Yamanlı II Hidroelektrik Santralı ve Malzeme Ocakları Projesi

Transkript

1 Sabancı Center Kule Levent/ĐSTANBUL Tel : (212) Faks : (212) Yamanlı II Hidroelektrik Santralı ve Malzeme Ocakları Projesi ÇEVRESEL ETKĐ DEĞERLENDĐRME RAPORU ÇED Raporu Nihai ÇED Raporu DOKAY-ÇED Çevre Mühendisliği Ltd.Şti. Öveçler 4.Cadde 140/A Dikmen-ANKARA Tel: (312) Faks: (312) OCAK 2009 ANKARA

2 Proje Sahibinin Adı : Adresi : ENERJĐSA Enerji Üretim A.Ş. Sabancı Center Kule Levent/ĐSTANBUL Telefon Numarası : (212) Faks Numarası : (212) Projenin Adı : Proje Đçin Seçilen Yerin Adı, Mevkii : Projenin Tanımı ve Amacı : Yamanlı II HES ve Malzeme Ocakları Projesi Adana Đli Saimbeyli Đlçesi, Kahramanmaraş Đli Göksun Đlçesi, Seyhan Nehri nin Göksu Ana Kolu Üzerinde Seyhan Nehri nin Göksu Ana Kolu Üzerinde Kurulması Planlanan Yamanlı II Hidroelektrik Santralı ve Malzeme Ocakları Projesi Dosyayı Hazırlayan Çalışma Grubunun/Kuruluşun Adı : Adresi : DOKAY-ÇED Çevre Mühendisliği Ltd. Şti. Öveçler 4.Cadde No:140/A Dikmen / ANKARA Telefon Numarası : (312) Faks Numarası : (312) Dosyanın Hazırlanış Tarihi : OCAK 2009 i / xiii

3 Đçindekiler Tablosu Tabloların Listesi Şekillerin Listesi Kısaltmalar ĐÇĐNDEKĐLER Sayfa ii vii x xii I. PROJENĐN TANIMI VE AMACI... 1 I.1 Proje nin Konusu ve Faaliyetin Tanımı... 1 I.2 Proje nin Amacı ve Önemi... 5 II. PROJE ĐÇĐN SEÇĐLEN YERĐN KONUMU II.1 Projenin Yeri (Đlgili Valilik veya Belediye tarafından doğruluğu onanmış olan proje yerinin, lejant ve plan notlarının da yer aldığı onanlı Çevre Düzeni Planı ve Đmar Planları üzerinde, bu planlar yoksa mevcut arazi kullanım II.2 haritası üzerinde gösterimi) Proje Kapsamındaki Ünitelerin Konumu (Baraj gövde ve savak tesisleri (dolusavak-dipsavak), iletim kanalları, hidroelektrik santral ünitesi ile ilgili bina ve tesisler, teknik altyapı üniteleri, idari ve sosyal üniteler, varsa diğer üniteler, bunlar için belirlenen kapalı ve açık alan büyüklükleri, bu ünitelerin proje alanı içindeki konumlarının vaziyet planı veya kroki üzerinde gösterimi, diğer tekniklerle temsili resim veya maket benzeri gösterimler, proje kapsamında yer alan geçici ve nihai depo alanlarının, inşa edilecek baraj sahası içinde gerçekleştirilecek olan inşaat alanının ve Maden Kanunu na göre açılacak olan taş, kum, çakıl vb. ocak alanlarının 1/25000, 1/5000 ve/veya 1/1000 lik haritalar üzerinde gösterimi) III. PROJENĐN EKONOMĐK ve SOSYAL BOYUTLARI III.1 Projenin Gerçekleşmesi Đle Đlgili Yatırım Programı ve Finans Kaynakları III.2 Projenin Gerçekleşmesi Đle Đlgili Đş Akım Şeması veya Zamanlama Tablosu III.3 Projenin Fayda-Maliyet Analizi III.4 Proje Kapsamında Olmayan Ancak Projenin Gerçekleşmesine Bağlı Olarak, Proje Sahibi veya Diğer Yatırımcılar Tarafından Gerçekleştirilmesi Tasarlanan Diğer Ekonomik, Sosyal ve Altyapı Projeleri III.5 Proje Kapsamında Olmayan Ancak Projenin Gerçekleşebilmesi Đçin Zaruri Olan ve Proje Sahibi veya Diğer Yatırımcılar Tarafından Gerçekleştirilmesi Planlanan Diğer Ekonomik, Sosyal ve Altyapı Projeleri III.6 Kamulaştırma ve/veya Yeniden Yerleşimin Nasıl Yapılacağı III.7 Diğer Hususlar IV. PROJE KAPSAMINDA YER ALAN REGÜLATÖR, HES, ve MALZEME OCAKLARI PROJELERĐNDEN ETKĐLENECEK ALANIN BELĐRLENMESĐ ve BU ALAN ĐÇĐNDEKĐ MEVCUT ÇEVRESEL ÖZELLĐKLERĐN AÇIKLANMASI IV.1 IV.2 Projeden Etkilenecek Alanın Belirlenmesi (Etki alanının nasıl ve neye göre belirlendiği açıklanacak ve etki alanı harita üzerinde gösterilecek) Etki Alanı Đçerisindeki Fiziksel ve Biyolojik Çevrenin Özellikleri ve Doğal Kaynakların Kullanımı IV.2.1 Meteorolojik ve Đklimsel Özellikler IV.2.2 Jeolojik Özellikler (Proje alanı ile malzeme ocaklarının jeolojik yapısının fizikokimyasal özellikleri, tektonik hareketler, mineral kaynaklar, heyelan, benzersiz oluşumlar, çığ, sel, kaya düşmesi başlıkları altında incelenmesi, 1/100000, 1/25000 ve/veya 1/5000 lik jeolojik harita ve lejandı) IV.2.3 Yeraltı ve Termal Su Kaynaklarının Hidrojeolojik Özellikleri (Su seviyeleri, miktarları, emniyetli çekim değerleri, kaynakların debileri, mevcut ve planlanan kullanımı) IV.2.4 Yüzeysel Su Kaynaklarının Hidrolojik ve Ekolojik Özellikleri ii / xiii

4 IV.2.5 Yüzeysel Su Kaynaklarının Mevcut ve Planlanan Kullanımı (Đçme, kullanma, sulama suyu, su ürünleri istihsali, ulaşım, turizm, elektrik üretimi, diğer kullanımlar) IV.2.6 Toprak Özellikleri ve Kullanım Durumu (Toprağın fiziksel, kimyasal ve biyolojik özellikleri, arazi kullanım kabiliyeti sınıflaması, erozyon, toprağın mevcut kullanımı) IV.2.7 Tarım Alanları (Tarımsal gelişim proje alanları, özel mahsul plantasyon alanları) Sulu ve Kuru Tarım Arazilerinin Büyüklüğü, Ürün Desenleri ve Bunların Yıllık Üretim Miktarları) IV.2.8 Orman Alanları (Ağaç türleri ve miktarları, kapladığı alan büyüklükleri ve kapalılığı, bunların mevcut ve planlanan koruma ve/veya kullanım amaçları) IV.2.9 Koruma Alanları (Milli Parklar, Tabiat Parkları, Sulak Alanlar, Tabiat Anıtları, Tabiatı Koruma Alanları, Yaban Hayatı Koruma Alanları, Biyogenetik Rezerv Alanları, Biyosfer Rezervleri, Doğal Sit ve Anıtlar, Tarihi, Kültürel Sitler, Özel Çevre Koruma Bölgeleri, Özel Çevre Koruma Alanları, Turizm Alan ve Merkezleri, Mera Kanunu kapsamındaki alanlar) IV.2.10 Đç Sulardaki (göl, akarsu) Canlı Türleri (Bu türlerin tabii karakterleri, ulusal ve uluslararası mevzuatla koruma altına alınan türler, bunların, üreme, beslenme, sığınma ve yaşama ortamları; bu ortamlar için belirlenen koruma kararları, orman inceleme değerlendirme formu) IV.2.11 Flora ve Fauna (Türler, endemik özellikle lokal endemik bitki türleri, alanda doğal olarak yaşayan hayvan türleri, ulusal ve uluslararası mevzuatla koruma altına alınan türler, nadir ve nesli tehlikeye düşmüş türler ve bunların proje alanındaki bulunuş yerleri, av hayvanlarının adları, popülasyonları ve bunlar için alınan Merkez Av Komisyonu Kararları. Proje Sahası ndaki vejetasyon tiplerinin bir harita üzerinde gösterilmesi. Projeden ve çalışmalardan etkilenecek canlılar için alınması gereken koruma önlemleri (inşaat ve işletme aşamasında). Arazide yapılacak flora çalışmalarının vejetasyon döneminde gerçekleştirilmesi ve bu dönemin belirtilmesi) IV.2.12 Madenler ve Fosil Yakıt Kaynakları (Rezerv miktarları, mevcut ve planlanan işletilme durumları, yıllık üretimleri ve bunun ülke veya yerel kullanımlar için önemi ve ekonomik değerleri) IV.2.13 Hayvancılık (Türleri, beslenme alanları, yıllık üretim miktarları, bu ürünlerin ülke ekonomisindeki yeri ve değerleri) IV.2.14 Devletin Yetkili Organlarının Hüküm ve Tasarrufu Altında Bulunan Araziler (Askeri Yasak Bölgeler, Kamu Kurum ve Kuruluşlarına belirli amaçlarla tahsis edilmiş alanlar vb.) IV.2.15 Proje Yeri ve Etki Alanının Hava, Su, Toprak,Gürültü Açısından Mevcut Kirlilik Yükünün Belirlenmesi IV.2.16 Diğer Özellikler IV.3 Sosyo-Ekonomik Çevrenin Özellikleri IV.3.1 Ekonomik Özellikler (Yörenin ekonomik yapısını oluşturan başlıca sektörler, yöresel işgücünün bu sektörlere dağılımı, sektörlerdeki mal ve hizmet üretiminin yöre ve ülke ekonomisi içindeki yeri ve önemi, diğer bilgiler) IV.3.2 Nüfus (Yöredeki kentsel ve kırsal nüfus, nüfus hareketleri, göçler, nüfus artış oranları, ortalama hane halkı nüfusu, diğer bilgiler) IV.3.3 Gelir (Yöredeki gelirin işkollarına dağılımı, işkolları itibariyle kişi başına düşen maksimum, minimum ve ortalama gelir) IV.3.4 Đşsizlik (Yöredeki işsiz nüfus ve faal nüfusa oranı) IV.3.5 Yöredeki Sosyal Altyapı Hizmetleri (Eğitim, sağlık, kültür hizmetleri ve bu hizmetlerden yararlanılma durumu) IV.3.6 Kentsel ve Kırsal Arazi Kullanımları (Yerleşme alanlarının dağılımı, mevcut ve planlanan kullanım alanları, bu kapsamda sanayi bölgeleri, konutlar turizm alanları vb.) IV.3.7 Diğer Özellikler iii / xiii

5 V. PROJENĐN BÖLÜM IV`DE TANIMLANAN ALAN ÜZERĐNDEKĐ ETKĐLERĐ VE ALINACAK ÖNLEMLER V.1 Arazinin Hazırlanması, Đnşaat ve Tesis Aşamasındaki Projeler, Fiziksel ve Biyolojik Çevre Üzerine Etkileri ve Alınacak Önlemler (Regülatör, HES ve Malzeme Ocakları Dahil) V.1.1 Arazinin Hazırlanması Đçin Yapılacak Đşler Kapsamında Nerelerde ve Ne Kadar Alanda Hafriyat Yapılacağı, Hafriyat Miktarı, Hafriyat Artığı Toprak, Taş, Kum vb. Maddelerin Nerelere Taşınacakları, Nerelerde Depolanacakları veya Hangi Amaçlar Đçin Kullanılacakları, Hafriyat Sırasında Kullanılacak Malzemeler V.1.2 Arazinin Hazırlanması Sırasında ve Ayrıca Ünitelerin Đnşasında Kullanılacak Maddelerden Parlayıcı, Patlayıcı, Tehlikeli, Toksik ve Kimyasal Olanların Taşınımları, Depolanmaları ve Kullanımları, Bu Đşler Đçin Kullanılacak Aletler ve Makineler V.1.3 Taşkın Önleme ve Drenaj Đşlemleri V.1.4 Proje Alanı Đçindeki Su Ortamlarında Herhangi Bir Amaçla Gerçekleştirilecek Kazı, Dip Taraması vb. Đşlemler Nedeni ile Çıkarılacak Taş, Kum, Çakıl ve Benzeri Maddelerin Miktarları, Nerelere Taşınacakları veya Hangi Amaçlar Đçin Kullanılacakları V.1.5 Baraj Yapımı Dolayısıyla Açılacak Olan Taş Ocağı, Kum Ocağı, Kil Ocağı Gibi Malzeme Ocaklarının Sayısı, Ocakların Alan Büyüklükleri, Đşletme Alan Büyüklükleri ve Koordinatları, Yıllara Bağlı Planlanan Üretim Miktarları, Uygulanacak Üretim Yöntemleri, Basamak Yüksekliği, Genişliği, Şev Açısı, Basamak Sayısı, Ocakların Başlangıç ve Nihai Durumlarının Đmalat Haritaları Üzerinde Gösterimi V.1.6 Malzeme Ocaklarında Patlatma Đşleminin Ne Şekilde Yapılacağının Açıklanması, Patlatma Paterni, Bir Atımda Kullanılacak Patlayıcı Madde Miktarı, Taşınımları, Depolanmaları ve Kullanımları, Hava Şoku ve Kaya Fırlamaları Hesaplarının Yapılarak Etkilerinin Değerlendirilmesi V.1.7 Malzeme Ocaklarında Üretim Miktarlarının Çalışma Süreleri (Gün-Ay-Yıl), Nakliye Güzergahları, Ulaşım Altyapısı Planı, Altyapının Đnşası Đle Đlgili Đşlemler, Kullanılacak Makine Ekipmanları V.1.8 Đnşaat Esnasında Kırma, Öğütme, Taşıma ve Depolama Gibi Toz Yayıcı Đşlemler, Kümülatif Değerler V.1.9 Zemin Emniyeti ve Su Kaçağı Olmaması Đçin Yapılacak Đşlemler V.1.10 Arazinin Hazırlanması ve Đnşaat Alanı Đçin Gerekli Arazinin Temini Amacıyla Kesilecek Ağaçların Tür ve Sayıları, Kesilecek Ağaçların Bölgedeki Orman Ekosistemi Üzerine Etkileri, Ortadan Kaldırılacak Tabii Bitki Türleri ve Ne Kadar Alanda Bu Đşlerin Yapılacağı, Fauna Üzerine Olabilecek Etkiler V.1.11 Arazinin Hazırlanması, Đnşaat Alanı Đçin Gerekli Arazinin Temini Amacıyla Elden Çıkarılacak Tarım Alanlarının Büyüklüğü, Bunların Arazi Kullanım Kabiliyetleri ve Tarım Ürün Türleri V.1.12 Arazinin Hazırlanmasından Başlayarak Ünitelerin Faaliyete Açılmasına Kadar Yapılacak Đşlerde Kullanılacak Yakıtların Türleri, Özellikleri, Oluşacak Emisyonlar V.1.13 Proje Kapsamında Kullanılacak Suyun Temin Edileceği Kaynaklardan Alınacak Su Miktarları, Su Temini Sistemi, ve Bu Suların Kullanım Amaçlarına Göre Miktarları, Oluşacak Atık Suların Cins ve Miktarları, Deşarj Edileceği Ortamlar V.1.14 Arazinin Hazırlanmasından Başlayarak Ünitelerin Açılmasına Dek Meydana Gelecek Katı Atık Miktarı, Ne Şekilde Bertaraf Edileceği V.1.15 Arazinin Hazırlanmasından Başlayarak Ünitelerin Faaliyete Açılmasına Dek Yapılacak Đşler Nedeniyle Meydana Gelecek Vibrasyon, Gürültünün Kaynakları ve Seviyesi, Kümülatif Değerler, Malzeme Ocakları Đçin Çevresel iv / xiii

6 Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği`ne Göre Akustik Raporun Hazırlanması V.1.16 Arazinin Hazırlanmasından Başlayarak Ünitelerin Açılmasına Dek Yerine Getirilecek Đşlerde Çalışacak Personelin ve Bu Personele Bağlı Nüfusun Konut ve Diğer Teknik/Sosyal Altyapı Đhtiyaçlarının Nerelerde ve Nasıl Temin Edileceği V.1.17 Arazinin Hazırlanmasından Başlayarak Ünitelerin Faaliyete Açılmasına Dek Sürdürülecek Đşlerden, Đnsan Sağlığı ve Çevre Đçin Riskli ve Tehlikeli Olanlar V.1.18 Proje Alanında Peyzaj Öğeleri Yaratmak veya Diğer Amaçlarla Yapılacak Saha Düzenlemelerinin (Ağaçlandırmalar ve/veya Yeşil Alan Düzenlemeleri vb.) Ne Kadar Alanda, Nasıl Yapılacağı, Bunun Đçin Seçilecek Bitki ve Ağaç Türleri V.1.19 Proje Alanı Ve Malzeme Ocakları Dahil Olmak Üzere Yeraltında ve Yer Üstünde Bulunan Kültür ve Tabiat Varlıklarına (Geleneksel kentsel dokuya, arkeolojik kalıntılara, korunması gerekli doğal değerlere) Olabilecek Etkilerin Belirlenmesi V.1.20 Diğer Özellikler V.2 Projenin Đşletme Aşamasındaki Projeler, Fiziksel ve Biyolojik Çevre Üzerine Etkileri ve Alınacak Önlemler V.2.1 Proje Kapsamındaki Tüm Ünitelerin Özellikleri, Hangi Faaliyetlerin Hangi Ünitelerde Gerçekleştirileceği, Kapasiteleri, Ünitelerde Üretilecek Mal ve/veya Hizmetler, Nihai ve Yan Ürünlerin Üretim Miktarları V.2.2 Su Tutulması Sonucu Su Kalitesine ve Su Ortamındaki Canlılara Olabilecek Etkiler, Dere Yatağına Bırakılacak Su Miktarı ve Nasıl Hesaplandığı V.2.3 Ulusal ve Uluslararası Mevzuatla Korunması Gereken Alanlar Üzerine Etkiler V.2.4 Suyun Temin Edileceği Kaynağın Kullanılması Sonucu Mansapta Olabilecek Değişimler (Erozyon, Nehir Hidrolojisi, Sucul Hayat, Sediment Gelişi vb.) V.2.5 Kaynağa Ait Varsa Diğer Kullanım Şekilleri ve Etkileri V.2.6 Yeraltı ve Yüzeysel Su Kaynaklarına Olabilecek Etkiler V.2.7 Projenin Đşletilmesi Sırasında Çalışacak Personelin ve Bu Personele Bağlı Nüfusun Konut ve Diğer Sosyal/Teknik Altyapı Đhtiyaçlarının Nerelerde, Nasıl Temin Edileceği V.2.8 Đdari ve Sosyal Ünitelerde Đçme ve Kullanma Amaçlı Suların Kullanımı Sonrasında Oluşacak Atıksuların Arıtılması Đçin Uygulanacak Arıtma Tesisi Karakteristiği, Prosesin Detaylandırılması ve Arıtılan Atıksuların Hangi Alıcı Ortamlara, Ne Miktarda, Nasıl Verileceği V.2.9 Konut, Sosyal ve Đdari Tesislerden Oluşacak Katı Atık Miktarı ve Özellikleri Bu Atıkların Nerelere ve Nasıl Taşınacakları veya Hangi Amaçlar Đçin ve Ne Şekilde Değerlendirileceği V.2.10 Proje Ünitelerinin Đşletilmesi Sırasında Oluşacak Gürültünün Kaynakları ve Kontrolü Đçin Alınacak Önlemler V.2.11 Orman Alanlarına Olabilecek Etki ve Bu Etkilere Karşı Alınacak Tedbirlerin Tanımlanması V.2.12 Diğer Özellikler V.3 Projenin Sosyo-Ekonomik Çevre Üzerine Etkileri V.3.1 Proje ile Gerçekleşmesi Beklenen Gelir Artışları; Yaratılacak Đstahdam Đmkanları, Nüfus Hareketleri, Göçler, Eğitim, Sağlık, Kültür, Diğer Sosyal ve Teknik Altyapı Hizmetleri ve Bu Hizmetlerden Yararlanılma Durumlarında Değişiklikler vb V.3.2 Çevresel Fayda-Maliyet Analizi VI. ĐŞLETME PROJE KAPANDIKTAN SONRA OLABĐLECEK VE SÜREN ETKĐLER VE BU ETKĐLERE KARŞI ALINACAK ÖNLEMLER VI.1 Arazi Islahı VI.2 Proje Alanı ve Malzeme Ocaklarında Yapılacak Arazi Islahı ve Reklamasyon Çalışmaları v / xiii

7 VI.3 Mevcut Su Kaynaklarına Etkiler VII. PROJENĐN ALTERNATĐFLERĐ VIII. ĐZLEME PROGRAMI VIII.1 Faaliyetin Đnşaatı Đçin Önerilen Đzleme Programı, Faaliyetin Đşletmesi ve Sonrası Đçin Önerilen Đzleme Programı ve Acil Müdahale Planı VIII.2 ÇED Olumlu Belgesinin Verilmesi Durumunda, Yeterlik Tebliği nde Yeterlik Belgesi Alan Kurum/Kuruluşların Yükümlülükleri Başlığının Đkinci Paragrafında Yer Alan Hususların Gerçekleştirilmesi Đle Đlgili Program IX. HALKIN KATILIMI X. SONUÇLAR EKLER Ek- A Ek- B Ek- C Ek- D Ek- E Ek- F Ek- G Ek- H Ek- I Ek- J Ek- K Ek- L Ek- M Ek- N Ek- O Çed Raporu Formatı - Üretim Lisansı - Su Kullanım Anlaşması - Ser Enerji Üretim ve Ticaret A.Ş. nin ENERJĐSA Enerji Üretim A.Ş. ye Devrine Đlişkin 7 Ekim 2008 Tarih ve 7162 Sayılı Ticaret Sicil Gazetesi nin Đlgili Bölümü - Proje Bileşenleri ve Pasa Sahalarının Kapladığı Alanlar - Kırma Eleme Tesislerinin Yerlerini Gösterir Harita Fosseptik Tip Projeler Resmi Kurum Yazıları Tufanbeyli Meteoroloji Đstasyonu Uzun Yıllar Meteoroloji Bülteni Jeolojik Haritalar ve Boy Kesitleri Stratigrafik Kesit Meşçere Haritası Koruma Alanları Fauna Flora Đmalat Haritası Toprak Koruma Projesi Akustik Rapor Yamanlı II ve Yamanlı Regülatörleri Tam Sulama Developman Durumları ÇED Raporunu Hazırlayanların Tanıtımı vi / xiii

8 TABLOLARIN LĐSTESĐ Sayfa Tablo I-1 I. Kademe Karakteristikleri... 2 Tablo I-2 II. Kademe Karakteristikleri... 3 Tablo I-3 Dünyada Kişi Başına Gelir ve Elektrik Tüketimleri... 6 Tablo I-4 Türkiye Elektrik Üretiminin Kaynaklara Göre Dağılımı (1 Ocak 31 Aralık 2005). 6 Tablo I Yılı Başı Đtibarıyla Türkiye Hidroelektrik Enerji Potansiyelinin Gelişimi... 6 Tablo I-6 Türkiye Elektrik Enerjisi Uzun Dönem Talep Tahmini... 8 Tablo I-7 Çukurova Bölgesi Elektrik üretimi... 9 Tablo I-8 Çukurova Bölgesi nde Üretim Lisansı Verilen Santrallar... 9 Tablo I-9 Çukurova Bölgesi nde Kurulması için Başvuru Yapılan Santrallar... 9 Tablo II-1 Yamanlı II HES ve Malzeme Ocakları Proje Ünitelerinin Kapladıkları Alanlar...14 Tablo III-1 Yıllık Giderleri (I. Kademe Proje)...16 Tablo III-2 Yıllık Giderleri (II. Kademe Proje)...17 Tablo IV-1 Tufanbeyli Meteoroloji Đstasyonu...25 Tablo IV-2 Bofor Biriminin Diğer Birimlere Çevrimi...26 Tablo IV-3 Rüzgarın Esme Sayıları (Aylık ve Yıllık)...26 Tablo IV-4 Kış Mevsimine Ait Rüzgarın Esme Sayısı...27 Tablo IV-5 Đlkbahar Mevsimine Ait Rüzgarın Esme Sayısı...28 Tablo IV-6 Yaz Mevsimine Ait Rüzgarın Esme Sayısı...28 Tablo IV-7 Sonbahar Mevsimine Ait Rüzgarın Esme Sayısı...29 Tablo IV-8 Tufanbeyli Meteoroloji Đstasyonu Yönlere Göre Ortalama Rüzgâr Hızı Dağılımı ( )...30 Tablo IV-9 Tufanbeyli Meteoroloji Đstasyonu Uzun Yıllar Sıcaklık Verileri...33 Tablo IV-10 Bölgenin Sıcaklık Gün Sayıları...34 Tablo IV-11 Tufanbeyli Meteoroloji Đstasyonu Yağış Verileri...35 Tablo IV-12 Tufanbeyli Meteoroloji Đstasyonu Bağıl Nem Verileri...36 Tablo IV-13 Sayılı Günler ve Yıllık Ortalama Değerleri ( )...37 Tablo IV-14 Adana Đli Yeraltı Su Kaynakları...63 Tablo IV-15 Adana Đli Jeotermal Su Kaynağı...63 Tablo IV-16 Arazi Kullanma Kabiliyet Sınıfları ve Ekime Uygunlukları...69 Tablo IV-17 Đlçeler Üzerinden Adana Đli Toplam Arazi Varlığı...70 Tablo IV-18 Adana Tarımsal Üretim Miktarları...70 Tablo IV-19 Adana Turunçgil Üretim Miktarları...71 Tablo IV-20 Göksun Đlçesi Arazi Dağılımı...72 Tablo IV-21 Kahramanmaraş Đli Bitkisel Ürün Çeşitleri ve Üretim Miktarları...72 Tablo IV-22 Göksun Đlçesi Bitkisel Ürün Üretim Miktarları...74 Tablo IV-23 Göksun Đlçesi Meyve Üretim Miktarları...75 Tablo IV-24 Memeliler...84 Tablo IV-25 Kuşlar...85 Tablo IV-26 Saimbeyli Đlçesi Madencilik Faaliyetleri...86 Tablo IV-27 Göksun Đlçesi Madencilik Faaliyetleri...86 vii / xiii

9 Tablo IV-28 Adana Đli, Đlçelerine Ait Küçükbaş Hayvan Varlığı...88 Tablo IV-29 Adana Đli, Đlçelerine Ait Büyükbaş Hayvan Varlığı...88 Tablo IV-30 Adana Đli, Đlçelerine Ait Arı Kovan Sayıları ve Ürün Miktarları...89 Tablo IV-31 Adana Đli, Đlçelerine Ait Kümes Hayvanları Varlığı...89 Tablo IV-32 Kahramanmaraş Đli ne Ait Büyükbaş, Küçükbaş ve Kümes Hayvanları Varlığı...90 Tablo IV-33 Kahramanmaraş Đli, Đlçelerine Ait Arı Kovan Sayıları ve Ürün Miktarları...90 Tablo IV-34 Göksun Đlçesi ne Ait Hayvan Varlığı...90 Tablo IV-35 Göksun Đlçesi ne Ait Hayvansal Ürün Miktarları...91 Tablo IV-36 Adana Đli Tarım Arazilerinin Dağılımı...95 Tablo IV-37 Kahramanmaraş Đli Tarım Arazilerinin Dağılımı...96 Tablo IV-38 Kahramanmaraş Đli Merkez ve Đlçelerdeki Küçük Sanayi Siteleri...97 Tablo IV-39 Aktif Nüfusun Sektörel Dağılımı (%) Tablo IV Yılı Genel Nüfus Sayımı Sonuçlarının Adana Đli Đlçelerine Göre Dağılımı Tablo IV Yılı Genel Nüfus Sayımı Sonuçlarının Kahramanmaraş Đli Đlçelerine Göre Dağılımı Tablo IV-42 Adana Đli,Đlçelere Göre Yıllık Nüfus Artış Hızı ( ) Tablo IV-43 Kahrmanmaraş Đli, Đlçelere Göre Yıllık Nüfus Artış Hızı ( ) Tablo IV-44 Doğurganlık Đle ilgili Göstergeler Tablo IV-45 Adana Đli Okullaşma Oranı Tablo IV-46 Kahramanmaraş Đli Okullaşma Oranı Tablo IV-47 Okuryazarlık ve Bitirilen Son Öğretim Kurumuna Göre Nüfus Tablo IV-48 Saimbeyli ve Göksun Đlçeleri Arazi Kullanım Şekilleri Tablo V-1 Hafriyat Miktarları Tablo V-2 Pasa Sahalarının Alanları ve En Yakın Yerleşim Birimlerine Uzaklıkları Tablo V-3 Pasa Sahalarının Koordinatları Tablo V-4 M1 ve M2 Malzeme Alanları Tablo V-5 Yüzey Patlatmalarında, Vibrasyon Hızlarının Binalar Üzerinde Yaratabileceği Etkiler Tablo V-6 Malzeme Alanları Tablo V-7 Toz Miktarlarının Hesaplarında Kullanılacak Emisyon Faktörleri Tablo V-8 Yönlere Göre Yayılma Sınıfı, Rüzgar Hızı ve UH Değerleri Tablo V-9 UVS ve KVS Sınır Değerleri Tablo V-10 Havada Asılı Partiküllerin Mesafeye Göre Dağılımı (µg/m 3 ) (Kontrolsüz Durum) Tablo V-11 Çöken Partiküllerin Mesafeye Göre Dağılımı (mg/m 2. gün) (Kontrolsüz Durum) Tablo V-12 Havada Asılı Partiküllerin Mesafeye Göre Dağılımı (µg/m 3 ) (Kontrollü Durum) Tablo V-13 Çöken Partiküllerin Mesafeye Göre Dağılımı (mg/m 2. gün) (Kontrollü Durum) Tablo V-14 Havada Asılı Partiküllerin Mesafeye Göre Dağılımı (µg/m 3 ) (Kontrolsüz Durum) viii / xiii

10 Tablo V-15 Çöken Partiküllerin Mesafeye Göre Dağılımı (mg/m 2. gün) (Kontrolsüz Durum) Tablo V-16 Havada Asılı Partiküllerin Mesafeye Göre Dağılımı (µg/m 3 ) (Kontrollü Durum) Tablo V-17 Çöken Partiküllerin Mesafeye Göre Dağılımı (mg/m 2. gün) (Kontrollü Durum) Tablo V-18 Motorinin Kimyasal Özellikleri Tablo V-19 Đnşaat Makinalarından Kaynaklanacak Emisyon Tahminleri Tablo V-20 Proje nin Đnşaat Aşamasında Đstihdam Edilecek Personel Sayısı ve Görevleri Tablo V-21 I. Kademe Karakteristikleri Tablo V-22 II. Kademe Karakteristikleri Tablo V-23 Yamanlı II I. ve II. Kademe Regülatörlerinden Bırakılması Gereken Telafi Suyu Miktarları Tablo V-24 Đşletme Aşamasında Çalışacak Personelin Görevleri ve Sayıları ix / xiii

11 ŞEKĐLLERĐN LĐSTESĐ Sayfa Şekil I-1 Türkiye Elektrik Üretimi (GWh)... 5 Şekil II-1 Proje Sahası nın Türkiye deki Yeri...11 Şekil II-2 Proje Sahası nın Görünümü-I...12 Şekil II-3 Proje Sahası nın Görünümü-II...12 Şekil II-4 Proje Sahası nın Görünümü-III...13 Şekil III-1 Đş Programı...18 Şekil IV-1 Projenin Mülkiyet Durumu Araştırması...24 Şekil IV-2 Esme Sayılarına Göre Yıllık Rüzgar Gülü...27 Şekil IV-3 Kış Mevsimine Ait Esme Sayısına Göre Rüzgar Gülü...27 Şekil IV-4 Đlkbahar Mevsimine Ait Esme Sayısına Göre Rüzgar Gülü...28 Şekil IV-5 Yaz Mevsimine Ait Esme Sayısına Göre Rüzgar Gülü...29 Şekil IV-6 Sonbahar Mevsimine Ait Esme Sayısına Göre Rüzgar Gülü...29 Şekil IV-7 Aylık Ortalama Rüzgar Hızları...30 Şekil IV-8 Ortalama Rüzgar Hızına Göre Yıllık Rüzgar Gülü...31 Şekil IV-9 Esme Sayılarına Göre Aylık Rüzgar Gülleri...33 Şekil IV-10 Tufanbeyli Meteoroloji Đstasyonu Aylık Sıcaklık Değerleri ( )...34 Şekil IV-11 Tufanbeyli Meteoroloji Đstasyonu Aylık Ortalama Sıcaklık Değerleri ( )...34 Şekil IV-12 Tufanbeyli Meteoroloji Đstasyonu Aylık Yağış Değerleri ( )...35 Şekil IV-13 Tufanbeyli Meteoroloji Đstasyonu Aylık Bağıl Nem Değerleri ( )...36 Şekil IV-14 Tufanbeyli Meteoroloji Đstasyonu Aylık Sisli Günler Dağılımı ( )...37 Şekil IV-15 Tufanbeyli Meteoroloji Đstasyonu Aylık Dolulu Günler Dağılımı ( )..37 Şekil IV-16 Tufanbeyli Meteoroloji Đstasyonu Aylık Kırağılı Günler Dağılımı ( ).38 Şekil IV-17 Tufanbeyli Meteoroloji Đstasyonu Aylık Orajlı Günler Dağılımı ( )...38 Şekil IV-18 Katarası Formasyonu nun Eyüplü Köyü Yolu Üzerinde Gözlenen Sarı Renkli Marn-Kireçtaşı Seviyeleri...45 Şekil IV-19 Köroğlutepesi Formasyonu nun genel görünümü...46 Şekil IV-20 Köroğlutepesi Formasyonu Đçinde Gelişmiş Mağara Oluşumları...47 Şekil IV-21 Cebri Boru Güzergahı Yakınında Hocabet Formasyonunun Genel Görünümü...49 Şekil IV-22 Yamanlı II I. Kademe Đletim Kanalı Güzergahı Üzerinde Gözlenen Hocabet Formasyonu nun Genel Görünümü...50 Şekil IV-23 Enerji Tüneli Güzergahı Boyunca Gözlenen Sümbüldağı Formasyonu nun Konglomera Seviyeleri...51 Şekil IV-24 Hocabey Regülatör Aksında Gözlenen Traverten Oluşumları...53 Şekil IV-25 Hocabet Deresi Đçinde Gözlenen Traverten Oluşumları...53 Şekil IV-26 Türkiye Deprem Bölgeleri Haritası...60 Şekil IV-27 Adana Đli Deprem Haritası...61 Şekil IV-28 Kahramanmaraş Đli Deprem Haritası...61 Şekil IV-29 Adana Đli ve Çevresi Diri Fay Haritası...62 Şekil IV-30 Proje Sahası nın Arazi Varlığı ve Arazilerin Tarımsal Kullanıma Uygunluğu, Büyük Toprak Gruplarının Dağılımı...68 x / xiii

12 Şekil IV-31 Adana Arazi Varlığı...70 Şekil IV-32 Kahramanmaraş Arazi Varlığı...71 Şekil IV-33 Adana Đli Orman Varlığı...75 Şekil IV-34 Kahramanmaraş Đli Orman Varlığı...76 Şekil IV-35 Proje Sahası na Ait Flora Yapısından Bir Görünüm...80 Şekil IV-36 Adana Đli Maden Haritası...87 Şekil IV-37 Kahramanmaraş Đli Maden Haritası...87 Şekil IV-38 Seyhan Havzası Mevcut Su Kalitesi...93 Şekil IV-39 Adana Đli Yaş Grupları Dağılımı Şekil IV-40 Kahramanmaraş Đli Yaş Grupları Dağılımı Şekil IV-41 Saimbeyli Đlçesi Yaş Grupları Dağılımı Şekil IV-42 Göksun Đlçesi Yaş Grupları Dağılımı Şekil IV-43 Adana Đli nde Gayri Safi Yurt Đçi Hasılanın Sektörel Dağılımı (2001 yılı itibarıyla) Şekil IV-44 Adana Đli Cinsiyete Göre Đşsizlik Oranları Şekil IV-45 Kahramanmaraş Đli Cinsiyete Göre Đşsizlik Oranları Şekil IV-46 Adana Đli nde Okuryazarlık Oranları Şekil IV-47 Kahramanmaraş Đli nde Okuryazarlık Oranları Şekil IV-48 Adana Đli nde Eğitim Düzeyine Göre Nüfus Oranları Şekil IV-49 Kahramanmaraş Đli nde Eğitim Düzeyine Göre Nüfus Oranları Şekil IV-50 Saimbeyli Đlçesi nde Eğitim Düzeyine Göre Nüfus Oranları Şekil IV-51 Göksun Đlçesi nde Eğitim Düzeyine Göre Nüfus Oranları Şekil IV-52 Adana Đli Arazi Varlığı Şekil IV-53 Adana Đli Tarım Arazilerinin Dağılımı Şekil IV-54 Kahramanmaraş Đli Arazi Varlığı Şekil IV-55 Kahramanmaraş Đli Tarım Arazilerinin Dağılımı Şekil V-1 Kaya Malzeme Ocağı Đş Akım Şeması Şekil V-2 Malzeme Alanlarının Şematik Basamak Kesiti Şekil V-3 M1 Malzeme Alanı için Patlatma Paterni Şekil V-4 Vibrasyon Hızının Uzaklığa Göre Değişimi Şekil V-5 M2 Malzeme Alanı için Patlatma Paterni Şekil V-6 Vibrasyon Hızının Uzaklığa Göre Değişimi Şekil V No lu AGĐ ye ait Anahtar Akım Eğrisi Şekil V-8 Seyhan Nehri Üzerindeki AGĐ Đstasyonları Şekil IX-1 Halkın Katılımı Toplantılarının Duyurulması Đçin Verilen Gazete Đlânları Şekil IX-2 Halkın Katılımı Toplantıları ndan Görüntüler xi / xiii

13 KISALTMALAR AMP APK A.Ş. BST bk. C CITES cm ÇED dba DKMP DSĐ DMĐ EĐE EPDK ETKHKKY EÜAŞ g GWs ha HES HKKY Hz IUCN KET kg km kv kva L m mm MTA MW m 3 /sa No. RMR sa sn Acil Müdahale Planı Araştırma Planlama ve Koordinasyon Anonim Şirketi Basınçlı Su Testi Bakınız Santigrat Nesli Tehlikede Olan Yabani Hayvan ve Bitki Türlerinin Uluslararası Ticaretine Đlişkin Sözleşme Santimetre Çevresel Etki Değerlendirmesi A-Ağırlıklı desibel Doğa Koruma ve Milli Parklar Devlet Su Đşleri Genel Müdürlüğü Devlet Meteoroloji Đşleri Genel Müdürlüğü Elektrik Đletimi Etüt Đdaresi Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu Endüstri Tesislerinden Kaynaklanan Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği Elektrik Üretim A.Ş. Gram Giga Watt Saat Hektar Hidroelektrik Santralı Hava Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği Hertz Nesli Tükenme Tehlikesi Altında Olan Türlerin Kırmızı Listesi Kırma Eleme Tesisi Kilogram Kilometre Kilo volt Kilo volt amper Litre Metre Milimetre Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü Mega Watt Metreküp/saat Numara Rock Mass Rating Saat Saniye xii / xiii

14 SKKY Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği T.C. Türkiye Cumhuriyeti TEĐAŞ Türkiye Elektrik Đletim A.Ş. TPAO Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı TÜBĐVES Türkiye Bitkileri Veri Servisi TÜĐK Türkiye Đstatistik Kurumu USEPA Amerika Birleşik Devletleri Çevre Koruma Ajansı vb. ve benzerleri º Derece % Yüzde Binde xiii / xiii

15 I. PROJENĐN TANIMI VE AMACI I.1 Proje nin Konusu ve Faaliyetin Tanımı Yamanlı II Hidroelektrik Santralı (HES) ve Malzeme Ocakları Projesi; Akdeniz Bölgesi nin doğusunda yer alan Yukarı Seyhan Havzası nda, Seyhan Nehri nin Göksu ana kolu üzerinde yer almaktadır. Proje Sahası nın büyük bir kısmı Adana Đli Saimbeyli Đlçesi, bir kısmı da Kahramanmaraş Đli, Göksun Đlçesi sınırları içerisinde bulunmaktadır. Yamanlı II I. Kademe Regülatörü ve Yamanlı II I. Kademe HES (kurulu gücü 49,70 MW) ile Yamanlı II II. Kademe Regülatörü, Hocabey Regülatörü ve Yamanlı II II. Kademe HES (kurulu gücü 27,96 MW) den oluşan Yamanlı II HES ve Malzeme Ocakları Projesi nin toplam kurulu gücü 77,66 MW dır. Proje nin kurulu gücünün 50 MW dan büyük olması ve tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Etki Değerlendirilmesi (ÇED) Yönetmeliği nin EK-I Listesine tabi olması nedeni ile Ek-A da verilen formata uygun olarak ÇED Raporu hazırlanmıştır. Proje için Devlet Su Đşleri Genel Müdürlüğü (DSĐ) tarafından 1984 yılında yayımlanmış olan Yukarı Seyhan Havzası Master Planı Raporu nda DSĐ tarafından önerilen ilk formulasyon; Seyhan Nehri Göksu kolu üzerinde 1.153,50 m talveg kotundaki Yamanlı II Regülatörü, sağ sahilde m uzunluktaki enerji tüneli, denge bacası, cebri boru ve Göksu Irmağı sağ sahilinde 760,00 m kuyruksuyu kotundaki Yamanlı II HES santral binasından oluşmaktadır. Ancak, enerji tünelinin uzunluğu ve inşasının zorluğu, yatırım süresinin uzunluğu, enerji üretim durumu ve proje maliyeti açısından Proje nin iki kademeli olarak yapılması öngörülmüştür. Đki kademeli olarak öngörülen Proje aşağıdaki şekildedir: 1. Kademe Proje : Göksu Irmağı nda, 1153,50 m talveg kotunda Yamanlı II I. Kademe Regülatörü, m uzunluğunda enerji tüneli, denge bacası, cebri boru ve Yamanlı II I. Kademe HES ünitesi. 2. Kademe Proje : Göksu Irmağı nda Yamanlı II II. Kademe Regülatörü, m uzunlukta iletim kanalı, m uzunluğunda enerji tüneli ile (Hocabey Regülatörü su alma yapısı çıkışına deşarj veren sistem), Hocabey Deresi üzerinde Hocabey Regülatörü, uzunluğunda iletim kanalı, yükleme havuzu, cebri boru ve sol sahilde Yamanlı II II. Kademe HES ünitesi. Öngörülen iki kademeli Proje nin, Master Planı nda verilen projeye göre temel faydaları aşağıda sıralanmaktadır; Her iki kademenin de inşaatına aynı zamanda başlama imkanı olduğundan Master Plan daki projeye göre inşaat süresi çok kısalacaktır. 1

16 Mansap kademesi olan 2. Kademe ile daha fazla su temini mümkün olduğundan, iki kademeli Proje de yaklaşık 47 GWh daha fazla enerji üretilebilecektir. Đki kademeli Proje, Master Plan da verilen projeye göre daha ucuza mal olmaktadır. Yamanlı II HES ve Malzeme Ocakları I. Kademe karakteristikleri Tablo I.1 de, II. Kademe karakteristikleri ise Tablo I.2 de verilmektedir. Tablo I-1 I. Kademe Karakteristikleri YAPI ÖZELLĐK BĐRĐM MĐKTAR Drenaj Alanı km Yıllık Ortalama Su (Tam memba developmanı) m 3 318,27x10 6 YAMANLI II I. KADEMEREGÜLATÖRÜ Kret Uzunluğu m 60,00 Tipi - Dolu Gövdeli, Karşıdan Alışlı Talveg Kotu m 1153,50 Kret Kotu m 1170,00 Gövde Yüksekliği (Temelden) m 21,30 Eşik Yüksekliği (Talvegden) m 16,50 Su Alma Yapısı Tipi - Karşıdan Alışlı Kapak Adedi ve Boyutları - 2 ad. h=2,50 m, b=5,00 m Uzunluk m 60,00 Çökeltim Havuzu Genişlik m 10,00 Bölme Adedi Ad 2 Çöken Dane Çapı mm 0,50 Çap m 3,50 Uzunluk m ĐLETĐM TÜNELĐ Tipi - Düzeltilmiş Atnalı-Basınçlı Tünelde Su Hızı m/s 1,83 Tünelde Su Yüksekliği m 3,50 DENGE BACASI Tipi - Basit, Dairesel Tip Çap m 12,00 Uzunluk (Plan-Eğik) m 378,00 479,14 CEBRĐ BORU YAMANLI II I. KADEME HES Đç Çap m 2,30 (Çelik Kaplama) Et Kalınlığı mm Su Alma Kotu m 1170,00 Net Düşü m 299,25 (Q=20 m 3 /s) Santral Yeri Talveg Kotu m 858,00 Santral Tipi - Yerüstü Türbin Tipi - Düşey Eksenli Francis Kurulu Güç MW 49,70 (2x20 MW + 1x9,70 MW) Güvenilir Enerji GWh 55,26 2

17 YAPI ÖZELLĐK BĐRĐM MĐKTAR Sekonder Enerji GWh 137,04 Toplam Enerji GWh 192,30 Proje Debisi m 3 /s 20 Tipi - 3 fazlı, senkron generatör JENERATÖR Sayısı - 3 Gücü kva (Büyük üniteler) (Küçük üniteler) Kaynak: Yamanlı II Regülatörü ve HES Fizibilite Raporu, Nisan 2005 Tablo I-2 II. Kademe Karakteristikleri YAPI ÖZELLĐK BĐRĐM MĐKTAR Drenaj Alanı km Yıllık Ortalama Su (Tam memba developmanı) m 3 568,51x10 6 YAMANLI II II. KADEME REGÜLATÖRÜ Kret Uzunluğu m 60,00 Tipi - Dolu Gövdeli, Karşıdan Alışlı Talveg Kotu m 841,50 Kret Kotu m 858,00 Gövde Yüksekliği (Temelden) m 16,50 Eşik Yüksekliği (Talvegden) m 21,30 Su Alma Yapısı Tipi - Karşıdan Alışlı Kapak Adedi ve Boyutları - 3 ad. h=2,50 m, b=5,00 m Uzunluk m 60,00 Çökeltim Havuzu Genişlik m 15,00 Bölme Adedi 3 Çöken Dane Çapı mm 0,50 Boyutları m 4,00x2,80 Uzunluk m ĐLETĐM KANALI Tipi - Trapez Kanal Eğimi - 0,0005 Kanalda Su Yüksekliği m 2,60 Çap m 3,50 Uzunluk m ĐLETĐM TÜNELĐ Tipi - Düzeltilmiş Atnalı-Serbest Akışlı Tünelde Su Hızı m/s 3,67 HOCABEY REGÜLATÖRÜ Tünelde Su Yüksekliği m 2,80 Drenaj Alanı km 2 70,1 Yıllık Ortalama Su (Tam memba developmanı) m 3 38,99x10 6 Kret Uzunluğu m 20,00 Tipi - Dolu Gövdeli, Karşıdan Alışlı Talveg Kotu m 844,00 3

18 YAPI ÖZELLĐK BĐRĐM MĐKTAR Kret Kotu m 850,00 Gövde Yüksekliği (Temelden) m 10,00 Eşik Yüksekliği (Talvegden) m 6,00 Su Alma Yapısı Tipi - Karşıdan Alışlı Kapak Adedi ve Boyutları - 1 ad. h=1,50 m, b=4,00 m Uzunluk m 20,00 Çökeltim Havuzu Genişlik m 4,00 Bölme Adedi 1 Çöken Dane Çapı mm 0,50 ĐLETĐM KANALI (HOCABEY REGÜLATÖRÜ- YÜKLEME HAVUZU ARASI) Boyutları m 4,00x2,80 Uzunluk m Tipi - Trapez Kanal Eğimi - 0,0005 Kanalda Su Yüksekliği m 2,70 Tipi - Vana Odalı Genişlik m 10,00 YÜKLEME HAVUZU Uzunluk m 50,00 Yükseklik m 4,20-14,65 Aktif Hacim m Uzunluk (Plan-Eğik) m 80,99-123,31 CEBRĐ BORU Đç Çap m 3,10 Et Kalınlığı mm 14 Su Alma Kotu m 849,25 Net Düşü m 88,55 (Q=38 m 3 /s) Santral Yeri Talveg Kotu m 758,00 Santral Tipi - Yerüstü YAMANLI II II. KADEME HES Türbin Tipi - Düşey Eksenli Francis Kurulu Güç MW 27,96 (3x9,32) Güvenilir Enerji GWh 41,76 Sekonder Enerji GWh 67,55 Toplam Enerji GWh 109,31 Proje Debisi m 3 /s 38 Tipi - 3 fazlı, senkron generatör JENERATÖR Sayısı - 3 Kaynak: Yamanlı II Regülatörü ve HES Fizibilite Raporu, Nisan 2005 Gücü kva Proje nin kurulu gücü 77,66 MW, yıllık enerji üretimi ise 301,61 GWh tir. Proje nin ekonomik ömrü 50 yıl olarak öngörülmekle birlikte, her 35 yılda bir elektro-mekanik techizatın yenilenmesi ve hidrolik yapıların bakım ve onarımlarının zamanında yapılması halinde bu sürenin 100 yıla kadar uzaması mümkündür. 4

19 Proje de inşaata başlamadan önceki süre 14 ay, inşaat süresi ise 30 ay olarak belirlenmiştir. Proje ye ilişkin T.C. Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu nun 4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu ve ilgili mevzuat uyarınca, Ser Enerji Üretim ve Ticaret A.Ş. ye, tarihinden itibaren 49 yıl süreyle üretim faaliyeti göstermek üzere tarih ve sayılı kararı ile verdiği Üretim Lisansı, Ser Enerji Üretim ve Ticaret A.Ş. nin DSĐ ile imzaladığı Su Kullanım Anlaşması ve Ser Enerji Üretim ve Ticaret A.Ş. nin ENERJĐSA Enerji Üretim A.Ş. ye devrine ilişkin 7 Ekim 2008 tarih ve 7162 sayılı Ticaret Sicil Gazetesi nin ilgili bölümü Ek-B de sunulmaktadır. Proje kapsamında ihtiyaç duyulacak malzeme öncelikli olarak tünel hafriyatından, ihtiyaç duyulması halinde ise toplam alanı 5,5 ha olan M1 ve M2 malzeme alanlarından karşılanacaktır. Malzeme alanlarından elde edilen malzemenin hazırlanması için kurulacak olan K1 ve K2 kırma eleme tesislerinin (KET) kurulu kapasiteleri 50 m 3 /gün olacaktır. Malzeme alanları ve KET ler ile ilgili detaylı bilgi sırasıyla Bölüm V.1.4 ve V.1.7 de verilmiştir. I.2 Proje nin Amacı ve Önemi Dünyada olduğu gibi ülkemizde de sanayinin gelişmesine bağlı olarak enerjiye duyulan ihtiyaç gün geçtikçe artmaktadır. Elektrik enerjisi üretimimiz de bu ihtiyaca paralel olarak artmaktadır (bk. Şekil I.1). Şekil I-1 Türkiye Elektrik Üretimi (GWh) Günümüzde enerji tüketimi toplumların uygarlık ve gelişmişlik düzeylerinin belirlenmesinde önemli bir gösterge olmuştur. Enerji tüketimi artışına paralel olarak toplumlarda her konuda gelişme ve iyileşmeler gözlemlenmiştir. Avrupa ülkelerinden Norveç kişi başına kwh ile en fazla yıllık elektrik tüketimine sahip olan ülkedir. 5

20 Türkiye de bu değer çok düşük olup, kwh tir. Bazı Avrupa ülkeleri ile Türkiye deki milli gelir ve enerji tüketimini gösteren değerler Tablo I.3 te verilmiştir. Tablo I-3 Dünyada Kişi Başına Gelir ve Elektrik Tüketimleri ÜLKELER Kişi Başına Milli Gelir ($/kişi) Kişi Başına Elektrik Tüketimi (kwh/kişi) Türkiye Almanya Fransa Đsviçre Norveç Kaynak: Elektrik Üretim A.Ş. Genel Müdürlüğü (EÜAŞ) Araştırma Planlama ve Koordinasyon (APK) Dai. Bşk. Đstatistik ve Araştırma Müdürlüğü Gelişmiş ülkeler teknik ve ekonomik olarak değerlendirilebilir hidroelektrik imkanlarının tamamını öncelikle değerlendirmişler, arta kalan enerji ihtiyaçlarının karşılanması için ikincil kaynaklar olarak termik, nükleer ve doğal kaynaklarına yönelmişlerdir. Ülkemizde ise bu durum tamamen tersi bir gelişim göstermektedir. Tablo I.4 ten de görüleceği üzere ülkemizde elektrik üretiminin kaynaklara göre dağılımında hidroelektriğin payı % 25 civarındadır. Tablo I-4 Türkiye Elektrik Üretiminin Kaynaklara Göre Dağılımı (1 Ocak 31 Aralık 2005) KAYNAKLAR ÜRETĐM (MWh) KATKI (%) Termik ,46 Hidrolik ,50 Rüzgar ,03 TOPLAM ,00 Kaynak:EÜAŞ APK Dai. Bşk. Đstatistik ve Araştırma Müdürlüğü Enerji ihtiyacımızın kesintisiz, kaliteli, güvenilir, ekonomik ve çevreyi mümkün olan en az seviyede etkileyecek şekilde karşılanması zorunluluk arz etmektedir. Sürdürülebilir kalkınmanın sağlanabilmesi amacıyla temiz ve çevre dostu enerji kaynakları olan yenilenebilir enerji kaynaklarının en üst düzeyde değerlendirilmesi gerekmektedir. Hidroelektrik enerji ülkemizin yenilenebilir kaynakları içerisinde en önemli yeri tutmaktadır yılı Şubat sonu itibarıyla ülkemizin ekonomik hidroelektrik enerji potansiyeli 129,4 Milyar kwh/yıldır. Bu potansiyelin % 35 i işletmede, % 8 i inşa halinde ve geri kalan % 57 si ise halen proje seviyesinde olup, geliştirilmeyi beklemektedir (bk. Tablo I.5). Tablo I Yılı Başı Đtibarıyla Türkiye Hidroelektrik Enerji Potansiyelinin Gelişimi MEVCUT DURUM PROJE SAYISI KURULU GÜÇ (MW) YILLIK ORT. ENERJĐ ÜRETĐMĐ (GWh) TOPLAM POTANSĐYELĐN YÜZDESĐ (%) Đşletmede Đnşa Halinde Ara Toplam Đnşaatı Henüz Başlamamış Toplam Ekonomik Potansiyel Kaynak : Dünya Enerji Konseyi, Türk Milli Komitesi, Elektronik Bülten, Sayı:9, Mart

21 Tablo I.5 ten de görüleceği üzere ülkemiz hidroelektrik potansiyelinin henüz %35 inden faydalanılmaktadır. Bu oran Avrupa da %75, ABD de ise %70 tir. Hidroelektrik santrallar; yenilenebilir olmaları, yerli doğal kaynak kullanmaları, işletme ve bakım giderlerinin düşük olması, fiziki ömürlerinin uzun oluşu, daha az düzeyde olumsuz çevresel etki yaratmaları, kırsal kesimde ekonomik ve sosyal yapıyı canlandırmaları gibi nedenlerle diğer enerji üretim sistemlerine nazaran üstünlük arz etmektedir. Hidroelektrik santralların yapım ve işletmesinde; yatırım bedelinin %80 ini yurtiçi harcamalar oluşturmaktadır. Doğal gaz ve ithal kömür santralları ile karşılaştırıldığında yatırımda dışa bağımlılık ve döviz harcaması daha azdır. Termik santralların ataletlerinin çok büyük olmasına karşılık, hidroelektrik santralların çok düşüktür. Bu nedenle enterkonnekte güç sisteminde yük dengelenmesi ve frekans düzenlemesi gibi fonksiyonları vardır. Ayrıca, termik santrallar CO 2 ve SO 2, kömür cürufu, kül problemleri ile Kyoto Protokolü nde adı geçen sera gazı emisyonlarına katkıda bulunurken, hidroelektrik santralların gaz atıkları söz konusu değildir. Hidroelektrik santrallerin yer seçiminde çevresel yönden titiz davranılması ve Proje nin fizibilite ve tasarım aşamalarında olası olumsuz etkilerin boyutlandırmada dikkate alınarak yapılması bu tesislerin çevre üzerindeki baskılarını azaltmaktadır. Çevre üzerindeki etkileri kontrol altına alınmış hidroelektrik enerji projelerinin hayata geçirilmesiyle, bölgesel ve hatta küresel ölçekte çevre sorunu yaratabilecek teknolojilere dayanan tesisler ile daha az üretim yapılması da temin edilebilecektir. Ülkemizdeki akarsuların hidroelektrik potansiyelinin değerlendirilmesi amacıyla 566 adet HES projesi planlanmıştır. Bunların 130 u işletmede, 31 i inşa halinde ve 405 i muhtelif proje seviyesindedir. Bu santralların toplam kurulu gücü MW, enerji potansiyeli ise GWh/yıl olarak hesaplanmıştır. Bu değerin %35 i (44,388 GWh) işletmede, %9 u ( GWh) inşa halinde ve %56 sı ( GWh) ise çeşitli proje (ilk etüt, ön inceleme, planlama ve kesin proje) aşamalarındadır GWh/yıl enerji kapasitesi ile Avrupa ekonomik potansiyelinin yaklaşık %15 i seviyesinde hidroelektrik potansiyele sahip olduğumuz görülmektedir. Hidroelektrik santralların üretiminin garanti edilen güvenilir (firm) enerji dışındaki kısmı olan ikincil (sekonder) kısmı, yağış koşullarına bağımlı olduğundan her yıl toplam enerji içindeki payı değişim göstermekle birlikte, uzun yıllar ortalaması dikkate alındığında Türkiye de elektrik enerjisinin yaklaşık %30-40 ının sudan üretilmekte olduğu görülmektedir. Türkiye elektrik sisteminin gelişim analizi niteliğindeki Orta ve Uzun Dönem Üretim-Yatırım Planlaması Türkiye Elektrik Đletim A.Ş. Genel Müdürlüğü (TEĐAŞ) sorumluluğunda gerçekleştirilmekte ve bu çalışmaların ihtiyaç duyduğu HES bilgileri DSĐ ve Elektrik Đşleri Etüt Đdaresi (EĐE) Genel Müdürlükleri tarafından, termik santrallarla ilgili olanları ise TEĐAŞ tarafından sağlanmaktadır. Türkiye elektrik orta ve uzun dönem üretim projeksiyonları WASP modeline göre yapılmaktadır. Orta ve Uzun Dönem planlama 7

22 çalışmalarında kullanılan elektrik enerjisi talep tahminleri ise Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı (ETKB) tarafından MAED modeline göre yapılmaktadır. Uzun dönem için 2020 hedef alınmıştır. Üretilen senaryolarda yerli ve yenilenebilir kaynak olan hidroelektrik santralların öncelikle ele alınımları öngörülmüştür. Planlamanın öngördüğü sürede HES inşaatları tamamlanırsa Türkiye hidrolik kurulu gücü 2010 yılında MW a, 2020 yılında ise MW a çıkacaktır. Yakıt tiplerine göre kurulu güç dağılımına bakıldığında 2010 yılında en büyük payın % 38 ile hidrolik ve yenilenebilir diğer enerji kaynaklarına ait olacağı tahmin edilmektedir. Tablo I-6 Türkiye Elektrik Enerjisi Uzun Dönem Talep Tahmini YIL PUANT TALEP (MW) ENERJĐ TALEBĐ (GWH) ARTIŞ HIZI (%) Kaynak: Elektrik Enerjisi Üretim-Tüketim Dengesi ( ), TEAŞ, Çukurova Bölgesi nde faal durumda bulunan enerji santralarının sayıları ve kurulu güçleri Tablo I-7 de verilmiştir. 8

23 Tablo I-7 Çukurova Bölgesi Elektrik üretimi Santral Tipi Sayısı Toplam Kurulu Güç (MW) 2005 Yılı Üretimi (MWh) HES , Termik Santral , Kaynak: Çukurova da Enerji Sektörü,2007 Çukurova Bölgesi nde üretim lisansı verilen santralar ve santral kurmak için üretim lisansı başvurusu yapılmış tesisler sırasıyla Tablo I-8 ve 9 da verilmiştir. Tablo I-8 Çukurova Bölgesi nde Üretim Lisansı Verilen Santrallar Santral Tipi Sayısı Toplam Kurulu Güç (MW) HES ,4 Termik Santral 9 990,73 Rüzgar Santralı 9 374,6 Kaynak: Çukurova da Enerji Sektörü,2007 Tablo I-9 Çukurova Bölgesi nde Kurulması için Başvuru Yapılan Santrallar Santral Tipi Sayısı Toplam Kurulu Güç (MW) HES 8 486,5 Termik Santral 4 335,8 Rüzgar Santralı ,05 Kaynak: Çukurova da Enerji Sektörü,2007 Çukurova Bölgesi nde tespit edilen kurulabilir HES projelerinin sayısı 32 olup, bu tesislerin toplam kurulu güçleri 922,06 MW tır (Çukurova da Enerji Sektörü, 2007). Proje nin işletilmesi, ülke ekonomisi ve enerji pazarına katkıda bulunacağı gibi, coğrafi konumu, ulaşım yolları ve büyük limanlara yakınlığı ile gelişme potansiyeli her zaman yüksek olan yörede yeni enerji imkanları yaratarak, inşaat ve işletme dönemlerinde, ekonomiye ve istihdama katkıda bulunacaktır. Ayrıca, bu Proje nin yerli sermaye ile inşa edilerek işletilmesi devlet kaynaklarının daha verimli kullanılmasını sağlayacak, karşılığında döviz ödenen enerji kaynaklarına duyulan ihtiyacı azaltacak ve değerlendirilemeyen yenilenebilir enerji kaynaklarımızın değerlendirilmesine katkıda bulunacaktır. Bu nedenle, Proje nin gerçekleştirilmesinde ülke ve bölge açısından büyük yararı olacağı düşünülmektedir. Göksu Nehri üzerinde planlanan Proje ile üretilecek enerji, Yukarı Seyhan Havzası nın hidroelektrik potansiyelinin değerlendirilmesini sağlayacak ve enterkonnekte sisteme dahil edilerek tüm Türkiye ye hizmet edecektir. 9

24 II. II.1 PROJE ĐÇĐN SEÇĐLEN YERĐN KONUMU Projenin Yeri (Đlgili Valilik veya Belediye tarafından doğruluğu onanmış olan proje yerinin, lejant ve plan notlarının da yer aldığı onanlı Çevre Düzeni Planı ve Đmar Planları üzerinde, bu planlar yoksa mevcut arazi kullanım haritası üzerinde gösterimi) Proje, Türkiye nin Doğu Akdeniz Bölgesi nin hemen kuzeyinde Yukarı Seyhan Havzasında, Seyhan Nehri nin, Göksu ana kolu üzerinde yer almaktadır. Proje Sahası nın büyük bir kısmı Adana Đli, Saimbeyli Đlçesi, bir kısmı da Kahramanmaraş Đli, Göksun Đlçesi sınırları içerisinde yer almaktadır. Proje kapsamında yer alan regülatör ve HES lerin koordinatları aşağıda verilmiştir. Yamanlı II I. Kademe Regülatör Aksı Yamanlı II I. Kademe HES Yamanlı II. Kademe Regülatör Aksı Hocabey Regülatör Aksı Yamanlı II II. Kademe HES K D K D K D K D K D Yamanlı II I. Kademe Regülatörü, Seyhan Nehri, Göksu kolu üzerinde 1.153,50 m talveg kotunda, sol sahildeki Karaçam Tepesi nin eteklerinde yer alır. Regülatör yerinin 2 km kuzeybatısında Yeniköy (Adana-Saimbeyli) yerleşimi, 3 km güneyinde sol sahilde daha önce Adana Đli, Saimbeyli Đlçesi sınırlarında yer alan, ancak 2000 yılında Kahramanmaraş Đli, Göksun Đlçesi ne bağlanan Kaleboynu Köyü nün Kırıkkuyu (Kahramanmaraş-Göksun) Mahallesi bulunmaktadır. Yamanlı II I. Kademe HES, Adaköprüsü Mevkii nde, Kalebaşı Tepe nin güney eteklerinde yer almakta olup, Yamanlı II I. Kademe HES in yaklaşık 1,5 km kuzeydoğusunda Kaleboynu Köyü, 4,5 km batısında da Eyüplü Köyü (Adana-Saimbeyli) ve 4 km güneydoğusunda ise Aksaağaç Köyü (Adana-Saimbeyli) bulunmaktadır. Yamanlı II II. Kademe Regülatörü, Göksu Irmağı üzerinde 841,50 m talveg kotunda Sırat Köprüsü Mevkii nde, sol sahilde Gökkaya Tepe ile sağ sahilde Havlanlı Tepe arasında, Hocabey Dere nin Göksu Irmağı na karıştığı noktanın 6 km membasında yer almaktadır. Yamanlı II II. Kademe HES, Hocabey Dere nin Göksu Irmağı na karıştığı noktanın 700 m mansabında, sol sahilde yer alır. Santral, Kayabaşı Mevkii yakınındadır. Proje nin 2. Kademe kısmı tamamen Adana Đli, Saimbeyli Đlçe sınırları içerisindedir. Proje Sahası derin bir kanyon içerisinde yer almakta olup, Proje Sahası nın genel görünümü Şekil II.1, Şekil II.2 ve Şekil II.3 te verilmiştir. Dokay-ÇED Çevre Mühendisliği Ltd. Şti. tarafından Aralık 2006 da yapılan arazi incelemesi sırasında çekilen Proje Sahası na ait fotoğraflar Şekil II.4 ve Şekil II.5 te verilmektedir. 10

25 Şekil II-1 Proje Sahası nın Türkiye deki Yeri 11

26 Şekil II-2 Proje Sahası nın Görünümü-I Şekil II-3 Proje Sahası nın Görünümü-II 12

27 ENERJĐSA Enerji Üretim A.Ş. Şekil II-4 Proje Sahası nın Görünümü-III Şekil II.5 Proje Sahası nın Görünümü-IV 13

28 II.2 Proje Kapsamındaki Ünitelerin Konumu (Baraj gövde ve savak tesisleri (dolusavak-dipsavak), iletim kanalları, hidroelektrik santral ünitesi ile ilgili bina ve tesisler, teknik altyapı üniteleri, idari ve sosyal üniteler, varsa diğer üniteler, bunlar için belirlenen kapalı ve açık alan büyüklükleri, bu ünitelerin proje alanı içindeki konumlarının vaziyet planı veya kroki üzerinde gösterimi, diğer tekniklerle temsili resim veya maket benzeri gösterimler, proje kapsamında yer alan geçici ve nihai depo alanlarının, inşa edilecek baraj sahası içinde gerçekleştirilecek olan inşaat alanının ve Maden Kanunu na göre açılacak olan taş, kum, çakıl vb. ocak alanlarının 1/25000, 1/5000 ve/veya 1/1000 lik haritalar üzerinde gösterimi) ne ait 1/25000 ölçekli Proje Bileşenleri ve Pasa Sahalarının Kapladığı Alanlar haritası Ek-C'de, Proje kapsamındaki ünitelerin kapladığı alan büyüklükleri ise Tablo II.1 de verilmektedir. Tablo II-1 Yamanlı II HES ve Malzeme Ocakları Proje Ünitelerinin Kapladıkları Alanlar ÜNĐTE ADI KAPLADIĞI ALAN (m 2 ) Yamanlı II I. Kademe Regülatörü Çökeltim Havuzu 600 Denge Bacası 92 Cebri Boru (Yamanlı II HES) Yamanlı II II. Kademe Regülatörü Çökeltim Havuzu 900 Đletim Kanalı (Yamanlı II II. Kademe Reg.-Đletim Tüneli) Hocabey Regülatörü Çökeltim Havuzu 80 Đletim Kanalı (Hocabey Reg.-Yükleme Havuzu) Yükleme Havuzu 500 Cebri Boru (Yamanlı II II. Kademe HES) 382 Yamanlı II II. Kademe HES Şalt Sahası M1 Malzeme Alanı M2 Malzeme Alanı K1 Kırma-Eleme Tesisi - K2 Kırma-Eleme Tesisi - Kaynak: Yamanlı II Regülatörü ve HES Fizibilite Raporu, Nisan 2005 Proje kapsamında açılacak olan M1 ve M2 malzeme alanlarının konumları ve alanlara ilişkin koordinat bilgileri Ek-C de sunulan 1/ ölçekli Proje Bileşenleri ve Pasa Sahalarının Kapladığı Alanlar haritasında, kırma-eleme tesislerine ilişkin koordinat bilgisi ise Bölüm V.1.7 de verilmiş olup, kırma-eleme tesislerinin konumları Ek-C de sunulan Kırma Eleme Tesislerinin Yerlerini Gösterir Harita da verilmiştir. 14

29 III. III.1 PROJENĐN EKONOMĐK VE SOSYAL BOYUTLARI Projenin Gerçekleşmesi Đle Đlgili Yatırım Programı ve Finans Kaynakları Proje kapsamında yapılması planlanan tesisler, yaklaşık 30 ayda tamamlanacak ve işletmenin faaliyete geçmesinin ardından ardından 49 yıl süreyle işletilecektir. Proje nin toplam yatırım bedeli 2004 yılı DSĐ birim fiyatlarına göre ABD Doları dır. Yıllık işletme giderleri toplamı ABD Doları dır. Yıllık giderlere; işletme ve bakım giderleri, yenileme, faiz ve amortisman dahildir. Proje kademeleri için tesis proje bedelleri ve yıllık giderleri Tablo III.1 ve Tablo III.2 de verilmektedir. Tablo III.1 ve Tablo III.2 den de görüldüğü üzere inşaat işleri, elektromekanik teçhizat ve enerji nakil hattı ile birlikte toplam tesis bedeli ABD Doları olmaktadır. Etüt, proje, kontrolluk ve kamulaştırma bedelleri için ise tespit edilen tutar ABD Dolarıdır. Yatırım bedeli hesabı DSĐ kriterlerine göre enerji projelerinde faiz oranı %9,5 olarak alınarak hesaplanan inşaat süresince faiz tutarı ( ABD Doları), Proje bedeline ilave edilerek toplam yatırım bedeli ABD Doları olarak bulunmuştur. Toplam yatırım bedelinin bir kısmı öz kaynaklardan ve bir kısmı da kredilerden karşılanacaktır. III.2 Projenin Gerçekleşmesi Đle Đlgili Đş Akım Şeması veya Zamanlama Tablosu Proje nin inşaata başlamadan önceki süresi 14 ay, inşaat süresi ise 30 ay olarak belirlenmiştir. Proje ye ait iş programı Şekil III.3 te verilmektedir. 15

30 Tablo III-1 Yıllık Giderleri (I. Kademe Proje) Đşin Cinsi Keşif Bedeli (ABD Doları) Bilinmeyenler (ABD Doları) Maliyet (ABD Doları) Faiz+Amort. Faktörü Yenileme Faktörü Đşletme+Bakım Faktörü Faiz+Amort. +Yenileme (ABD Doları) Yıllık Gider Đşletme+ Bakım (ABD Doları) Toplam (ABD Doları) Ulaşım Yolları-Site Tesisleri , , , Ulaşım Tünelleri , , , Regülatör (Gövde+Çakıl Geçidi+Su Alma Yapısı) , , , Đletim Tüneli , , , Denge Bacası , , , Cebri Boru ve Vana Odası , , , Santral Binası , , , Elektromekanik Donanım , , , Enerji Nakil Hattı , , , TESĐS BEDELĐ Etüt, Proje, Kontrolluk , Kamulaştırma , PROJE BEDELĐ Đnşaat Süresi Faizleri , YATIRIM BEDELĐ Kaynak: Yamanlı II Regülatörü ve HES Projesi Fizibilite Raporu, Nisan

31 Tablo III-2 Yıllık Giderleri (II. Kademe Proje) Đşin Cinsi Keşif Bedeli (ABD Doları) Bilinmeyenler (ABD Doları) Maliyet (ABD Doları) Faiz+Amort. Faktörü Yenileme Faktörü Đşletme+Bakım Faktörü Faiz+Amort. +Yenileme (ABD Doları) Yıllık Gider Đşletme+ Bakım (ABD Doları) Toplam (ABD Doları) Ulaşım Yolları-Site Tesisleri , , , Ulaşım Tünelleri , , ,010 Regülatör (Gövde+Çakıl Geçidi+Su Alma Yapısı) , , , Đletim Tüneli , , , Yükleme Havuzu , , , Cebri Boru ve Vana Odası , , , Santral Binası , , , Đletim Kanalı (Yamanlı II II. Kademe Regülatörü Tünel Girişi ve Hocabey Regülatörü Yükleme Havuzu arası) Elektromekanik Donanım , , , Enerji Nakil Hattı , , , TESĐS BEDELĐ Etüt, Proje, Kontrolluk , Kamulaştırma , PROJE BEDELĐ Đnşaat Süresi Faizleri , YATIRIM BEDELĐ Kaynak: Yamanlı II Regülatörü ve HES Projesi Fizibilite Raporu, Nisan

32 Şekil III-1 Đş Programı 18

33 III.3 Projenin Fayda-Maliyet Analizi Proje nin ekonomik yapılabilirliği, iç karlılık ve gelir/gider oranları ile değerlendirilmiştir. Đç karlılık oranı, tesisin ekonomik ömrünün sonuna kadar olan süre içinde, önerilen tesisin gelir ve giderinin bugünkü değerini eşitleyen iskonto değeridir. Söz konusu iskonto değeri sosyal iskonto oranından yüksek bulunursa önerilen Proje ekonomik olarak yapılabilir kabul edilir. Proje nin işletme süresince gelir ve giderlerin nakit akışını iskonto oranı ile (ülke ekonomisi irdelendiğinde enerji projeleri için % 9,5) birinci yıla taşıyıp, bu değeri oranlayarak Gelir/Gider oranı bulunmaktadır. Bu oranın 1 den büyük olması Proje nin ekonomik yapılabilirliğinin bir başka göstergesidir. Proje de üretilecek enerji yıllık faydalarından (firm enerji faydası, sekonder enerji faydası) oluşan toplam yıllık enerji faydası (tam developman sulama durumunda) ABD Doları dır. Yıllık gider; faiz, amortisman, yenileme giderleri ile işletme, bakım giderlerinin toplamından oluşmaktadır. Buna göre Proje nin toplam yıllık gideri ABD Doları dır. Bu durumda Proje nin 50 yıllık sürede gelir ve giderlerin % 9,5 iskonto oranı ile birinci yıla taşınması yöntemi ile hesaplanan Toplam Gelir/Toplam Gider Oranı 1,28 ve iç karlılık oranı (IRR) ise %12,45 (tam developman sulama durumunda) olmaktadır. Bu oranın 1 den büyük ve aynı zamanda iç karlılık oranının da %9,5 ten yüksek olması nedeniyle Proje yapılabilir bulunmuştur. III.4 Proje Kapsamında Olmayan Ancak Projenin Gerçekleşmesine Bağlı Olarak, Proje Sahibi veya Diğer Yatırımcılar Tarafından Gerçekleştirilmesi Tasarlanan Diğer Ekonomik, Sosyal ve Altyapı Projeleri Su Temini ve Atıksu Arıtımı Proje nin inşaat aşamasında gerekli olan içme ve kullanma suyu, civardaki su kalitesi uygun kaynak ve derelerden temin edilecektir. Đçme ve kullanma suyunun gerekli mikrobiyolojik ve kimyasal kontrolleri periyodik olarak yapılacak ve yalnızca içme ve kullanmaya uygun nitelikte olduğu belirlenen sular kullanılacaktır. Đnşaat aşamasında oluşacak atıksu paket arıtma tesisinde arıtıldıktan sonra açılacak olan sızdırmasız fosseptiklerde toplanacak ve Kozan Belediyesi nin atıksu arıtma tesisine bertaraf edilecektir. Đşletme aşamasında oluşacak atıksular evsel nitelikte olup, sızdımaz fosseptiklerde toplandıktan sonra vidanjörlerle çekilerek Kozan Belediyesi nin atıksu arıtma tesisine bertaraf edilecektir. Konuyla ilgili olarak, uygun durumda olan belediyeden gerekli izin alınacaktır. Sızdırmaz Fosseptik Tip ve Projeleri Ek-D de yer almaktadır. 19

34 Yangın Koruma Sistemi Proje kapsamında muhtemel bir yangının önlenebilmesi için uygun yangın sistemi kurulacaktır. Isı, duman ve alev dedektörleri ile donatılan yangın alarm sistemi santral binası dahilinde kullanılacak ve aşağıdaki yangın söndürme sistemleri bulundurulacaktır; Yangın hidrantları, Karbondioksit ile çalışan yangın söndürücüler, El tipi yangın söndürücüler, Yangın battaniyeleri, Yangın söndürücü toz jeneratörü, Yangın söndürücü köpük jeneratörü, Karbondioksit tankı, Kum kovaları, Köpük sistemi, Yangın hortumları. Aydınlatma Proje Sahası için gerekli tüm dahili ve harici ışıklandırma sağlanacaktır. Bu kapsamda, özellikle hidrolik yapılar ve HES binalarında dış aydınlatma yapılacaktır. III.5 Proje Kapsamında Olmayan Ancak Projenin Gerçekleşebilmesi Đçin Zaruri Olan ve Proje Sahibi veya Diğer Yatırımcılar Tarafından Gerçekleştirilmesi Planlanan Diğer Ekonomik, Sosyal ve Altyapı Projeleri Proje kapsamında Kısım III.4 te anlatılanlar dışında herhangi bir ilave altyapı faaliyeti gerekmemektedir. III.6 Kamulaştırma ve/veya Yeniden Yerleşimin Nasıl Yapılacağı Proje de iletimin tünelle sağlanacağı bölüm olan Yamanlı II I. Kademe Regülatörü ve Yamanlı II HES arasındaki iletim tüneli ve Yamanlı II II. Kademe Regülatörü ile Hocabey Regülatörü arasındaki iletim hattının bir bölümünde yer alan iletim tünelinin güzergahında kamulaştırma ve yeniden yerleşim söz konusu olmayacaktır. Proje nin II. Kademesinde m uzunluğunda ve 8 m genişliğinde ulaşım yolu ve m uzunluğunda ve 10 m genişliğinde iletim kanalı inşa edilecektir. Đletim kanalının m lik kısmı şahıs arazisinden geçecektir. Yapılan arazi çalışmalarında, kamulaştırılacak parsel sayısı yaklaşık 100 adet olarak belirlenmiştir. Bu miktar 150 dönümlük bir alana eşittir. Kamulaştırma maliyeti hesaplamalarında dönüm başı birim fiyat YTL olarak alınmış olup, toplam kamulaştırma maliyeti YTL olarak hesaplanmıştır. 20

35 Kamulaştırma çalışmaları kapsamında özel mülkiyet sahipleri ile öncelikli olarak karşılıklı anlaşma yoluna gidilecektir. Kamulaştırma çalışmaları kapsamında, anlaşmazlık durumlarında ise tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren 4650 sayılı Kamulaştırma Kanunu çerçevesinde yapılacaktır sayılı Elektrik Piyasası Kanununun 15/c (Değişik: 5496 SK. 5. md) maddesi gereğinde; kamulaştırma işlemleri Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) tarafından yürütülecek, bu konuda verilecek olan kamulaştırma kararı kamu yararı kararı yerine geçecek ve kamulaştırılan taşınmaz mallar tapu kütüğünde hazine adına tescil edilecektir. 30 Eylül 2004 tarih ve sayılı Resmi Gazetede Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu tarafından yapılacak kamulaştırmalarda 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunun 27.nci maddesinin uygulanması hakkında Bakanlar Kurulu Kararı çıkartılmıştır. Madde sayılı Milli Müdafaa Mükellefiyeti Kanununun uygulanmasında yurt savunması ihtiyacına veya aceleliğine Bakanlar Kurulunca karar alınacak hallerde veya özel kanunlarla öngörülen olağanüstü durumlarda gerekli olan taşınmaz malların kamulaştırılmasında kıymet takdiri dışındaki işlemler sonradan tamamlanmak üzere ilgili idarenin istemi ile mahkemece yedi gün içinde o taşınmaz malın 10 uncu madde esasları dairesinde ve 15 inci madde uyarınca seçilecek bilirkişilerce tespit edilecek değeri, idare tarafından mal sahibi adına 10 uncu maddeye göre yapılacak davetiye ve ilanda belirtilen bankaya yatırılarak o taşınmaz mala el konulabilir. Bu Kanunun 3 üncü maddesinin 2 nci fıkrasında belirtilen hallerde yapılacak kamulaştırmalarda yatırılacak miktar, ödenecek ilk taksit bedelidir. ifadesi geçmektedir. Bu nedenle ilk önce yerinde bilirkişiler tarafından değer tespiti yapılacak ve belirlenen kıymet, faaliyet sahibi tarafından ilgili bankaya yatırılacak Valilik kanalı ile hak sahiplerine ödenecektir. Bu ödeme işlemi tamamlandıktan sonra inşaata başlanacaktır. Daha sonra Valilik tarafından bu hak sahiplerine yeniden iskân isteyip istemedikleri sorulacak, yeniden iskân isteyen hak sahipleri kendilerine başta ödenen kamulaştırma bedelini geri vererek yeniden iskân isteğinde bulunabileceklerdir. Proje kapsamında yer alacak malzeme ocakları, pasa sahaları ve kırma - eleme tesisinin bulunduğu yerler orman arazisi içerisinde yer almakta olup, inşaat çalışmalarına başlamadan önce Ek-E de verilen tarih ve 9908 sayılı Adana Orman Bölge Müdürlüğü yazısında da belirtildiği gibi 6831 sayılı Orman Kanunu nun 5192 sayılı kanun ile değişik 17/3. maddesi gereğince Orman Bölge Müdürlüğü nden izin alınacak ve kullanılacak malzeme için 5177 sayılı yasaya göre hammadde izin belgesi alınacaktır. Orman arazisindeki tesisler için 03/07/2004 tarihinde sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren 5192 no lu Orman Kanununda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun da Savunma, ulaşım, enerji, haberleşme, su, atık su, petrol, doğalgaz, altyapı ve katı atık bertaraf tesislerinin; sanatoryum, baraj, gölet ve mezarlıkların; Devlete ait sağlık, eğitim ve spor tesislerinin ve bunlarla ilgili her türlü yer ve binanın Devlet ormanları üzerinde bulunması veya yapılmasında kamu yararı ve zaruret olması halinde, gerçek ve tüzel kişilere bedeli mukabilinde Çevre ve Orman Bakanlığınca 21

36 izin verilebilir. ifadesi bulunmaktadır. Proje kapsamında orman arazisinde yapılacak olan çalışmalar için Çevre ve Orman Bakanlığı Orman Genel Müdürlüğü nden gerekli izinler alınacak ve ayrıca kesilecek ağaçlar için bedel ödenecektir. Proje kapsamında izin alınacak orman alanı yaklaşık 200 ha dır. Kullanılacak her bir hektar orman arazisi için ödenecek miktar, ibreli ağaç varsayımı yapıldığında hektar başına YTL olup, toplam ödenmesi gereken miktar YTL olacaktır. Proje kapsamında yerleşim yeri olarak su altında kalacak herhangi bir alan bulunmamaktadır. Bu nedenle yeniden yerleşim söz konusu değildir. III.7 Diğer Hususlar Proje nin ekonomik ve sosyal boyutları ile ilgili olarak bu bölümde aktarılacak başka bir husus yoktur. 22

37 IV. IV.1 PROJE KAPSAMINDA YER ALAN REGÜLATÖR, HES, VE MALZEME OCAKLARI PROJELERĐNDEN ETKĐLENECEK ALANIN BELĐRLENMESĐ VE BU ALAN ĐÇĐNDEKĐ MEVCUT ÇEVRESEL ÖZELLĐKLERĐN AÇIKLANMASI Projeden Etkilenecek Alanın Belirlenmesi (Etki alanının nasıl ve neye göre belirlendiği açıklanacak ve etki alanı harita üzerinde gösterilecek) Proje nin etki alanı, Proje Sahası nda yapılacak çalışmaların yakın yerleşim yerlerine olası etkileri dikkate alınarak belirlenmiştir. Proje Sahası nın dahil olduğu ormanlar üzerindeki sorumluluk T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı nda olup orman arazisinin kullanılması için gerekli izinler alınarak kadastro durumu nihai proje aşamasında kesinleştirilecektir. Proje ile ilgili yapılan mülkiyet durumu araştırması Şekil IV.1 de gösterilmektedir. 23

38 Şekil IV-1 Projenin Mülkiyet Durumu Araştırması 24

39 IV.2 Etki Alanı Đçerisindeki Fiziksel ve Biyolojik Çevrenin Özellikleri ve Doğal Kaynakların Kullanımı IV.2.1 Meteorolojik ve Đklimsel Özellikler Bu bölümde, yörenin iklimini oluşturan mikro ve makro meteorolojik koşullar incelenerek bir değerlendirme yapılmıştır. Bölgenin mevcut meteorolojik durumu açıklanmış ve Devlet Meteoroloji Đşleri Genel Müdürlüğü (DMĐ) Tufanbeyli Meteoroloji Đstasyonu nda kaydedilen uzun yıllara ait veriler değerlendirilmiştir. Tufanbeyli Meteoroloji Đstasyonu Uzun Yıllar Meteoroloji Bülteni ( ) Ek-F de verilmektedir. Adana Đli nde iki tip iklim görülmektedir. Birinci tip kıyı ve ovalardaki Akdeniz iklimi; ikincisi yüksek yerlerdeki karasal iklimdir. Akdeniz ikliminin karakteri yaz mevsiminin sıcak ve kurak, kış mevsiminin ılık ve yağışlı olmasıdır. Adana Đli nin kuzeyi yüksek dağlarla çevrilmiş olduğundan, il kuzey rüzgarlarına karşı kapalıdır. Bu sebeple, yaz ayları çok sıcak geçmektedir. Yağışların yarısı kış aylarında ve diğer yarısı da ilkbahar ve sonbahar mevsimlerinde görülmektedir. Bölgeye yaz aylarında yaklaşık 2-3 ay yağış düşmemektedir. Đl genelinde kot arttıkça ve kuzeye gidildikçe iklim daha serin bir hal almakta, yağışlar artmaktadır. Saimbeyli Đlçesi nin kuzeyinde karasal iklim özellikleri gözlenmektedir. Yöredeki Meteoroloji Đstasyonu Tufanbeyli Meteoroloji Đstasyou na ilişkin bilgiler Tablo IV.1 de sunulmuştur. Tablo IV-1 Tufanbeyli Meteoroloji Đstasyonu Çalışma Süresi Enlem 38,16 Boylam 36,13 Yükseklik 1400 m Kaynak : Devlet Meteoroloji Đşleri Gn. Md., Tufanbeyli Meteoroloji Đstasyonu ( ) Bölgenin Rüzgar Hızı Dağılımı Tufanbeyli Meteoroloji Đstasyonu nda kaydedilen verilere göre oluşturulan yıllık rüzgar gülü Şekil IV.2 de sunulmaktadır. Buna göre, bölgede baskın bir rüzgar yönü gözlenmemiştir. Tufanbeyli Meteoroloji Đstasyonu nda kaydedilen ölçümler, uzun yıllar yıllık ortalama rüzgar hızının 1,1 bofor olduğunu göstermiştir. 18 yıllık ölçümler sonucunda en hızlı esen rüzgar yönünün güneydoğu (SE), hızının ise 8 bofor olduğu belirlenmiştir. Aynı ölçüm dönemi içinde 0,7 gün fırtınalı (rüzgar hızı 8 bofor), 17 gün ise kuvvetli rüzgarlı 25

40 (rüzgar hızı = 6-7 bofor) geçmiştir. Bofor biriminin diğer birimlere çevrimi Tablo IV.2 de sunulmuştur. Tablo IV-2 Bofor Biriminin Diğer Birimlere Çevrimi Bofor Hız (knot) * Hız (m/s) Tanım 0 1 den az 0-0,2 Sakin ,3-1,5 Esinti ,6-3,3 Hafif rüzgâr ,4-5,4 Tatlı rüzgâr ,5-7,9 Mutedil rüzgâr ,0-10,7 Firişka rüzgâr ,8-13,8 Kuvvetli rüzgâr ,9-17,01 Mutedil fırtına ,2-20,7 Fırtına ,8-24,4 Kuvvetli fırtına ,5-28,4 Ağır fırtına ,5-32,6 Çok kuvvetli fırtına 12 > 64 > 32,7 Kasırga * 1 knot = 0,514 m/s Kaynak: Söz konusu döneme ait aylık ve yılık rüzgar esme sayıları Tablo IV.3 te verilmektedir. Yıllık esme sayısına göre rüzgar gülü ise Şekil IV.2 de verilmektedir. Mevsimlere göre rüzgar esme sayıları Tablo IV.4, IV.5, IV.6 ve IV.7 de, rüzgar gülleri ise Şekil IV.3, IV.4, IV.5 ve IV.6 da verilmektedir. YÖNLER Tablo IV-3 Rüzgarın Esme Sayıları (Aylık ve Yıllık) AYLAR I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII N NE E SE S SW W NW Kaynak : Devlet Meteoroloji Đşleri Gn. Md., Tufanbeyli Meteoroloji Đstasyonu ( ) Yıllık 26

41 Şekil IV-2 Esme Sayılarına Göre Yıllık Rüzgar Gülü Tablo IV-4 Kış Mevsimine Ait Rüzgarın Esme Sayısı YÖNLER Aralık Ocak Şubat TOPLAM N NE E SE S SW W NW Kaynak : Devlet Meteoroloji Đşleri Gn. Md., Tufanbeyli Meteoroloji Đstasyonu ( ) Şekil IV-3 Kış Mevsimine Ait Esme Sayısına Göre Rüzgar Gülü 27

42 Tablo IV-5 Đlkbahar Mevsimine Ait Rüzgarın Esme Sayısı YÖNLER Mart Nisan Mayıs TOPLAM N NE E SE S SW W NW Kaynak : Devlet Meteoroloji Đşleri Gn. Md., Tufanbeyli Meteoroloji Đstasyonu ( ) Şekil IV-4 Đlkbahar Mevsimine Ait Esme Sayısına Göre Rüzgar Gülü Tablo IV-6 Yaz Mevsimine Ait Rüzgarın Esme Sayısı YÖNLER Haziran Temmuz Ağustos TOPLAM N NE E SE S SW W NW Kaynak : Devlet Meteoroloji Đşleri Gn. Md., Tufanbeyli Meteoroloji Đstasyonu ( ) 28

43 Şekil IV-5 Yaz Mevsimine Ait Esme Sayısına Göre Rüzgar Gülü Tablo IV-7 Sonbahar Mevsimine Ait Rüzgarın Esme Sayısı YÖNLER Eylül Ekim Kasım TOPLAM N NE E SE S SW W NW Kaynak : Devlet Meteoroloji Đşleri Gn. Md., Tufanbeyli Meteoroloji Đstasyonu ( ) Şekil IV-6 Sonbahar Mevsimine Ait Esme Sayısına Göre Rüzgar Gülü 29

44 Tablo IV-8 Tufanbeyli Meteoroloji Đstasyonu Yönlere Göre Ortalama Rüzgâr Hızı Dağılımı ( ) AYLAR YILLIK I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII N 2,9 3,3 2,9 2,7 2,3 2,9 2,5 2,5 2,9 2,3 3,7 2,9 2,7 NE 4,1 3,9 3,7 3,7 3,1 3,7 3,7 3,7 3,7 3,7 3,1 2,9 3,7 YÖNLER E 2,0 2,1 2,1 2,0 2,0 2,0 2,0 1,8 2,0 1,7 1,8 1,8 2,0 SE 2,1 2,5 2,7 3,1 2,5 2,5 2,3 2,1 2,1 2,3 2,1 2,1 2,3 S 1,8 2,1 2,9 3,3 3,3 2,9 2,0 2,0 2,3 2,5 2,3 2,0 2,5 SW 2,3 2,9 2,5 3,5 2,9 3,3 2,9 3,1 2,9 3,1 2,0 2,1 2,9 W 2,3 2,1 2,7 2,7 2,7 2,7 2,7 2,1 2,3 2,5 2,0 2,1 2,5 NW 3,3 4,3 3,5 2,4 2,9 2,4 3,5 2,4 2,4 2,9 2,3 2,7 3,3 Kaynak : Devlet Meteoroloji Đşleri Gn. Md., Tufanbeyli Meteoroloji Đstasyonu ( ) Şekil IV.7 Ortalama Rüzgâr Hızı ( ) Şekil IV-7 Aylık Ortalama Rüzgar Hızları 30

45 Şekil IV-8 Ortalama Rüzgar Hızına Göre Yıllık Rüzgar Gülü Esme sayılarına göre aylık rüzgar gülleri Şekil IV.9 da verilmektedir. N 200 W NW NE E W NW 200 N 150 NE E SW SE SW SE S S Ocak Şubat W NW 200 N 150 NE E W NW N NE E SW SE SW SE S S Mart Nisan 31

46 W NW N NE E W NW 200 N NE E SW SE SW SE S S Mayıs Haziran W NW 250 N 200 NE E W NW N NE E SW SE SW SE S S Temmuz Ağustos W NW N NE E W NW N NE E SW SE SW SE S S Eylül Ekim 32

47 NW N NE NW N NE W 0 E W 0 E SW SE SW SE S S Kasım Aralık Şekil IV-9 Esme Sayılarına Göre Aylık Rüzgar Gülleri Sıcaklık Tufanbeyli Meteoroloji Đstasyonu nda kaydedilen verilere göre, yıllık ortalama sıcaklık 9,9ºC, en yüksek sıcaklık 37ºC ve en düşük sıcaklık ise 27,8ºC dir. Günlük sıcaklığın 25ºC ye veya bu derecenin üstüne çıktığı yaz günü sayısı 97, 30ºC yi geçtiği tropik gün sayısı ise 38 dir. Bölgede kaydedilen aylık en yüksek, ortalama ve en düşük sıcaklık değerlerinin değişimleri Tablo IV.9 da sunulmaktadır. Sıcaklık (C) En Yüksek Sıcaklık(C) Ortalama Sıcaklık(C) En Düşük Sıcaklık(C) Tablo IV-9 Tufanbeyli Meteoroloji Đstasyonu Uzun Yıllar Sıcaklık Verileri AYLAR I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII 1,9 3,1 8,3 14,7 19,1 24,6 29,4 30,2 26,0 19,4 10,4 3,5 15,9-2,9-1,7 3,3 9,2 13,1 18,1 22,4 22,7 18,1 12,3 4,7-0,9 9,9-7,9-6,8-2,1 3,3 6,5 10,2 13,3 13,6 9,4 5,1-0,8-5,6 3,2 Kaynak : Devlet Meteoroloji Đşleri Gn. Md., Tufanbeyli Meteoroloji Đstasyonu ( ) Yıllık 33

48 Şekil IV-10 Tufanbeyli Meteoroloji Đstasyonu Aylık Sıcaklık Değerleri ( ) Şekil IV-11 Tufanbeyli Meteoroloji Đstasyonu Aylık Ortalama Sıcaklık Değerleri ( ) Bölgenin sıcaklık gün sayıları Tablo IV.10 da verilmektedir. Tablo IV-10 Bölgenin Sıcaklık Gün Sayıları SICAKLIK RASAT SÜRESĐ (yıl) ORTALAMA GÜN SAYISI < -0,1 O C ,4 < -3 O C 18 82,5 < -5 O C 18 62,5 < -10 O C 18 31,0 < -15 O C 18 13,3 < -20 O C 18 4,6 > 20 O C 18 0,1 > 15 O C 18 18,7 > 10 O C 18 91,8 > 5 O C ,9 Kaynak : Devlet Meteoroloji Đşleri Gn. Md., Tufanbeyli Meteoroloji Đstasyonu ( ) 34

49 Yağış Bölgede yağışlar genellikle yağmur veya dolu şeklinde olup, yağışlar sonbahar, kış ve ilkbahar mevsimlerinde görülmektedir. Tufanbeyli de kapalı gün sayısı 70,7 ve açık gün sayısı 133,5 dir. Tufanbeyli Meteoroloji Đstasyonu nda kaydedilen 18 yıllık yağış verileri, bölgede ortalama toplam yıllık yağış miktarının 562,1 mm olduğunu göstermektedir. En çok yağış kış mevsiminde düşmektedir. Söz konusu dönemdeki aylık ortalama toplam yağış miktarları göz önüne alındığında, en çok yağış Kasım ayında (79,0 mm) ve en az yağış ise Ağustos ayında (22,0 mm) gözlenmiştir (bk.tablo IV.11). Kaydedilen verilere göre Tufanbeyli bölgesinin şiddetli yağış analizi yapılmış ve elde edilen grafik Şekil IV.12 de verilmiştir. Tufanbeyli de yıllık ortalama kar yağışlı gün sayısı 33,2 dir. En çok kar yağışlı günler sırasıyla, Ocak ayında 8,4; Şubat ayında 8,1 ve Aralık ayında 7,1 gündür. Tablo IV-11 Tufanbeyli Meteoroloji Đstasyonu Yağış Verileri Yağış AYLAR Miktarı (mm) I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Ortalama Toplam Yağış Miktarı(mm) Günlük En Çok Yağış Miktarı(mm) Yıllık 64,9 53,7 65,1 61,6 59,9 25,6 10,6 4,8 15,7 36,9 89,4 73,9 562,1 37,8 33,0 69,5 42,3 35,5 23,3 39,5 22,0 39,1 25,0 79,0 54,2 79,0 Kaynak : Devlet Meteoroloji Đşleri Gn. Md., Tufanbeyli Meteoroloji Đstasyonu ( ) Şekil IV-12 Tufanbeyli Meteoroloji Đstasyonu Aylık Yağış Değerleri ( ) 35

50 Bölgenin Bağıl Nem Dağılımı Adana ili genelinde bağıl nemin en düşük değerine (ortalama %60) Ekim ayında rastlanmaktadır. Temmuz ayında ise nem değeri ortalama %68 e kadar çıkmaktadır. Yıllık ortalama nisbi nem miktarı % civarındadır. (Adana Valiliği, 2003). Bölgenin bağıl nem verileri Tablo IV.12 de verilmiştir. Tufanbeyli Meteoroloji Đstasyonu nda yılları arasında kaydedilen verilere göre, Proje Sahasının bulunduğu bölgede ortalama bağıl nem miktarı %57 olup; en yüksek ortalama bağıl nem (%73) Şubat ayında, en düşük ortalama bağıl nem (%38) Ağustos ayında gözlenmektedir. Bölgenin aylara göre bağıl nem dağılımı Şekil IV.13 te verilmiştir. Bağıl Nem Ortalama Bağıl Nem(%) En Düşük Bağıl Nem(%) Tablo IV-12 Tufanbeyli Meteoroloji Đstasyonu Bağıl Nem Verileri AYLAR I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Kaynak : Devlet Meteoroloji Đşleri Gn. Md., Tufanbeyli Meteoroloji Đstasyonu ( ) Yıllık Şekil IV-13 Tufanbeyli Meteoroloji Đstasyonu Aylık Bağıl Nem Değerleri ( ) Bölgenin Sayılı Günler Dağılımı Tufanbeyli Meteoroloji Đstasyonu nda kaydedilen veriler ışığında belirlenen sayılı günlerin yıllık ortalama değerleri Tablo IV.13 te verilmektedir. Bu değerlerden elde edilen grafikler ise sırasıyla, Şekil IV.14,15,16,17 de sunulmuştur. 36

51 Tablo IV-13 Sayılı Günler ve Yıllık Ortalama Değerleri ( ) SAYILI GÜNLER RASAT SÜRESĐ (YIL) YILLIK ORTALAMA DEĞER Ortalama sisli günler sayısı 17 29,9 Ortalama dolulu günler sayısı 17 2,7 Ortalama kırağılı günler sayısı 17 24,2 Ortalama orajlı günler sayısı 17 13,6 Kaynak: DMĐ, Gün Sayısı Ocak łubat Mart Nisan Mayıs Haziran Tem m uz Ağus tos Eylül Ekim Kasım Aralık Kaynak : DMĐ, Ay Şekil IV-14 Tufanbeyli Meteoroloji Đstasyonu Aylık Sisli Günler Dağılımı ( ) Gün Sayısı Ocak łubat Mart Nisan Mayıs Haziran Tem m uz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Kaynak : DMĐ, Ay Şekil IV-15 Tufanbeyli Meteoroloji Đstasyonu Aylık Dolulu Günler Dağılımı ( ) 37

52 Gün Sayısı Ocak łubat Mart Nisan Mayıs Haziran Tem muz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Kaynak : DMĐ, Ay Şekil IV-16 Tufanbeyli Meteoroloji Đstasyonu Aylık Kırağılı Günler Dağılımı ( ) Gün Sayısı Ocak łubat Mart Nisan Mayıs Haziran Tem muz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Kaynak : DMĐ, Ay Şekil IV-17 Tufanbeyli Meteoroloji Đstasyonu Aylık Orajlı Günler Dağılımı ( ) Proje kapsamında inşa edilecek regülatörlerin rezervuarlarında bulunacak su miktarı, yörede iklim değişikliğine sebep olmayacaktır. Ayrıca, kurulacak olan HES tesislerinin küresel ısınma yönünden olumlu ya da olumsuz etkisi olmayacaktır. 38

53 IV.2.2 Jeolojik Özellikler (Proje alanı ile malzeme ocaklarının jeolojik yapısının fizikokimyasal özellikleri, tektonik hareketler, mineral kaynaklar, heyelan, benzersiz oluşumlar, çığ, sel, kaya düşmesi başlıkları altında incelenmesi, 1/100000, 1/25000 ve/veya 1/5000 lik jeolojik harita ve lejandı) Belirti Mühendislik Danışmanlık ve Ticaret A.Ş. tarafından hazırlanan Mühendislik Jeolojisi Raporu na göre düzenlenen Proje Sahası na ait detaylı jeolojik bilgiler bu kısımda sunulmaktadır. Genel Jeoloji Çalışma alanı Doğu Toroslar ın batı kesiminde yer alır. Tüm eski çalışmalarda bölgede stratigrafi, kaya türü ve yapısal özellikler açısından farklı birlikler ve kaya toplulukları ayırtlanmıştır. Gerek Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü (MTA) ve Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı (TPAO) çalışmalarında ve gerekse bilimsel amaçlı diğer çalışmalarda inceleme sahasının da içinde yer aldığı jeolojik istif Geyikdağı Birliği olarak tanımlanmıştır (Özgül ve Kozlu, 2002). Geyikdağı Birliği Prekambriyen (Đnfrakambriyen)-Kambriyen-Tersiyer aralığındaki fosilli jeolojik formasyonları kapsamaktadır. Proje nin kademelerine ait Jeolojik Haritalar ve Boy Kesitleri ve Proje Sahası na ait Genel Jeoloji Haritası Ek-G de sunulmaktadır. Stratigrafik Jeoloji Bu kısımda, Proje Sahası ve yakın dolayında yüzeyleyen jeolojik birimler (formasyonlar) alttan üste doğru tanıtılmıştır. Bölgenin genelleştirilmiş stratigrafik sütun kesiti Ek- G de verilmiştir. Emirgazi Grubu (Єe) Proje Sahası ve Doğu Toroslar daki en yaşlı kaya birimi olan grup, daha önce Özgül vd (1973) tarafından Emirgazi formasyonu olarak adlandırılmıştır (Özgül ve Kozlu, 2002). Daha sonra birimi, grup aşamasında yeniden tanımlamışlar ve grubu alttan üstte doğru Kozan ve Koçyazı formasyonları olarak iki formasyona ayırmışlardır. Ayrıca, araştırıcılar alttaki Kozan Formasyonunu, Oruçlu ve Đçmetepe üyeleri olmak üzere iki üyeye ayırmışlar ve bu formasyonu Infrakambriyen-Prekambriyen, Koçyazı Formasyonu nu ise Alt Kambriyen yaşlı kabul etmişlerdir. Grup, Proje kapsamındaki alanda bulunmamakla birlikte stratigrafik istifte yer aldığından dolayı tanımı yapılmıştır. Bölgede çok geniş alanlarda yayılım gösteren ama özellikle Feke-Saimbeyli kesiminde izlenen grup, koyu yeşil-bordo-zeytin yeşili renkli, azorta derecede ayrışmış, ayrışma yüzeyleri, yeşilimsi kahverengi renkli, yer yer kireçtaşımermer-dolomit ara seviye ve mercekli kuvarslı ve mikalı kumtaşı ve yeşilimsi-mavimsi gri renkli şeyl ve silttaşı, kuvars kumtaşları ile temsil edilir. Kumtaşı seviyeleri iri taneli, yer yer mikalı, ince-orta katmanlıdır. Bazı kesimlerinde katmanlanma belirgin değildir. Kuvarslı 39

54 dokusu nedeniyle sert, dayanımlıdır. Eklem yüzeylerinde spekülarit dolguları karakteristiktir. Kumtaşı ile ardalanmalı olarak gözlenen şeyl ise ince taneli, orta derecede ayrışmış, ince katmanlı, yer yer laminalıdır. Kil çimentolu olup çoğunlukla az-orta sert, dayanımsızdır. Karayolu şevlerinde duraysız seviyelerine sıkça rastlanmaktadır. Emirgazi grubu içinde genellikle ara seviye veya mercek şeklinde kireçtaşı-mermer düzeyleri izlenmiştir. Koyu gri-kül-yeşil renkli, az ayrışmış-ayrışmamış, ince katmanlı bu kireçtaşımermer seviyeleri metamorfizmaya bağlı olarak gelişmiş çizgisel açık-koyu ince renkleri ile bazen laminalı görünümlüdür. Genellikle sert-çok sert ve dayanımlıdır. Grup, üstte ortakalın tabakalı, mor renkli, yer yer yeşil yeşilimsi gri renkli silttaşı ara seviyeli kuvars kumtaşlarıyla (kuvarsit) sonlanır. Emirgazi grubu üzerine Orta Kambriyen yaşlı Değirmentaş kireçtaşı uyumlu olarak gelmektedir. Önceki çalışmalarda Emirgazi grubunun kalınlığı 1000 metreden fazla verilmektedir. Emirgazi grubu Feke Đlçesi içinde, Feke-Kozan karayolunda, Feke-Saimbeyli yolunun değişik kilometrelerinde yaygınca izlenir. Proje Sahası nda ve yapı yerlerinde izlenmez. Değirmentaş Kireçtaşı (Єd) Dolomit ve kireçtaşlarından oluşan birim, ilk kez Demirtaşlı tarafından (1967) adlandırılmıştır. Formasyon önceki çalışmalarda da Değirmentaş Kireçtaşı veya Değirmentaş Formasyonu olarak adlandırılmaktadır. Formasyon Orta-Üst Kambriyen yaşlıdır. Formasyon, Proje kapsamındaki alanda bulunmayıp, stratigrafik istifte yer aldığından dolayı tanımı yapılmıştır. Birim, tabanda çakmaktaşı yumruları içeren dolomitli bir seviye ile başlar. Üste doğru ise koyu yeşil-gri renkli dolomit ve siyah-koyu gri renkli kireçtaşından oluşur. Formasyonda hakim litoloji kireçtaşıdır. Kireçtaşı az ayrışmışayrışmamıştır. Orta-kalın katmanlı, üst seviyelere doğru katmanlanması belirsiz olup masif bir görüntü verir. Bölgedeki sarp ve dik yamaçları oluşturur. Bazı seviyelerinde kırık hatlarına bağlı gelişmiş mağara oluşumları gözlenmiştir. Formasyonun en üst kesiminde alacalı renkli yumrulu kireçtaşları izlenir. Değirmentaş Kireçtaşı üzerine uyumlu olarak Armutludere Formasyonu gelmektedir. Önceki çalışmalarda Değirmentaş Kireçtaşı nın kalınlığı m olarak verilmektedir. Değirmentaş Kireçtaşı, Feke-Kozan karayolunda, Feke-Saimbeyli yolu üzerinde dar alanlarda izlenir. Proje Sahası nda ve yapı yerlerinde izlenmez. 40

55 Armutludere Formasyonu (Oa) Kumtaşı ve şeyllerden oluşan formasyon, ilk kez Demirtaşlı (1967) tarafından adlandırılmıştır. Bu formasyon adı yöredeki tüm çalışmalarda kullanılmış olup, formasyon Üst Kambriyen-Alt Ordovisiyen yaşlıdır. Bölgede özellikle güneyde geniş alanlarda yayılım gösteren formasyon kumtaşışeyl-kiltaşı-silttaşı ardalanmasından oluşur. Bu litolojiler genellikle açık yeşil-boz-sarımsı yeşil renkli, orta derecede yer yer çok ayrışmıştır. Ayrışmış kesimlerde duraysız, dağılgan ve çok kırıklı bir yapı gösterirler. Bu litolojiler birbirleri ile yanal ve düşey yönde geçişlidir. Genellikle çok ince katmanlı ve laminalıdır. Formasyonu oluşturan litolojilerden kiltaşı ve silttaşı seviyeleri yer yer fosil içeriklidir. Bölgedeki bilimsel amaçlı çalışmalarda formasyon içinde bol miktarda trilobit ve graptolit fosilleri bulunduğu bilinmektedir. Armutludere Formasyonu nun alt kesimlerinde siyah-koyu gri renkli, yumrulu kireçtaşı seviyeleri gözlenmiştir. Bu kireçtaşları içerisinde nadiren şeyl ve kumtaşı da izlenmiştir. Formasyon içinde sıkça yüzeysel akmalar izlenir. Feke-Akkaya Köyü ve Akkaya-Kozan yolu üzerinde bu formasyon içerisinde kısmi heyelanlar gözlenmiştir. Birimin su ile temasta duraylılığını kaybettiği ve bu türden kitle hareketlerine sebep olduğu belirlenmiştir. Armutludere Formasyonu üzerine açısal uyumsuzlukla Halityayla Formasyonu gelmektedir. Önceki çalışmalarda Armutludere Formasyonu nun kalınlığı m olarak verilmektedir. Armutludere Formasyonu, Kozan-Feke Karayolu üzerinde Akkaya Köyü dolayında, gözlenmekte olup, Proje Sahası ve yapı yerlerinde gözlenmez. Halityayla Formasyonu (Sh) Demirtaşlı (1967) tarafından adlandırılan formasyon, altta kuvarsit-kuvars elemanlı konglomerayı, üstte ise kumtaşlarını kapsar. Tabanda köşeli, yarı köşeli, kötü boylanmalı, kalın tabakalı olan konglomeranın çakılları çoğunlukla kuvarstır. Üste doğru tane boyunun incelmesiyle orta tabakalı, eklemli, laminalı, dereceli ve çapraz tabakalanmalı kumtaşlarına geçer. Mor, gri renkli olan Halityayla Formasyonu sığ ve yüksek enerjili bir ortamda çökelmiştir. Fosil bulunmadığından yaşı, altında ve üstündeki formasyonların yaşları dikkate alınarak tüm eski çalışmalarda Alt Silüriyen olarak kabul edilmiştir. Halityayla Formasyonu üzerine Ayıtepesi Formasyonu uyumlu olarak gelmektedir. Önceki çalışmalarda Halityayla Formasyonu nun kalınlığı 300 m olarak verilmektedir. Halityayla Formasyonu Saimbeyli ilçesi güneyinde ve Gürleşen Köyü yakınlarında gözlenir, Proje Sahası ve yapı yerlerinde gözlenmez. 41

56 Ayıtepesi Formasyonu (Da) Formasyona bu isim, Özgül vd (1973) tarafından verilmiştir. Kayseri ve Sivas a kadar geniş alanlarda yayılımı bulunmaktadır. Yöredeki tüm çalışmalarda da bu isimle anılmaktadır. Formasyon Alt Devoniyen yaşlıdır. Ayıtepesi Formasyonu kuvarsitik kumtaşı-kireçtaşı-şeyl-silttaşı ardalanmasından oluşur. Üst seviyelere doğru dolomitlere geçiş gösterir. Kuvarsitik kumtaşı seviyesi beyazkrem renklidir ve orta sert-serttir. Formasyon genellikle orta-kalın katmanlıdır. Kireçtaşı seviyesi koyu gri-koyu yeşil renkli, sıkça kalsit damarlı, az ayrışmış, ayrışma yüzeyi sarımsı yeşil renkli olup sert-dayanımlıdır. Formasyon genellikle ince-orta katmanlıdır. Şeyl seviyesi ise koyu yeşil renkli olup, zayıf-dayanımsızdır. Formasyonun en üst seviyelerinde koyu yeşil renkli, ince bir dolomit seviyesi gözlenmiştir. Ayıtepesi Formasyonu üzerine uyumlu olarak Şafaktepe Formasyonu gelmektedir. Önceki çalışmalarda Ayıtepesi Formasyonu nun kalınlığı 500 m olarak verilmektedir. Formasyon Feke-Saimbeyli yolu üzerinde gözlenir, Proje Sahası nda ve yapı yerlerinde gözlenmez. Şafaktepe Formasyonu (Dş) Formasyona bu isim Demirtaşlı (1967) tarafından verilmiştir. Tıpkı Ayıtepesi Formasyonu gibi Kayseri ve Sivas a kadar geniş alanlarda yayılımı bulunmaktadır. Formasyon Orta Devoniyen yaşlıdır. Formasyon Proje kapsamındaki alanda bulunmamakla birlikte stratigrafik istifte yer aldığından dolayı tanımı yapılmıştır. Ayıtepesi Formasyonu üzerine uyumlu olarak gelen Şafaktepe Formasyonu altta kumtaşı, üstte dolomit ile temsil edilir. Koyu gri ve siyahımsı renklidir. Kalın-çok kalın tabakalanmalıdır. Üst kesimlere doğru dolomitize kireçtaşına geçiş gösterir. Dolomitize kireçtaşı seviyeleri gri-koyu gri renkli, orta sert ve sert, kalın katmanlı ve yer yer masif görünümlüdür. Formasyon, orta derecede eklem ve çatlak gibi süreksizlik içerir. Birimin bu seviyeleri bol fosilli olup genellikle mercan izleri gözlenir. Şafaktepe Formasyonu üzerine tedrici geçişli ve uyumlu olarak Gümüşali Formasyonu gelmektedir. Önceki çalışmalarda Şafaktepe Formasyonu nun kalınlığı 750 m olarak verilmektedir. Formasyon Feke-Saimbeyli yolu üzerinde gözlenir, Proje Sahası nda ve yapı yerlerinde gözlenmez. 42

57 Gümüşali Formasyonu (Dg) Formasyona bu isim Demirtaşlı (1967) tarafından verilmiştir. Devoniyen yaşlı diğer jeolojik formasyonlar gibi bu formasyonun da Kayseri ve Sivas a kadar geniş alanlarda yayılımı bulunmaktadır. Üst Devoniyen yaşlıdır. Formasyon Proje kapsamındaki alanda bulunmamakla birlikte stratigrafik istifte yer aldığından dolayı tanımlanmıştır. Formasyon bol miktarda mercan ve brachiopod fosili içeren seviyeleri ile karakteristiktir. Formasyon koyu yeşil renkli ince katmanlı kireçtaşı seviyesi ile başlar, yeşil-sarımsı yeşil renkli, az-orta derecede ayrışmış şeyl ara katkılı seviyelerle devam eder. Bu seviyeler genellikle ince katmanlı ve çok sık eklemli olarak gözlenir. Daha sonra istif kireçtaşı-kumtaşı-kiltaşı-şeyl-çamurtaşı ardalanması şeklinde gözlenir. Üst seviyelere doğru koyu yeşil-gri-siyah renkli gözlenen formasyonda bu seviyeler ince-orta-kalın katmanlı olup çok bol fosillidir. Gümüşali Formasyonu üzerine uyumlu olarak Ziyarettepesi Formasyonu gelmektedir. Önceki çalışmalarda Gümüşali Formasyonu nun kalınlığı m olarak verilmektedir. Formasyon Feke-Saimbeyli yolu üzerinde gözlenir, Proje Sahası nda ve yapı yerlerinde gözlenmez. Ziyarettepe Formasyonu (Cz) Formasyona bu isim Özgül vd (1973) tarafından verilmiştir. Yaşı Alt Karbonifer dir. Formasyon altta kumtaşı, kireçtaşı, marn; üstte ise killi kireçtaşı olmak üzere iki düzeyden oluşur: Kumtaşı, kireçtaşı, marn ardalanmasından oluşan seviyeler ince bir bitümlü şeyl düzeyi ile başlar, üste doğru kumtaşı, kireçtaşı ve marn tabakalarının ardalanmasıyla devam eder. Đnce-orta tabakalı, eklemli, kirli sarı, kahverengi renkli olan bu istif, üst seviyelerinde tedricen kireçtaşı seviyelerine geçer. Bu seviyeler gri, siyah renkli, orta-kalın tabakalı, eklemli, çatlaklı, bir kireçtaşı istifi ile temsil edilir. Ziyarettepesi Formasyonu üzerine açısal uyumsuzlukla Yığılıtepe Formasyonu gelmektedir (Tutkun, 1989). Önceki çalışmalarda bu formasyonun kalınlığı m olarak verilmektedir. Ziyarettepesi Formasyonu Saimbeyli ilçesi doğusunda yaygınca gözlenir, Proje Sahası ve yapı yerlerinde gözlenmez. Yığılıtepe Formasyonu (Py) Formasyona bu isim MTA gurubu adına bölgede çalışmalar yapan Demirtaşlı (1967) tarafından verilmiştir. Neredeyse tamamen kireçtaşı litolojisi ile 43

58 değerlendirilmesinden dolayı bazı araştırmacılar tarafından Yığılıtepe Kireçtaşı olarak da adlandırılmaktadır. Formasyon Üst Permiyen yaşlıdır. Formasyon inceleme alanında Feke-Saimbeyli yolu üzerinde tipik olarak gözlenmektedir. Bu kesimde beyaz-sarımsı yeşil renkli bir kuvarsit seviyesi ile başlar. Kuvarsit orta-kalın katmanlı, ayrışmamış, sert-çok sert ve orta derecede eklemlidir. Eklem yüzeyleri düzlemsel-düz ve kuvars dolguludur. Genellikle mercek şeklinde ve m kalınlıkta izlenmiştir. Kuvarsit seviyeleri üzerine gelen kireçtaşı gri-siyah renkli, ayrışmamış, ince-ortakalın katmanlıdır. Sık yer yer orta derecede eklemlidir. Eklem yüzeyleri düzlemsel-düz genellikle dolgusuz olup bazı eklem yüzeyleri erime izlidir. Kireçtaşı seviyeleri içinde sıkça kiltaşı ve kumtaşı bantları izlenir. Bu seviyeler formasyona plaketli görünüm de kazandırmıştır. Sıkça kıvrımlı olarak gözlenirler. Formasyon üste doğru dolomitlere geçiş gösterir ve tamamen masif bir yapı sunar. Bu seviyelerde dolomitler koyu yeşil-gri renkli olup bazı düzeyler karstiktir. Yığılıtepe Formasyonu nu oluşturan litolojiler tipik tabaka sırtları şeklinde izlenir. Bu kesimlerde tabaka sırtları boyunca akma ve kopmaların sebep olduğu duraylılık problemleri gözlenmiştir. Yığıltepe Formasyonu üzerine uyumlu olarak Katarası Formasyonu gelmektedir. Önceki tüm çalışmalarda Yığılıtepe Formasyonu nun kalınlığı m arasında değişir. Yığıltepe Formasyonu Feke-Saimbeyli yolu üzerinde gözlenir, Proje Sahası ve yapı yerlerinde gözlenmez. Katarası Formasyonu (TRk) Formasyona bu isim MTA gurubu adına bölgede çalışmalar yapan Demirtaşlı (1967) tarafından verilmiştir. Formasyon Alt Triyas yaşlıdır. Formasyon ince kireçtaşı ve kumtaşı tabakaları içeren ince katmanlı, yer yer laminalı, sarı-yeşil-gri-mor renkli kiltaşı-marn ile temsil edilir. Özellikle Eyüplü Köyü yolu üzerinde gözlenmiştir (bk. Şekil IV-18). Üst seviyelere doğru karbonat miktarı artarak tamamen sarımsı yeşil renkli kireçtaşına geçiş gözlenir. Đnce katmanlı bu seviyeler bol fosilli ve çok sık eklemlidir. 44

59 Şekil IV-18 Katarası Formasyonu nun Eyüplü Köyü Yolu Üzerinde Gözlenen Sarı Renkli Marn-Kireçtaşı Seviyeleri Katarası Formasyonu üzerine açısal uyumsuz olarak Köroğlutepesi Formasyonu gelmektedir. Önceki çalışmalarda Katarası Formasyonu nun kalınlığı 200 m olarak verilmektedir. Formasyon, Proje Sahası nda Eyüplü Köyü nün kuzeybatısında ve Beypınarı Köyü yakınında gözlenmekte olup, yapı yerlerinde gözlenmez. Köroğlutepesi Formasyonu (JKk) Formasyona bu isim MTA gurubu adına bölgede çalışmalar yapan Demirtaşlı (1967) tarafından verilmiştir. Köroğlutepesi Formasyonu Katarası Formasyonu üzerine geldiği yerlerde Dogger tabakaları ile başlar. Đncelenen alanın değişik yörelerinde, farklı ve daha yaşlı formasyonlar üzerine transgresif olarak gelir. Jura-Kretase kireçtaşları bölgede geniş yayılımlıdır. Sarız'ın kuzeyinde, Tufanbeyli dolaylarında (Özgül vd, 1973) Feke ve Kozan yörelerinde (Ayhan,1978; Özgül ve Kozlu, 2002), Saimbeyli dolaylarında, Bakırdağ ve Alaylıdağlar 'da (Metin, 1983) geniş mostraları vardır. Formasyon Jura-Kretase yaşlıdır. Tırtat-Saimbeyli arasında çok geniş alanlarda yayılım gösterir. Bölgedeki en yüksek doruklar ve sarp topoğrafik oluşumlarda bu formasyonun litolojileri egemendir (bk. Şekil IV-19). 45

60 Şekil IV-19 Köroğlutepesi Formasyonu nun genel görünümü Formasyon kalın bir karbonat istifi ile temsil edilir. Altta dolomitik seviyelerle başlayan bu istif üste doğru siyah, koyu gri, lacivert, bordo renkli kireçtaşlarıyla devam eder. Genellikle az ayrışmış-ayrışmamıştır. Ayrışma yüzeyleri boyunca belirgin şekilde karstiktir. Karstlaşmanın izleri gerek tabaka düzlemleri ve gerekse diğer süreksizlikler boyunca sıkça gözlenmiştir. Bazı kesimlerde ve genellikle üst kotlarda karstik yapılar (mağara vb.) gözlenmiştir (bk. Şekil IV-20). Genellikle kireçtaşının karst zonları boyunca çökmesi ile oluşan düz alanlara (dolinler) killi ve çakıllı malzemenin gelmesi ile kırmızı renkli terrarosa killeri oluşmuştur. Formasyonun kalınlığının 3-10 metre civarında olması beklenir. 46

61 Şekil IV-20 Köroğlutepesi Formasyonu Đçinde Gelişmiş Mağara Oluşumları Đstif yer yer dolomitize düzeyler içermekte olup, bol miktarda foraminifer kapsar. Birim geçirdiği tektonizma nedeniyle şiddetli kıvrımlı-kırıklı bir yapı gösterir. Ayrıca Göksu vadisi boyunca genellikle düşey ve/veya düşeye yakın tabakalı olarak izlenir. Bu durumun enerji tüneli güzergahında yaratabileceği sorunlar izleyen bölümlerde açıklanmıştır. Đnceleme alanında özellikle Göksu vadisi boyunca ve tipik olarak Aksaağaç- Kaleboynu arasında gözlenen şekli ile Köroğlutepesi Formasyonu, doğudaki Paleosen- Eosen yaşlı Hocabet Formasyonu na ve çalışma alanının kuzeyinde kalan Üst Kretase yaşlı Yanıktepe Kireçtaşı nın üzerine bindirmiş şekilde gözlenmiştir. Yer yer birimin kendi içerisinde de ekaylı yapılara sıkça rastlanmıştır. Köroğlutepesi Formasyonu üzerine Üst Kretase yaşlı Yanıktepe Kireçtaşı gelmektedir. Köroğlutepesi Formasyonu nun kalınlığı m civarındadır. Formasyon Proje Sahası nda geniş alanlarda gözlenir. Köroğlutepesi Formasyonu 1. kademe regülatör yerinde, 1. kademe tünel güzergahında, 2. kademe yükleme odası ve HES yerinde, Hocabey regülatörüne ulaşan iletim tüneli ve iletim kanalı güzergahında dar alanlarda gözlenir. Yanıktepe Kireçtaşı (KY) Köroğlutepesi Formasyonu olarak adlandırılan birimin üst düzeyleri genellikle beyaz kalın tabakalanmalı, bol rudist kavkı parçası içeren kireçtaşından meydana gelir. Bu düzeyden itibaren Üst Kretase tortulları komprehensif istiften ayrılabilmektedir. Adı geçen 47

62 rudistli kireçtaşı düzeyi Yanıktepe kireçtaşı olarak adlandırılmıştır (Özgül vd., 1973). Yanıktepe kireçtaşı bölgede geniş yayılımlıdır. Özellikle Güzelimköy (Tufanbeyli) yakınlarında (Metin vd., 1982), Bakırdağları nda (Metin, 1983) geniş alanlar kaplar. Genellikle bej-beyaz-krem-gri renkli, az-orta derecede ayrışmış, ayrışma yüzeyleri sarımsı yeşil renklidir. Đnce-orta yer yer kalın katmanlıdır. Sık-çok sık eklemli ve çatlaklı olup yukarıda da belirtildiği gibi bol rudist kavkısı içerir. Bazı kesimlerinde karstik erime izli olarak gözlenir. Çalışma alanını doğuda KD-GB doğrultusunda Göksu Irmağı'na paralel olarak tamamen kat eden ve bu alanın dışında güneye ve kuzeye doğru yaklaşık 50 km uzanıma sahip olan fay önemli bir yapısal unsur oluşturur. Önceki çalışmalarda Kaleboynu Fayı olarak da adlandırılan fay, Göksu Irmağı yaklaşık sınır olmak üzere Orta Jura-Alt Kretase yaşlı Köroğlutepesi Formasyonu nun, Paleosen-Eosen yaşlı Hocabet Formasyonu na ve çalışma alanının kuzeyinde kalan Üst Kretase yaşlı Yanıktepe Kireçtaşı nın üzerine bindirmesi şeklinde oluşmuştur. Ayrıca, taban bloktaki bindirmeye uğrayan genç birimlerin dikleşmiş ve hatta ters dönerek devrilmiş oldukları Kaleboynu Köyü batısında Kalebaşı Tepe de gözlenebildiği gibi ile batıya eğimli olup tavan bloktaki yaşlı birim, taban bloktaki ters dönmüş genç birim üzerine batıdan doğuya itilme sonucu bindirmiştir. Söz konusu fay Kaleboynu Köyü Kırıkkuyu Mahallesi nden kuzeye doğru genç birimler tarafından örtülü olduğu için izlenememektedir. Çalışma alanının güneyinde ve dışında Kaleboynu Fayı'nın uzanımı incelenmiş ve fay düzleminin buralarda hemen hemen dikleştiği ve bazen doğuya doğru eğim kazandığı gözlenmiştir. Bütün bunlar göz önüne alınırsa fayın 50 km lik uzanımı boyunca eğim yönünün etkilediği birimlerin ve dolayısıyla karakterinin sürekli değişmeler gösterebileceği söylenebilir. Çalışma alanının genel tektonik yapısını ortaya çıkaran devrik kıvrımların devrilme yönleri ve ters fayların eğim yönleri göz önüne alınırsa tektonik sıkıştırma kuvvetlerinin, batıdan doğuya doğru daha etkin oldukları söylenebilir. Kaleboynu Fayı'nın yaşı etkilediği en genç birimin Paleosen-Eosen yaşlı Hocabet Formasyonu olduğu için Eosen 'den genç olmalıdır. Yürütülen çalışmalarda Köroğlutepesi Formasyonu ile Yanıktepe Kireçtaşı nın sınırı net olarak izlenemediğinden ayrıca haritalanmamış ve birlikte değerlendirilmiştir. Formasyonun kalınlığı eski çalışmalara göre 200 m civarındadır. Formasyonun Köroğlutepesi Formasyonu ile olan sınırı belirlenemediğinden ayrıca haritalanmamıştır. Bu nedenle tünel-kanal güzergahlarında bu formasyonla karşılaşılabilecektir. 48

63 Hocabet Formasyonu (Th) Formasyona bu isim Tutkun (1989) tarafından verilmiştir. Formasyon Paleosen- Eosen yaşlıdır. Aynı litolojik seviyeler Güzelimköy Formasyonu olarak tanımlanmış ve Üst Kretase yaşına dahil edilmiştir (Metin vd., 1982). Esas olarak kireçtaşı-kiltaşı-kumtaşı ve marn ardalanmasından oluşmaktadır ve tipik olarak Yamanlı II 1. Kademe cebri boru güzergahı yakınında ve 2. Kademe Regülatörden iletim kanalına giden yol boyunca izlenir (bk. Şekil IV-21 ve Şekil IV-22). Formasyonu oluşturan tüm litolojiler birbirleri ile yanal ve düşey yönde geçişlidir. Şekil IV-21 Cebri Boru Güzergahı Yakınında Hocabet Formasyonunun Genel Görünümü 49

64 Şekil IV-22 Yamanlı II I. Kademe Đletim Kanalı Güzergahı Üzerinde Gözlenen Hocabet Formasyonu nun Genel Görünümü Kireçtaşı bej-beyaz-krem renkli, ince taneli, az-orta derecede ayrışmıştır. Ayrışma yüzeyleri sarımsı yeşil renklidir. Formasyon ince-çok ince katmanlı ve sık eklemli olup, eklem yüzeyleri genellikle kil ve FeO dolguludur. Kiltaşı seviyeleri yeşil renkli, az-orta derecede ayrışmıştır. Ayrışma yüzeyleri boyunca sarımsı yeşil renkleri ile kolayca tanınırlar. Đnce katmanlı, yer yer laminalıdır. Çok sık eklemlidir. Eklem yüzeyleri belirgin şekilde kalın (1-5 mm) kil dolguludur. Bu kil dolgulu zonlar boyunca yer yer tabakalanma fayları da gözlenmiştir. Bu gibi kesimlerde duraysız şevler sıkça görülmüştür. Kumtaşı seviyeleri pembe-açık kırmızı-sarımsı renklidir. Açık gri-gri-kirli sarı ve kırmızımsı renkli olan seviyelere de sıkça rastlanır. Genellikle ince taneli ve sıkı karbonat çimentoludur. Tane boyutu irileşerek bazı seviyelerde konglomeratik bir görünüm alır. Đnce katmanlı ve sık eklemlidir. Eklem yüzeyleri düzlemsel-düz ve dolgusuzdur. Marn seviyeleri ise özellikle cebri boru güzergahına yakın kesimlerde gözlenir. Bejkrem-sarı-beyaz renkli olup, zayıf çimentolu ve dayanımsızdır. Marn litolojisi, çubuğumsu ayrışması ile karakteristiktir. Formasyonun kalınlığı 700 metreden fazla olup, önceki dönemlerde yapılan çalışmalarda formasyona Paleosen-Eosen yaşı verilmiştir. 50

65 Formasyonun Proje Sahası nda geniş yayılımı bulunmaktadır. Formasyon, 1. Kademe enerji tüneli güzergahında ve cebri boru güzergahı yakınında, 2. kademe regülatör yerinde ve göl alanında, 2. kademe iletim kanalında, Hocabey Regülatörü ne ulaşan iletim tüneli ve iletim kanalı güzergahında gözlenir. Sümbüldağı Formasyonu (Ts) Formasyona bu isim Metin vd (1986) ve MTA gurubu tarafından verilmiştir. Tutkun (1989) da aynı adlandırmayı kullanmıştır. Daha sonra bölgede çalışmalar yapan Ayhan (1988) Formasyonu Sümbüldağı ve Paşalı Formasyonu olarak iki ayrı formasyon şeklinde değerlendirmiştir. Formasyon Miyosen yaşlıdır. Paşalı Formasyonu kalın bir konglomera istifi ile temsil edilmekte olup, 1. Kademe enerji tüneli güzergahı boyunca tipik olarak gözlenir (bk. Şekil IV-23). Bölgedeki jeolojik formasyonlardan türeyen ve genellikle karbonat kökenli çakıllardan oluşan konglomerada çakıllar az köşeli, yuvarlak, kısmen yarı yuvarlaktır. Çakıllar yer yer blok boyutunda olup, sıkı karbonat çimentoludur. Formasyon genellikle orta-kalın katmanlı olarak gözlenmiştir. Şekil IV-23 Enerji Tüneli Güzergahı Boyunca Gözlenen Sümbüldağı Formasyonu nun Konglomera Seviyeleri Formasyon içinde daha önce yapılmış çalışmalarda herhangi bir fosil bulgusuna rastlanmamıştır. Stratigrafik konumu dikkate alınarak formasyona önceki çalışmalarda Miyosen yaşı verilmiştir. Formasyonun kalınlığı yine bu çalışmalarda yaklaşık 200 m olarak verilmektedir. 51

66 Proje Sahası nda 1. Kademe enerji tüneli güzergahında ve özellikle Kaleboynu Köyü yakınlarında ve Kırıkkuyu Mahallesi yakınında gözlenir. Yamaç Molozu (Qym) Yamaç Molozu genellikle kil çimentolu kireçtaşı blok ve çakıllarından oluşur. Tamamen yöredeki jeolojik birimlerin çakıl ve bloklarının kil ve nadiren sıkı karbonat çimento ile tutturulması sonucu oluşmuştur. Çakıllar az köşelidir. Az eğimli ve eğimli şevlerde izlenmiştir. Birimin kalınlığı 1-15 m arasındadır. Yamaç molozu özellikle 1. Kademe cebri boru güzergahında ve iletim kanalı güzergahının değişik kilometrelerinde izlenmiştir. Alüvyon (Qal) Alüvyon, Göksu Nehri nin dere yatağında bırakmış olduğu irili, ufaklı malzemeden oluşan çökellerdir. Enerjinin yüksek olduğu kesimlerde iri taneli malzemenin, düşük olduğu kesimde ise ince taneli malzemenin egemen olduğu görülür. Genel olarak çakıl-kum-silt ve nadiren de blok söz konusudur. Alüvyondaki kum ve çakıl malzemesi civar köylerde, ilçelerde yapı malzemesi olarak kullanılmaktadır. Alüvyon, 1. Kademe Santral yerinin yakınında, 2. kademe iletim kanalının değişik kilometrelerinde gözlenir. Traverten Oluşumları (Tr) Đnceleme alanında Traverten oluşumları da bulunmaktadır. Bu oluşumlar özellikle Hocabey Regülatörü nün planlandığı alanda ve iletim kanalı boyunca izlenmiştir (bk. Şekil IV-24 ve Şekil IV-25). 52

67 Şekil IV-24 Hocabey Regülatör Aksında Gözlenen Traverten Oluşumları Şekil IV-25 Hocabet Deresi Đçinde Gözlenen Traverten Oluşumları Travertenin oluşumu olasılıkla sahanın yakın dolayında gözlenen kırık zonlarını takiben yüzeye çıkan karbonatlı sulardan çökelme ile ileri gelmiştir. Oluşumu meydana getiren su kaynağının debisi de traverten bantlarının kalınlığını belirler. Mostrada bejpembemsi renkli, yer yer sarı renklidir. Orta serttir. Sık dokulu ve breşik yapıdadır. Orta derecede eklemlidir. Eklem aralıkları 1-3 metredir. Eklem yüzeyleri dalgalı, pürüzlü-çok 53

68 pürüzlü genellikle boşlukludur. Birim üzerinde gevşek çakıl döküntüleri ve metre kalınlıkta toprak örtü mevcuttur. Yer yer bol fosillidir. Traverten, Hocabey Regülatörü aks yeri, göl alanı ve iletim kanalı boyunca değişik kilometrelerinde gözlenir. Yapısal Jeoloji Đnceleme alanında yüzeylenen otokton kaya birimleri, Özgül (1976) tarafından adlandırılan Geyikdağı Birliği 'nin içinde yer alır. Otokton kaya birimleri, Ordovisiyen'den Miyosen e kadar bazı kesikliklere uğramasına rağmen genelde devamlı bir istif sunarlar. Ordovisiyen-Alt Karbonifer arasında çökelen ve kıta şelfi ortamını karakterize eden kayaçlar, Alt Karbonifer sonunda sıkışma tektoniğinin denetimine girerek su üstü olmuşlar ve kısa süren bir aşınım döneminden sonra Üst Permiyen başında ortam tekrar çökmüştür. Bu ortamda sığ denizel özellikleri yansıtan Üst Permiyen ve Triyas yaşlı kaya birimleri çökelmiştir. Triyas sonlarında bölgede tekrar egemen olan sıkışma tektoniği ile karasallaşma olmuş ve uzun bir aşınım döneminden sonra Orta Jura dan Eosen sonuna kadar gelişen blok faylanmaların denetiminde yeni bir çökelme dönemi başlamıştır. Eosen sonlarında bölge GD-KB yönlü sıkışma gerilimlerinin denetimine girerek oldukça kıvrımlı ve kırıklı bir yapı kazanmıştır. Bu olgu, KD-GB uzanımlı sürüklenimler ters faylar ve yine aynı doğrultuda uzanan normal ve devrik kıvrım eksenleri ile belgelenmekledir. Miyosen başlarına doğru etkisini gittikçe arttıran sıkışma tektoniği sonucunda havza, tekrar yükselerek karasallaşmış ve bir aşınım döneminden sonra Üst Miyosen yaşlı Sümbüldağı formasyonu açılı uyumsuzlukla çökelmiştir. Yapı Yerleri Mühendislik Jeolojisi Bu bölümde Proje kapsamında planlanan yapı yerleri ve bu yapı yerlerinde beklenen jeolojik koşullar ayrı ayrı açıklanmıştır. a) Birinci Kademe Proje Tesisleri Birinci Kademe Regülatör Yeri ve Göl Alanı Proje kapsamında 16,5 m yüksekliğinde planlanan 1. Kademe Regülatör yerinde ve göl alanında Jura-Kretase yaşlı Köroğlutepesi Formasyonu nun kireçtaşı litolojileri bulunmaktadır. Saha gözlemleri ışığında kireçtaşı yer yer ileri derecede karstiktir. Bu durumda 16,5 m yükseklikte planlanmış olan regülatörde su tutabilmek riskli olabilecektir. Bu nedenle ulaşım yollarının açılmasını takiben özellikle göl alanında kireçtaşının geçirgenlik değerlerini verebilecek şekilde Basınçlı Su Testi (BST) deneylerini de içeren sondaj çalışması yapılmalıdır. 54

69 Regülatör yerinde yer alan kayaçlarda (kireçtaşı) taşıma gücü açısından bir sorun beklenmemekle birlikte bu durumun teyidi için de sondaj çalışmasına gereksinim vardır. Aks yerindeki kireçtaşında tabaka duruşları düşey ve/veya düşeye yakın konumdadır. Bu durum zaman zaman kama kayması, blok kopması veya kaya düşmelerine sebep olabilecektir. Bu nedenle bu kesimde yapılacak kazıların kontrollü olarak yapılması ve gerekli tedbirlerin alınması gerekecektir. Ayrıca, varsa ayrışma zonu ve örtü seviyeleri de hafredilerek yapı sağlam kayaya oturtulmalıdır. Birinci Kademe Đletim Tüneli Đletim tüneli 3.5 m çap ve m uzunluğunda planlanmış olup, yeni regülatör yeri de dikkate alındığında yaklaşık m uzunlukta olacaktır. Đletim tüneli Proje nin en zorlu ve problemli kısmını oluşturmaktadır. Sol sahile projelendirilmiş olan tünel güzergahı, yukarıda jeoloji bölümünde anlatıldığı üzere önemli bir yapısal hatta (Kaleboynu Fayı) paralel gitmektedir. Söz konusu fay Kaleboynu Köyü nden kuzeye doğru genç birimler tarafından örtülü olduğu için izlenememekte ancak varlığı bilinmektedir. Tünel güzergahının yapısal bir süreksizliğe paralel gitmesi, tünel açılması sırasında istenmeyen koşullardan birisidir. Bu koşullar, sürekli olarak duraylılık, ani su geliri vb. sorunlar delgi işlemi sırasında beklemelere ve aksamalara sebep olabilecektir. Bu nedenle güzergahın yine eskiden planlandığı gibi sağ sahilde olması alternatifi de araştırılmaya değer bulunmaktadır. Đletim tüneli, güzergah başlangıcından itibaren km e kadar Jura-Kretase yaşlı Köroğlutepesi Formasyonu içinden açılacaktır. Formasyon kalın bir karbonat istifi ile temsil edilir. Altta dolomitik seviyelerle başlayan bu istif üste doğru siyah, koyu gri, lacivert ve bordo renkli kireçtaşlarıyla devam eder. Đstif genellikle az ayrışmış-ayrışmamış olup, ayrışma yüzeyleri boyunca belirgin şekilde karstiktir. Karstlaşmanın izleri gerek tabaka düzlemleri ve gerekse diğer süreksizlikler boyunca sıkça gözlenmiştir. Đstif yer yer dolomitize düzeyler içerir. Birim geçirdiği tektonizma nedeniyle şiddetli kıvrımlı-kırıklı bir yapı gösterir. Bu durumda tünel güzergahı boyunca sıkça fay zonları geçilebilecektir. Bu zonlar boyunca önemli su boşalımları beklenmelidir. Ayrıca Göksu Vadisi boyunca birim, genellikle düşey ve/veya düşeye yakın tabakalı olarak izlenir. Bu durum tünel güzergahında önemli sorunlar yaratabilecektir. Özellikle kama kaymaları ve tünel içine blok kopmaları, süreksizlikler ve tabaka düzlemleri boyunca sürekli, etkili ve/veya ani su geliri tünel açılması sırasında beklenen sorunlardır. Đletim tünelinin km den sonra güzergah sonuna kadar Paleosen-Eosen yaşlı Hocabet Formasyonu içinden geçmesi beklenir. Ancak km ler arasında yüzeysel jeolojik verilere göre heyelan ve moloz akmasından oluşan bir seviyenin hemen altından geçilmesi beklenmektedir. Heyelandan süzülen suların tünel içine gelmesi kaçınılmazdır. Bu durum tünelde önemli drenaj ve yer yer duraylılık problemlerine sebep olabilecektir. 55

70 Denge Bacası ve Cebri Boru Proje de 12 m çaplı denge bacası ve uzunluğu m arasında planlanan cebri boru bulunmaktadır. Denge bacası elde edilen jeolojik veriler ışığında Paleosen- Eosen yaşlı Hocabet Formasyonu nun kireçtaşı-kumtaşı-kiltaşı-marn litolojileri içinden açılacaktır. Söz konusu litolojiler genellikle ince katmanlı, az-orta derecede ayrışmış olup, çok kırıklı ve parçalı yapıdadır. Denge bacası başlangıçta formasyonun ayrışmış seviyeleri içinde yer alacaktır. Bu kesimde dairesel kesit, püskürtme beton, çelik hasır ve çelik iksa ile destekleme yapılması gerekebilecektir. Cebri boru güzergahı ise kısmen Paleosen-Eosen yaşlı Hocabet Formasyonu nun kireçtaşı-kumtaşı-kiltaşı-marn litolojileri içinden, kısmen de yamaç molozu-yamaç akması içinden geçmektedir. Birinci Kademe Santral Yeri Planlanan santral yerinde Paleosen-Eosen yaşlı Hocabet Formasyonu nun kireçtaşı-kumtaşı-kiltaşı-marn litolojileri bulunmaktadır. Bu birimlerde taşıma gücü açısından bir sorun beklenmemekle birlikte farklı litolojik seviyelerin varlığı nedeniyle farklı oturmalar beklenebilir. b) Đkinci Kademe Proje Tesisleri Đkinci Kademe Regülatör Yeri ve Göl Alanı Planlanan regülatör yerinde sağ sahilde Paleosen-Eosen yaşlı Hocabet Formasyonu nun litolojik seviyeleri, sol sahilde ise yamaç molozu ve yamaç akması şeklinde gözlenen seviyeler yer almaktadır. Göl alanında ise kısmen Paleosen-Eosen yaşlı Hocabet Formasyonu nun litolojik seviyeleri, kısmen de alüvyon ve yamaç molozu bulunmaktadır. Bu litolojilerin geçirimlilik değerlerine ilişkin elde bir veri bulunmamaktadır. Bu nedenle göl alanında BST deneylerini de içeren araştırma sondajlarının yapılması gerekecektir. Ayrıca, yamaç molozunun göl alanı içinde duraylılığını sağlamak için kısmi kademelendirme de gerekebilecektir. Đletim Kanalı - Tüneli Jeolojik etüt ve haritalama çalışmaları m uzunlukta planlanmış olan iletim kanalı ile m uzunlukta planlanmış olan iletim tüneli güzergahında yapılmış olup, güzergahta geçilmesi beklenen jeolojik formasyonlar ve olası sorunlar ortaya konulmaya çalışılmıştır. Đletim kanalı güzergahının km si arasında iletim kanalı yamaç molozu içerisinden geçecektir. Yamaç molozu yöredeki jeolojik birimlerin çakıl ve 56

71 bloklarının kil ve nadiren sıkı karbonat çimento ile tutturulması sonucu oluşmuştur. Bazen de gevşek ve çimentosuzdur. Bu durumda moloz akması şeklinde görülür ve tamamen duraysızdır. Yamaç molozu içinden yapılacak kazı çalışmaları sırasında yüksek eğimli kazı şevlerinden kaçınılmalı ve kontrollü kazı yapılarak gerekli tedbirler alınmalıdır. Ayrıca, kazı sırasında eğer ana kaya gözlenebiliyor ise kanal kazısı ana kayaya kadar devam ettirilmelidir. Zaman zaman yüzey suyu gelişleri de beklenmelidir. Đletim kanalı, km arasında alüvyon içinden geçecektir. Alüvyon kumçakıl ve nadiren bloktan oluşan tutturulmamış bir malzemedir. Bu nedenle bu kesimde kontrollü kazı yapılmalı ve yüksek açılı kazı şevi oluşturmaktan kaçınılmalıdır. Yine bu kilometreler arasında yerel su geliri de beklenmelidir. Đletim kanalı, km ler arasında Paleosen-Eosen yaşlı Hocabet Formasyonu nun kireçtaşı-kiltaşı-kumtaşı-marn litolojilerinden geçecektir. Bu kesimde olağan kırıcılarla kazı mümkün olabilecektir. Nadiren patlayıcı ile geçiş olacaktır. Kazılar sırasında bir duraylılık problemi beklenmemektedir, ancak yer yer iri bloklar geçilebilecektir. Bu nedenle kazı işlemlerinin kontrollü yapılması önerilir. Đletim kanalı, km arasında alüvyon içinden geçecektir. Alüvyon kumçakıl ve nadiren bloktan oluşan tutturulmamış bir malzemedir. Bu nedenle bu kesimde kontrollü kazı yapılmalı ve yüksek açılı kazı şevi oluşturmaktan kaçınılmalıdır. Ekskavatör vb. kazı ekipmanları ile kazı mümkün olabilecektir. Yine bu km ler arasında su geliri de beklenmelidir. Đletim kanalı, km ler arasında Paleosen-Eosen yaşlı Hocabet Formasyonu nun kireçtaşı-kiltaşı-kumtaşı-marn litolojilerinden geçecektir. Bu kesimde olağan kırıcılarla kazı mümkün olabilecektir. Nadiren patlayıcı ile geçiş olacaktır. Kazılar sırasında bir duraylılık problemi beklenmemektedir, ancak yer yer iri bloklar geçilebilecektir. Đletim kanalı, km ler arasında alüvyon içinden açılacaktır. Alüvyon kum-çakıl ve yer yer iri bloktan oluşan tutturulmamış bir malzemedir. Bu nedenle bu kesimde kontrollü kazı yapılmalı ve yüksek açılı kazı şevi oluşturmaktan kaçınılmalıdır. Ekskavatör vb kazı ekipmanları ile kazı mümkün olabilecektir. Yine bu km ler arasında su geliri de beklenmelidir. Đletim kanalı, km ler arasında Paleosen-Eosen yaşlı Hocabet Formasyonu nun kireçtaşı-kiltaşı-kumtaşı-marn litolojilerinden geçecektir. Bu kesimde olağan kırıcılarla kazı mümkün olabilecektir. Nadiren patlayıcı ile geçiş olacaktır. Kazılar sırasında bir duraylılık problemi beklenmemektedir, ancak yer yer iri bloklar geçilebilecektir. Bu nedenle kazı işlemlerinin kontrollü yapılması önerilir. Yeraltı suyu veya yüzey suyu sorunu beklenmemektedir. 57

72 Đletim kanalı, km ler arasında alüvyon içinden açılacaktır. Alüvyon bu kesimde de kum-çakıl ve yer yer iri bloktan oluşan tutturulmamış bir malzemedir. Bu nedenle kontrollü kazı yapılmalı ve yüksek açılı kazı şevi oluşturmaktan kaçınılmalıdır. Ekskavatör vb kazı ekipmanları ile kazı mümkün olabilecektir. Yine bu km ler arasında su geliri de beklenmelidir. Đletim kanalı, km ler arasında Paleosen-Eosen yaşlı Hocabet Formasyonu nun kireçtaşı-kiltaşı-kumtaşı-marn litolojilerinden geçecektir. Bu kesimde olağan kırıcılarla kazı mümkün olabilecektir. Nadiren patlayıcı ile geçiş olacaktır. Kazılar sırasında bir duraylılık problemi beklenmemektedir, ancak yer yer iri bloklar geçilebilecektir. Bu nedenle kazı işlemlerinin kontrollü yapılması önerilir. Yeraltı suyu veya yüzey suyu sorunu beklenmemektedir. Ayrıca, bu kesimde tünel portalı yer almaktadır. Portal yapısında yüksek eğimli litolojik seviyelerin varlığı nedeniyle kaya düşmesi ve kama kayması gibi sorunlar beklenmeli ve bununla ilgili tedbirler (kademelendirme, bulon vb) alınmalıdır. Đletim tüneli m uzunlukta planlanmış olup, yapılan jeolojik çalışmada elde edilen verilere göre Paleosen-Eosen yaşlı Hocabet Formasyonu içinden geçecektir. Kireçtaşı-kiltaşı-marn-kumtaşı tabakalarının ardalanmasından oluşan seri genellikle ayrışmamış, bazı eklem yüzeylerinde ayrışmalı olup, dayanımlı ve serttir. Birimin üyeleri genellikle sık aralıklı eklemler ile kesilmiştir. Topografya yüzeyinde bazı eklem ve tabaka yüzeylerinden gelen küçük debili sızıntı şeklindeki su ile tünel açımı sırasında da karşılaşılabilecektir. Đnce tabakalar ile eklemlerin yoğunlaştığı kısımlar haricinde Terzaghi sınıflamasına göre: genelde IV (masif, tabakalı ila orta derecede eklemli, parçalı ve çatlaklı) ve daha az V (çok bloklu ve çatlaklı); Rock Mass Rating (RMR) sınıflamasına göre: genelde II-III (iyi-orta kaya), yer yer, özellikle fay-makaslama zonları ve ileri derecede ayrışmış IV (zayıf kaya) ve NGI, Q sınıflamasına göre ise genelde C (orta) ve daha az D-E (zayıf) kaya sınıfına girmektedir. Tünel açımı sırasında açık eklemler, dolgulu makaslama/fay ve benzeri süreksizlikler ve eklemlerin yoğunlaştığı bölümlerde yerel çatlak suları ile karşılaşılabilir. Ayrıca, eklem takımları ve ince-orta tabakaların tünel tavanında oluşturabileceği duraysız bloklar bu ortamlarda dikkate alınması gereken risklerdir. Bu nedenle kavlak alma işleri dikkatle yürütülmeli ve tavanda mutlaka emniyet için püskürtme beton ve gerekirse bulon uygulanmalıdır. Hocabey Regülatörü ve Göl Alanı Karakuyu ya bağlı Hocabey Evleri Mahallesi batısında yapımı planlanan Hocabey Regülatörü aks yeri ve göl alanı jeolojik koşulları açısından problemlidir. Traverten boşluklu-kof yapısı ve dayanımsız oluşu nedeni ile göl alanından su kaçırma riskini taşımaktadır. Her ne kadar yüksek olmayan bir regülatör yapısı planlanıyor olsa da bu kesimdeki travertenin Hocabet Deresi yatağı içindeki kalınlığı ve konumu bilinmesi zorunludur. Bu nedenle göl alanında mutlak surette traverteni tüm kalınlığı boyunca kesecek ve alttaki Hocabet Formasyonu nun litolojileri içerisinde bir miktar ilerleyecek 58

73 şekilde sondajlar yapılmalıdır. Bu sondajlardan elde edilecek veri ile ya travertenin kazınarak tüm göl alanından kaldırılması, ya da uygun ve ekonomik bir enjeksiyon çözümü ortaya çıkacaktır. Đletim Kanalı Hocabey regülatöründen yükleme odasına kadar 1900 m uzunlukta planlanmış olan iletim kanalı planlanan regülatör yerinden itibaren yaklaşık m boyunca traverten içinden geçecektir. Bu kesimde traverten kof-dayanımsız ve boşlukludur. Bu nedenle kazının olağan kırıcılarla yapılması beklenmektedir. Zaman zaman traverten üzerinde toprak örtü ve ayrışmış zon beklenmelidir. Bu gibi kesimler de hafredilmelidir. Đletim kanalı bu km den sonra 600 m kadar Paleosen-Eosen yaşlı Hocabet Formasyonu nun kireçtaşı-kiltaşı-kumtaşı-marn litolojilerinden geçecektir. Bu kesimde olağan kırıcılarla kazı mümkün olabilecektir. Nadiren patlayıcı ile geçiş olacaktır. Kazılar sırasında bir duraylılık problemi beklenmemektedir. Ancak yer yer iri bloklar geçilebilecek ve yüksek eğimli alanlardan geçiş olacaktır. Bu nedenle kazı işlemlerinin kontrollü yapılması kuvvetle önerilir. Yeraltı suyu veya yüzey suyu sorunu beklenmemektedir. Đletim kanalı güzergahı daha sonra Jura-Kretase yaşlı Köroğlutepesi Formasyonu nun kireçtaşı litolojilerinden geçecektir. Đnce-orta-kalın katmanlı, sert, dayanımlı ve sık eklemli bu seviyeler içinden genellikle kırıcılar ile geçilebilecek, zaman zaman patlayıcı kullanılabilecektir. Yeraltı suyu veya yüzey suyu sorunu beklenmemektedir. Yükleme Odası ve Cebri Boru Bu kesimde Jura-Kretase yaşlı Köroğlutepesi Formasyonu nun kireçtaşı litolojilerinden geçecektir. Đnce-orta-kalın katmanlı, sert, dayanımlı ve sık eklemli bu seviyeler içinden genellikle kırıcılar ve sıkça patlayıcılar ile geçilebilecektir. Bu kesimde yeraltı suyu veya yüzey suyu sorunu beklenmemektedir. Đkinci Kademe Santral Yeri Proje nin son kesimi olan ikinci kademe santral yerinde Jura-Kretase yaşlı Köroğlutepesi Formasyonu nun kireçtaşı litolojileri yer almaktadır Đnce-orta-kalın katmanlı, sert, dayanımlı ve sık eklemli bu seviyeler genellikle ileri derecede karstik zonlar içermektedir. Bu birimlerde taşıma gücü açısından bir sorun beklenmemekle birlikte, formasyonu oluşturan litolojilerin dayanım, geçirimlilik vb. parametrelerinin açığa kavuşturulması amacıyla sondaj çalışmaları yapılması gerekecektir. Santral ulaşım yolunun açılmasını takiben yapılacak sondajların BST deneylerini içermesi ve varsa ayrışma zonu kalınlığını ortaya çıkaracak şekilde açılması gerekir. Santral kazısı sırasında düşeye yakın eklem, tabaka vb. süreksizliklerin varlığı da dikkate alınarak blok kopması, kama kayması gibi koşullar için gerekli tedbirler de alınmalıdır. 59

74 Doğal Afet Durumu Türkiye Deprem Bölgeleri haritası incelendiğinde, Proje Sahası nın bulunduğu bölgenin, 3. derece deprem bölgesi olduğu görülür. Proje Sahası, Türkiye de deprem odaklarının yoğunlaştığı Doğu Anadolu Fay Zonu ve Kuzey Anadolu Fay Zonu dışında kalmaktadır. T.C. Bayındırlık ve Đskan Bakanlığı Afet Đşleri Genel Müdürlüğü Deprem Araştırma Dairesi Başkanlığı tarafından hazırlanmış olan Türkiye Deprem Bölgeleri Haritası, Adana ve Kahramanmaraş illerine ait deprem haritası ve diri fay haritası sırasıyla Şekil IV.26, Şekil IV.27, Şekil IV.28 ve Şekil IV.29 da sunulmaktadır. Proje nin inşaatı, tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmelik hükümlerine uygun olarak gerçekleştirilecek, deprem ihtimaline karşı gerekli tüm önlemler alınacaktır. Şekil IV-26 Türkiye Deprem Bölgeleri Haritası 60

75 Proje Sahası Şekil IV-27 Adana Đli Deprem Haritası Proje Sahası Şekil IV-28 Kahramanmaraş Đli Deprem Haritası 61

76 ENERJĐSA Enerji Üretim A.Ş. Proje Sahası Şekil IV-29 Adana Đli ve Çevresi Diri Fay Haritası Faaliyet alanında yapılacak olan sosyal, idari ve hizmet binalarının yer aldığı alanın imar planına esas teşkil edecek Jeoloji-Jeoteknik Etüt Raporu, tarih ve 4343 sayılı genelge esaslarına uygun olarak hazırlatılarak, tarih ve 4256 sayılı genelge gereği ilgili kuruma onaylatılacaktır. IV.2.3 Yeraltı ve Termal Su Kaynaklarının Hidrojeolojik Özellikleri (Su seviyeleri, miktarları, emniyetli çekim değerleri, kaynakların debileri, mevcut ve planlanan kullanımı) Adana Đli genel olarak doğu, güney ve batıdan, kuzeye doğru 14 m kottan başlayarak 160 m kotları arasında yükselen bir topoğrafyaya sahiptir. Kent kurulduğundan bu yana içme-kullanma suyu gereksinimi yeraltı su kaynaklarından sağlanmakta olup, içme-kullanma amaçlı açılan sondaj kuyuları m arası tecrit edilmektedir. Doğu, batı, güney yerleşim alanı, sınırlarından başlayarak kuzeyde 50 m kot çizgisine kadar zengin yeraltı su potansiyeli vardır. Kuzeye gidildikçe su rezervi azalmaktadır. Bu nedenle şehre verilmekte olan içme suyu kuyuları genel olarak, m arasındadır ve sayıları 41 dir. Yerleşim alanı içinde bulunan endüstriyel kuruluşlar kullanma suyu gereksinmelerini kendi olanakları ile açtırdıkları derin kuyulardan sağlamaktadır. Yeraltı suyu potansiyeli şöyledir. 62

77 Yumurtalık Ovası Ceyhan Kozan Ovaları Aşağı Seyhan Ovası Karaisalı Pozantı Tufanbeyli : 12,48 hm 3 /yıl : 120 hm 3 /yıl : 500 hm 3 /yıl : 3,041 hm 3 /yıl : 14,5 hm 3 /yıl Tablo IV-14 Adana Đli Yeraltı Su Kaynakları BELEDĐYE ADI KAYNAK ADI KAYNAKLAR HAKKINDA BĐLGĐLER Karaisalı Feke Đncirli Kaptajı Karapınar Kaynağı Ağcapınar Menbası Vanis Menbası Çığlıpınar Menbası Keklikçipınar Menbası Debi Ort.: 5 l/s Debi: 40 l/s Debi :4 l/s Debi: 8,5 l/s Debi : 9 l/s Min.Debi:0,25 l/s Aladağ Yedigöz Kaynağı Debi: 65 l/s Hamdili Akpınar Kaynağı Debi: 10 l/s Akören Eynel Kaynağı Debi: 700 L/s Ceyhan Bağlama Kaynağı Debi: 1000 l/s Geçitli Çatal Kaynağı Debi: 9 l/s Tufanbeyli Köy Kaynağı Debi: 35 l/s Akçatekir Şekerpınar Kaynağı Debi: 600 l/s Kozan Göz Kaynağı Debi Ort.: 100 l/s Min. : 60 l/s Max.: 300 l/s Pozantı Saimbeyli Kaynak: Adana Đl Çevre Durum Raporu Şekerpınar Menbası Deligöze I Menbası Deligöze II Menbası Soğuksu I ve II Menbaları Kayapınar Menbası Debi Ort.: 600 l/s Debi : 9 l/s Debi: 100 l/s Min.:45 l/s, Max:500 l/s Min:32 l/s,max:1200 l/s Adana Haruniye ye 15 km uzaklıkta Bülbül Dağı eteğinde jeotermal su kaynağı bulunmaktadır. Bu kaplıcanın suyu kaynadığı yerden 10 m. yükseklikten aşağıya dökülmektedir. Bu kaynağın özellikleri Tablo IV.15 te verilmektedir. Tablo IV-15 Adana Đli Jeotermal Su Kaynağı JEOTERMAL ALAN ADI KAYNAK SONDAJ HARUNĐYE Sıcaklık ( 0 C) Debi (lt/sn) Potansiyel (MWt) Sıcaklık ( 0 C) Debi (lt/sn) Potansiyel (MWt) ,8 1 - Kaynak: Türkiye Jeotermal Envanteri, 1996 Kahramanmaraş il sınırları içerisinde Süleymanlı ve Döngele yerleşim birimleri yakınlarında sıcak su kaynakları, Elbistan-Ekinözü (Cela) yerleşim birimi yakınında ise içmece su kaynakları bulunur. 63

78 Süleymanlı daki sıcak su kaynakları gazlı, berrak, demiroksit ve kükürt tortuludur. Toplam debisi 6,5 L/s dir. Ekinözü içmeceleri ise üç ayrı lokasyonda çıkmaktadır. Yukarı içme 0,32 L/s, orta içme 0,072 L/s, aşağı içme ise 0,94 L/s debidedir. Đçmece suları kalsiyum-karbonatlı sular sınıfına girmektedir. Kahramanmaraş Đli nde, DSĐ kayıtlarına göre yeraltı suyu sulaması yapan 8 sulama kooperatifi ve 82 adet kuyu bulunmaktadır. Bu kuyulardan ha lık bir alan sulanmaktadır. Proje Sahası içinde tarımsal alan olmadığından yeraltı suyu ile ilgili herhangi bir faaliyet mevcut değildir. Bu sebeple Proje Sahası içerisinde keson veya derinsu kuyuları mevcut değildir. IV.2.4 Yüzeysel Su Kaynaklarının Hidrolojik ve Ekolojik Özellikleri Proje Sahası nda yeraltı suları önemli deşarj vermez. Göksu Irmağı en önemli yüzey suyudur. Seyhan Nehri, Zamantı ve Göksu ana kollarının birleşmesi ile oluşmuştur. Göksu Irmağı, Yukarı Seyhan Havzası nın kuzeydoğusundaki m yükseklikteki Gövdeli Dağı nın güney eteklerindeki m kotundaki Şırlak pınarlarından kaynaklanır. Bu ilk bölümde, Keçi Dağı yamaçlarından doğan Ataltı, Eskiyayla ve Cavlak pınarları ile diğer küçük yan dereler ve Şarlak pınarları suları Sarız Çayı nı oluştururlar. Sarız Çayı, Tahtalı Dağları nın derin vadileri boyunca güneybatı yönünde akar ve Kayseri nin Sarız Đlçesi ne ulaşır. Daha sonra Sarız Çayı na Dumanlı Dere ve Kuru Dere karışır. Tahtalı Dağları nın bir parçası olan Soğanlı Dağı yamaçlarından doğan Teke Deresini de alan Sarız Çayı na Adana Đli ne bağlı Tufanbeyli Đlçesi nin güneyinde Damlalı ve Keyfinin Dere ile Demircik Dereleri karışır. Bu bölgeden sonra Sarız Çayı, Göksu Irmağı adını alır ve güney yönünde akar. Demircik Deresi nin birleşiminden sonra Göksu, 50 km kadar Dibek Dağları arasında akar. Bu kesimde Dibek Dağları yamaçlarındaki pınarlardan kaynaklanan Kazan Deresini alır ve daha sonra batıya yönelir. Bu yörede sağ ve sol sahilde Göksu Irmağı nı besleyen yan derelerin en önemlisi sağ sahilden karışan Saimbeyli Deresidir. Tekrar güneybatı yönünde akışa geçen Göksu Irmağı, Feke Đlçesi ne ulaşır. Tahtalı Dağları yamaçlarında yer alan çok sayıdaki kaynaktan beslenen Asmaca Çayı, Feke Đlçesi nin güneydoğusunda sağ sahilden Göksu Irmağı na birleşir. Feke Đlçesi nden sonra Göksu Irmağı geniş bir yay çizerek tekrar batıya yönelir ve Görbiyes Dağı (1.943 m) yöresinde akışına derin, kayalık vadiler boyunca devam eder. Bu kesimde ırmak, sağ ve sol sahilden çok sayıda yan dere alır. Bu derelerin başlıcaları Salam Deresi ile sol sahilden Balık Deresi dir. Menge Barajı, Salam Deresi nin Göksu Irmağı na birleşim noktasının 4,5 km kadar membasında yer alır. Balık Deresi nin birleşim noktasının yaklaşık 2,5 km mansabında Göksu Irmağı, Seyhan Nehri nin diğer ana kolu olan Zamantı Irmağı ile birleşerek Seyhan Nehri ni oluşturur. 64

79 Yamanlı II I. Kademe Regülatörü aksında Göksu Irmağı nın drenaj alanı yaklaşık km 2 dir. Regülatör yerine çok yakın bulunan ve 1.526,4 km 2 drenaj alanına sahip 1824 Çukurkışla Akım Gözlem Đstasyonu nda ölçülen Göksu Irmağı yıllık ortalama akımı 310,41 milyon m 3 tür. Aynı istasyon verilerine göre, Göksu Irmağı nın en çok su taşıdığı aylar, aynı zamanda taşkın ayları olan Mart-Nisan aylarıdır. Bu iki aydaki ortalama akım sırasıyla 19,5 ve 24,9 m 3 /s dir. IV.2.5 Yüzeysel Su Kaynaklarının Mevcut ve Planlanan Kullanımı (Đçme, kullanma, sulama suyu, su ürünleri istihsali, ulaşım, turizm, elektrik üretimi, diğer kullanımlar) Yukarıda da belirtildiği üzere, bölgenin en önemli su kaynağı Göksu Irmağı dır. Zamantı ve Göksu ana kolları birleşerek Seyhan Nehri ni oluşturur. Bu havzada ellili yıllarda başlatılmış bulunan etüt, planlama, projelendirme ve inşaat faaliyetleri 1997 yılına değin bir süreklilik arz etmiştir. Seyhan Havzası yağış alanı büyüklüğü bakımından Türkiye`de bulunan 25 hidrolojik havza arasında km 2 yağış alanı ile 15. sırada bulunmaktadır (DSĐ Haritalı Đstatistik Bülteni). Mevcut Tesisler Proje nin yer aldığı Seyhan Nehri Göksu Deresi üzerinde planlanan enerji tesisleri vardır. Seyhan Nehri Havzası genelinde ise Seyhan, Kadıncık I, Kadıncık II ve Aslantaş Barajları işletmede bulunmaktadır. Planlanan Tesisler Göksu Nehri üzerinde yapılması planlanmış üç adet tesis bulunmaktadır. Bunlar Feke, Menge ve Köprü barajlarıdır. Yapılması planlanan mansap tesislerinin karakteristikleri izleyen paragraflarda özetlenmektedir. Feke Barajı ve HES Göksu Irmağı üzerinde, Adana Đli, Feke Đlçesi nin 15 km kadar güneybatısında yer alacak olan, enerji üretimi amaçlı, kaya dolgu tipinde bir barajdır. Talveg kotu 482,00 m olan barajın toplam gövde hacmi m³, yüksekliği 133,00 m, toplam göl hacmi 507,90 hm³, santralın kurulu gücü 170 MW olacaktır. Menge Barajı ve HES Menge Baraj yeri Göksu Irmağı üzerinde, Adana Đli, Kozan Đlçesi nin kuş uçuşu 30 km Kuzeybatısında yer almaktadır. Baraj yerinde Göksu Irmağı nın talveg kotu 441,50 m dir. Enerji üretimi amaçlı, beton ağırlık tipindeki barajın yüksekliği 41,50 m, toplam gövde hacmi m³, toplam göl hacmi 41,32 hm³, santral kurulu gücü 33 MW olacaktır. 65

80 Köprü Barajı ve HES Köprü baraj yeri, Adana Đli, Kozan Đlçesi nin kuş uçuşu 14 km Kuzeybatısında, Göksu Irmağı üzerinde yer almaktadır. Temelden yüksekliği 141,00 m olarak tasarlanan kaya dolgu tipindeki Köprü Barajı nın kret kotu 450,00 m, toplam gövde hacmi m³, toplam göl hacmi 260,00 hm³, 3 üniteli olarak tasarlanan santralın kurulu gücü 189 MW olacaktır. IV.2.6 Toprak Özellikleri ve Kullanım Durumu (Toprağın fiziksel, kimyasal ve biyolojik özellikleri, arazi kullanım kabiliyeti sınıflaması, erozyon, toprağın mevcut kullanımı) Adana Đli, Saimbeyli Đlçesi ve Kahramanmaraş Đli Göksun Đlçesi sınırları dahilinde bulunan Proje etki alanı büyük oranda Kireçsiz Kahverengi Orman Toprağı (N) içermektedir. Kireçsiz Kahverengi Orman Toprağı dışında, alanda, Kahverengi Orman Toprakları (M) bulunur. Bunlar kireçsiz kahverengi orman toprağı(n) ve kırmızı akdeniz topraklarıdır(t). Bunun yanı sıra çıplak kaya ve molozlar da (ÇK) etki alanı içerisinde yeralmaktadır. Söz konusu toprak grupları hakkında bilgiler aşağıda sunulmaktadır. Kireçsiz Kahverengi Orman Toprakları (N) Şistler; serpantin ve kristal kireçtaşı üzerinde, orman ve çalı örtüsü altında, zayıfileri derecede katmanlaşmış Kireçsiz Kahverengi orman toprakları oluşmuştur. Tipik profilde, üstte koyu gri kahverengi Al, altta daha kırmızı, bünyece daha ağır yahut yapıca farklı B, en altta C, R ya da herikisi bir arada bulunur. Şist üzerinde toprak açık renklidir. Kireç taşı üzerindeyse, özellikle B daha kırmızıdır. Oluşumda üst toprakta organik madde birikmesi, kireç yıkanması, oksitlenme, kil, Fe-Al oksitlerin A dan B ye yer değiştirmesi işlemleri etkindir. Fakat, dik sarp eğimlerde zayıf Al oluşumundan başka gelişme görülmez. Kireçsiz Kahverengi toprak oluşumu kalkerler eski olup Permiyen yaşlıdır. Şistler Devoniene ve serpantin Mesozoike aittir. Serpantin ve bazı şistlerden ayrışan materyal serbest kireçten yoksundur. Kireç taşından ayrışan materyal yüksek oranda kireçlidir. Yoğun yağış altında ve uzun zaman içinde profilden yıkanmıştır. Toprak kireç taşına oturmasına rağmen köpürmez. Ancak üstteki çakılların ayrışmasıyla toprağa katılan kireç hızla yıkanırsa da oluşumu geriletir. Bu nedenle ph bazla doyma yüksektir. Kahverengi Orman Toprakları (M) Kahverengi Orman Toprakları yüksek kireç içeriğine sahip ana madde üzerinde oluşurlar. Profilleri A (B) C şeklinde olup horizonlar birbirlerine derece derece geçiş yaparlar. Bunlarda A horizonu çok gelişmiş olduğundan iyice belirgindir. Koyu kahverengi ve dağılgandır. Gözenekli veya granüler bir yapıya sahiptir. Reaksiyonu genelde kalevi bazında nötrdür. B horizonlarında renk açık kahve ile kırmızı arasında değişir. Reaksiyon 66

81 genellikle kalevi, bazen de nötrdür. Yapı granüler veya yumuşak köşeli bloktur. Çok az miktarda kil birikmesi olabilir. Horizonun aşağı kısımlarında CaCO 3 bulunur. Bu gruptaki topraklarda toprak derinliği sığ ve çok sığdır. Haritalama birimleri arasında çok dik ve sarp alanlar büyük kısmını kaplar. Taşlılık, kayalık ve şiddetli erozyon problemdir. Orman ve otlak olarak değerlendirilirler. Dik ve orta eğimli birimler dağlık arazi içinde sırtlar, boyunlar ve dar etekleri kaplarlar. Büyük yüzde teşkil etmezler. Yükseltinin elverdiği kesimlerde kuru tarım ve meyve yetiştirmede kullanılırlar. Çıplak Kaya ve Molozlar (ÇK) Çıplak kayalıklarda toprak örtüsü bulunmaz. Arada kaya çatlaklarında ve birkaç metrekarelik oyuklarda toprak ve çalı örtüsü bulunsa da bu örtü ekonomik olarak yeterli değildir. Çıplak kaya ve molozlar arazi kullanım kabiliyeti açısından VIII. sınıftır. Proje Sahası nın arazi varlığı ve arazilerin tarımsal kullanıma uygunluğu ve büyük toprak gruplarının dağılımı Şekil IV.30 da verilmiştir. 67

82 Proje Sahası Şekil IV-30 Proje Sahası nın Arazi Varlığı ve Arazilerin Tarımsal Kullanıma Uygunluğu, Büyük Toprak Gruplarının Dağılımı Kaynak:T.C Başbakanlık Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü Adana Đli Arazi Varlığı 1996 Proje etki alanı içerisinde bulunan toprak grupları eğim-derinlik kombinasyonu açısından değerlendirildiğinde; toprak derinlik değerleri sığ-çok sığ ve eğim değerleri de ortalama %20 dir. Bahsi geçen toprak grupları, diğer toprak özellikleri açısından erozyon ve erozyondan kaynaklı toprak yetersizliği gösterirler. Etki alanındaki arazi kullanımı günümüzde orman, mera, kuru tarım ve terkedilmiş arazi şeklindedir. Proje nin etki alanı 68

83 içerisinde arazi kullanma kabiliyet sınıfı olarak III, IV, VI, VII. ve VIII. sınıfları bulunmakta olup, bu sınıfların ekime uygunluk ve tarımı kısıtlayan faktörler kriterlerini içeren bir çizelge Tablo IV.16 da verilmiştir (Adana Đli Arazi Varlığı Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü Yayınlar 1996). Tablo IV-16 Arazi Kullanma Kabiliyet Sınıfları ve Ekime Uygunlukları KABĐLĐYET SINIFI EKĐME UYGUNLUK TARIMI KISITLAYAN FAKTÖRLER I II III IV V VI VII VIII Bitki türlerinin çoğunun ekimi için uygundur. Birçok tarım bitkisinin uzun süreli yetiştirilmesine uygundur. Uygun ürün seçimi veya özel koruma yöntemleri ile tarım yapılabilir. Genellikle, tarımsal faaliyetlerde kullanılmaları çok dikkat ister. Özel birkaç bitki cinsi için uygun sürümle tarım yapılabilir. Genellikle, tarımsal faaliyetlerde kullanılmaları çok dikkat ister. Sürümle tarım yapılmayan düz veya düze yakın meyilli, taşlı ya da çok yaş arazilerdir. Genellikle çayır veya ağaçlık olarak faydalanılır. Genellikle sürülerek tarıma uygun değildir. Çoğunlukla otlak veya ağaçlık saha olarak kullanılan arazilerdir. Tarımsal yönden ekonomik değildir. Ancak zayıf otlak veya orman ağaçları dikimi için uygundur. Bitkisel ürün getirmeyen arazilerdir. Eğlence sahası veya av hayvanları barınağı olarak değerlendirilebilir. Kaynak : Türkiye`nin Toprak Kaynakları ZMO Yayınları 2003 Kısıtlaması ya çok azdır ya da hiç yoktur. Toprak ve su muhafazasına ait özel tedbirler almak gerekmektedir. Erozyona tabidir ve ekildiğinde suni drenaj gerektirir. Toprak derinliği, taşlılık, yaşlık ve meyil yönünden çok şiddetli tehditlere sahiptir. Sürüme uygun olmayan bir yapıya ve kötü bir drenaja sahiptir. Eğim ve toprak sığlığı gibi aşırı tahditlere sahiptir. Toprak sığlığı, taşlılık, kayalık, eğim, aşınım gibi çok şiddetli tahditlere sahiptir. Toprak olmaması. IV.2.7 Tarım Alanları (Tarımsal gelişim proje alanları, özel mahsul plantasyon alanları) Sulu ve Kuru Tarım Arazilerinin Büyüklüğü, Ürün Desenleri ve Bunların Yıllık Üretim Miktarları) Adana Đli nüfusunun %25 oranında köylerde yaşıyor olması, tarımsal kökenli ekonomik girdilerin toplam girdiler arasında önemli bir yere sahip olması ile doğrudan bağlantılıdır. Đl yüzölçümünün yaklaşık %38`ini oluşturan verimli tarım alanlarının, düz arazi yapısına sahip olması ve Adana`nın tarımsal mekanizasyon alanında ülkemiz traktör varlığının %1,9`unu bünyesinde barındırması, tarımsal prodüktiviteyi sağlayan en temel sebeplerdir. Buna ilişkin olarak Adana Đli arazi varlığı ve dağılımı ile tarım alanlarının dağılımı Tablo IV.17 de verilmiştir. Tüm bu tarımsal ürünlerin yanı sıra bölgede yetiştirilen turunç ve turunçgiller ülkemiz genelinde tüm üretimin kayda değer bir kısmını oluşturmaktadır. Buna ilişkin veriler de Tablo IV.17 ve 18 de verilmiştir ( Türkiye ekonomisi için böylesi önem arz eden tarım arazilerine sahip olan Adana Đli nde sulanabilir tarım arazi büyüklüğü ha ile toplam tarım arazilerinin yalnızca %40,4 ü seviyesindedir. Bu sulanan alanın ha lık bölümü DSĐ 6. Bölge Müdürlüğü tarafından, ha lık bölümü Köy Hizmetleri 3. Bölge Müdürlüğü tarafından, geriye 69

84 kalan kısmı ise çakma kuyulardan, akarsulardan ve drenaj kanallarından sağlanmaktadır ( Adana Đli arazi varlığının genel ve ilçe bazındaki ayrıntılı dağılımı sırasıyla aşağıda Şekil IV.31 de ve Tablo IV.17 de verilmiştir. Adana'nın yüzölçümü ha olup; bu arazinin: ha Tarım Arazisi, ha Çayır ve Mera Alanı, ha Orman Alanı, ha Diğer Araziler olarak kategorize edilebilir. Şekil IV-31 Adana Arazi Varlığı ĐLÇELER Tablo IV-17 Đlçeler Üzerinden Adana Đli Toplam Arazi Varlığı YÜZÖLÇÜMÜ (ha) TOPLAM TARIM ARAZĐSĐ (ha) CAYIR-MERA ALANI(ha) ORMAN ALANI (ha) DĐĞER ARAZĐLER (ha) ALADAĞ CEYHAN FEKE ĐMAMOĞLU KARAĐSALI KARATAŞ KOZAN POZANTI SAĐMBEYLĐ SEYHAN TUFANBEYLĐ YUMURTALIK YÜREĞĐR TOPLAM Kaynak : Adana 2003 Đl Çevre Durum Raporu Tablo IV-18 Adana Tarımsal Üretim Miktarları ÜRÜN ADI ADANA ĐLĐ ÜRETĐMĐ (ton) TÜRKĐYE GENELĐ ÜRETĐMĐ (ton) TÜRKĐYE GENELĐNDEKĐ PAYI (%) Mısır Pamuk Soya Buğday ,5 Karpuz Zeytin ,6 Kaynak :

85 Tablo IV-19 Adana Turunçgil Üretim Miktarları ÜRÜN ADI ADANA ĐLĐ ÜRETĐMĐ (ton) TÜRKĐYE GENELĐ ÜRETĐMĐ (ton) TÜRKĐYE GENELĐNDEKĐ PAYI (%) Portakal Mandalina Greyfurt Limon Turunç Kaynak: Saimbeyli Đlçesi nde halkın bir bölümü, yılın belli aylarında başka illere çalışmaya giderek geçimlerini temin etmektedirler. Đlçede önemli tarım ve sanayi tesisi yoktur. Yetişen başlıca tarım ürünleri buğday, arpa, nohut, üzüm, elma, erik, hurma ve kirazdır. Saimbeyli Đlçesi nde Tarım Kredi Kooperatifi mevcut olup, ilçede bulunan çiftçilerin gübre ve zirai ilaç ihtiyaçlarını karşılamaktadır. Đlçeye bağlı köylerde 14 adet Tarımsal Kalkınma Kooperatifi vardır. Đlçede tarım arazilerinin kıraç ve verimsiz olması nedeniyle beklenen verim alınamamaktadır. Bunun için sebzeciliğe ve meyveciliğe yönelim vardır. Đlçenin en önemli gelir kaynağı olan kirazın en çok yetiştiği bölge Gürleşen Köyü ve ilçe merkezine bağlı Kale Sekisi bölgesidir. Ancak Kale Sekisi bölgesinde sulama imkanı olmadığından yetişen ürünün kalitesi ve rekoltesi düşük olmaktadır ( Proje Sahası nın bir kısmı Kahramanmaraş Đli, Göksun Đlçesi sınırları içerisinde kalmaktadır.kahramanmaraş Đli ve Göksun Đlçesi ne ait arazi dağılımları sırasıyla Şekil IV.32 ve Tablo IV.20 de verilmektedir. Adana'nın yüzölçümü ha olup; bu arazinin: ha Tarım Arazisi, ha Çayır ve Mera Alanı, ha Orman Alanı, ha Tarım Dışı Arazi Su Yüzeyi dir. Şekil IV-32 Kahramanmaraş Arazi Varlığı 71

86 Tablo IV-20 Göksun Đlçesi Arazi Dağılımı ARAZĐ KULLANIM DURUMU ALAN(dekar) Sulu Arazi Kuru Arazi Meyvecilik Sebzecilik Bağ Arazisi Nadas Alanı Çayır Mera Tarım Dışı Arazi Meskun Arazi 2.085,5 Toplam ,5 Kaynak: Kahramanmaraş Đli nde tahıl, endüstriyel bitkiler, meyve ve sebze olmak üzere çeşitli tarım ürünleri yetiştirilmektedir. Tahıl üretimi ilin kuru tarım arazilerinde yapılırken sulak yörelerde pamuk ve kırmızıbiber üretimi yapılmaktadır. Kahramanmaraş Đli bitkisel ürün çeşitleri ve üretim miktarları Tablo IV.21 de verilmiştir. Tablo IV-21 Kahramanmaraş Đli Bitkisel Ürün Çeşitleri ve Üretim Miktarları Ürün Adı Ekilen Alan (ha) Verim (kg/da) Üretim Miktarı (ton) Buğday (Durum) Buğday(Diğer) Arpa(Biralık) Arpa(Diğer) Çavdar Mısır Darı Çeltik Mahlut Bakla(Yemeklik) Nohut Fasulye(Kuru) Yeşil Mercimek Kırmızı Mercimek Fiğ Yonca Korunga Şeker Pancarı Pamuk Susam Yer Fıstığı Soya Ayçiçeği(Yağlık) Ayçiçeği(Çerezlik) Patates Armut Ayva

87 Ürün Adı Ekilen Alan (ha) Verim (kg/da) Üretim Miktarı (ton) Elma(Golden) Elma(Starking) Elma(Amasya) Elma(Grannysmith) Elma(Diğer) Erik Kayısı Kızılcık Kiraz Şeftali(Nektarin) Şeftali(Diğer) Vişne Zerdali Antep Fıstığı Badem Ceviz Fındık Çilek Dut Đncir Nar Trabzon Hurması Üzüm(Sofralık) Üzüm(Kurutmalık) Kekik 6-16 Kırmızı Biber Zeytin(Sofralık) Zeytin(Yağlık) Lahana(Beyaz) Lahana(Kara Yaprak) Marul(Kıvırcık) Marul(Göbekli) Ispanak Pazı Maydanoz Tere Nane Kabak(Sakız) Kabak(Bal) Kabak(Çerezlik) Hıyar Acur Patlıcan Bamya Domates Biber(Sivri,Carliston) Biber(Dolmalık)

88 Ürün Adı Ekilen Alan (ha) Verim (kg/da) Üretim Miktarı (ton) Biber(Salçalık) Karpuz Kavun Fasulye(Taze) Börülce Barbunya Sarımsak(Taze) Sarımsak(Kuru) Soğan(Taze) Soğan(Kuru) Havuç Turp(Kırmızı) Kaynak: Kahramanmaraş Đl Çevre Durum Raporu, 2005 Göksun Đlçesi ile ilgili bitkisel ürünlerin üretim miktarları ve verim durumları Tablo IV.22 ve Tablo IV.23 verilmektedir. Tablo IV-22 Göksun Đlçesi Bitkisel Ürün Üretim Miktarları BĐTKĐSEL ÜRÜN EKĐLĐŞ (da) ÜRETĐM (ton) VERĐM (kg/da) Buğday Arpa Çavdar K.Fasulye Nohut Şekerpancarı Patates Ayçiçeği Soğan Sarımsak Yonca (kuru ot) Fiğ (Kuru Ot) Fiğ (Dane) Mürdümük(Culbant) Korunga Mısır (Dane) Mısır (Silaj) Biber Domates Barbunya Fasulye(Yeşil) Hıyar Fasulye (Yeşil) Lahana Kaynak: 74

89 Tablo IV-23 Göksun Đlçesi Meyve Üretim Miktarları MEYVE BAHÇESI TOPLU ALAN (da) MEYVE VEREN AĞAÇ SAYISI MEYVE VERMEYEN AĞAÇ SAYISI VERIM (TON) VERIM (KG/AĞAÇ) Elma (Golden) Elma (Starking) Elma (Amasya) Elma(Grannysmith) Elma (Diğer) Armut Ayva Kayısı Kiraz Şeftali Vişne Ceviz Dut Çilek Bağ Kaynak: IV.2.8 Orman Alanları (Ağaç türleri ve miktarları, kapladığı alan büyüklükleri ve kapalılığı, bunların mevcut ve planlanan koruma ve/veya kullanım amaçları) Adana Đli orman varlığı Şekil IV-33 te verilmektedir. Şekilden de görüleceği üzere Adana Đli topraklarının %59 u ormansız, %24 ü normal orman, %17 si ise bozuk orman niteliğindedir. *Alanlar Hektar Olarak Verilmiştir. OGM- Orman Şekil IV-33 Adana Đli Orman Varlığı Kaynak: T.C Çevre ve Orman Bakanlığı Orman Genel Müdürlüğü Orman Varlığımız Envanteri