IX. BÖLÜM MONOPOLLÜ REKABET PİYASASI VE OLİGOPOL

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "IX. BÖLÜM MONOPOLLÜ REKABET PİYASASI VE OLİGOPOL"

Transkript

1 Monopolcü Rekabet ve Oligopol 205 IX. BÖLÜM MONOPOLLÜ REKABET PİYASASI VE OLİGOPOL Adem Karakaş Gerçek hayatta karşı karşıya olduğumuz ekonomik aktivitelerin açıklanması belirli genellemeler, varsayımlar, önkabuller ve benzeri kısıtlamalar altında ve farklı bakış açıları göz önünde bulundurularak yapılmaktadır. Bu bağlamda gerçekte karşılaştığımız her iktisadi olayı kendi öncülleri ve ortaya çıkardığı durumları ele alarak değerlendirme gibi dinamik bir analiz yapabilme imkanımız olduğu gibi bir takım iktisadi olayları gruplandırarak genelleştirme de yapabilmekteyiz. Daha önceki ünitelerde ele alınan tam rekabet piyasası ve bu piyasanın ortaya çıkardığı zemin üzerinden bir değerlendirme yapıldığında, ideal işleyişin dışında kalan, günlük hayatta çoğunlukla karşı karşıya olunan piyasalarla yüzleşmek ve bu piyasaların işleyişlerini de izah etmek gerekmektedir. Aksak veya eksik rekabet piyasaları olarak adlandırılan bu piyasaların içerisinde önemli yer tutan yapılardan biri monopollü reka- Yrd. Doç. Dr. Adem KARAKAŞ, Kafkas Üniversitesi, Uluslararası Ticaret ve Lojistik Bölümü, E- Posta:

2 206 Ekonomin in Temelleri bet piyasası bir diğeri de daha derinlikli ve sosyal hayatın diğer alanlarını da bir şekilde etkileme gücüne sahip olan oligopol piyasasıdır. Her iki piyasa türü de belirli noktalarda piyasa mekanizmasının işleyişinde ortaya çıkan veya çıkartılan kısıtlamalar neticesinde birbirinden ve diğer piyasa türlerinden ayrışmaktadır. Özellikle bu iki tür piyasa işleyişinin altyapısının anlaşılması, ortaya çıkardıkları sonuçların analiz edilmesi ve günlük hayatta bizatihi karşılaşılan olayların teorik zeminin şekillendirilmesi önem arz etmektedir. Monopollü rekabet piyasasının ve oligopol piyasaların iyi bir şekilde anlaşılamaması, iktisadi olayların yorumlanması ile ilgili gerekli olan bilginin yeterli olamayacağı anlamına gelmektedir. Bu denli önemli olan her iki piyasanın teorik zemininin öğrenilmesi; aslında çok sıradan görülen ve üzerinde bugüne kadar düşünülmemiş iktisadi aktivitelerin neden-sonuç ilişkisi içerisinde yorumlanmasını sağlayacaktır. Televizyon, internet, gazete ve benzeri alanlarda gördüğümüz reklamların nedenlerinin, etkilerinin ve sonuçlarının yorumlanması, piyasada rekabet denilen kavramın aslında nasıl oluştuğunun, rekabeti ortadan kaldıran yapıların nasıl oluştuğunun ve piyasa aksamasının ortaya çıkardığı sonuçların neler olduğunun anlaşılması monopollü rekabet ve oligopol piyasaların analiz edilmesi ile gerçekleşecektir. O halde sırasıyla önce monopollü rekabet piyasasının ne olduğu, nasıl işlediği ve sonuçlarının neler olduğuna dair değerlendirmeleri, ikinci olarak da oligopol piyasaların şekillenmesi, yapı değiştirmesi ve sonuçlarının nasıl yorumlanması gerektiğine ilişkin değerlendirmeleri belirli bir sistematik içerisinde analiz etmeye başlayabiliriz. MONOPOLLÜ REKABET PİYASASI Tam rekabet piyasasının günlük hayatta tam olarak karşı karşıya kalınması mümkün olmayan hayali bir piyasa olduğunu; ancak günlük hayattaki işleyişin ideal kabul edilen bu piyasaya vurgu yapılarak analiz edilmesi gerektiğini daha önce vurgulamıştık. Bu uç piyasanın yanı sıra, bir başka uç nokta olarak, tekel piyasası olarak adlandırdığımız monopol piyasanın da iktisadi hayat içerisinde tek başına hareket eden bir yapı olduğunu görmekteyiz. Bununla birlikte, tekel piyasası kısmen daha gerçekçi bir oluşumu ifade etmekle birlikte yaygın bir oluşum olmaktan uzaktır. Her iki piyasanın belirli varsayımlar dahilinde hareket ettiğini belirterek yola çıktığımızda, monopollü rekabet piyasasının kısmen tam rekabet piyasası özelliklerini kısmen de monopol piyasa özelliklerini içerisinde barından bir piyasa türü olduğunu söyleyebiliriz. Monopollü (monopolcü) rekabet piyasası ne tam rekabet piyasası kadar geniş bir hareket serbestisini ne de tekel piyasası kadar katı bir işleyişi içerir. İkisinin arasında bir yerlerde bazı durumlarda tam rekabetçi yapıya yakınlaşan bazı durumlarda monopol yapıya yakınlaşan bir piyasadır.

3 Monopolcü Rekabet ve Oligopol 207 Monopollü rekabet piyasasının tanımı genelde şu şekilde yapılmaktadır; aslında aynı türden mal ve hizmet üreten çok sayıda firmanın, ürettikleri mal ve hizmet(ler)i, farklıymış gibi lanse ederek tüketiciler üzerinde bir güç elde etmeleridir. Başka bir ifade ile birbirlerini yüksek derecede ikame eden mal ve hizmetlerin aslında birbirlerinden çok farklıymış gibi bir imaj oluşturularak piyasa gücü elde edilmesi ve tüketicilerin bu mal ve hizmetlere yönlendirilmesidir. Bu piyasaya birçok farklı örnek verilebilir. Aslında birbirine çok benzeyen hatta içeriği aynı olan deterjanların reklam, değişik türden ambalajlama, marka imajı, promosyon ve benzeri yöntemlerle birbirinden çok faklı olduğu imajı verilerek piyasaya sunulması gibi. Benzer şekilde, aslında aynı yeteneklere sahip kuaförlerin çok küçük ayrıntılar kullanılarak diğerlerinden farklı oldukları imajının verilmesi gibi. Yahut verilen hizmet konseptine bakıldığında birbirinden çok küçük ayrıntılarla ayrılan ticari bankaların sürekli diğer ticari bankalardan daha farklıymış gibi görünmeleri gibi. Ve nihayet, cep telefonu servis sağlayıcısı olan telekomünikasyon firmalarının kendilerini diğerlerinden ayırmak için verdikleri imaj gibi. Aslında herbir firma kendi sektöründe diğer firmalardan çok da yapısal hizmet farkına sahip olmamalarına karşın tüketicilere bu yönde etki etmekte ve onlar üzerinde bir tekel gücü elde etmeye çalışmaktadırlar. Halbuki, örneğin çamaşır makinesinde kullanmak üzere x marka deterjan markasının bulunmasının mümkün olmadığı bir durumda y marka deterjan onu çok büyük oranda ikame etmektedir. Ya da yıllarca tek bir kuaföre giden bir kişi için o kuaförün kapanması durumunda başka bir kuaförün istenilen hizmeti çok büyük oranda yapabiliyor olması gibi. Nihayet, yıllar boyu sadece a marka siyah çay içen bir tüketicinin o firmanın kapanması yahut o markanın bulunamaması sonucunda b marka çayı kullanarak çok büyük oranda benzer tatmin seviyesini elde etmesi gibi örnekler vermek ve bu örnekleri oldukça çoğaltmak mümkündür. Daha önce de söylenildiği gibi kısmen tam rekabet piyasasının kısmen de monopol piyasanın özelliklerini barındıran monopollü rekabet piyasasında alıcı ve satıcı sayısı çoktur. Piyasaya giriş çıkış serbestisi söz konusudur. Bilgi edinme ile ilgili bir kısıtlama yoktur. Ancak homojen olan mal ve hizmetler heterojen hale getirilmiştir. Bu heterojen mal ve hizmetler üzerinde tüketiciler etki altına alınmakta ve alıcı üzerinde monopol gücü oluşturulmaktadır. Monopollü Rekabet Piyasasında Kısa Dönem Firma Dengesi Monopollü rekabet piyasasında birbirinin ikamesi olan mal ve hizmetlerin üreticisi olan çok sayıda firma bulunmaktadır. Bu yönüyle tam rekabet piyasasından ve tekel piyasasından ayrılan monopollü rekabet piyasasından bahsedebilmekteyiz. Bu ayrışma bize monopollü rekabet piyasasında faaliyet gösteren firmanın talep eğrisinin, hasıla ve maliyet eğrilerinin de farklılaşacağı sinyalini vermektedir. Tam rekabet piyasasında yatay eksene paralel

4 208 Ekonomin in Temelleri olan ve talep eğrisi, marjinal hasıla eğrisi, fiyat ve ortalama hasılatın özdeş olduğu durum değişmeye başlayacaktır. Daha fazla satış yapmak için fiyatın düşürülmesi gibi bir durum söz konusu olduğundan monopollü rekabet piyasasında negatif eğimli bir talep (D) ve marjinal hasıla (MR) eğrisi ile karşı karşıya kalınmaktadır. Bu yönüyle tekelci firmanın dengesine benzemektedir. Ancak monopollü rekabeti tekelden ayıran nokta, piyasada birden fazla firma faaliyet gösterdiğinden monopollü rekabet piyasasındaki talep ve marjinal hasıla eğrilerinin monopole göre kısmen daha esnek olmasıdır. İkame edilebilir mal ve hizmetin söz konusu olması, esneklik düzeyini artırmaktadır. Şekil 9.1 de görüldüğü üzere monopollü rekabet piyasasında faaliyet gösteren firmanın kısa dönem dengesi marjinal maliyet ile marjinal hasılatın eşitlendiği noktaya denk gelen Q 1 üretim seviyesidir. Q 1 üretim seviyesine denk gelen t noktası bu firmanın ürettiği yahut sattığı malın birim başına maliyetini gösterirken k noktası da ortalama hasılata ve aynı zamanda birim başına satış fiyatına denk gelmektedir. Q 1 kadar malı C maliyeti ile üreten firma P 1 fiyat seviyesinden satmaktadır. Firmanın maliyet bölgesi O-Q 1 -t-c olarak gerçekleşirken hasılat bölgesi de O-Q 1 -k-p 1 olarak gerçekleşmektedir. Bu durumda firmanın kar bölgesi de C-t-k-P 1 alanı olarak gerçekleşecektir.

5 Monopolcü Rekabet ve Oligopol 209 Monopollü Rekabet Piyasasında Uzun Dönem Firma Dengesi Monopollü rekabet piyasası şartlarında faaliyet gösteren bir firma uzun dönemde, tam rekabet piyasasının uzun dönemindekine benzer şekilde normal kar elde etmektedir. Bunun nedeni birbirini ikame eden mal ve hizmetlerin üretilip satıldığı piyasada, giriş-çıkış serbestisinin bulunması ve fiyatların ortalama maliyetlere yakın bir noktada oluşmasıdır. Aynı zamanda, piyasada aşırı kar söz konusu iken kara ortak olmak isteyen başka firmaların piyasaya girmeleri sonucunda fiyatların aşağıya doğru inmeye başlamasıdır. Mal ve hizmet miktarındaki artış fiyatların da gerilemesine yol açmaktadır. Şekil 9.2 de görüldüğü üzere monopollü rekabet piyasasında faaliyet gösteren firmanın uzun dönem dengesi normal kar seviyesinde gerçekleşmektedir. Q1 üretim seviyesinde MR=MC dengesi sağlanmış; buna karşın aşırı kar ortadan kalkmıştır. Bununla birlikte önemli bir nokta da şudur; tam rekabet piyasasında MC eğrisi AC eğrisini minimum noktasında kesmekte idi. Bunun anlamı tam rekabetçi firmanın en düşük maliyetlerle dengeye gelmesi idi. Ancak monopollü rekabet piyasasında firma en düşük maliyetlerde değil ortalama maliyetlerin biraz daha yüksek olduğu k noktasında dengeye gelmektedir. Firma k noktasında normal kar seviyesinde denge üretimini gerçekleştirmektedir.

6 210 Ekonomin in Temelleri Monopollü Rekabet Piyasasının İşleyişi Monopollü rekabet piyasası benzer türden mal ve hizmetlerin üretiminin yapıldığı ve markalaşma, imaj, reklam, promosyon ve benzeri uygulamalarla tüketici üzerinde monopol gücünün oluşturulduğu bir piyasadır. Aynı türden her bir mal ve hizmet esasen birbirini büyük ölçüde ikame etmesine karşın ayrıntılarda yer alan bazı farklılıklar neticesinde farklıymış gibi lanse edilmektedir. Örneğin; bir tüketicinin bankacılık sektöründen beklediği hizmet paketi belirlidir. Sektörden talep edilen hizmetler çok büyük oranda mevduat hizmetleri, faiz geliri elde etme, para havale ve EFT yapma, kredi kartı hizmetinden yararlanma, kredi kullanma ve benzeri finansal işlemlerin yerine getirilmesidir. Türkiye de bulunan hemen hemen tüm mevduat bankaları benzer hizmetleri sağlamaktadır. Bir banka kredi kartı avantajını daha fazla sağlarken diğeri para transferinde daha ucuz işlem yapmakta, bir diğeri de kredi faiz oranlarında tüketiciye daha cazip imkanlar sağlamaktadır. Dolayısıyla toplamda bakıldığında bir bankanın diğerine oranla çok bariz bir üstünlüğü yoktur ve hemen hepsi birbirini ikame edebilir. Ancak tüketici yukarıda belirttiğimiz nedenlerden dolayı algısın tek bir bankaya yoğunlaştırmakta ve başka banka ile çalışma yolunu tercih etmektedir. Banka, yaptığı reklam harcamaları, promosyon ve benzeri uygulamalarla tüketici üzerinde bir algı oluşturmuş ve bunun karşılığında bir monopol gücü elde etmiştir. Benzer şekilde Türkiye de bulunan cep telefonu hizmet sağlayıcısı 3 firmanın durumu da monopollü rekabet piyasasına örnek verilebilir. Bir tüketicinin cep telefonu servis sağlayıcısından beklediği hizmet paketi bellidir. Çoğunlukla, cep telefonu ile konuşma hizmeti, mesaj gönderip alma hizmeti, internet hizmeti ve benzeri konseptte hizmetler talep edilmektedir. Her üç firma da çok büyük oranda bu hizmetleri sağlamaktadır. Bir firma konuşma ücretlerinde cazip imkanlar sağlarken diğeri internet hizmetlerinde avantaj sunmaktadır. Ancak toplamda her bir firmanın sağladığı hizmetler birbirini ikame etmektedir. Buna karşın tüketici illaki tek bir servis sağlayıcıyı tercih etme eğilimindedir. Bu durum, firmaların yapmış oldukları imaj çalışmaları nedeniyle ortaya çıkmaktadır. Bu türden örneklerin çoğaltılması mümkündür. Sonuç olarak monopollü rekabet piyasası imaj üzerine inşa edilmekte ve bunun sağlanması için yoğun bir şekilde reklam harcamaları yapılmakta, promosyonlar verilmekte ve bunların maliyetleri de tüketiciye yansıtılmaktadır. Televizyon, gazete ve internette karşılaşılan reklamlara bakıldığında birçok firmanın aynı hizmeti veriyor olmasına karşın kendi mal ve hizmetini farklı gibi göstermeye çalışmasının nedeni budur. Yazılı ve görsel medyada karşılaşılan birçok reklam bu imajın sağlanmasına yöneliktir. Bunu diş macunu piyasasında, deterjan piyasasında, kozmetik sektöründe, ulaşım hizmetlerinde, telekomünikasyon hizmetlerinde, bankacılık ve finans, lojistik hizmetlerinde, turizm sektöründe ve benzer sektörlerde görmek mümkündür.

7 Monopolcü Rekabet ve Oligopol 211 Monopollü Rekabet Piyasasına Yönelik Eleştiriler Tam rekabet piyasası dışında kalan tüm piyasalar aksak (eksik) rekabet piyasaları olarak nitelemişti. Anı zamanda aksak rekabet piyasalarının bir şekilde eleştirilebilir piyasalar oldukları da ifade edilmişti. Monopollü rekabet piyasasına yönelik değerlendirmelerin de bu bağlamda ele alınması gerekmektedir. - Monopollü rekabet piyasasında faaliyet gösteren firmalar çok yoğun reklam harcaması yaptıkları için aslında üretime kanalize edilebilecek kaynaklar israf edilmektedir. Reklama ayrılacak paylar üretime yönlendirilse daha ucuz mal ve hizmet tüketimi sağlanabilecekken bu reklam maliyetlerinin son kullanıcıya yüklenmesi etkinsizlik ortaya çıkarmaktadır. - Benzer şekilde promosyon ve imaj çalışmaları için harcanan kaynaklar da israf kapsamındadır ve maliyetleri son kullanıcıya yansıtılmaktadır. - İsrafın çok yoğun olduğu monopollü rekabet piyasasında tüketicilerin olması gerekenin üzerinde bir fiyatla mal ve hizmete ulaşmaları piyasa etkinsizliğine yol açmaktadır. - Tüketicilerin daha ucuza alabilecekleri mal ve hizmetleri yukarıda belirtilen nedenlerden dolayı daha pahalıya elde etmeleri toplumsal gelir dağılımında tüketici aleyhine üretici lehine bir dağılım ortaya çıkartacaktır. Dolayısıyla toplumsal gelir dağılım adaletini bozucu etkisi nedeniyle de monopollü rekabet piyasası eleştirilmektedir. OLİGOPOL PİYASASI Oligopol, aynı endüstride faaliyet gösteren birbirini etkileyecek kadar az sayıda firma karşısında çok sayıda alıcının olduğu piyasa yapısını ifade etmektedir. Burada anahtar ifade piyasadaki firmaların birbirlerinden etkilenip etkilenmedikleridir. Tam rekabet piyasası ile monopol piyasa arasındaki skala içerisinde yer alan oligopol yapı günlük hayatta oldukça sık karşılaşılan piyasa türlerinden biridir. Oligopol piyasa yapısının belirlenmesinde piyasada faaliyet gösteren firma sayısının yanı sıra bu firmaların birbirlerinden etkilenip etkilenmediği konusu da önem arz etmektedir. Karar alma sürecinde, bir firmanın sektördeki diğer firmaların fiyat, miktar, maliyet, reklam ve benzeri uygulamalarını göz önünde bulundurması durumunda oligopol yapıdan bahsedilebilirken sektörde faaliyet gösteren birkaç firma olmasına karşın her birinin diğerlerinden bağımsız karar almaları durumunda bu yapı oligopol olarak tanımlanmamaktadır. Örneğin, İstanbul-Ankara arasında yolcu taşıyan 50 farklı otobüs firması olduğunu varsayalım. Bu firmalardan her birinin, kendisi haricindeki 49 firmanın yolcu taşıma ücretini, maliyet kalemlerini, hizmet kalitesini, otobüs

8 212 Ekonomin in Temelleri modellerini ve benzeri faaliyetleri takip etmesi durumunda oligopolcü bir yapıdan söz edebiliriz. Bununla birlikte örneğin demir-çelik sektöründe faaliyet gösteren 3 firmadan her biri, aynı sektörde olmalarına ve az sayıda olmalarına karşın, kendi üretim ve satış kararlarını diğer firmaların ne yaptığına bakmaksızın kendi başlarına alıyorlarsa burada oligopolcü bir yapıdan bahsedilememektedir. Oligopol Piyasasının Özellikleri Bir piyasanın, oligopol yapı olarak tanımlanması için bazı şartları taşıması gerekmektedir. Bunlar, karşılıklı etkileşim içerisinde olan firmaların aynı sektörde yahut endüstri dalında faaliyet göstermeleri sonucunda ortaya çıkan oligopolün diğer piyasalardan ayrışması için gerekli olan şartlardır. - Oligopol piyasada faaliyet gösteren firmaların birbirleri ile etkileşim içerisinde olmaları gerekmektedir. Gerek işbirliği gerekse de rekabet açısından bir firmanın yapmış olduğu davranış ve almış olduğu kararların diğer firmalar tarafından takip edilmesi ve değerlendirilmesi gerekmektedir. Aksi takdirde bir firmanın almış olduğu kararın diğer firmalar tarafından önemsenmemekte olduğu sonucu ortaya çıkar ki tanım gereği bu yapı oligopolün dışına çıkacaktır. Dolayısıyla karşılıklı etkileşimin ve bazı durumlarda bağımlılığın olmadığı bir yapı oligopol olarak nitelendirilemez. - Oligopol piyasada üretilen mal ve hizmetler bazen tümüyle aynı bazen de değişikliğe uğramış ve farklılaştırılmış şekilde tüketiciye sunulabilmektedir. Eğer oligopol piyasada üretilen mal ve hizmetler nitelik açısından tümüyle birbirinin aynısı yahut tam ikame mallar ise buna saf oligopol denilmektedir. Petrol sektöründe üretilen mallar buna örnek olarak verilebilir. Firmalar birbirinden farklı olmasınarağmen üretilen mal tamamen birbirinin aynı özelliklere sahiptir. A firmasının piyasaya sunduğu benzin yahut motorin ile B firmasının piyasaya sunduğu benzin yahut motorin aynı işlevi aynı şekilde yerine getirmektedir. Eğer firmaların ürettikleri mallar birbirinin aynısı değil de yakın ikamesi ise buna da farklılaştırılmış oligopol adı verilmektedir. Otomobil piyasasındaki firmaların aynı amaca yönelik değişik tür ve modellerde üretim yapması buna örnek olarak verilebilir. - Oligopol piyasanın bir diğer özelliği tam rekabette ve monopollü rekabette olduğu kadar kolay veya monopolde olduğu kadar zor olan bir piyasaya giriş imkanının olmamasıdır. Daha önceden bahsedildiği üzere tam rekabet ve monopollü rekabette piyasaya giriş-çıkış serbestisi söz konusuydu. Aynı zamanda monopol piyasada da piyasaya giriş oldukça maliyetli ve zordu. Hatta bazı durumlarda yasal engellerle piyasaya giriş engellenmekteydi. Oligopol piyasada ise piyasaya girecek olan firma, kendisinden önce piyasada yer edinmiş olan firma ve firmaların fiyat stratejilerini, üretim miktarları-

9 Monopolcü Rekabet ve Oligopol 213 nı, hitap edilen tüketici kitlelerini ve benzeri değişkenleri göz önünde bulundurmak zorundadır. Bu da piyasaya girişin zorlaşmış olması olarak ifade edilmektedir. Oligopol Piyasa Türleri Oligopol piyasa farklı şekillerde alt başlıklara ayrılmaktadır. Her bir ayrım da kendi içerisinde farklı stratejilerle tanımlanmakta ve açıklanmaktadır. Burada, detaylı analizlerden daha çok bir altyapı olarak genel hatlarıyla oligopolün alt başlıklarını kısaca ele alacağız. Oligopol piyasa öncelikle firma sayısına göre iki firmalı oligopol ve çoklu oligopol olarak ikiye ayrılmaktadır. Aynı sektörde faaliyet gösteren ve birbirini etkileyen sadece iki firma söz konusu ise bu yapı iki firmalı oligopol yahut düopol olarak tanımlanmaktadır. Aynı sektörde birbirini etkileyen ikiden fazla firmanın olması durumu ise çoklu oligopol olarak adlandırılmaktadır. Aynı şekilde piyasada faaliyet gösteren firmaların kendi aralarındaki iletişimlerine göre de ayrım yapılabilmektedir. Firmaların birbirleri ile anlaşma yolunu tercih etmemeleri ve rekabeti benimsemeleri sonucunda oluşan oligopol türüne rekabetçi oligopol adı verilmektedir. Tersine rekabetin kendilerine zarar verdiğini düşünerek anlaşmanın daha rasyonel olduğunu düşünen firmaların bir araya gelerek ortak hareket etmeleri sonucunda oluşan yapıya da anlaşmalı oligopol adı verilmektedir. İki Firmalı Oligopoller Düopol olarak adlandırılan oligopol yapıda aynı sektörde yahut endüstri dalında faaliyet gösteren sadece iki adet firma yer almaktadır. Kendi aralarında birbirlerinin kararlarından etkilenerek, fiyat ve miktar stratejileri benimseyerek varlıklarını sürdürmeye çalışmaktadırlar. Düopol piyasada faaliyet gösteren firmaların piyasada nasıl hareket edeceklerine ilişkin varsayımlara göre analizler yapılmaktadır. İki firmalı oligopollerde genelde, piyasada var olan bir monopol yapının nasıl kırılacağı ve ikinci firmanın piyasaya girerken piyasada yer alan ilk firmanın hangi davranışına göre strateji benimseyeceği üzerine değerlendirmeler yapılmaktadır. Bu modeller; - Agustin Cournot tarafından şekillendirilmiş olan Cournot Düopol Modeli - Joseph Bertrand tarafından oluşturulan Bertrand Modeli - Edward Chamberlin in Chamberlin Modeli - Francis Tsidro Edgeworth tarafından şekillendirilen Edgeworth Modeli - Heinrich Freiherr Von Stackelberg in Stackelberg Modeli

10 214 Ekonomin in Temelleri Cournot Düopol Modeli Cournot; aynı endüstride sıfır maliyetle üretim yapan iki firmanın fiyat ve satış miktarı üzerinden yapmış olduğu düopol analizinde kar maksimizasyonunun nasıl gerçekleşeceği üzerinde durmaktadır. Burada firmalar birbirlerinin satış miktarlarını ve toplam talep potansiyellerini de kesin olarak bilmektedir varsayımından hareket edilmektedir. Anlaşma yoluna gitmeden piyasa satış miktarı ve satış fiyatı ortaya çıkmaktadır. Cournot, bu piyasa yapısını açıklamak için kullandığı sıfır maliyetle üretim yapan iki maden suyu firmasının stratejilerinden yola çıkmaktadır. Birinci firma, kar maksimizasyonu için MR eğrisinden hareketle toplam piyasa talebinin yarısı kadar üretim yapma kararı almış ve bu şekilde üretime devam etmektedir. Piyasa yapısını bilen ikinci firmanın, birinci firmanın satış yapmadığı diğer kesimi hedef alarak üretim yapacak ve aynen birinci firmanın yaptığı gibi kendi müşteri potansiyelinin yarısını hedefleyecektir. Bertrand Modeli Bertrand Modeli nin Cournot Modeli nden farkı, rakip firmaların birbirlerinin satış miktarı yerine satış fiyatını göz önünde bulundurarak işlem yapmalarıdır. Piyasada firma dengesini sağlamış olan birinci firmanın ardından, ikinci firmanın birinci firmanın satış fiyatını veri alarak piyasaya girmesi söz konusudur. İkinci firma, piyasada kendisine bir yer edinmek için birinci firmadan daha düşük bir fiyat uygulaması stratejisi benimseyecektir. Bu durumda piyasadaki tüketicilerin tümünü kendisine çekecek olan ikinci firmaya karşılık birinci firma da fiyat rekabetine girecek ve daha da artan şekilde müşteriye sahip olacaktır. Bu şekilde fiyatın maliyete eşit olduğu noktaya kadar devam eden strateji sonrasında tam rekabet benzeri bir oligopol durumu ortaya çıkacaktır. Chamberlin Modeli Chamberlin modeli, firmaların strateji belirlerken, önceki davranışlardan ders çıkarttıkları varsayımını içermektedir. Firmalar, strateji belirlerken diğer firmanın tepki verip vermeyeceğine göre durum tespiti yapmaktadırlar. Başlangıçta Cournot modeli benzeri bir durum söz konusu iken rekabeti arzu etmeyen ikinci firma, birinci firmanın satış fiyatını benimseyerek rekabet yerine tekel benzeri bir eğilimi tercih etmektedir. Edgeworth Modeli Edgworth modeli nde birinci, firma kar maksimizasyonu sağlayan üretim seviyesinde üretim yaparken, rekabetçi bir tavırla fiyat düşürerek piyasaya giren ikinci firma, düşük fiyat avantajı ile piyasa talebini kedine yönlendirmektedir. Buna karşın birinci firma fiyatını piyasaya sonradan giren ikinci firmanın satış fiyatının altına düşürecek, birinci firmanın fiyat düşürerek tepki vermesi sonrasında ikinci firma fiyatı daha düşürerek cevap verecektir. Böylece firmalar arasında fiyatın en düşük seviyeye kadar düşeceği bir rekabet ortaya çıkacaktır. Rekabet devam ederken, bir noktada firmalar artık müşteri kitlerini

11 Monopolcü Rekabet ve Oligopol 215 kendilerine bağladıklarını düşüneceklerdir. Bu düşünce ile yeniden fiyat yükseltme eğiliminde olan firmalar talepteki yer değiştirmeler nedeni ile yeniden fiyat düşürme stratejisi uygulayacaklar ve sonuçta dalgalı fiyat yapısı ortaya çıkacaktır. Piyasadaki bu fiyat dalgalanması, firmaların piyasayı paylaşmak zorunda olduklarını anlayıncaya kadar devam edecektir. Stackelberg Modeli Stackelberg Modeli nde piyasada faaliyet gösteren iki firmadan birinin öncü (lider) diğerinin ise izleyici (küçük firma) olduğu varsayımı geçerlidir. Piyasaya hakim olan birinci firmanın satış fiyatı ve üretim yapısını dikkate alarak sektöre giren ikinci firma rekabet yerine takip etmeyi tercih etmektedir. Birinci firma çoğunlukla stratejisini belirlerken oyun teorisini kullanır. Kendisine en yüksek getiriyi sağlamaya çalışırken aynı zamanda rakibi olan küçük firmanın da en az getiriye sahip olması yahut en fazla zarara uğraması için kendi pozisyonunu belirlemeye çalışmaktadır. Çoklu Oligopol Çoklu oligopol kavramı, oligopolistik bir yapıda faaliyet gösteren ikiden fazla firmanın varlığı varsayımına göre inşa edilmiştir. Piyasada faaliyet gösterecek olan firmanın sadece bir rakip firmayı göz önünde tutarak strateji benimsemesi değil piyasada yer alan tüm firmaların kendi aralarında benimseyecekleri hareket tarzlarını açıklamaya çalışmaktadır. Çoklu oligopol piyasanın işleyişinin anlaşılmasına yönelik en önemli analiz Paul Sweezy tarafından ortaya atılan ve Sweezy modeli yahut dirsekli talep modeli olarak adlandırılan model yardımıyla açıklanmaktadır. Piyasada faaliyet gösteren üç ve daha fazla sayıda firma vardır. Diğer firmaların her biri diğer tüm firmaların piyasa faaliyetleri hakkında bilgi sahibidirler. Firmaların, diğer firmalar hakkında maliyetler, satış fiyatı, satış miktarı, mal ve hizmetin kalitesi, satış ve fiyatlama stratejileri ve benzeri bilgileri bildikleri varsayımından hareketle kendi pozisyonlarını belirlemeleri gerekmektedir. Genellikle, rekabet gereği, müşteri artırıcı bir uygulama yapan firma, diğer firmalar tarafından taklit edilmektedir ancak olumsuz bir strateji benimseyen firma diğerlerince takip edilmemektedir. Firmalardan birinin fiyatını düşürmesi diğer firmalar tarafından fiyat düşürerek takip edilmekte yahut ürün kalitesini artıran firma diğer firmaların da ürün kalitesini artırması ile takip edilmektedir. Ancak, satış fiyatını yükselten firma diğer firmaların fiyat yükseltmesine neden olmamaktadır. Anlaşmalı Oligopol Anlaşmalı oligopol kavramı, birbirini etkileyecek kadar firmanın faaliyet gösterdiği bir piyasada rekabetin zarar verici ve yıkıcı etkilerinden korunmak amacıyla bir araya gelen firmaların fiyat, miktar, bölge ve ithalat konularında anlaşarak ortak hareket etmelerini ifade etmektedir.

12 216 Ekonomin in Temelleri Piyasa mekanizması içerisinde firmalar öncelikle kar elde etme amacı güderler. Bununla birlikte ikincil amaçları da varlıklarını sürdürebilmektir. Dolayısıyla, öncelikle kuruluş maliyetlerini karşıladıktan sonra, belirli bir gelir seviyesine ulaşmak için ticari faaliyetlerini sürdüren firma, karlılığını koruyabilmek amacıyla bazen rekabetçi bir tavır takınarak diğer rakiplerinden daha avantajlı konuma gelmeye çalışacaktır. Rekabetin kendi çıkarına olmayacağını düşünen firma daha önce rekabet ettiği firma ile farklı alanlarda işbirliği içerisine girme stratejisi de benimseyebilir. İktisadi hayat içerisinde her iki türden firma hareketlerini görmek mümkündür. Rekabetin kendi çıkarlarına olmadığını düşünen firmaların bazen gizli bazen de açık olarak anlaşmaya gittikleri görülmektedir. Anlaşmalı oligopol olarak ifade edilen bu yapının amacı yıkıcı rekabetten korunmak, normal üstü bir kar elde etmek, tüketicilere kendilerini kabul ettirmek ve varlıklarını sürdürebilmektir. Anlaşmalı oligopolde ortaya çıkan yapılardan biri de liderlik konusudur. Liderlik, sektörde faaliyet gösteren firmalardan birinin diğer(ler)ine göre farklı açılardan avantajlı yahut baskın olması sonucunda diğer firmaların o firmayı öncü kabul etmeleridir. Oligopol piyasada öne çıkan bazı liderlik türleri şunlardır; - Hakim firmanın fiyat liderliği - Etkin firmanın liderliği - Barometrik liderlik - Anlaşmalı liderlik Hakim firmanın fiyat liderliği, piyasada faaliyet gösteren ve eskiden beri piyasanın büyük bir bölümünü kapsayan yapısıyla diğer firmaların öncülüğünü doğal olarak ele geçirmiş olan firmanın liderliğidir. Örneğin, demirçelik sektöründe faaliyet gösteren firmaları ele alalım işçi istihdam eden, yıllık 2 milyar dolarlık cirosu olan ve sektörün ihtiyaç duyduğu ürünlerin %80 ini karşılayan ABC firması ile işletmesinde 50 işçi çalıştıran, yıllık 1 milyon dolar ciro yapan ve üretimi sektörün ihtiyacının %5 ini karşılayan bir XYZ firmasını karşılaştırdığımızda doğal olarak birinci firmanın sektörü forse etmesi beklenecektir. Diğer firma birinci firmanın kararlarına göre kendini konumlandıracaktır. Etkin firmanın liderliğinde ise ölçeğine bakılmaksızın piyasadaki aktivitesi, yenilikçiliği ve benzeri girişimciliği ile kendini gösteren firmanın davranışlarının diğer firmalar tarafından takip edilmesi söz konusudur. Bu firma ayrıca diğer firmalar tarafından gündemin takip edilmesi, inovasyon, bilgi ekonomisi gibi alanlarda öncü kabul edilmektedir. Barometrik liderlik, çoğunlukla birbirine yakın ölçekli firmaların veya birbirleri ile rekabet etmeyi göze alamayan firmaların yer aldığı bir sektörde ortaya çıkmaktadır. Yılların verdiği deneyim, tecrübe, saygınlık, sağlıklı analiz yapabilme yeteneği, öngörüler, piyasayı okuyabilme gücü gibi konularda diğer firmalar tarafından öncü kabul edilen firmanın liderliğidir.

13 Monopolcü Rekabet ve Oligopol 217 Anlaşmalı liderlik ise piyasada faaliyet gösteren diğer firmalar tarafından belirli konularda ayrıcalıklı yeteneği ve konumu olan firmanın iradi bir şekilde önplana çıkarılmasıdır. Bir amaca yönelik olarak, sektördeki firmaların ortak görüşleri doğrultusunda üzerinde anlaşılan firmanın davranışları diğerleri tarafından kabul görür ve referans alınır. Kartel ve tröst uygulamaları anlaşmalı oligopol modelleri içerisinde firmaların başvurdukları uygulamalardır. Kartel, aynı sektörde faaliyet gösteren ulusal ve/veya uluslararası firmaların yasal statülerini korumak kaydıyla işbirliğine gitmeleridir. Bu şekilde sanki tek bir firma gibi fiyat, miktar ve benzeri stratejileri uygulayan firmalar, tek tek rekabetçi firma olarak hareket etmelerinden daha fazla kazanç elde edeceklerdir. Rekabete girdiklerinde birbirlerine zarar vereceklerken bir araya gelerek kendilerini korumaya alacaklar ve fiyat ve miktar belirleme gücü elde ederek kar maksimizasyonuna gideceklerdir. Rekabet ederek karşılaşacakları risk ve belirsizliğe karşın birlikte hareket ederek kar garantisi elde edeceklerdir. Kartel uygulaması sadece firmaların bir araya gelerek uyguladıkları rekabeti ortadan kaldırıcı bir uygulama olmayabilir. Bazı durumlarda ülkelerin de bir araya gelerek ortak bir uygulama yapması söz konusu olabilmektedir. Örneğin, dünya petrol rezervlerinin büyük bölümüne sahip olan 13 ülkenin bir araya gelerek oluşturdukları OPEC (Organization of the Petroleum Exporting Countries) buna örnek olarak gösterilebilmektedir. Tröst ise sektördeki firmaların yatay işbirliğine gitmeleri birbirleriyle hukuki zeminde kaynaşmaları sonucu ortaya çıkmaktadır. Amaç kartelle aynıdır. Serbest ticaretin sınırlandırılması ve kendi lehlerine dönüştürülmesidir. Aynı türden üretimin anlaşma ve sermaye birleştirilmesi yoluyla ortaklaşa yapılmasıdır. Kartel çeşitli şekillerde ortaya konulan bir uygulamadır. Piyasada faaliyet gösteren firmalar çeşitli nedenlerle kartel uygulaması yapabilmelerine karşın genelde dört alanda kartel uygulaması öne çıkmaktadır; - Fiyat karteli - Miktar karteli - Bölge karteli - İthalat karteli Piyasada faaliyet gösteren firmaların farklı fiyat uygulamalarından ve dolayısıyla rekabetten zarar görmeleri durumunda birbirleri ile anlaşma yoluna gitmeleri ve ortak fiyat belirleyerek tüketici aleyhine bir gelir dağılımına yol açmaları fiyat karteli olarak ifade edilmektedir. Miktar kartelinde, benzer şekilde oligopolcü firmalar tarafından yine aşırı kar elde etmek amacına yönelik olarak piyasadaki mal ve hizmet miktarının ortak belirlenmesi uygulaması yapılmaktadır. Kısmen miktar sınırlaması şeklinde de olabilen bu uygulamada üretim ve satış kısıtlanarak fiyatın yükselmesi ve aşırı kar amaçlanmaktadır. Bölge karteli ise aynı sektörde faaliyet gösteren firmaların kendilerine bir faaliyet bölgesi belirleyerek diğerlerinin bu bölgede faaliyet göstermelerini engellemektir. Diğer firmaların kendi bölgesinde işlem yapmasını

14 218 Ekonomin in Temelleri engelleyen firma, kendisi de diğerlerinin bölgesine satış yapmayacaktır. Böylece her firma kendi bölgesinde rakipsiz kalacak ve monopol gibi davranarak hem riskleri minimize edecek hem de aşırı kar elde edecektir. Son olarak ithalat karteli de firmaların birlikte hareket edip piyasaya sunacakları malı yurt dışından ucuza satın alıp pahalıya satmaları şeklinde gerçekleşmektedir. Oligopol Piyasaya Yönelik Eleştiriler Oligopol bir yapıda varlığını sürdüren piyasa eksik rekabet piyasası olarak nitelendirilmektedir. Etkin bir işleyişin olmadığı ve muhakkak bir surette piyasada işlem yapan üreticilerin ve tüketicilerin bir şekilde zarar gördüğü piyasadır. Bu yönleri nedeniyle eleştirilmesi mümkün olan oligopol piyasanın varlığının ortaya çıkardığı yahut çıkarması olası durumlar analiz edilmelidir. - Oligopol piyasası etkin bir piyasa değildir. Piyasada belirlenen fiyatlar daima marjinal maliyetin üzerinde gerçekleşmektedir (P>MC). P ile MC arasındaki fark aşırı kar (normal üstü kar) olarak adlandırılmaktadır. - Piyasadaki fiyatlar ortalama maliyetin üzerinde olduğu için ve oligopolcü firmaların kendi aralarında anlaşarak fiyatı daha da yükseltme ihtimalleri olduğu için eleştiri yapılmaktadır. Piyasa yapısını bozarak fiyat yükseltmek ve fiyat yükseltme imkanını elde tutmak tüketicilerin aleyhine bir durum ortaya çıkarmaktadır. - Firmaların gerek rekabet ederek gerekse anlaşarak piyasadaki mal ve hizmet miktarları üzerindeki kontrolleri de yine tüketici aleyhine bir durum ortaya çıkarmakta yahut sorun çıkarma ihtimalini ortaya koymaktadır. - Hem fiyat üzerinde hem de miktar üzerinde belirleyici rol oynama güçleri olan oligopolcü firmaların toplumsal gelir dağılım adaletini tüketiciler aleyhine ve üreticiler lehine değiştirmeleri söz konusudur. - Oligopolde kartel ve tröst gibi uygulamaların varlığı bilinen bir durum olsa da tespitine ilişkin değerlendirmelerin yasal zeminde tam olarak saptanması mümkün değildir. Dolayısıyla daima kırılgan ve taraflardan birini zarara sokma potansiyeli taşıyan yapının idealden uzak bir piyasa ortaya çıkarması eleştirilen noktalardan biri olmaktadır. - Oligopol piyasada faaliyet gösteren firmaların rekabeti tercih etmeleri neticesinde sektörde faaliyet gösteren firmaların bazılarının bu rekabete dayanamayarak piyasadan çıkmaları muhtemeldir. Yıkıcı rekabet olarak adlandırılan bu durum sonrasında ya piyasada tek bir firma kalacak ve monopol hale gelecektir ya da piyasada az sayıda firma kalacak ve birbirleri ile anlaşarak kartel gibi davranma imkanları kolaylaşacaktır. - Oligopol piyasada monopollü rekabet piyasasındaki kadar yoğun olmasa da reklam, imaj, promosyon ve benzeri uygulamaların var-

15 Monopolcü Rekabet ve Oligopol 219 lığı kaynak israfına yol açmaktadır. Bu durumda hem kaynak israfı hem de maliyetlerin son tüketiciye yansıtılması etkinsiz bir yapının ortaya çıkmasına neden olmaktadır.

16 220 Ekonomin in Temelleri BÖLÜM ÖZETİ Monopollü (monopolcü) rekabet piyasası, aslında birbirini ikame ettiği halde farklıymış gibi lanse edilen mal ve hizmetler üzerinde tüketici üstünde tekel gücü elde etmeye çalışan firmaların oluşturduğu bir yapıdır. Tam rekabet piyasası ile monopol piyasa arasında kısmen her ikisinin belirli özelliklerini içerisinde barındıran monopollü rekabet piyasasında tüketici üzerinde tekel gücü elde etmeye yönelik çabalar söz konusudur. Bu çabalar reklam ve tutundurma harcamaları, imaja yönelik çalışmalar, promosyon ve ambalajlamaya ilişkin maliyetleri içermektedir. Ancak, burada ortaya çıkan ilave maliyet monopollü rekabet piyasasında üretilen ve satılan mal veya hizmetlerin fiyatlarına eklenerek son tüketiciye yansıtılır. Monopollü rekabet piyasasında faaliyet gösteren firma tüm bu faaliyetler sonucunda tüketici kendisine bağlamakta ve üzerinde monopol gücü oluşturmakta sonuçta da normal üstü bir kar elde etmektedir. Monopollü rekabet piyasası, fiyatların piyasada olması gereken fiyatların üzerine çekilmesi, aslında aynı türden olan ve birbirini ikame eden mal ve hizmetlerin farklıymış gibi gösterilmesi çabaları, toplumsal gelir dağılımını bozucu etki yapması ve israfa yönelik uygulamaları ile eleştirilmektedir. Oligopol piyasa ise aynı sektörde faaliyet gösteren birbirini etkileyecek kadar az firmanın karşısında çok sayıda tüketici bulunması durumudur. Oligopol piyasa analiz edilirken iki firmalı oligopoller ve çoklu oligopol şeklinde bir ayrım yapılabilmektedir. İki firmalı oligopol, Cournot, Bertrand, Stackelberg, Edgeworth gibi rekabetçi ve anlaşmalı düopol yapıları içerirken çoklu oligopol, Sweezy dirsekli talep modeli, kartel, tröst yapıları kapsamaktadır. Bu ayrıma ilaveten rekabetçi oligopol ve anlaşmalı oligopol ayrımının da yapılması mümkündür. Oligopol piyasada faaliyet gösteren firmalar kendi aralarında gizli ya da açık anlaşmalar yaparak monopol gibi davranma imkanına sahiptirler. Böylece, rekabet ederek karşı karşıya kalmaları muhtemel yıkımların önüne geçebilir ve tekelci davranış sonucunda, olması gerekenin çok üzerinde elde edilmiş olan karı paylaşabilirler. Kartel benzeri oluşumların ortaya çıkaracağı zararlar çok büyük olabilmektedir. Firmalar fiyatta, miktarda, bölgede ve ithalatta anlaşarak kartel oluşturabilirler. Oligopol piyasada etkinsizlik söz konusudur. Fiyatın, miktarın ve israf neticesinde maliyetlerin olması gerekenin dışına çıkması eleştirilmektedir. Bunun yanında yıkıcı rekabet ve her an monopole yakın duruş sergilenmesi de eleştirilmektedir. Dolayısıyla, oligopol piyasa yapısı, doğası gereği yıkıcı rekabeti ve tekelleşme olasılığını bünyesinde aynı anda barındırma imkanına sahiptir. Her iki durumda da piyasa işleyişi aksayacağı için hem monopollü rekabet piyasası hem de oligopol piyasa en çok eleştirilen piyasa yapılarıdır.

17 Monopolcü Rekabet ve Oligopol 221 BÖLÜM TESTİ 1. Monopollü rekabet piyasası ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? A) Firma dengesi MR=MC noktasında oluşur B) Firmanın talep eğrisi negatif eğimlidir C) Firmanın MR eğrisi talep eğrisinin altında kalır D) Bu piyasaya örnek olarak deterjan piyasası verilebilir E) Monopollü rekabet piyasasında mobilite özelliği yoktur 4. Aşağıdakilerden hangisi monopollü rekabet şartlarının geçerli olduğu piyasaya örnek olarak verilebilir? A) Deterjan piyasası B) Otomobil piyasası C) Enerji piyasası D) Havayolu taşımacılığı piyasası E) Demir-çelik piyasası 2. Monopollü rekabet piyasasına tam rekabet piyasasından ayıran en önemli fark aşağıdakilerden hangisidir? A) Malların homojen değil heterojen olması B) Çok sayıda alıcı ve satıcı olması C) Piyasaya giriş-çıkışın serbest olması D) Monopollü rekabette vergi uygulaması yapılması E) Monopollü rekabet piyasasına giriş engellerinin olması 3. Monopolcü firmanın talep eğrisinin monopollü rekabet piyasasındaki firmanın talep eğrisine nispeten daha dik olmasının nedeni aşağıdakilerden hangisidir? A) Monopolcü firmanın kar marjının daha fazla olması B) Monopollü rekabette çok sayıda firmanın piyasada olması C) Monopolcü firmanın maliyet avantajına sahip olması D) Monopollü rekabette reklam harcamasının fazla olması E) Monopolcü firmanın aksak rekabet piyasasında olması 5. Monopollü rekabet piyasasında faaliyet gösteren bir firmanın talep eğrisi yeni firmaların piyasaya girmesi sonucu nasıl değişir? nedeniyle ortaya çıkan toplumsal refah kaybının en önemli nedeni aşağıdakilerden hangisidir? (KPSS 2007) A) Sağa kayar B) Yatay hale gelir C) Sola kayar D) Dikey hale gelir E) Etkilenmez 6. Aşağıdakilerden hangisi tekelci rekabet piyasasının özelliklerinden biridir? (KPSS 2011) A) Piyasaya giriş engellerinin bulunması B) Her bir firmanın malına olan talebin sonsuz esnekliğe sahip olması C) Firmalar tarafından homojen bir malın satılması D) Piyasada tekel konumunda tek bir firmanın bulunması E) Her bir firmanın farklılaştırılmış bir ürün satması

18 222 Ekonomin in Temelleri 7. Monopollü rekabet piyasasındaki MC eğrisinin firmanın AC eğrisini minimum noktasında değil de biraz daha üzerinde bir noktada kesmesinin nedeni aşağıdakilerden hangisidir? A) Tüketiciler üzerindeki monopol gücü B) Ortalama sabit maliyetlerin varlığı C) Toplam değişken maliyetlerdeki belirsizlik D) Reklam ve tutundurma maliyetlerinin varlığı E) Doğal monopole yakın firma davranışı 8. Oligopol piyasada üretilen mal ve hizmetler nitelik açısından tümüyle birbirinin aynısı yahut tam ikamesi ise bu tür yapıya ne ad verilir? A) Farklılaştırılmış oligopol B) Düopol C) Anlaşmalı oligopol D) Rekabetçi oligopol E) Saf oligopol 9. Oligopol piyasada üretilen mal ve hizmetler nitelik açısından birbirinin ikamesi ise bu tür yapıya ne ad verilir? A) Farklılaştırılmış oligopol B) Düopol C) Anlaşmalı oligopol D) Rekabetçi oligopol E) Saf oligopol 10. Aşağıdakilerden hangisi bir düopol model değildir? A) Cournot modeli B) Bertrand modeli C) Sweezy modeli D) Stackelberg modeli E) Edgeworth modeli 11. Aşağıdakilerden hangisi Oligopol piyasa için yanlış bir değerlendirmedir? A) Oligopol piyasa en yaygın olduğu için en kabul edilebilir piyasadır B) Oligopol kartelleşmeye neden olmaktadır C) Oligopolde tüketici aleyhine gelir transferi söz konusudur D) Oligopolde yıkıcı rekabet söz konusudur E) Oligopolde reklam nedeniyle etkinsizlik söz konusudur 12. Aynı sektörde faaliyet gösteren firmaların kendi aralarında gizli ya da açık anlaşarak ortak hareket etmeleri aşağıdakilerden hangisi ile tanımlanmaktadır? A) Oligopol B) Düopol C) Tröst D) Kartel E) Monopollü rekabet 13. Aşağıdakilerden hangisi bir kartel türü değildir? A) Bölge karteli B) Miktar karteli C) Firma karteli D) Fiyat karteli E) İthalat karteli 14. Cournot ve Bertrand oligopol modelleri ile ilgili aşağıdakilerden hangisi doğrudur? (KPSS 2012) A) Firmalar Cournot modelinde üretim miktarını belirlerken, Bertrand modelinde fiyatı belirler B) Firmalar üretim miktarlarını Cournot modelinde aynı zamanda belirlerken, Bertrand modelinde farklı zamanda belirler C) Firmalar üretim miktarlarını Bertrand modelinde aynı zamanda belirlerken, Cournot modelinde farklı zamanlarda belirler D) Firmalar Cournot modelinde fiyatı belirlerken, Bertrand modelinde üretim miktarlarını belirler E) Firmalar Cournot modelinde tam bilgiye sahipken, Bertrand modelinde eksik bilgiye sahiptir

19 Monopolcü Rekabet ve Oligopol Stackelberg oligopol modelinde lider firmanın takipçi firmaya göre bir avantaja sahip olmasının nedeni hangisidir? (KPSS 2007) A) Liderin, rakibi üretim düzeyini belirleyinceye kadar beklemesi ve kendi üretim düzeyine ondan sonra karar vermesi B) Liderin üretim düzeyine karar veren ilk firma olması C) Liderin bir limit fiyat belirleyebilmesi D) Liderin tekelci bir firmanın üretim düzeyine özdeş bir üretim düzeyini gerçekleştirmesi E) Lider ve takipçi firmaların üretim düzeylerini eşanlı olarak belirlemesi 16. Cournot Düopol modelinde aşağıdaki sorunlardan hangisi geçerlidir?(kpss 2006) A) Her düopolcü karını maksimum yapan üretim miktarını belirlerken diğer düopolcünün üretim miktarını değiştirmeyeceğini düşünür B) Denge durumunda fiyat ve üretim miktarı tam rekabettekinin aynıdır C) Denge üretim miktarı tam rekabettekinden büyüktür Malın piyasa fiyatı monopoldekine eşittir D) İstikrarlı bir çözüm yoktur, fiyat sürekli dalgalanır 17. Bir piyasada, piyasa ölçeğinin önemli bir bölümünü kapsayan büyük bir firmanın fiyat belirlemesi ve bu durumda diğer firmaların bu fiyatı veri kabul etmeleri aşağıdaki liderlik türlerinden hangisi ile açıklanır? A) Barometrik liderlik B) Hakim firmanın fiyat liderliği C) Etkin firmanın fiyat liderliği D) Doğal fiyat liderliği E) Bölgesel kartel 18. Aşağıdakilerden hangisi bir oligopol piyasaya örnek verilemez? A) Petrol piyasası B) Elektrik piyasası C) Otomobil piyasası D) Deterjan piyasası E) Demir-çelik piyasası 19. Bir kartel oluşumunun karını maksimum kıldığı durumda aşağıdakilerden hangisi gerçekleşir? (KPSS 2011) A) Toplum refahı maksimize olur B) Bir bütün olarak endüstrinin çıktısı etkin olur C) Bir bütün olarak endüstrinin çıktı düzeyindeki endüstrinin marjinal hasılatı, endüstrinin marjinal maliyetinden küçük olur D) Bir bütün olarak endüstrinin çıktı düzeyi, anlaşmanın bulunmadığı duruma göre daha yüksek olur E) Bir bütün olarak endüstrinin çıktı düzeyindeki endüstrinin marjinal hasılatı endüstrinin marjinal maliyetine eşit olur 20. Oligopole ilişkin eleştirilerden hangisi doğrudan tüketiciyi etkiler? A) Oligopolcü firma çoğunlukla P>MC şeklinde üretim gerçekleştirir B) Oligopolde firmalar benzer mal ve hizmetleri üretmektedirler C) Oligopolcü firmaların üretim maliyetleri tam rekabetteki firmalardan yüksektir D) Oligopolde yıkıcı rekabetin varlığı firmaları istikrarsız hale getirir E) Oligopolde kartel yapı piyasa işleyişini bozar

20 224 Ekonomin in Temelleri KAYNAKÇA Bergstrom, Theodore C ve Hal R.Varian; (1999), Workouts in Intermediate Microeconomics, Fifth Edition, W.W.Norton and Company, London, UK. Bilgili, Yüksel; (2012), Mikroiktisat, 4.B, İkinci Sayfa Yayınları. Bulmuş, İsmail; (2003), Mikroiktisat, 5.B, Cantekin Matbaası, Ankara. Dinler, Zeynel; (2010), Mikro Ekonomi, 21.B, Ekin Kitabevi, Bursa. Eren, Ercan; (2009), İktisat Teorisi, (Ed:K.Yıldırım-M.Özer), Eskişehir Anadolu Üniversitesi Yayınları, Eskişehir. Ertürk, Emin; (2006), İktisada Giriş, Nobel Yayınları. Parasız, İlker; (2008), Mikro Ekonomi, 8.B, Ezgi Kitabevi, Bursa. Sowell, Thomas; (2003), Basic Economics. Ünsal, Erdal, (2011), İktisada Giriş, 3.B, İmaj Yayıncılık, Ankara. Varian, R. Hal; (1996), Intermediate Microeconomics, A Modern Approach, Fourth Edition, International Student Edition, Norton Company, London, UK. Yaylalı, Muammer; (2003), Mikroiktisat, 3.B, Beta Yayınları, İstanbul. Yıldırım, Kemal; (2011), İktisada Giriş, 4.B, Pelikan Yayınları.

Adı Soyadı: No: 05.04.2010 Saat: 08:30

Adı Soyadı: No: 05.04.2010 Saat: 08:30 Adı Soyadı: No: 05.04.2010 Saat: 08:30 ID: Z Mikro 2 Ara 2010 Çoktan Seçmeli Sorular Cümleyi en iyi biçimde tamamlayan veya sorunun yanıtı olan seçeneği yanıt anahtarına işaretleyiniz. 1. Çapraz satış

Detaylı

Bölüm 13: Yapı, Yönetim, Performans, ve Piyasa Analizi 2. Sağlık Ekonomisi

Bölüm 13: Yapı, Yönetim, Performans, ve Piyasa Analizi 2. Sağlık Ekonomisi Bölüm 13: Yapı, Yönetim, Performans, ve Piyasa Analizi 2 Sağlık Ekonomisi 1 Tam rekabetçi piyasa özelliklerini kısaca hatırlayalım: Çok sayıda alıcı/satıcı. Homojen ürün. Giriş ve çıkışlar serbest. Tam

Detaylı

Mikroiktisat Final Sorularý

Mikroiktisat Final Sorularý Mikroiktisat Final Sorularý MERSĐN ÜNĐVERSĐTESĐ ĐKTĐSADĐ VE ĐDARĐ BĐLĐMLER FAKÜLTESĐ MALĐYE VE ĐŞLETME BÖLÜMLERĐ MĐKROĐKTĐSAT FĐNAL SINAVI 10.01.2011 Saat: 13:00 Çoktan Seçmeli Sorular: Sorunun Yanıtı

Detaylı

Ekonomi I FĐRMA TEORĐSĐ. Piyasa Çeşitleri. Tam Rekabet Piyasası. Piyasa yapılarının çeşitli türleri; Bir uçta tam rekabet piyasası (fiyat alıcı),

Ekonomi I FĐRMA TEORĐSĐ. Piyasa Çeşitleri. Tam Rekabet Piyasası. Piyasa yapılarının çeşitli türleri; Bir uçta tam rekabet piyasası (fiyat alıcı), Ekonomi I Tam Rekabet Piyasası FĐRMA TEORĐSĐ Bu bölümü bitirdiğinizde şunları öğrenmiş olacaksınız: Hasılat, maliyet ve kar kavramları ne demektir? Tam rekabet ne anlama gelir? Tam rekabet piyasasında

Detaylı

SORU SETİ 10 MALİYET TEORİSİ - UZUN DÖNEM MALİYETLER VE TAM REKABET PİYASASINDA ÇIKTI KARARLARI - TEKEL

SORU SETİ 10 MALİYET TEORİSİ - UZUN DÖNEM MALİYETLER VE TAM REKABET PİYASASINDA ÇIKTI KARARLARI - TEKEL SORU SETİ 10 MALİYET TEORİSİ - UZUN DÖNEM MALİYETLER VE TAM REKABET PİYASASINDA ÇIKTI KARARLARI - TEKEL Problem 1 (KMS-2001) Bir endüstride iktisadi kârın varlığı, aşağıdakilerden hangisini gösterir? A)

Detaylı

MİKRO-İKTİSAT. Ders 8 Tekelci Rekabet ve Oligopol

MİKRO-İKTİSAT. Ders 8 Tekelci Rekabet ve Oligopol MİKRO-İKTİSAT Ders 8 Tekelci Rekabet ve Oligopol Tartışılacak Konular Tekelci Rekabet Oligopol Fiyat Rekabeti Kartel Oyun Teorisi ve Oligopol: Mahkumlar Açmazı Tekelci Rekabet Monopolcü rekabet piyasası

Detaylı

Bölüm 8: TAM REKABET PİYASASI. Firmaların piyasalarda nasıl davranacağı, piyasa yapısı ile yakından ilişkilidir.

Bölüm 8: TAM REKABET PİYASASI. Firmaların piyasalarda nasıl davranacağı, piyasa yapısı ile yakından ilişkilidir. 49 Bölüm 8: TAM REKABET PİYASASI Firmaların piyasalarda nasıl davranacağı, piyasa yapısı ile yakından ilişkilidir. Ekonomi teorisine göre piyasalar yapılarına göre 4 ana gruba ayrılır. 1. Tam rekabet piyasası

Detaylı

2.BÖLÜM ÇOKTAN SEÇMELİ

2.BÖLÜM ÇOKTAN SEÇMELİ CEVAP ANAHTARI 1.BÖLÜM ÇOKTAN SEÇMELİ 1.(e) 2.(d) 3.(a) 4.(c) 5.(e) 6.(d) 7.(e) 8.(d) 9.(b) 10.(e) 11.(a) 12.(b) 13.(a) 14.(c) 15.(c) 16.(e) 17.(e) 18.(b) 19.(d) 20.(a) 1.BÖLÜM BOŞLUK DOLDURMA 1. gereksinme

Detaylı

Ekonomi I. Doç.Dr.Tufan BAL. 8.Bölüm: Tam Rekabet Piyasası. Not:Bu sunun hazırlanmasında büyük oranda Prof.Dr.Tümay ERTEK in Temel Ekonomi kitabından

Ekonomi I. Doç.Dr.Tufan BAL. 8.Bölüm: Tam Rekabet Piyasası. Not:Bu sunun hazırlanmasında büyük oranda Prof.Dr.Tümay ERTEK in Temel Ekonomi kitabından Ekonomi I 8.Bölüm: Tam Rekabet Piyasası Doç.Dr.Tufan BAL Not:Bu sunun hazırlanmasında büyük oranda Prof.Dr.Tümay ERTEK in Temel Ekonomi kitabından faydalanılmıştır. Tam Rekabet Piyasası Ekonomi teorisinde

Detaylı

MAL PİYASASI (Eksik Rekabet Piyasaları)

MAL PİYASASI (Eksik Rekabet Piyasaları) MAL PİYASASI (Eksik Rekabet Piyasaları) Eksik Rekabet Piyasaları Doç.Dr. Erdal Gümüş Eksik Rekabet Piyasaları Tam rekabet piyasası arzu edilen bir piyasa olmakla birlikte, pratikte uygulama alanı başarıyla

Detaylı

İKTİSADA GİRİŞ-I ÇALIŞMA SORULARI-11 MONOPOL

İKTİSADA GİRİŞ-I ÇALIŞMA SORULARI-11 MONOPOL İKTİSADA GİRİŞ-I ÇALIŞMA SORULARI-11 MONOPOL 1. Monopolist için fiyat marjinal hasılanın üzerindedir. Çünkü, A) Ortalama ve marjinal hasıla eğrileri birbirine eşittir B) Azalan verimler kanunu geçerli

Detaylı

İÇİNDEKİLER. Önsöz... iii. KİTABIN KULLANIMINA İLİŞKİN BAZI NOTLAR ve KURUM SINAVLARINA İLİŞKİN UYARILAR... 1 BİRİNCİ BÖLÜM İKTİSATIN TEMELLERİ

İÇİNDEKİLER. Önsöz... iii. KİTABIN KULLANIMINA İLİŞKİN BAZI NOTLAR ve KURUM SINAVLARINA İLİŞKİN UYARILAR... 1 BİRİNCİ BÖLÜM İKTİSATIN TEMELLERİ İÇİNDEKİLER Önsöz... iii KİTABIN KULLANIMINA İLİŞKİN BAZI NOTLAR ve KURUM SINAVLARINA İLİŞKİN UYARILAR... 1 BİRİNCİ BÖLÜM İKTİSATIN TEMELLERİ 1. İKTİSATIN TEMELLERİ... 9 1.1. İKTİSADIN TANIMI... 9 1.2.

Detaylı

Ekonominin Esasları TEKEL PİYASASI TEKEL PİYASASI. Tekel Piyasası

Ekonominin Esasları TEKEL PİYASASI TEKEL PİYASASI. Tekel Piyasası Ekonominin Esasları Tekel Piyasası TEKEL PİYASASI Tekel Üretimin % 25 inden fazlasının tek bir firma ya da birbirine bağlı firmalar grubunun elinde olduğu endüstri. Pür tekel Sadece bir satıcının bulunduğu

Detaylı

1 İKTİSAT İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR

1 İKTİSAT İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ III Bölüm 1 İKTİSAT İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR 9 1.1.İktisadın Konusu ve Kapsamı 10 1.2. İktisadın Bölümleri 11 1.2.1.Mikro ve Makro İktisat 11 1.2.2. Pozitif İktisat ve Normatif İktisat

Detaylı

Mikroiktisat 2009-2010 Final (mly-iþl)

Mikroiktisat 2009-2010 Final (mly-iþl) MERSĐN ÜNĐVERSĐTESĐ ĐKTĐSADĐ VE ĐDARĐ BĐLĐMLER FAKÜLTESĐ ĐKTĐSAT BÖLÜMÜ MALĐYE VE ĐŞLETME BÖLÜMLERĐ, MĐKROĐKTĐSAT FĐNAL SINAVI 11.01.2010 SAAT: 13:00 GRUP: B Mikroiktisat 2009-2010 Final (mly-iþl) Çoktan

Detaylı

Kaynaklar. Orhan Türkay, Mikroiktisat Teorisi, İmaj Yayınevi Erdal M. Ünsal, Mikro İktisat, İmaj Yayınevi Mikro İktisat, AÖF Yayınları

Kaynaklar. Orhan Türkay, Mikroiktisat Teorisi, İmaj Yayınevi Erdal M. Ünsal, Mikro İktisat, İmaj Yayınevi Mikro İktisat, AÖF Yayınları Kaynaklar Orhan Türkay, Mikroiktisat Teorisi, İmaj Yayınevi Erdal M. Ünsal, Mikro İktisat, İmaj Yayınevi Mikro İktisat, AÖF Yayınları OLİGOPOL PİYASALARI OLİGOPOL, birbirlerini etkiyebilecek kadar az sayıda

Detaylı

Tekelci Rekabet Piyasası

Tekelci Rekabet Piyasası Tekelci Rekabet iyasası 1900 lü yılların başlarında, ürünlerin homojen olmaması, reklamın giderek 2 artan önemi, azalan maliyet durumlarının yaşanması tam rekabet piyasasına karşı yapılan tartışmaları

Detaylı

1 İKTİSAT İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR

1 İKTİSAT İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ III Bölüm 1 İKTİSAT İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR 13 1.1.İktisadın Konusu ve Kapsamı 14 1.2. İktisadın Bölümleri 15 1.2.1.Mikro ve Makro İktisat 15 1.2.2. Pozitif İktisat ve Normatif İktisat

Detaylı

Ekonomi I. Doç.Dr.Tufan BAL. 9.Bölüm: Monopol Piyasası. Not:Bu sunun hazırlanmasında büyük oranda Prof.Dr.Tümay ERTEK in Temel Ekonomi kitabından

Ekonomi I. Doç.Dr.Tufan BAL. 9.Bölüm: Monopol Piyasası. Not:Bu sunun hazırlanmasında büyük oranda Prof.Dr.Tümay ERTEK in Temel Ekonomi kitabından Ekonomi I 9.Bölüm: Monopol Piyasası Doç.Dr.Tufan BAL Not:Bu sunun hazırlanmasında büyük oranda Prof.Dr.Tümay ERTEK in Temel Ekonomi kitabından faydalanılmıştır. 2 9.1.Monopol Piyasasının Özellikleri Monopol

Detaylı

İleri Mikro İktisadi Analiz. Bahar Prof.Dr. Ertuğrul Deliktaş

İleri Mikro İktisadi Analiz. Bahar Prof.Dr. Ertuğrul Deliktaş Dersin Adı Dersin Kodu Dersin Türü DERS ÖĞRETİM PLANI İleri Mikro İktisadi Analiz Seçmeli Dersin Seviyesi Yüksek Lisans ( Bölgesel Kalkınma İktisadı ) Dersin AKTS Kredisi 6 Haftalık Ders Saati Haftalık

Detaylı

2009 S 4200-1. Değeri zamanın belirli bir anında ölçülen değişkene ne ad verilir? ) Stok değişken B) içsel değişken C) kım değişken D) Dışsal değişken E) Fonksiyonel değişken iktist TEORisi 5. Yatay eksende

Detaylı

10. HAFTA DERS NOTLARI İKTİSADİ MATEMATİK MİKRO EKONOMİK YAKLAŞIM. Yazan SAYIN SAN

10. HAFTA DERS NOTLARI İKTİSADİ MATEMATİK MİKRO EKONOMİK YAKLAŞIM. Yazan SAYIN SAN 10. HAFTA DERS NOTLARI İKTİSADİ MATEMATİK MİKRO EKONOMİK YAKLAŞIM Yazan SAYIN SAN SAN / İKTİSADİ MATEMATİK / 2 A.9. TEKEL (MONOPOL) Piyasada bir satıcı ve çok sayıda alıcının bulunmasıdır. Piyasaya başka

Detaylı

iktisaoa GiRiş 7. Ürettiği mala ilişkin talebin fiyat esnekliği değeri bire eşit olan bir firma, söz konusu

iktisaoa GiRiş 7. Ürettiği mala ilişkin talebin fiyat esnekliği değeri bire eşit olan bir firma, söz konusu 2009 BS 3204-1. şağıdakilerden hangisi dayanıksız mal veya hizmet grubu içerisinde ~ almaz? iktiso GiRiş 5. Gelirdeki bir artış karşısında talebi azalan mallara ne ad verili r? ) Benzin B) Mum C) Ekmek

Detaylı

Eksik (Aksak) Rekabet Piyasaları: Birden fazla firmanın bulunmasına rağmen tam rekabetin bulunmadığı piyasalardır.

Eksik (Aksak) Rekabet Piyasaları: Birden fazla firmanın bulunmasına rağmen tam rekabetin bulunmadığı piyasalardır. 60 Bölüm 10. MONOPOLCÜ (TEKELCİ) REKABET PİYASASI Hatırlatma: 1. Tam rekabet piyasası 2. Monopolcü (tekelci) rekabet piyasası (EKSİK REKABET) 3. Oligopol piyasası (EKSİK REKABET) 4. Monopol (tekel) piyasası

Detaylı

X. BÖLÜM MONOPOL (TEKEL PİYASASI)

X. BÖLÜM MONOPOL (TEKEL PİYASASI) Monopol 223 X. BÖLÜM MONOPOL (TEKEL PİYASASI) Adem Karakaş Ekonomi daima belirli bir istikrarda seyretmeyen genelde inişli çıkışlı dalgalanmalarla devam eden bir işleyişe sahiptir. Bu işleyiş mekanizmasını

Detaylı

Tartışılacak Konular. Tekel. Tekel Gücü (Monopoly Power) Tekel Gücünün Kaynakları. Tekel Gücünün Sosyal Maliyeti. Bölüm 10Chapter 10 Slide 2

Tartışılacak Konular. Tekel. Tekel Gücü (Monopoly Power) Tekel Gücünün Kaynakları. Tekel Gücünün Sosyal Maliyeti. Bölüm 10Chapter 10 Slide 2 Monopol ve Monopson Tartışılacak Konular Tekel Tekel Gücü (Monopoly Power) Tekel Gücünün Kaynakları Tekel Gücünün Sosyal Maliyeti Bölüm 10Chapter 10 Slide 2 Tartışılacak Konular Monopson (Monopsony) Monopson

Detaylı

Konu 9 Temel Oligopol Piyasalar

Konu 9 Temel Oligopol Piyasalar .. Konu 9 Temel Oligopol Piyasalar Hadi Yektaş Uluslararası Antalya Universitesi İşletme Tezsiz Yüksek Lisans Programı 1 / 150 Hadi Yektaş Temel Oligopol Piyasalar . İçerik Giriş.1 Giriş.2.3.4.5.6 Anahtar

Detaylı

OLİGOPOL PİYASALAR: OYUN TEORİK YAKLAŞIM MATEMATİKSEL İKTİSAT DERSİ ÖĞRETİM YILI GÜZ DÖNEMİ

OLİGOPOL PİYASALAR: OYUN TEORİK YAKLAŞIM MATEMATİKSEL İKTİSAT DERSİ ÖĞRETİM YILI GÜZ DÖNEMİ OLİGOPOL PİYASALAR: OYUN TEORİK YAKLAŞIM MATEMATİKSEL İKTİSAT DERSİ 2010-2011 ÖĞRETİM YILI GÜZ DÖNEMİ İÇERİK Oligopol Piyasasının Tanımı ve Çeşitleri Saf Oligopol Piyasası Rekabet Çözümü Cournot Çözümü

Detaylı

İktisada Giriş I. 17 Ekim 2016 II. Hafta

İktisada Giriş I. 17 Ekim 2016 II. Hafta İktisada Giriş I 17 Ekim 2016 II. Hafta Ekonomilerdeki Temel Sorunlar İktisat Biliminin ortaya çıkış nedeni kıtlıkla savaştır. Tam kullanım sorunu: Tam istihdam Eksik İstihdam Etkin kullanım sorunu: Hangi

Detaylı

Ders Adı Kodu Yarıyılı T+U Saati Ulusal Kredisi AKTS. Mikro İktisat MİK

Ders Adı Kodu Yarıyılı T+U Saati Ulusal Kredisi AKTS. Mikro İktisat MİK DERS BİLGİLERİ Ders Adı Kodu Yarıyılı T+U Saati Ulusal Kredisi AKTS İktisat MİK213 3 3+0 3 4 Ön Koşul Dersleri Dersin Dili Dersin Seviyesi Dersin Türü Türkçe Lisans Yüz Yüze / Zorunlu Dersin Koordinatörü

Detaylı

Bölüm 3. Dış Çevre Analizi

Bölüm 3. Dış Çevre Analizi Bölüm 3 Dış Çevre Analizi 1 2 Çevre Analizi Ç E V R E A N A L İ Z İ D I Ş Ç E V R E İ Ç Ç E V R E Genel / Uzak Dış Çevre Analizi Sektör / Yakın Dış Çevre Analizi İşletme İçi Çevre Analizi Politik Uluslararası

Detaylı

Ekonomi I. Doç.Dr.Tufan BAL. 10.Bölüm: Monopolcü Rekabet. Not:Bu sunun hazırlanmasında büyük oranda Prof.Dr.Tümay ERTEK in Temel Ekonomi kitabından

Ekonomi I. Doç.Dr.Tufan BAL. 10.Bölüm: Monopolcü Rekabet. Not:Bu sunun hazırlanmasında büyük oranda Prof.Dr.Tümay ERTEK in Temel Ekonomi kitabından Ekonomi I 10.Bölüm: Monopolcü Rekabet Doç.Dr.Tufan BAL Not:Bu sunun hazırlanmasında büyük oranda Prof.Dr.Tümay ERTEK in Temel Ekonomi kitabından faydalanılmıştır. 10.1.Monopolcü Rekabet Piyasasının Özellikleri

Detaylı

Kredisi AKTS Mikro İktisat II Ön Koşul Dersleri

Kredisi AKTS Mikro İktisat II Ön Koşul Dersleri Dersin Adı Kodu Yarıyılı T+U Saat Kredisi AKTS Mikro İktisat II 4 3 + 0 3 5 Ön Koşul Dersleri Dersin Dili Dersin Türü Dersi Veren Dersin Amacı Dersin Öğrenme Çıktıları Dersin İçeriği Türkçe Zorunlu Tam

Detaylı

İçindekiler kısa tablosu

İçindekiler kısa tablosu İçindekiler kısa tablosu Önsöz x Rehberli Tur xii Kutulanmış Malzeme xiv Yazarlar Hakkında xx BİRİNCİ KISIM Giriş 1 İktisat ve ekonomi 2 2 Ekonomik analiz araçları 22 3 Arz, talep ve piyasa 42 İKİNCİ KISIM

Detaylı

İKT 207: Mikro iktisat. Faktör Piyasaları

İKT 207: Mikro iktisat. Faktör Piyasaları İKT 207: Mikro iktisat Faktör Piyasaları Tartışılacak Konular Tam Rekabetçi Faktör Piyasaları Tam Rekabetçi Faktör Piyasalarında Denge Monopson Gücünün Olduğu Faktör Piyasaları Monopol Gücünün Olduğu Faktör

Detaylı

EKO 205 Mikroiktisat. Kar Maksimizasyonu Profit Maximization

EKO 205 Mikroiktisat. Kar Maksimizasyonu Profit Maximization EKO 205 Mikroiktisat Kar Maksimizasyonu Profit Maximization Tartışılacak Konular Tam Rekabet Piyasaları Kar Maksimizasyonu Marjinal Hasıla, Marjinal Maliyet ve Kar Kısa Dönemde Çıktı Düzeyinin Belirlenmesi

Detaylı

9. HAFTA DERS NOTLARI İKTİSADİ MATEMATİK MİKRO EKONOMİK YAKLAŞIM. Yazan SAYIN SAN

9. HAFTA DERS NOTLARI İKTİSADİ MATEMATİK MİKRO EKONOMİK YAKLAŞIM. Yazan SAYIN SAN 9. HAFTA DERS NOTLARI İKTİSADİ MATEMATİK MİKRO EKONOMİK YAKLAŞIM Yazan SAYIN SAN SAN / İKTİSADİ MATEMATİK / 2 A.8. TAM REKABET PİYASALARI A.8.1. Temel Varsayımları Atomisite Koşulu: Piyasada alıcı ve satıcılar,

Detaylı

Ekonomi I. Doç.Dr.Tufan BAL. 11.Bölüm: Oligopol Piyasası. Not:Bu sunun hazırlanmasında büyük oranda Prof.Dr.Tümay ERTEK in Temel Ekonomi kitabından

Ekonomi I. Doç.Dr.Tufan BAL. 11.Bölüm: Oligopol Piyasası. Not:Bu sunun hazırlanmasında büyük oranda Prof.Dr.Tümay ERTEK in Temel Ekonomi kitabından Ekonomi I 11.Bölüm: Oligopol Piyasası Doç.Dr.Tufan BAL Not:Bu sunun hazırlanmasında büyük oranda Prof.Dr.Tümay ERTEK in Temel Ekonomi kitabından faydalanılmıştır. 2 11.1.Oligopol Piyasasının Özellikleri

Detaylı

Editörler Yrd.Doç.Dr. Bülent Altay & Yrd.Doç.Dr. Temur Kurtaslan GENEL EKONOMİ

Editörler Yrd.Doç.Dr. Bülent Altay & Yrd.Doç.Dr. Temur Kurtaslan GENEL EKONOMİ Editörler Yrd.Doç.Dr. Bülent Altay & Yrd.Doç.Dr. Temur Kurtaslan GENEL EKONOMİ Yazarlar Yrd.Doç.Dr. Bülent Altay Yrd.Doç.Dr. Gülay Hız Yrd.Doç.Dr. Musa Türkoğlu Yrd.Doç.Dr. Oktay Aktürk Yrd.Doç.Dr. Temur

Detaylı

TEKELCİ REKABET... 2 1. PİYASA YAPILARI...

TEKELCİ REKABET... 2 1. PİYASA YAPILARI... TEKELCİ REKABET... 2 1. PİYASA YAPILARI... 2 1.1. YOĞUNLAŞMA ÖLÇÜLERİ... 2 1.2. YOĞUNLAŞMA ÖLÇÜLERİNİN SINIRLARI... 2 2. TEKELCİ REKABET... 4 2.1. TEKELCİ REKABETTE FİYAT VE ÇIKTI... 5 2.2. EKSİK KAPASİTE...

Detaylı

DÜOPOL PİYASASINDA COURNOT CÖZÜMÜ

DÜOPOL PİYASASINDA COURNOT CÖZÜMÜ DÜOPOL PİYASASINDA COURNOT CÖZÜMÜ. ÜSTÜNE, BİR ÖRNEK. Prof.Dr. RONA TURANLI(* Düopol, iki satıcının (üreticinin çok sayıdaki alıcı kitlesine üretiminq..e r>ir malı sundukları bir piyasadır. Ancak sözü

Detaylı

Ders Planı - AKTS Kredileri: II. Yarıyıl Ders Planı Kodu Ders Z/S T+U Saat Kredi AKTS Mikro İktisat Zorunlu

Ders Planı - AKTS Kredileri: II. Yarıyıl Ders Planı Kodu Ders Z/S T+U Saat Kredi AKTS Mikro İktisat Zorunlu Ders Planı - AKTS Kredileri: II. Yarıyıl Ders Planı Kodu Ders Z/S T+U Saat Kredi AKTS Mikro İktisat Zorunlu 3+0 3 4 AKTS Kredisi Toplam 4 DERS BİLGİLERİ Ders Kodu Yarıyıl Z/S T+U Saat Kredi AKTS Mikro

Detaylı

2018/1. Dönem Deneme Sınavı.

2018/1. Dönem Deneme Sınavı. 1. Aşağıdakilerden hangisi mikro ekonominin konuları arasında yer almamaktadır? A) Tüketici maksimizasyonu B) Faktör piyasası C) Firma maliyetleri D) İşsizlik E) Üretici dengesi 2. Firmanın üretim miktarı

Detaylı

Üretim Girdilerinin lması

Üretim Girdilerinin lması Üretim Girdilerinin Fiyatlandırılmas lması 2 Tam Rekabet Piyasasında Girdi Talebi Tek Değişken Girdi Durumu İlk olarak firmanın tek girdisinin işgücü () olduğu durumu inceleyelim. Değişken üretim girdisi

Detaylı

İktisada Giriş I. 31 Ekim 2016

İktisada Giriş I. 31 Ekim 2016 İktisada Giriş I 31 Ekim 2016 Talep, Arz ve Piyasa Dengesi Fiyat ile talep edilen miktar arasındaki ilişkiye Talep Kanunu adı verilir. Bir malın satıcısı tek alıcının değil, o malı almak isteyen

Detaylı

İÇSEL ÖLÇEK EKONOMİLERİ, FARKLI

İÇSEL ÖLÇEK EKONOMİLERİ, FARKLI İÇSEL ÖLÇEK EKONOMİLERİ, FARKLI PİYASA YAPILARI VE DIŞ TİCARET Bu sunum, büyük ölçüde Krugman, Paul, MauriceObstfeldve MarcMelitz, (2012), International Economics: Theoryand Policy, 9/E, Pearsonkitabının

Detaylı

DÜZENLEME VE ANTİ-TRÖST YASASI 2

DÜZENLEME VE ANTİ-TRÖST YASASI 2 DÜZENLEME VE ANTİ-TRÖST YASASI 2. PİYASAYA MÜDAHALE 2.. ARTIKLAR VE BÖLÜŞÜMÜ 2 2. DÜZENLEMENİN EKONOMİK KURAMI 3 2.. DENGE 3 3. DÜZENLEME VE DOĞAL TEKELLER 4 3.. KARTELLERİN DÜZENLENMESİ 7 4. ANTİ-TRÖST

Detaylı

Bölüm 7 Monopol ve Monopson

Bölüm 7 Monopol ve Monopson Bölüm 7 Monopol ve Monopson Tartışılacak Konular Tekel Tekel Gücü (Monopoly Power) Tekel Gücünün Kaynakları Tekel Gücünün Sosyal Maliyeti Tartışılacak Konular Monopson (Monopsony) Monopson Gücü Tekel Gücünün

Detaylı

Amaç: Öğrencilerin lisans düzeyindeki mikro ekonomik konularını anlayabilme ve analiz yapabilme becerilerini geliştirmek

Amaç: Öğrencilerin lisans düzeyindeki mikro ekonomik konularını anlayabilme ve analiz yapabilme becerilerini geliştirmek BÖLÜM EKONOMETRİ Amaç: Öğrencilerin lisans düzeyindeki mikro ekonomik konularını anlayabilme ve analiz yapabilme becerilerini geliştirmek Hedef: Dünya çapında bilgi üreterek, bilim dünyasına katkıda bulunmak.

Detaylı

TAM REKABET PİYASASI

TAM REKABET PİYASASI TAM REKABET PİYASASI 2 Bu bölümde, tam rekabet piyasasında çalışan firmaların fiyatlarını nasıl oluşturduklarını, ne kadar üreteceklerine nasıl karar verdiklerini ve piyasadaki fiyat ile miktarın nasıl

Detaylı

TEMEL İKTİSADİ KAVRAMLAR

TEMEL İKTİSADİ KAVRAMLAR 1. Aşağıdakilerden hangisi iktisat biliminin özellikleri arasında yer almaz? A) İktisat bilimi insan davranışlarının sadece iktisadi yönünü seçip inceler B) İktisat analitiktir C) İktisat deneylerle kanıtlanabilen

Detaylı

İKTİSADA GİRİŞ - 1. Ünite 4: Tüketici ve Üretici Tercihlerinin Temelleri.

İKTİSADA GİRİŞ - 1. Ünite 4: Tüketici ve Üretici Tercihlerinin Temelleri. Giriş Temel ekonomik birimler olan tüketici ve üretici için benzer kavram ve kurallar kullanılır. Tüketici için fayda ve fiyat kavramları önemli iken üretici için hasıla kâr ve maliyet kavramları önemlidir.

Detaylı

4/20/2015. Müşteri Değeri Tabanlı Fiyatlandırma. Maliyet tabanlı fiyatlandırma üretim, dağıtım ve satış maliyetlerinin üstüne prim eklenmesidir.

4/20/2015. Müşteri Değeri Tabanlı Fiyatlandırma. Maliyet tabanlı fiyatlandırma üretim, dağıtım ve satış maliyetlerinin üstüne prim eklenmesidir. Kullanılan Kaynaklar: -Mucuk, İ. (2012). Pazarlama İlkeleri. Türkmen Kitabevi -Altunışık, R., Özdemir, Ş. & Torlak, Ö. (2014). Pazarlama İlkeleri ve Yönetimi. Beta Basım:İstanbul. -Kotler, Philip & Armstrong,

Detaylı

GİRİŞİMCİNİN GÜNDEMİ

GİRİŞİMCİNİN GÜNDEMİ GİRİŞİMCİNİN GÜNDEMİ Girişimcinin Gündemi GİRİŞİMCİLER VE KOBİ LER AÇISINDAN MARKA VE ÖNEMİ Günal ÖNCE Günümüzde markalara, Amerikan Pazarlama Birliği nin tanımladığının yanı sıra sadece sahip oldukları

Detaylı

1 TEMEL İKTİSADİ KAVRAMLAR

1 TEMEL İKTİSADİ KAVRAMLAR ÖNSÖZ İÇİNDEKİLER III Bölüm 1 TEMEL İKTİSADİ KAVRAMLAR 11 1.1. İktisat Biliminin Temel Kavramları 12 1.1.1.İhtiyaç, Mal ve Fayda 12 1.1.2.İktisadi Faaliyetler 14 1.1.3.Üretim Faktörleri 18 1.1.4.Bölüşüm

Detaylı

1. Cournot Duopol Modeli

1. Cournot Duopol Modeli Oligopol Piyasası 1. Cournot Duopol Modeli 2 Bilinen en eski duopol modeli, 1838 yılında Augustin Cournot tarafından geliştirilmiştir. Burada konu Cournot un orijinal çalışmasına dayanılarak anlatılmaktadır.

Detaylı

DENEME SINAVI A GRUBU / İKTİSAT

DENEME SINAVI A GRUBU / İKTİSAT DENEME SINAVI A GRUBU / İKTİSAT 2 1. A malının fiyatındaki bir artış karşısında B malına olan talep azalıyorsa A ve B mallarının özellikleriyle ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur? A) A ve B

Detaylı

EKONOMİ SINAVI SORULARI-WEB

EKONOMİ SINAVI SORULARI-WEB EKONOMİ SINAVI SORULARI-WEB SORU 1 Gayri Safi Milli Hasılanın (GSMH) hesaplanmasında mal ve hizmetlerin değerleme kriteri aşağıdaki seçeneklerden hangisinde verilmiştir? A) Girdi maliyetiyle B) Karlılık

Detaylı

İKTİSAT BİLİMİ VE İKTİSATTAKİ TEMEL KAVRAMLAR

İKTİSAT BİLİMİ VE İKTİSATTAKİ TEMEL KAVRAMLAR İÇİNDEKİLER Önsöz BİRİNCİ BÖLÜM İKTİSAT BİLİMİ VE İKTİSATTAKİ TEMEL KAVRAMLAR 1.1.İktisat Bilimi 1.2.İktisadi Kavramlar 1.2.1.İhtiyaçlar 1.2.2.Mal ve Hizmetler 1.2.3.Üretim 1.2.4.Fayda, Değer ve Fiyat

Detaylı

Case & Fair & Oster. Bölüm 16 Dışsallıklar, Kamusal Mallar ve Sosyal Tercih

Case & Fair & Oster. Bölüm 16 Dışsallıklar, Kamusal Mallar ve Sosyal Tercih ÇOKTAN SEÇMELİ SORULAR: Cümleyi en iyi tamamlayan ya da sorunun cevabı olan seçeneği işaretleyiniz. Not: FC: Sabit maliyet (Fixed cost) VC: Değişken maliyet (Variable cost) TC: Toplam maliyet (Total cost)

Detaylı

A İKTİSAT KPSS-AB-PS / 2008 5. Mikroiktisadi analizde, esas olarak reel ücretlerin dikkate alınmasının en önemli nedeni aşağıdakilerden

A İKTİSAT KPSS-AB-PS / 2008 5. Mikroiktisadi analizde, esas olarak reel ücretlerin dikkate alınmasının en önemli nedeni aşağıdakilerden 1. Her arz kendi talebini yaratır. şeklindeki Say Yasasını aşağıdaki iktisatçılardan hangisi kabul etmiştir? A İKTİSAT 5. Mikroiktisadi analizde, esas olarak reel ücretlerin dikkate alınmasının en önemli

Detaylı

SAY 203 MİKRO İKTİSAT

SAY 203 MİKRO İKTİSAT SAY 203 MİKRO İKTİSAT Piyasa Dengesi YRD. DOÇ. DR. EMRE ATILGAN SAY 203 MİKRO İKTİSAT - YRD. DOÇ. DR. EMRE ATILGAN 1 PİYASA DENGESİ Bu bölümde piyasa kavramı, piyasa türleri ve piyasa mekanizmasının işleyişi

Detaylı

Öğrenim Kazanımları Bu programı başarı ile tamamlayan öğrenci;

Öğrenim Kazanımları Bu programı başarı ile tamamlayan öğrenci; Image not found http://bologna.konya.edu.tr/panel/images/pdflogo.png Ders Adı : İKTİSADA GİRİŞ I Ders No : 0020050004 Teorik : 3 Pratik : 0 Kredi : 3 ECTS : 5 Ders Bilgileri Ders Türü Öğretim Dili Öğretim

Detaylı

İşletme - Ders 1. Temel Ekonomik Kavramlar

İşletme - Ders 1. Temel Ekonomik Kavramlar İşletme - Ders 1 Temel Ekonomik Kavramlar 1.1. İhtiyaç İhtiyaç, herhangi bir şeye duyulan istektir. İhtiyaç hissi tatmin edildiği zaman haz, aksi durumda ise elem duyarız. İhtiyaçlarımız zaman boyunca

Detaylı

Piyasa, arz ve talebin karşı karşıya geldiği; satıcıların ve alıcıların karşı karşıya geldiği yerdir.

Piyasa, arz ve talebin karşı karşıya geldiği; satıcıların ve alıcıların karşı karşıya geldiği yerdir. PİYASA TÜRLERİ Piyasa, arz ve talebin karşı karşıya geldiği; satıcıların ve alıcıların karşı karşıya geldiği yerdir. TAM REKABET PİYASASI ÖZELLİLKLERİ ATOMjSİTE (MOBİLİTE)(Sınırsız sayıda alıcı ve satıcının

Detaylı

Bölüm 5 ARZ VE TALEP UYGULAMALARI

Bölüm 5 ARZ VE TALEP UYGULAMALARI Bölüm 5 ARZ VE TALEP UYGULAMALARI Neler Öğreneceğiz? Hükümet Müdahalelerinin denge Oluşumlarına Etkileri Fiyat Kontrolleri Taban ve Tavan Fiyat Uygulamaları Asgari Ücret Politikası Tarımsal Destekleme

Detaylı

TAM REKABET PİYASASINDA DENGE FİYATININ OLUŞUMU (KISMÎ DENGE)

TAM REKABET PİYASASINDA DENGE FİYATININ OLUŞUMU (KISMÎ DENGE) Ünite 10: TAM REKABET PİYASASINDA DENGE FİYATININ OLUŞUMU (KISMÎ DENGE) Tam rekabetçi bir piyasada halen çalışmakta olan firmalar kısa dönemde normal kârın üzerinde kâr elde ediyorlarsa piyasaya yeni firmalar

Detaylı

İktisada Giriş I. 17 Ekim 2016 II. Hafta

İktisada Giriş I. 17 Ekim 2016 II. Hafta İktisada Giriş I 17 Ekim 2016 II. Hafta Ordinalist Yaklaşım Fayda ölçülemez ancak kayıtsızlık eğrileri ve bütçe doğrusu yardımı ile sıralanabilir. Farksızlık eğrisi tüketiciye aynı fayda düzeyini sağlayan

Detaylı

AVRASYA ÜNİVERSİTESİ

AVRASYA ÜNİVERSİTESİ Ders Tanıtım Formu Dersin Adı Öğretim Dili Mikro İktisat Türkçe Dersin Verildiği Düzey Ön Lisans ( ) Lisans ( X) Yüksek Lisans( ) Doktora( ) Eğitim Öğretim Sistemi Örgün Öğretim ( X) Uzaktan Öğretim( )

Detaylı

Bölüm 4. İşletme Analizi, İşletmenin içinde bulunduğu mevcut durumu, sahip olduğu varlıkları ve yetenekleri belirleme sürecidir.

Bölüm 4. İşletme Analizi, İşletmenin içinde bulunduğu mevcut durumu, sahip olduğu varlıkları ve yetenekleri belirleme sürecidir. Bölüm 4 İşletme Analizi İşletme Analizi, İşletmenin içinde bulunduğu mevcut durumu, sahip olduğu varlıkları ve yetenekleri belirleme sürecidir. İşletmenin ne durumda olduğu ve nelere sahip olduğu bu analizde

Detaylı

İleri Mikro İktisadi Analiz. 2. yıl Bahar /4. yarıyıl Prof. Dr. Ertuğrul Deliktaş

İleri Mikro İktisadi Analiz. 2. yıl Bahar /4. yarıyıl Prof. Dr. Ertuğrul Deliktaş Dersin Adı Dersin Kodu Dersin Türü DERS ÖĞRETİM PLANI Dersin Seviyesi Dersin AKTS Kredisi 7 Haftalık Ders Saati 3 Haftalık Uygulama Saati - Haftalık Laboratuar Saati - Dersin Verildiği Yıl Dersin Verildiği

Detaylı

İÇİNDEKİLER BÖLÜM 1: EKONOMİ İLE İLGİLİ DÜŞÜNCELER VE TEMEL KAVRAMLAR...

İÇİNDEKİLER BÖLÜM 1: EKONOMİ İLE İLGİLİ DÜŞÜNCELER VE TEMEL KAVRAMLAR... İÇİNDEKİLER BÖLÜM 1: EKONOMİ İLE İLGİLİ DÜŞÜNCELER VE TEMEL KAVRAMLAR... 1 1.1. EKONOMİ İLE İLGİLİ DÜŞÜNCELER... 3 1.1.1. Romalıların Ekonomik Düşünceleri... 3 1.1.2. Orta Çağ da Ekonomik Düşünceler...

Detaylı

TEKELC REKABET VE OLİGOPOL PİYASALAR

TEKELC REKABET VE OLİGOPOL PİYASALAR BÖLÜM 12 TEKELC REKABET VE OLİGOPOL PİYASALAR Tekelci rekabet (Monopolistic competition) Piyasya girişin serbest olduğu ve her firmanın kendi markasını (brand) üretip sattığı, ürünün farklılaştırılmış

Detaylı

Ekonomi. Doç.Dr.Tufan BAL. 3.Bölüm: Fiyat Mekanizması: Talep, Arz ve Fiyat

Ekonomi. Doç.Dr.Tufan BAL. 3.Bölüm: Fiyat Mekanizması: Talep, Arz ve Fiyat Ekonomi 3.Bölüm: Fiyat Mekanizması: Talep, Arz ve Fiyat Doç.Dr.Tufan BAL Not:Bu sunun hazırlanmasında büyük oranda Prof.Dr.Tümay ERTEK in Temel Ekonomi kitabından faydalanılmıştır. 2 Fiyat Mekanizması:Talep,

Detaylı

Ünite 2. Kısa Dönem Üretim Maliyetleri. Finansal Ekonomi Tezsiz Yüksek Lisans Programı MAL PİYASASI. Doç. Dr. Selahattin KAYNAK

Ünite 2. Kısa Dönem Üretim Maliyetleri. Finansal Ekonomi Tezsiz Yüksek Lisans Programı MAL PİYASASI. Doç. Dr. Selahattin KAYNAK Kısa Dönem Üretim Maliyetleri Ünite 2 Finansal Ekonomi Tezsiz Yüksek Lisans Programı MAL PİYASASI Doç. Dr. Selahattin KAYNAK 1 Ünite 2 KISA DÖNEM ÜRETIM MALIYETLERI Doç. Dr. Selahattin KAYNAK İçindekiler

Detaylı

ÜNİTE 4: FAİZ ORANLARININ YAPISI

ÜNİTE 4: FAİZ ORANLARININ YAPISI ÜNİTE 4: FAİZ ORANLARININ YAPISI Faiz oranlarının yapısı; Menkul kıymetlerin sahip olduğu risk, Likidite özelliği, Vergilendirme durumu ve Vade farklarının faiz oranlarını nasıl etkilediğidir. FAİZ ORANLARININ

Detaylı

Bölüm 3. Dış Çevre Analizi GENEL ÇEVRE ANALİZİ

Bölüm 3. Dış Çevre Analizi GENEL ÇEVRE ANALİZİ Bölüm 3 Dış Çevre Analizi 1 2 GENEL ÇEVRE ANALİZİ İşlemenin uzak çevresinde bulunan unsurlar; işletmenin sektörel çevresinin bir üst sistemi içinde yer alırlar ve işletme ile doğrudan ilişki içinde bulunmamalarına

Detaylı

2009 VS 4200-1. Gayri Safi Yurt içi Hasıla hangi nitelikte bir değişkendir? ) Dışsal değişken B) Stok değişken C) Model değişken D) kım değişken E) içsel değişken iktist TEORisi 5. Kısa dönemde tam rekabet

Detaylı

Ekonomi I. Doç.Dr.Tufan BAL. 4.Bölüm: Esneklikler. Not:Bu sunun hazırlanmasında büyük oranda Prof.Dr.Tümay ERTEK in Temel Ekonomi kitabından

Ekonomi I. Doç.Dr.Tufan BAL. 4.Bölüm: Esneklikler. Not:Bu sunun hazırlanmasında büyük oranda Prof.Dr.Tümay ERTEK in Temel Ekonomi kitabından Ekonomi I 4.Bölüm: Esneklikler Doç.Dr.Tufan BAL Not:Bu sunun hazırlanmasında büyük oranda Prof.Dr.Tümay ERTEK in Temel Ekonomi kitabından faydalanılmıştır. 2 Esneklikler Daha önce talep edilen miktarı

Detaylı

2001 KPSS 1. Aşağıdakilerden hangisi A malının talep eğrisinin sola doğru kaymasına neden olur?

2001 KPSS 1. Aşağıdakilerden hangisi A malının talep eğrisinin sola doğru kaymasına neden olur? 2001 KPSS 1. Aşağıdakilerden hangisi A malının talep eğrisinin sola doğru kaymasına neden olur? A) A malını tüketen insanların sayısının artmasına yol açan bir nüfus artışı B) A normal bir mal ise, tüketici

Detaylı

ÜNİTE:1. İktisadın Temel Kavramlarına Giriş ÜNİTE:2. Arz, Talep ve Piyasa Dengesi ÜNİTE:3. Talep ve Arz Esneklikleri ve Uygulamaları ÜNİTE:4

ÜNİTE:1. İktisadın Temel Kavramlarına Giriş ÜNİTE:2. Arz, Talep ve Piyasa Dengesi ÜNİTE:3. Talep ve Arz Esneklikleri ve Uygulamaları ÜNİTE:4 ÜNİTE:1 İktisadın Temel Kavramlarına Giriş ÜNİTE:2 Arz, Talep ve Piyasa Dengesi ÜNİTE:3 Talep ve Arz Esneklikleri ve Uygulamaları ÜNİTE:4 Tüketici ve Üretici Tercihlerinin Temelleri ÜNİTE:5 Üretim ve Maliyet

Detaylı

Komisyon İKTİSAT ÇEK KOPAR YAPRAK TESTİ ISBN 978-605-364-577-1. Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir.

Komisyon İKTİSAT ÇEK KOPAR YAPRAK TESTİ ISBN 978-605-364-577-1. Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir. Komisyon İKTİSAT ÇEK KOPAR YAPRAK TESTİ ISBN 978-605-364-577-1 Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir. 2014 Pegem Akademi Bu kitabın basım, yayın ve satış hakları Pegem Akademi

Detaylı

Fiyat nedir? Müşterilerin Değer Algısı FİYATLANDIRMA 5/21/2013. Copyright 2005 Brainy Betty, Inc. 1

Fiyat nedir? Müşterilerin Değer Algısı FİYATLANDIRMA 5/21/2013. Copyright 2005 Brainy Betty, Inc. 1 Fiyat nedir? Dar anlamda, mal ya da servis için ödenen para miktarı. FİYATLANDIRMA Geniş anlamda, tüketicilerin mal ya da hizmeti kullanmak ya da sahip olmak için takas ettikleri değerlerin toplamı Copyright

Detaylı

1.BÖLÜM GENEL TANIMLAR

1.BÖLÜM GENEL TANIMLAR İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ...III İÇİNDEKİLER...V 1.BÖLÜM GENEL TANIMLAR 1.İktisat...1 2.Gereksinme...2 a)gereksinmenin Özellikleri...2 b)gereksinmenin Çeşitleri...4 3.Mal ve Hizmetler...5 4.Üretim Faktörleri...8

Detaylı

ISL 201 Pazarlama İlkeleri. Doç. Dr. Hayrettin ZENGİN

ISL 201 Pazarlama İlkeleri. Doç. Dr. Hayrettin ZENGİN ISL 201 Pazarlama İlkeleri Doç. Dr. Hayrettin ZENGİN FİYAT VE FİYATLANDIRMA Pazarlama karması bileşenlernden üçü (ürün, tutundurma ve dağıtım) tüketiciye değer ifade eden bir şeyler sunmaya çalışırken,

Detaylı

PAZARLAMA İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR

PAZARLAMA İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR Ünite 1 Yrd. Doç. Dr. Polat TUNCER Pazarlama: Müşteri talep, istek ve ihtiyaçlarını tatmin etmek için değişim yönetimini kolaylaştırmaya yönelik birtakım insan aktiviteleridir. Pazarlama: Tüketicileri

Detaylı

KAMU TERCİHİ 2 1. POLİTİK PİYASA

KAMU TERCİHİ 2 1. POLİTİK PİYASA KAMU TERCİHİ 2 1. POLİTİK PİYASA 2 1.1. POLİTİKACI VE SEÇMENLERİN DAVRANIŞI 3 1.1.1. Kamu Malları 3 1.1.2. Dışsallıklar 3 1.2. ÇIKAR GRUPLARI VE YENİDEN BÖLÜŞÜM 4 1.2.1. Ortanca Seçmen Kuramı 4 1.3. GELİRİN

Detaylı

Elektrik sektöründe serbestleşme süreci üzerine gözlemler: Bir kısa dönem analizi

Elektrik sektöründe serbestleşme süreci üzerine gözlemler: Bir kısa dönem analizi Elektrik sektöründe serbestleşme süreci üzerine gözlemler: Bir kısa dönem analizi İzak Atiyas, Sabancı Üniversitesi Elektrik Enerjisi Stratejisi Değerlendirmeleri Konferansı 22 Mayıs 2008, İstanbul Temel

Detaylı

ELEKTRONİK TİCARET (E-TİCARET) NEDIR? Ticaret Nedir?

ELEKTRONİK TİCARET (E-TİCARET) NEDIR? Ticaret Nedir? DERS NOTU - 1 ELEKTRONİK TİCARET (E-TİCARET) NEDIR? Ticaret Nedir? Ticaret ifadesi kavramsal olarak mal veya hizmetin satın alınması ve satılması işlemlerini kapsamaktadır. Bu sürecin elektronik ortamda

Detaylı

FİRMA DENGESİ VE KAR MAKSİMİZASYONU KOŞULU

FİRMA DENGESİ VE KAR MAKSİMİZASYONU KOŞULU FİRMA DENGESİ VE KAR MAKSİMİZASYONU KOŞULU 1. FİRMA DENGESİNDE AMAÇ Satış miktarını en yüksek düzeye çıkarma, ortaklarına yeterli gelir sağlama, piyasada isim yapma, firmayı mümkün olduğu kadar büyütme,

Detaylı

İÇİNDEKİLER BİRİNCİ BÖLÜM EKONOMİ İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR

İÇİNDEKİLER BİRİNCİ BÖLÜM EKONOMİ İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR İÇİNDEKİLER BİRİNCİ BÖLÜM EKONOMİ İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR 1.1 Ekonomi... 1 1.2 Gereksinme(ihtiyaç)... 1 1.3 Mal ve hizmet... 2 1.4 Fayda... 3 1.5 Gelir... 4 1.6 Tüketim... 4 1.7 Üretim... 5 1.8 Üretim

Detaylı

ÜNİTE:1. Reklam Nedir? ÜNİTE:2. Bütünleşik Pazarlama İletişimi ve Reklam ÜNİTE:3. Reklamın İletişim Etkileri ÜNİTE:4. Reklamcılık Sektörü ve Kurumlar

ÜNİTE:1. Reklam Nedir? ÜNİTE:2. Bütünleşik Pazarlama İletişimi ve Reklam ÜNİTE:3. Reklamın İletişim Etkileri ÜNİTE:4. Reklamcılık Sektörü ve Kurumlar ÜNİTE:1 Reklam Nedir? ÜNİTE:2 Bütünleşik Pazarlama İletişimi ve Reklam ÜNİTE:3 Reklamın İletişim Etkileri ÜNİTE:4 1 Reklamcılık Sektörü ve Kurumlar ÜNİTE:5 Reklam ve Tüketiciler ÜNİTE:6 Reklam Planlama

Detaylı

EKONOMİK SÜREÇ İÇİNDE DEVLETİN FONKSİYONLARI KAMU HİZMETLERİ DIŞSALLIKLAR KAMU HARCAMALARININ ARTIŞINA YÖNELİK GÖRÜŞLER

EKONOMİK SÜREÇ İÇİNDE DEVLETİN FONKSİYONLARI KAMU HİZMETLERİ DIŞSALLIKLAR KAMU HARCAMALARININ ARTIŞINA YÖNELİK GÖRÜŞLER 4.bölüm EKONOMİK SÜREÇ İÇİNDE DEVLETİN FONKSİYONLARI KAMU HİZMETLERİ DIŞSALLIKLAR KAMU HARCAMALARININ ARTIŞINA YÖNELİK GÖRÜŞLER EKONOMİK SÜREÇ İÇİNDE DEVLETİN FONKSİYONLARI 1.Kaynak Dağılımında Etkinlik:

Detaylı

ÜNİTE. İKTİSADA GİRİŞ Doç.Dr.E.Muhsin DOĞAN İÇİNDEKİLER HEDEFLER MAL VE HİZMET PİYASALARI

ÜNİTE. İKTİSADA GİRİŞ Doç.Dr.E.Muhsin DOĞAN İÇİNDEKİLER HEDEFLER MAL VE HİZMET PİYASALARI HEDEFLER İÇİNDEKİLER MAL VE HİZMET PİYASALARI Tam Rekabet Kısa dönemde firma dengesi Uzun dönemde firma dengesi Monopol Piyasalar Monopollü Rekabet Piyasaları Oligopol Piyasa Yapısı ve Özellikleri Oligopol

Detaylı

Ürün Fiyatlandırılması

Ürün Fiyatlandırılması Ürün Fiyatlandırılması Ürünümüzün üretilmesi ve paketlenmesi kararı verilirken karşımıza çıkacak satış fiyatı için: Sabit masraflar, form masrafları, değişken masraflar, giderler, kâr göz önünde bulundurulur.

Detaylı

E-Ticaretin özelliklerini ve araçlarını tanımlayabileceksiniz. E-Ticaretin yararlarını karşılaştırabileceksiniz.

E-Ticaretin özelliklerini ve araçlarını tanımlayabileceksiniz. E-Ticaretin yararlarını karşılaştırabileceksiniz. Mehmet Can HANAYLI Sanal ortamda hukuksal kurallara uyarak e-ticaret yapabileceksiniz. E-Ticaretin özelliklerini ve araçlarını tanımlayabileceksiniz. E-Ticaretin yararlarını karşılaştırabileceksiniz. E-Ticarette

Detaylı

İÇİNDEKİLER Sayfa ÖNSÖZ... v İÇİNDEKİLER... vi GENEL EKONOMİ 1. Ekonominin Tanımı ve Kapsamı... 1 1.1. Ekonomide Kıtlık ve Tercih... 1 1.2.

İÇİNDEKİLER Sayfa ÖNSÖZ... v İÇİNDEKİLER... vi GENEL EKONOMİ 1. Ekonominin Tanımı ve Kapsamı... 1 1.1. Ekonomide Kıtlık ve Tercih... 1 1.2. İÇİNDEKİLER Sayfa ÖNSÖZ... v İÇİNDEKİLER... vi GENEL EKONOMİ 1. Ekonominin Tanımı ve Kapsamı... 1 1.1. Ekonomide Kıtlık ve Tercih... 1 1.2. Ekonominin Tanımı... 3 1.3. Ekonomi Biliminde Yöntem... 4 1.4.

Detaylı

1. Kısa Dönemde Maliyetler

1. Kısa Dönemde Maliyetler DERS NOTU 05 MALİYET TEORİSİ: KISA VE UZUN DÖNEM Bugünki dersin işleniş planı: 1. Kısa Dönemde Maliyetler... 1 2. Kâr Maksimizasyonu (Bütün Piyasalar İçin)... 9 3. Kâr Maksimizasyonu (Tam Rekabet Piyasası

Detaylı

SORU SETİ 2 TOPLAM HARCAMALAR VE DENGE ÇIKTI

SORU SETİ 2 TOPLAM HARCAMALAR VE DENGE ÇIKTI SORU SETİ 2 TOPLAM HARCAMALAR VE DENGE ÇIKTI Problem 1 (KMS-2001) Bir ekonomiyle ilgili olarak aşağıdaki bilgiler verilmiştir: Y net milli geliri, Ca tüketimi, In net yatırımı, Xn net ihracatı, G hükümet

Detaylı