kaynakları ve başa çıkma teknikleri. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7(7), Bayır, D. T. (1999). Çalışma yaşamının kalitesinin geliştirilmesi: Türkiye deki kamu kurum arşivleri örneği. Türk Kütüphaneciliği, 13(3), Bilek, İ. (2001). Ortaöğretim kurumlarında görev yapan branş öğretmenlerin iş ve okul yöneticileriyle ilişkilerinden kaynaklanan stres düzeylerine ilişkin görüşleri. Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir. Çakmak, B. (2004). İş-aile yaşam alanlarında yaşanan çatışmalar ve bu çatışmaların işe bağlılığa etkisi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir. 571 Çınkır, Ş., & Çetin, S. K. (2010). Öğretmenlerin okullarda mesleki çalışma ilişkileri hakkındaki görüşleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 16(3), Demirtaş, Z., & Alanoğlu, M. (2015). Öğretmenlerin karar katılımı ve iş doyumu. Ahi Evran Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergis,16(2), Demirtaş, Z. ve Ersözlü, A. (2010). Liselerde görev yapan öğretmenlerin iş doyumu düzeyleri. e-journal of New World Sciences Academy Education Sciences, 5(1), Dikmetaş, E. (2004). Elektronik bilgi sistemi ve çalışma yaşam kalitesi: ankara üniversitesi tıp fakültesi hastaneleri ibn-i sina hastanesi çalışanlarına yönelik bir araştırma. Yayımlanmamış doktora tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara. Doğan, Z. H. (1987). Otelcilik ve turizm meslek liseleri için iş psikolojisi. İstanbul: II. Milli Eğitim Basımevi. Eren, E. (2001). Örgütsel davranış ve yönetim psikolojisi. 7. Baskı, İstanbul: Beta Basın Yayın ve Dağıtım. Erdem, M. (2008). Ögretmenlere göre kamu ve özel liselerde iş yaşamı kalitesi ve örgütsel bağlılıkla ilişkisi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.

18 Fidan M., & Küçükali R. (2014). İlköğretim kurumlarında yöneticilerin iletişim becerileri ve örgütsel değerler. Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 4(1), Karasar, N. (2002). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım. Kılıç, S. Z., & Gümüşeli, A. İ. (2010). İstanbul ili vakıf üniversitelerine bağlı meslek yüksekokullarında görevli öğretim elemanlarının iş doyum düzeyleri. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 39(2), Köklü, M. (2012). Orta öğretim okulları öğretmenlerinin kararlara katılma durumları, katılma istekleri, iş doyumları, çatışmaları yönetme biçemleri. Eğitim ve Bilim Dergisi, 37(165), Köse, S., & Gönüllüoğlu, S. (2010). Örgütsel desteğin örgütsel bağlılık üzerindeki etkisini belirlemeye yönelik bir araştırma. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 27, 87. Kösterelioğlu, M., & Argon, T. (2010). Okul yöneticilerinin iletişim sürecindeki etkililiğine ilişkin öğretmen algıları. Ahi Evran Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(1), Kösterelioğlu, A. M. (2011). İlköğretim okulu öğretmenlerinin iş yaşam kalitesi ile işe yabancılaşması arasındaki ilişki. Yayımlanmamış doktora tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Bolu. McDonald, S. A. (2001). User s guide quality of work life. UK: Published by the NFERNEL- SON Publishing Company Ltd.Darville House. 572 Özdemir, A. (2010). İlköğretim okullarında algılanan yönetici desteğinin ve bireycilik ortaklaşa davranışçılığın örgütsel vatandaşlık davranışı ile ilişkisi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi. 16(1), Özdayı, N. (1990). Resmi ve özel liselerde çalışan öğretmenlerin iş tatmini ve iş streslerinin karsılaştırmalı analizi. Yayımlanmamış doktora tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul. Sağlam M., & Sağlam A. (2005). Öğretmenlik mesleğinin maddî yönüne ilişkin genel bir değerlendirme. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 3(3), Serbest, F. (2000). İş yaşamının niteliği. Verimlilik Dergisi. MPM Yayınları. 2. Şahan, G. (2003). Öğretmen sorunları ve çözüm önerileri. Eğitim ve Denetim dergisi. Ankara: Minpa Matbaacılık. 1(11), Şahin, A. (2010). İlköğretim okulu yöneticilerinin kişiler arası iletişim becerileri ve çatışma yönetimi stratejileri arasındaki ilişki. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Akdeniz Üniversitesi, Antalya. Tekışık, H. H. (1987). Türkiye'de öğretmenlik mesleği ve sorunları. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 2(2), Tulunay, Ö. (2010). Sınıf öğretmenlerinin tükenmişlik düzeyleri ve örgütsel bağlılık ve örgütsel iletişim ile ilişkisi. (Sivas Örneği). Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Kırıkkale Üniversitesi, Kırıkkale. Üstüner, M. (1999). Okul Yöneticilerinin Öğretmenleri Etkilemede Kullandıkları Güçler ve Öğretmen Morali. Yayımlanmamış doktora tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara. Yılmaz F., & Babaoğlan E. (2012). İlköğretim okullarında karara katılma. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(3), 1-12.