KURAKLIK VE TÜRKİYE. Levent Kurnaz

Transkript

1 IPM MERCATOR POLİTİKA NOTU KURAKLIK VE TÜRKİYE Levent Kurnaz Kuraklığın temel sebebi ilgili bölgenin normalden daha uzun süre az yağış almasıdır. Bunu artan sıcaklık ve azalan nemle birleştirdiğimizde meteorolojik kuraklık ortaya çıkar. Tarımda sulama suyu ve toprağın nemi yeterli olmadığı zamanlarda bu kuraklık tarımsal kuraklığa da dönebilir. Bununla eş zamanlı olarak nehir akışlarında ve yeraltı sularındaki azalma da hidrolojik kuraklığı oluşturur. Türkiye, döneminde ciddi bir meteorolojik kuraklık yaşamaktadır. Özellikle son günlerde tanık olduğumuz kuraklık, kış yağışlarındaki ciddiazalmayla meteorolojik kuraklıktan tarımsal ve hidrolojik kuraklığa doğru evrilmektedir. Ülkemizde meteorolojik kuraklıkların sıklığının ve şiddetinin artmasının arkasında küresel iklim örüntülerindeki değişiklik yatmaktadır ve bu değişikliklerin ileride, kuraklığı günlük hayatımızın olağan bir parçası haline getirmesi beklenmektedir. Dolayısıyla Türkiye nin, içme suyu ihtiyacını planlaması ve bunun yanında hidroelektrik enerji ihtiyacını sürdürülebilir alternatiflere dayandırması ve tarımsal su kullanım yöntemlerini kuraklığın gereklerine uygun hale getirmesi gerekir. Mart 2014 İLETİŞİM İstanbul Politikalar Merkezi Bankalar Caddesi Minerva Han No: 2 Kat: Karakoy İstanbul T ipc@sabanciuniv.edu, ipc.sabanciuniv.edu

2

3 IPC MERCATOR POLİTİKA NOTU KURAKLIK VE TÜRKİYE Levent Kurnaz* *Levent Kurnaz, Boğaziçi Üniversitesi Öğretim Üyesi ve İstanbul Politikalar Merkezi, Sabancı Üniversitesi Mercator- İPM Araştırmacısıdır. Bu makalede belirtilen görüşler yazara aittir ve İPM nin resmi duruşunu yansıtmaz.

4 Kurnaz, Levent. Kuraklık ve Türkiye / Levent Kurnaz; editör Çiğdem Tongal. Istanbul: Sabanci University Istanbul Policy Center; Essen: Stiftung Mercator Initiative, [iv], 7 p.; 30 cm. (Sabanci University Istanbul Policy Center; Stiftung Mercator Initiative) ISBN xxxxxxxx 1. Turkey Foreign relations Somalia. 2. Somalia Foreign relations Turkey. 3. Somalia History. I. Woods, Auveen. II. Tongal, Çiğdem. III. Sabanci University Istanbul Policy Center. IV. Stiftung Mercator Initiative.??? Bu kısım degisecek JZ1649.A57 S Bu kısım degisecek Kapak Tasarımı: MYRA; Uygulama: grafikasu 1. Baskı: 2014 Basan:??? ISBN xxxxxxxx İstanbul Politikalar Merkezi Bankalar Caddesi Minerva Han No: 2 Kat: Karakoy İstanbul T ipc@sabanciuniv.edu ipc.sabanciuniv.edu

5

6

7 MART 2014 IPM-MERCATOR POLİTİKA NOTU Kuraklık Nedir? İklim değişikliği alanında aktif olarak araştırma yapan bilim insanları hükümet yetkilileriyle birlikte, Birleşmiş Milletler çatısı altında Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli'ni (IPCC) oluştururlar. İklim değişikliğinin dünya gündemine oturduğu 1990'lardan bu yana IPCC, yayınlanan tüm bilimsel çalışmaları tarayarak iklim değişikliğinin vardığı nokta konusunda kamuoyunu bilgilendiren raporlar hazırlar. İklim değişikliğinin fiziksel temelleri ve etkileri üzerine Eylül 2013'te yayınlanan son rapor, Akdeniz Havzası nda ve Türkiye'de beklenen değişiklikler konusunda ürkütücü sonuçlara varmamıza neden oluyor. Bunların başında bölgemizde yaşanan ve ileride de yaşanması beklenen kuraklık sorunu geliyor. Kuraklık, yağış tutarı normal düzeyinin oldukça altında olduğunda ortaya çıkan, arazi kaynakları ve üretim sistemlerini olumsuz biçimde etkileyerek ciddi hidrolojik dengesizliklere yol açan doğal oluşumlu bir olay olarak tanımlanır.[1] Kuraklığı ölçebilmek için dört ana yaklaşım kullanılabilir: Meteorolojik, tarımsal, hidrolojik ve sosyoekonomik kuraklık. Sosyoekonomik kuraklık diğer üç yaklaşımdan farklı olarak ölçülebilir fiziksel bir olguyu değil kuraklığın sosyoekonomik sistemlere etkisini inceler. Meteorolojik kuraklık iki ana olgu çerçevesinde gelişir. Bunların ilki doğal olarak beklenen yağış örüntüsündeki değişim, yani bir bölgenin normalden uzun bir süre ortalamaların altında yağış almasıdır. Normalin altındaki ortalama yağış miktarı akarsu akışlarının ve yeraltı sularının seviyesinin azalmasına yol açtığı gibi toprağın nemliliğinde de düşüşe sebep olur. Meteorolojik kuraklığı oluşturan diğer olgular ise yüksek sıcaklıklar, hızını artıran rüzgar, düşük atmosferik nem miktarı ve az bulutlulukla birlikte artan buharlaşmadır. Yani bir yandan yağış miktarının azalması, diğer yandan artan sıcaklık ve azalan nemden dolayı zaten azalmış olan suyun da kaybı meteorolojik kuraklığın ana sebepleridir. Ancak toprağın, içindeki nemi kaybetmesi ve tarımın etkilenmesi meteorolojik kuraklıktan daha uzun bir zamanı kapsayan, bölgenin yağış ve sıcaklık örüntüsündeki değişiklikle mümkündür. Yani, havadaki nem ve toprağın aldığı yağış azalsa bile toprağın içindeki su miktarı hemen azalmaz. Bu sebepten dolayı tarımsal kuraklık genelde uzun süren meteorolojik kuraklığın ardından ortaya çıkar ve tarımdan elde edilen ürün miktarında ciddi azalmalara yol açabilir. İnsanların, tarım ve enerji üretimi gibi faaliyetleri nedeniyle suya olan ihtiyaçları dönemsel farklılıklar gösterdiğinden meteorolojik kuraklık ile nehirlerin akış miktarı, bunun yanısıra barajların, göllerin ve yer altı sularının seviyelerindeki düşüş olarak tanımladığımız hidrolojik kuraklık eş zamanlı olmayabilir. Yani, suyu ne zaman kullandığımızı biz belirlediğimiz için su girdisinin azaldığı zamanla bizim suya ihtiyacımız olup da eksikliğini fark ettiğimiz zaman değişik olabilir. Kuraklığın bir yandan tarıma ve canlılara, diğer yandan da su kaynaklarına ve dolayısıyla da bu kaynaklardan faydalanması gereken endüstrilere etkisi de sosyoekonomik kuraklığı oluşturur. Bu bağlamda kuraklığın ekonomik, sosyal ve çevresel etkilerini bir bütünlük içerisinde ele alarak incelemek gerekir.[2] Ülkemizdeki Kuraklık Olayları Son 40 yılda ülkemizde yağışın daha sık görüldüğü kış mevsimi ve yıllık yağış değişimleri dikkate alındığında, kuraklık olaylarının en şiddetli ve geniş yayılım göstermiş olanlarının, , , , 1996, 2001 ve yıllarında meydana geldiği görülür. [3-12] Bu kuraklık olaylarının uzun süreli olanları meteorolojik kuraklık olarak başlayıp daha sonra tarımsal ve hidrolojik kuraklık halini de almıştır. Son olarak Kasım/Aralık 2006 dan başlayarak Aralık 2008 e 1

8 2

9 MART 2014 IPM-MERCATOR POLİTİKA NOTU kadar süren kuraklık döneminde, özellikle sonbahar ve kış aylarında yağış Türkiye nin birçok yöresinde uzun süreli ortalamaların altında kalmıştır. [13] Bu durum ise, o dönemde yeni bir meteorolojik kuraklık olayları dizisinin yaşanmasına ve bunlara bağlı olarak da tarımsal, hidrolojik ve sosyoekonomik kuraklıkların (ör. sırasıyla, tarımsal ürün kayıpları, yer altı ve yer üstü su kaynaklarının zayıflaması ve yetersizliği, İstanbul ve özellikle Ankara gibi bazı büyük kentlerde içme suyu sıkıntısı ve su kesintilerinin yaşanması, vb.) oluşmasına neden olmuştur döneminde oluşan bu kuraklık olayları, Türkiye nin özellikle Marmara, Ege, İç Anadolu ve Akdeniz bölgelerinde etkisini göstermiştir. Büyük kentlerde yaşanan bu su sıkıntısı Melen ve Kızılırmak gibi su kaynaklarından su aktarımı yapılarak aşılmaya çalışılmıştır. Kuraklığı bilimsel olarak ele almak için akla gelen en basit yöntem yağış toplamlarındaki ve yağışlı gün sayılarındaki azalmayı incelemektir. Ancak farklı kuraklık olaylarını belirlemek, nitelendirmek ve izlemek amacıyla değişik kuraklık indisleri ve yöntemleri de kullanılır. Kuraklık indislerinin bazıları, yağış dizilerine dayanır ve meteorolojik kuraklıklarla ilgiliyken, bazıları ise hidrolojik ya da tarımsal kuraklıkları ve kentsel su sağlama sistemlerindeki su açıklarını tanımlamaya yöneliktir. Bunlardan, Standartlaştırılmış Yağış İndisi (SPI), Normalleştirilmiş Yağış Anomali İndisi (NPAI), Palmer Kuraklık Şiddet İndisi (PDSI) ve onda birler (desiller) günümüzde dünyada en yaygın olarak uygulanan kuraklık indislerindendir. [13] Şekil 1'de değiştirilmiş Standartlaştırılmış Yağış İndisi (MSPI) yöntemi [10] kullanılarak Kasım/Aralık 2006-Aralık 2008 döneminde gözlenen kuraklık boyunca elde edilen kuraklık şiddetleri ve etkilenen kurak bölgelerin dağılımını görüyoruz. Bu grafiğin özellikle sonbahar, kış ve ilkbahar yağışlarını alan batı ve güney bölgelerinde ve bu bölgelere kuzeyden komşu karasal iç bölgelerde egemen olan uzun süreli ve şiddetli kuraklık olaylarını açık bir biçimde betimlemesi dikkat çekicidir. [7] Ancak ülkemiz açısından belki de daha önemli olan vurgu Aralık 2008 tarihinden önceki 360 aya ait MSPI değerleri de (Şekil 1d), geçen 30 yıllık dönemde genel olarak Türkiye nin Akdeniz yağış rejiminin etkili olduğu batı ve güney bölgelerinde bir kuraklaşma eğiliminin egemen olduğunu gösterir. Şekil 1: Aralık aylık (a), Aralık aylık (b), Aralık aylık (c) ve Aralık yıllık (360 ay) (d) değiştirilmiş SPI (MSPI) değerlerine göre, çeşitli kuraklık (nemlilik) koşullarının Türkiye üzerindeki alansal dağılış desenleri. [7] Bölgemizdeki Kuraklığın Nedenleri? Güneşten gelen enerji dünyanın her bölgesine eşit olarak dağılmaz. Bu enerji ekvator kuşağını çok daha fazla, kutupları ise çok daha az ısıtır. Buna bağlı olarak da ekvatorda ısınan hava yükselir ve burada bir alçak basınç bölgesi oluşur. Tam tersine soğuyan hava kutuplarda aşağıya doğru çöktüğü için buralar birer yüksek basınç bölgesidir. Ancak, ekvatorda yükselen hava kutuplara doğru hareket etse de dünyanın hızlı dönmesinden dolayı kutuplara ulaşamadan Kuzey ve Güney Yarım Kürede 30 o enlemi civarında aşağıya doğru çöker ve bu enlemler bir yüksek basınç bandı oluşturur (Şekil 2). Eğitim sistemimiz içerisinde bu yüksek basınç bandına ve sebeplerine fazla değinilmemiş olsa da bunun sonucu olan kurak bölgelerin ve çöllerin varlığı çok daha kolaylıkla bilinebilir. Atmosferdeki 3

10 bu hareketten dolayı Arabistan yarımadasının orta enlemleri, Afrika'nın Sahra bölgesi, Namibya ve Güney Afrika'nın kuzeyi, ABD'de Arizona ve New Meksiko eyaletleri ve Avustralya'nın orta bölgeleri dünyada en çok bilinen çöller arasında yer almaktadır. Şekil 2: Dünyanın atmosferindeki ana hava akımları (Wikimedia Commons) Ülkemiz ve ülkemizin de içinde yer aldığı Akdeniz Bölgesi açısından iklim değişikliğinin belki de en önemli sonucu 30 o enlemi civarındaki bu yüksek basınç bandının dünyanın ortalama sıcaklığının artmasıyla daha kuzeye doğru kaymasıdır (Kuzey Yarım Kürede). [14-17] Bunun ülkemiz açısından anlamı açıktır. Orta, güney ve güneydoğu bölgelerimiz şu an için bile yarı kurak iklim kuşağı içerisinde ve çölleşme riski ile karşı karşıya bulunmaktadır. Yakın gelecekte etkisini daha da artıracak olan iklim değişikliği ülkemizin güney yarısının iklimini güney komşularımız Suriye ve Irak benzeri bir iklime çevirecek, orta ve kuzey bölgelerimiz de şu an güney bölgelerimizdeki iklim yapısı ile karşı karşıya kalacaklardır. Bunun ülkemiz için anlamı tüm bölgelerimizde kuraklık ve çölleşme riskinin artacak olmasıdır. Avrupa'ya gelen yağışın en önemli kaynağı Atlantik Okyanusu'ndan kıtaya doğru esen ve nem taşıyan rüzgarlardır. Batıdan esen bu rüzgarların yönünü ve şiddetini daima İzlanda üzerinde bulunan bir alçak basınç merkezi ile daima Azorlar üzerinde bulunan bir yüksek basınç merkezi belirler. Bu sistemlerin yerleri ve birbirlerine göre şiddetleri periyodik olmayan bir şekilde seneden seneye değişir. Biz bu değişikliğe Kuzey Atlantik Salınımı (North Atlantic Oscillation [NAO]) diyoruz. Kuzey Atlantik Salınımı'nın pozitif evresinde, yani Azorlar üzerindeki yüksek basınç merkezi daha kuvvetlendiğinde Atlantik Okyanusu'ndan gelen rüzgarlar yağış bırakacak olan nemi Avrupa'nın kuzey ve batı kesimlerine doğru yönlendirirler. (Şekil 3a) Tam tersinde ise rüzgarlar Akdeniz üzerinden Türkiye'ye ulaşarak ülkemizde yağışın artmasına neden olurlar. (Şekil 3b) Bu nedenle Türkiye deki şiddetli ve geniş alanlı kış kuraklıklarının önemli bir bölümü NAO değişkenliğinin kuvvetli pozitif indis evrelerine karşılık gelir. [8, 9, 13] Sera gazlarındaki artışa paralel olarak etkisini artıran iklim değişikliğinin önemli etkilerinden birinin NAO indisinin pozitif dönemlerini uzatacağı ve şiddetini de arttıracağı yönündedir. [18] Buna bağlı olarak NAO indisinin pozitif dönemlerinin uzamasının ve şiddetini artırmasının da Akdeniz bölgesinde görülen yağışların şiddetini azaltacağı öngörülmektedir. [19] Şekil 3: Kuzey Atlantik Salınımının (a) pozitif (b) negatif evresi. 4

11 Kuraklığı Türkiye de kuraklığından sonraki dönemde görülen ortalamadan daha yağışlı koşullar ülkemizde kuraklığa hazırlık açısından bir zaafa düşülmesine yol açmıştır. Yukarıda açıklanan sebeplerden dolayı artık ülkemizde yağışlı seneler değil, kurak seneler normal olarak alınmaya başlanmalıdır. Bunu kanıtlayacak şekilde 2012 yılında karasal İç Anadolu ve Doğu Anadolu nun bazı bölümlerinde yeniden etkili olmaya başlayan meteorolojik kuraklıklar, Akdeniz ikliminin doğasından beklenen yaz kuraklığıyla da birleşerek 2013 yılında Türkiye nin büyük bölümünde ortadan olağanüstü kurağa kadar değişen şiddette kuraklık görülmesine yol açmıştır. (Şekil 4 ve 5) [13] 1 Ekim Ocak 2014 tarihleri arasında Türkiye geneli için hesaplanan kümülatif yağış tutarı, uzun yıllar ortalamasına göre %37,0 ve 2013 yılına göre de %47,4 oranında azalmıştır. [13] Şekil 5'te 2012 yılında karasal İç Anadolu ve Doğu Anadolu bölgelerinde başlayan kuraklığın 2013 yılında Orta ve Doğu Akdeniz, Doğu Marmara ve Orta Karadeniz bölümleri de dahil olmak üzere Türkiye nin büyük bölümüne yayıldığı görülmektedir. Şekil 4: 01 Ekim Ocak 2014 tarihleri arasında Türkiye geneli için hesaplanan toplam yağış tutarının uzun yıllar ortalaması ve 2013 yılı tutarlarıyla karşılaştırılması. [13] Şekil 5: Standartlaştırılmış Yağış İndisi (SPI) (a, c ve e haritaları) ve Normal Yağışın Yüzdesi (b, d ve f haritaları) yöntemlerine göre, 2013 yılında, 3 aylık (Ekim 2013-Aralık 2013), 9 aylık (Nisan 2013-Aralık 2013) ve 12 aylık (Ocak 2013-Aralık 2013) dönemleri için hesaplanan kuraklık/nemlilik koşullarının (uzun süreli ortalama ya da normal yağış tutarına göre daha yüksek ya da daha düşük yağış anomalileri) Türkiye üzerindeki alansal dağılış desenleri. [13] 2012 yılında başlayan meteorolojik kuraklık artık içme suyu kaynaklarını, tarımsal sulamayı ve enerji üretimi amaçlı diğer hidrolojik sistemleri etkilemeye başlamıştır. Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğünün verilerine göre Ocak 2014 itibarıyla dört büyük ilimize (İstanbul, Ankara, İzmir ve Bursa) içme suyu sağlayan barajlarda 2013 yılının aynı dönemine oranla % 12 daha az su birikmiştir. Bu şehirlerden sadece İzmir'in barajlarındaki doluluk oranı 2013 yılı Ocak ayı değerlerinin üzerindedir. İstanbul'daki barajların doluluk oranı bir sene öncesine oranla yarıya düşmüştür. [13] Gene DSİ Genel Müdürlüğünün verilerine göre, Ocak 2014 itibariyle işletmede olan 88 adet enerji amaçlı barajda doluluk oranı %44,6 düzeyindedir. 18 havzadaki bu barajların 14 havzadaki doluluk oranları 2013 yılı düzeyinin altında kalmaktadır. İşletmede olan 204 adet sulama amaçlı barajda doluluk oranı da %45,5 düzeyindedir. Burada da 23 havzadan 5

12 KURAKLIK VE TÜRKİYE MART tanesinde doluluk oranları bir önceki seneye göre azalmış bulunmaktadır. [13] Özellikle Doğu Akdeniz, Batı Akdeniz, Antalya, Seyhan ve Marmara havzalarındaki enerji barajlarında doluluk oranı geçen yıla göre yaklaşık % 60 oranında azdır. Bu durum bu havzalarda rezervuara giren akımlardaki, yani geneli anlamında bu bölgeye düşen yağıştaki azalmanın bir sonucudur. İklim Değişikliğinin Etkileri Ancak unutulmaması gereken önemli nokta iklim değişikliği nedeniyle ülkemizin de içinde bulunduğu Akdeniz havzasının her geçen gün daha da kuraklaşmaya müsait olduğudur. İklim değişikliğinin sonucu olarak bölgemizde sıcaklıkların artması beklenmektedir yılları arasındaki ortalama sıcaklıklarla kıyaslandığında döneminde bu sıcaklık artışı IPCC RCP 8.5 senaryosuna göre (özellikle yaz mevsiminde ve ülkemizin Güneydoğu Anadolu bölgesinde) 2 o C'yi bulması beklenmektedir. (Şekil 6) benzeştirmede, Türkiye de yılları arasında dönemi klimatolojisine göre yağış değişiminin kış ve ilkbahar mevsimi için ülkenin güneyinde 2 mm/gün kadar azalması (negatif sapma), tersine, sonbahar mevsiminde batısında ve kış mevsiminde kuzeydoğusunda ise 0,8 mm/ gün artması (pozitif sapma) beklenmektedir. Buna karşın, yaz mevsiminde yağışların negatif yönde çok az değişeceği, ilkbahar ve sonbaharda ise kış mevsimindeki eğilimin daha zayıf süreceği görülür. (Şekil 7) Şekil 7. Küresel iklim modeli MPI-ESM-MR (Max- Plack Institute) RCP 8.5 salım senaryosu çıktıları kullanılarak bölgesel iklim modeli RegCM in referans dönemi klimatolojisine göre gelecek dönemi (a) kış, (b) ilkbahar, (c) yaz ve (d) sonbahar mevsimleri için kestirilen toplam yağış tutarlarındaki değişikliklerinin Türkiye ve yakın çevresi üzerindeki coğrafi dağılış desenleri. Görüldüğü gibi yakın gelecekte ülkemizde hem meteorolojik kuraklıkların görülmesi, hem de bu kuraklıkların tarımsal ve hidrolojik kuraklıklara dönüşmesi riski artmaktadır. Şekil 6. Küresel iklim modeli MPI-ESM-MR (Max- Plack Institute) RCP 8.5 salım senaryosu çıktıları kullanılarak bölgesel iklim modeli RegCM in referans dönemi klimatolojisine göre gelecek dönemi (a) kış, (b) ilkbahar, (c) yaz ve (d) sonbahar mevsimleri için kestirilen ortalama hava sıcaklıklarındaki değişikliklerinin Türkiye ve yakın çevresi üzerindeki coğrafi dağılış desenleri. Toplam yağış kestirimlerini incelediğimizde, MPI- ESM-MR (Max-Plack Institute) iklim modeli ve RCP 8.5 salım senaryosu kullanılarak yapılan Tarımsal kuraklık açısından önemli bir belirleyici olan sürüm derinliğindeki toprak nemine baktığımızda (Şekil 8) tohumların suya en fazla ihtiyaç duydukları filizlenme döneminde ülkemizin büyük bölümünde toprak neminin azalmakta olduğu görülmektedir. Toprak nemindeki bu azalmanın doğal sonucu tarımı yağışlarla birlikte sulama ile sürdürmektir. Ancak yukarıda da gördüğümüz gibi meteorolojik kuraklık hem tarımsal amaçla kullanılan barajlardaki su miktarını azaltmakta hem de terleme ve buharlaşma yoluyla toprağın ve 6

13 MART 2014 IPM-MERCATOR POLİTİKA NOTU bitkilerin su kaybını hızlandırmaktadır. Bu koşullar altında ülkemizi gelecek 30 yılda tarım açısından zor günler beklemektedir. Tarımda karşılaşmamız kuvvetle olası olan bu problemden en az hasarla kurtulabilmemizin tek yolu tarımda su kullanımının en kısa zamanda kontrol altına alınmasıdır. Her yıl ülkemizin tatlı su kaynaklarının yaklaşık % 70'i sulamalı tarımda kullanılmaktadır. Bu kullanımın önemli bir kısmı da suyu tarlalara serbestçe salarak yapılmaktadır. Suyu tarlalara taşıyan kanallardaki kayıp ve tarlalara salınan suyun buharlaşması düşünüldüğünde, tatlı su rezervlerimizin önemli bir kısmının bu şekilde boşa harcandığı görülmektedir. Burada acilen alınması gereken iki önlem vardır. Öncelikle tarıma su sağlanırken yaşanan kayıpların kapalı taşıma sistemlerine geçilerek en aza indirilmesidir. İkinci olarak, efektif sulama yöntemlerinin kullanılması yoluyla su israfının önlenmesi gerekmektedir. Buralardaki verimin belirlenebilmesi için de öncelikle suyumuzu ölçebilmemiz gerekmektedir. Bu ölçümlerin ileride su kullanımına kısıtlamalar getirebileceği kaygısı çiftçilerin bu tür ölçümlere karşı çıkmalarına yol açmaktadır. Tarımda kullanılan suyu ölçemememiz, verim ve verim artışını da benzer şekilde hesaplamamızı imkansız kılmaktadır. Sistemde iyileştirme yapabilmenin başlangıç noktası, şu anda bulunduğumuz noktanın doğru belirlenmesi ve gelecekte atacağımız adımların da ölçülebilir olmasıdır. İnsanlık tarım yapmaya binlerce yıl önce yaşadığımız bu topraklarda başladı. Fakat şimdiye kadar su kıtlığı fazla olmadığından çoğunlukla yağmur ve az da olsa sulamayla tarım gerçekleşebiliyordu. Günümüzün ekonomik koşulları, nüfus artışı ve iklim değişikliği binlerce yıldır sürdürdüğümüz tarım tarzının uzun süre devam etmesine imkan tanımamaktadır. Dolayısıyla acilen yeni tarım sistemlerini oluşturmalı ve tarımı bu kurak dünyaya göre düzenlemeliyiz. Şekil 8. Küresel iklim modeli MPI-ESM-MR (Max- Plack Institute) RCP8.5 salım senaryosu çıktıları kullanılarak bölgesel iklim modeli RegCM in referans dönemi klimatolojisine göre gelecek dönemi (a) kış, (b) ilkbahar, (c) yaz ve (d) sonbahar mevsimleri için kestirilen sürüm derinliği toprak nemi tutarlarındaki değişikliklerinin Türkiye ve yakın çevresi üzerindeki coğrafi dağılış desenleri Sonuç Yukarıda açıkladığımız gibi çeşitli meteorolojik veriler ve hesaplanan kuraklık indisleri Türkiye nin den sonra döneminde de ciddi bir meteorolojik kuraklık yaşadığını göstermektedir. Son dönemde yaşamakta olduğumuz kuraklık kış yağışlarının önemli ölçüde azalmasıyla meteorolojik kuraklıktan tarımsal ve hidrolojik kuraklığa da doğru evrilmektedir. Yakın gelecekte iklim değişikliği ile birlikte bu kuraklıkların uzun dönemlerde tekrarlanan bir doğa olayı olmaktan çıkarak gündelik yaşamımızın bir parçası haline gelmesi beklenmektedir. Dolayısıyla, ülkemizin içme suyu ihtiyacını planlamanın yanı sıra hidroelektrik enerji ihtiyacını azalan yağışlara göre alternatif enerji üretim sistemlerine kaydırması ve tarımsal su kullanımını da kuraklığın gereklerine uygun hale getirmesi gerekmektedir. 7

14 KURAKLIK VE TÜRKİYE MART 2014 END NOTES 1 Türkeş, M Klimatoloji ve Meteoroloji. Kriter Yayınevi, İstanbul. 2 Wilhite, D.A. ve M.H. Glantz Understanding the Drought Phenomenon: The Role of Definitions. Water International 10(3): Türkeş, M Influence of geopotential heights, cyclone frequency and southern oscillation on rainfall variations in Turkey. International Journal of Climatology18: Türkeş, M Vulnerability of Turkey to desertification with respect to precipitation and aridity conditions. Turkish Journal of Engineering and Environmental Science 23: Türkeş, M Akhisar ve Manisa yörelerinin yağış ve kuraklık indisi dizilerindeki değişimlerin hidroklimatolojik ve zaman dizisi çözümlemesi ve sonuçların çölleşme açısından coğrafi bireşimi. Coğrafi Bilimler Dergisi 9: Türkeş, M Kuraklık, çölleşme ve Birleşmiş Milletler Çölleşme ile Savaşım Sözleşmesi nin ayrıntılı bir çözümlemesi. Marmara Avrupa Araştırmaları Dergisi,Çevre Özel Sayısı 20: Türkeş, M Küresel İklim Değişikliği ve Çölleşme. İçinde: Günümüz Dünya Sorunları Disiplinlerarası Bir Yaklaşım (ed. N. Özgen), s Eğiten Kitap: Ankara. 8 Türkeş, M. ve Erlat, E Precipitation changes and variability in Turkey linked to the North Atlantic Oscillation during the period International Journal of Climatology 23: Türkeş, M. ve Erlat, E Climatological responses of winter precipitation in Turkey to variability of the North Atlantic Oscillation during the period Theoretical and Applied Climatology 81: over Turkey. International Journal of Climatology 29: Türkeş, M., Koç, T. ve Sarış, F Spatiotemporal variability of precipitation total series over Turkey. International Journal of Climatology 29: Türkeş, M., Akgündüz, A.S. ve Demirörs, Z Palmer Kuraklık İndisi ne göre İç Anadolu Bölgesi nin Konya Bölümü ndeki kurak dönemler ve kuraklık şiddeti. Coğrafi Bilimler Dergisi 7: Türkeş, M. ve Yıldız, D Türkiye'de Hidroelektrik Santrallerin Geleceği. 14 Quan, X.-W., Diaz, H. F. ve Hoerling, M. P Changes in the Tropical Hadley Cell since The Hadley Circulation: Present, Past, and Future. Advances in Global Change Research Frierson, D. M. W., Lu, J. ve Chen, G Width of the Hadley cell in simple and comprehensive general circulation models. Geophysical Research Letters 34: L Seidel, D. J., Fu, Q., Randel, W. J. ve Reichler, T. J Widening of the tropical belt in a changing climate. Nature Geoscience 1: Johanson, C. M. ve Fu, Q Hadley Cell Widening: Model Simulations versus Observations. Journal of Climate 22: Visbeck, M. H., Hurrell, J. W., Polvani, L. ve Cullen, H. M The North Atlantic Oscillation: Past, present, and future. Proc. Natl. Acad. Sci. 98: Krichak, S. O., Breitgand, J. S., Gualdi, S. ve Feldstein, S. B Teleconnection - extreme precipitation relationships over the Mediterranean region. Theor. Appl. Climatol. DOI /s Türkeş, M. ve Tatlı, H Use of the standardized precipitation index (SPI) and modified SPI for shaping the drought probabilities

15 MART 2014 IPM-MERCATOR POLİTİKA NOTU

16 IPM MERCATOR POLİTİKA NOTU ISBN