TEKP 409 TEKSTİL TERBİYESİNDE ÜRETİM VE MALİYET HESAPLARI

Transkript

1 T.C. ERCİYES ÜNİVERSİTESİ TEKSTİL MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ Öğretim Yılı Güz Dönemi TEKP 409 TEKSTİL TERBİYESİNDE ÜRETİM VE MALİYET HESAPLARI Seçmeli Lisans Dersi (2 0 2) Yrd. Doç. Dr. İlhan ÖZEN Erciyes Üniversitesi Tekstil Mühendisliği Bölümü E-posta: iozen@erciyes.edu.tr 1

2 Ders Programı Hafta 1 Tanışma, Dersin Tanıtımı Konu Başlıkları 2 Tekstil Sanayi Genel Tanıtımı, Maliyet Kalemleri 3 Maliyetle İlgili Genel Bilgi, Maliyet Sistemleri, Maliyetlerin Sınıflandırılması 4 Maliyetlerin Sınıflandırılması (devam) 5 Malzeme Maliyetleri 6/7 İşçilik Maliyetleri: Türleri, Miktarının Saptanması, Ücret Sistemleri, Karşılaşılan Sorunlar 7/8 Genel İmalat Maliyetleri: Türleri, Maliyet - Faaliyet İlişkileri, Faaliyet Ölçüleri 9 Dönem İçi Sınav 10 Standart Maliyet 11 Faaliyet Tabanlı Maliyet Sistemi / Maliyet Analizi Kara Geçiş Noktası 12 Maliyet Hesaplama Örnekleri (Kasar, Boyama, Baskı) 13 Maliyet Hesaplama Örnekleri (Ramöz), Çeşitli İşlem Maliyetlerinin Karşılaştırılması 2

3 Kasar Maliyetinin Hesaplanması 2000 kg ağırlığındaki kumaşa overflow da aşağıdaki reçeteye göre optikli kasar işlemi uygulanacaktır. Flotte oranı 1:10 dur. Bu parti 500 kg lık 4 overflow makinesinde kasar işlemine tabi tutulacaktır. Kasar reçetesi: % 0.5 Blankophor BBU (%250) (Optik beyazlatıcı) (25 EUR/kg) 8 ml/lt Hidrojen peroksit (%35) (3 EUR/lt) 1 ml/lt Sudkostik (38ºBé) (2 EUR/lt) 1 ml/lt Peroksit stabilizatörü (5 EUR/lt) 2 g/lt Islatıcı (3 EUR/kg) İşlem sırası: 85 o C ta dk muamele (90 dk kabul edilmiştir.) 10 dk sıcak durulama (85-90 o C) 10 dk soğuk durulama (25 o C) Kurutma 3

4 Su ve kimyasal tüketiminin hesaplanması 2000 kg x 1:10 F.O. = lt flotte % 0.5 = 5 g/kg x 2000 = g = 10 kg optik beyazlatıcı 8 ml/lt x = ml = 160 lt Hidrojen peroksit 1 ml/lt x = ml = 20 lt Sudkostik 1 ml/lt x = ml = 20 lt Peroksit stabilizatörü 2 g/lt x = g = 40 kg Islatıcı Değişken giderlerin birim fiyatları Elektrik enerjisi fiyatı : 0.1 EUR/kWh (makine gücü: 12 kwh, kayıp faktörü:2.5) Buhar fiyatı : 24 EUR/ton (kayıp faktörü:1.5) Su fiyatı : 2 EUR/ton Çeşitli giderler : 15 EUR/1000 kg mal 4

5 Elektrik/buhar sarfiyatı için hesaplama: 1 kg buhar yoğuşurken 540 kcal lik enerji açığa çıkmaktadır. 1 lt suyun sıcaklığını 1 o C arttırmak için 1 kcal lik enerji gerekmektedir. 1 kg suyun buharlaşması için 1900 kcal enerji gerekmektedir = 60 o C (kasar) = 65 o C (durulama) 125 o C 125 kcal enerji 125 kcal x lt = kcal Mamul üzerinde %100 flotte olduğu kabul edilmektedir kg x 1900 kcal = kcal ( ) x 1.5 kayıp faktörü = kcal 1 ton buhar yoğuştuğunda kcal enerji bırakmaktadır / = 17.5 ton buhar gerekmektedir saat x 2.5 faktör x 4 makine x 12 kwh = kwh elektrik enerjisi gerekmektedir. 5

6 Değişken giderlerin maliyeti 10 kg x 20 EUR/kg = 200 EUR (optik beyazlatıcı) 160 lt x 3 EUR/lt = 480 EUR (Hidrojen peroksit) 20 lt x 2 EUR/lt = 40 EUR (Sudkostik) 20 lt x 5 EUR/lt = 100 EUR (Peroksit stabilizatörü) 40 kg x 3 EUR/kg = 120 EUR (Islatıcı) kwh x 0.1 EUR/kWh = EUR (Elektrik giderleri) 17.5 ton x 24 EUR/ton = 420 EUR (Buhar giderleri) 20 ton x 3 işlem x 2 EUR/ton = 120 EUR (Su giderleri) 15 EUR/1000 kg x 2 = 30 EUR (Çeşitli giderler) EUR / 2000 = EUR (1 kg mal için değişken gider) 6

7 Sabit giderlerin maliyeti Tesisin yatırım tutarı = EUR Bina giderleri = 10 EUR/m 2 Çeşitli giderler = 1700 EUR 1 işçinin 1 yıllık maliyeti = 5000 EUR Yer ihtiyacı = 50 m 2 İşçi ihtiyacı (2 işçi/makine, 3 vardiya) = 2 x 4 x 3 = 24 işçi Amortisman (%15) = EUR Sermaye faizi (%40) = EUR Bakım onarım (%6) = EUR İşçilik = 24 işçi x 5000 EUR = EUR Bina giderleri = 50 x 10 = 500 EUR Çeşitli giderler = 1700 EUR EUR 7

8 Sabit giderlerin maliyeti İşçiler günde 8 saat çalışmakta, Cumartesi ve Pazar günleri çalışmamakta, yıllık resmi tatil 15 gün, teorik kapasitenin %10 u kadar boşa geçen zaman mevcuttur. Teorik kapasite = 24 işçi x 8 saat x 7 gün x 52 hafta = DİS/yıl Hafta sonu = 24 işçi x 8 saat x 2 gün x 52 hafta Resmi tatil = 24 işçi x 8 saat x 15 gün Boşa geçen zaman Pratik kapasite = DİS/yıl = DİS/yıl = DİS/yıl DİS/yıl DİS/yıl / 1.83 parti süresi = parti parti/yıl x 2000 kg/parti = kg/yıl EUR/yıl / kg/yıl = EUR/kg (1 kg mal için sabit gider) = EUR/kg (1 kg mal için toplam maliyet) 8

9 Boyama Maliyetinin Hesaplanması 200 kg ağırlığındaki interlok örme kumaş overflow boyama makinesinde %2 Cibacron E reaktif boyarmaddesi (BM) ile kırmızıya boyanacaktır. Flotte oranı 1:15 olup reçete aşağıdaki gibidir: 2 g/lt Redüksiyon önleyici (7 EUR/kg) 1 g/lt Islatıcı (3 EUR/kg) 30 g/lt Glauber tuzu (kalsine) (1 EUR/kg) 10 g/lt Kalsine soda (2 EUR/kg) 3 ml/lt Sudkostik (38ºBé) (2 EUR/lt) %2 BM (25 EUR/kg) 25 0 C C C 9 60 Yıkama/Durulama 25 o C 10 dk 90 o C 10 dk 70 o C 10 dk

10 Değişken giderlerin birim fiyatları Elektrik enerjisi fiyatı Buhar fiyatı Su fiyatı Çeşitli giderler : 0.1 EUR/kWh (makine gücü: 12 kwh, kayıp faktörü:2.5) : 24 EUR/ton (kayıp faktörü:1.5) : 2 EUR/ton : 15 EUR/1000 kg mal 200 kg x 15 = 3000 lt flotte 2 g/lt x 3000 = 6000 g = 6 kg x 7 EUR/kg = 42 EUR (Redüksiyon önleyici) 1 g/lt x 3000 = 3000 g = 3 kg x 3 EUR/kg = 9 EUR (Islatıcı) 30 g/lt x 3000 = g = 90 kg x 1 EUR/kg = 90 EUR (Glauber tuzu) 10 g/lt x 3000 = g = 30 kg x 2 EUR/kg = 60 EUR (Kalsine soda) 3 ml/lt x 3000 = 9000 ml = 9 lt x 2 EUR/lt = 18 EUR (Sudkostik (38ºBé)) 20 g/kg x 200 kg = g = 4 kg x 25 EUR/kg = 100 EUR (BM) 10

11 1 kg buhar yoğuşurken 540 kcal lik enerji açığa çıkmaktadır. 1 lt suyun sıcaklığını 1 o C arttırmak için 1 kcal lik enerji gerekmektedir. 1 kg suyun buharlaşması için 1900 kcal enerji gerekmektedir = 50 o C (Boyama) = 15 o C (Boyama) = 65 o C (Durulama) = 45 o C (Durulama) 175 o C 175 kcal enerji 175 kcal x 3000 lt = kcal Mamul üzerinde %100 flotte olduğu varsayılmaktadır. 200 kg x 1900 kcal/kg = kcal ( ) x 1.5 kayıp faktörü = kcal / = 2.51 ton buhar gerekmektedir saat x 2.5 faktör x 12 kwh = 67.5 kwh elektrik enerjisi gerekmektedir. 11

12 Değişken Giderlerin Maliyeti: Toplam kimyasal maliyeti = 319 EUR 3 ton x 4 işlem x 2 EUR/ton = 24 EUR (Su giderleri) 67.5 kwh x 0.1 EUR/kWh = 6.75 EUR (Elektrik giderleri) 2.51 ton x 24 EUR/ton = EUR (Buhar giderleri) 15 EUR/1000 kg / 5 = 3 EUR (Çeşitli giderler) EUR / 200 = EUR (1 kg mal için değişken gider) 12

13 Sabit giderlerin maliyeti Tesisin yatırım tutarı = EUR Bina giderleri = 10 EUR/m 2 Çeşitli giderler = 1700 EUR 1 işçinin 1 yıllık maliyeti = 5000 EUR Yer ihtiyacı = 12 m 2 İşçi ihtiyacı (2 kişi/makine, 3 vardiya) = 2 x 3 = 6 işçi Amortisman (%15) = EUR Sermaye faizi (%40) = EUR Bakım onarım (%6) = EUR Genel giderler (%9) = EUR İşçilik = 5000 x 6 işçi = EUR Bina giderleri = 12 x 10 = 120 EUR Çeşitli giderler = EUR EUR 13

14 Sabit giderlerin maliyeti İşçiler günde 8 saat çalışmakta, Cumartesi ve Pazar günleri çalışmamakta, yıllık resmi tatil 15 gün, teorik kapasitenin %10 u kadar boşa geçen zaman mevcuttur. Teorik kapasite = 6 işçi x 8 saat x 7 gün x 52 hafta = DİS/yıl Hafta sonu = 6 işçi x 8 saat x 2 gün x 52 hafta = DİS/yıl Resmi tatil = 6 işçi x 8 saat x 15 gün = 720 DİS/yıl Boşa geçen zaman Pratik kapasite = DİS/yıl = DİS/yıl DİS/yıl / 2.25 parti süresi = parti parti/yıl x 200 kg/parti = kg/yıl EUR/yıl / kg/yıl = EUR/kg (1 kg mal için sabit gider) EUR = EUR/kg (1 kg mal için toplam maliyet) 14

15 Boyama Maliyetinin Hesaplanması 2000 kg lık süprem bir kumaş Remazol Blue R BM si ile boyanacaktır. Alınan flotte %70, malzemeye aktarılan BM miktarı 30g/kg dır. Fular teknesinin çalıştığı minimum flotte seviyesi 80 lt dir. Boyama pad-batch yöntemine göre 40 m/dk lık geçiş hızı ile yapılacaktır. Kumaşın metretul ağırlığı 200 g dır. Boyarmadde çözeltisi: 30 g/kg BM (22 EUR/kg) 100 g/lt Üre (3 EUR/kg) 4 g/lt Emdirme yardımcı maddesi (2 EUR/kg) Alkali çözeltisi: 20 g/lt Glauber tuzu (kalsine) (1 EUR/kg) 20 ml/lt Sudkostik (38ºBé) (2 EUR/lt) Emdirme sıcaklığı : 25 0 C İşlem sırası: Emdirme (25 0 C) Bekletme (25 0 C 12 saat) Ard işlemler (10 dk 25 0 C, 10 dk 90 o C, 10 dk 70 o C) Kurutma 15

16 Değişken Giderlerin Maliyeti: Alınan flotte (A F ) %70 olduğuna göre; 2000 kg mal x (70/100) = 1400 lt flotte Boyama bittiğinde fularda çalışılabilecek minimum seviye 80 lt olduğuna göre = 1480 lt T M = (C(g/lt) x A F )/100 T M : malzemeye aktarılan BM miktarı, C: konsantrasyon C = (30x100)/70 = 42.8 g/lt 42.8 g/lt x 1480 lt = g = kg BM x 22 EUR/kg = EUR 100 g/lt x 1480 lt = = 148 kg Üre X 3 EUR/kg = 444 EUR 4 g/lt x 1480 lt = 5920 = 5.92 kg Yard. Madde x 2 EUR/kg = EUR 20 g/lt x 1480 = g = 29.6 kg Tuz x 1 EUR/kg = 29.6 EUR 20 ml/lt x 1480 lt = ml = 29.6 lt Sudkostik x 2 EUR/lt = 59.2 EUR EUR 16

17 Değişken Giderlerin Maliyeti: g kumaş / 200 g/m = m kumaş m / 40 m/dk = 250 dk (4.16 saat) 4.16 saat boyama + 12 saat bekletme saat durulama = saat Durulamalar başka bir makinede yapılmalıdır (200 kg lık F.O.1:10 olan overflow). 200 kg x 10 = 2000 lt su x 3 durulama = 6000 lt su Toplamda 2000 kg mal olduğuna göre 6000 x 10 = lt su = lt (toplam su tüketimi) lt suyun sıcaklığını = 65 o C (Durulama) = 45 o C (Durulama) 110 o C 110 kcal enerji 110 kcal x lt = kcal Mamul üzerinde %100 flotte olduğu varsayılmaktadır kg x 1900 kcal/kg = kcal ( ) x 1.5 kayıp faktörü = kcal / = ton buhar gerekmektedir. 17

18 Değişken Giderlerin Maliyeti: Overflow gücü 12 kwh Durulama süresi 30 dk x 10 parti = 300 dk = 5 saat 12 kwh x 5 saat x 2.5 kayıp faktörü = 150 kwh Fular gücü 15 kwh 15 kwh x 4.16 saat x 2.5 kayıp faktörü = 156 kwh 306 kwh ton x 2 EUR/ton = EUR (Su giderleri) ton x 24 EUR/ton = EUR (Buhar giderleri) 306 kwh x 0.1 EUR/kWh = 30.6 EUR (Elektrik giderleri) 15 EUR/1000 kg x 2 = 30 EUR (Çeşitli giderler) Toplam kimyasal maliyeti = EUR EUR / 2000 = 1.26 EUR/kg (1 kg mal için değişken maliyet) 18

19 Sabit giderlerin maliyeti (Fular) Tesisin yatırım tutarı = EUR Bina giderleri = 10 EUR/m 2 Çeşitli giderler = 1000 EUR 1 işçinin 1 yıllık maliyeti = 5000 EUR Yer ihtiyacı = 15 m 2 İşçi ihtiyacı (2 kişi/makine, 3 vardiya) = 2 x 3 = 6 işçi Amortisman (%15) = EUR Sermaye faizi (%40) = EUR Bakım onarım (%6) = EUR Genel giderler (%9) = EUR İşçilik = 5000 x 6 işçi = EUR Bina giderleri = 15 x 10 = 150 EUR Çeşitli giderler = EUR EUR 19

20 Sabit giderlerin maliyeti (Overlow) Tesisin yatırım tutarı = EUR Bina giderleri = 10 EUR/m 2 Çeşitli giderler = 1700 EUR 1 işçinin 1 yıllık maliyeti = 5000 EUR Yer ihtiyacı = 12 m 2 İşçi ihtiyacı (2 kişi/makine, 3 vardiya) = 2 x 3 = 6 işçi x 10 overflow = 60 işçi Amortisman (%15) = EUR Sermaye faizi (%40) = EUR Bakım onarım (%6) = EUR Genel giderler (%9) = EUR İşçilik = 5000 x 60 işçi = EUR Bina giderleri = 12 x 10 x10 = EUR Çeşitli giderler = EUR EUR 20

21 Sabit giderlerin maliyeti (Fular + Overlow) = EUR İşletme 300 gün ve %65 KKO ile çalışmaktadır. 300 gün x 24 saat x 0.65 = 4680 DİS/yıl 4680 / = parti x 2000 = kg/yıl / = EUR/kg (1 kg mal için sabit gider) = EUR/kg (toplam maliyet) 21

22 Baskı Maliyetinin Hesaplanması 3000 kg, 200 g/mtul ağırlığındaki saten kumaş basılacaktır. İşletmenin makine parkı 1 rotasyon, 1 film druck ve 1 rulo baskıdan oluşmaktadır. Kumaşın 1 m sine 0.08 kg baskı patı harcanmakta olup kumaş her biri 5000 m lik olan 3 varyant halinde basılacaktır. Basılacak renk sayısı 6 dır. Her cins baskı makinesinde 1 m kumaşın baskı maliyeti nedir? Baskı reçetesi: 20 g Helizarin pigment (25 EUR/kg) 649 g Su 7 g Emülgatör (3 EUR/kg) 10 g Amonyak (ph:9) (2 EUR/kg) 150 g Binder (3 EUR/kg) 14 g Sentetik kıvamlaştırıcı (5 EUR/kg) 150 g Benzin (Gazyağı) (1 EUR/kg) 1000 g İşlem sırası: Baskı Kurutma Fiksaj ( C 1 dk) Ard işlemler (10 dk 25 0 C, 10 dk 90 o C, 10 dk 70 o C) Kurutma 22

23 Metraj hesabı 3000 kg = g / 200 g/m tul = m kumaş 1 vardiyadaki işçi sayısı Rulo baskı 2 Rotasyon baskı 3 Film-druck baskı 3 Günde 3 vardiya çalışılmaktadır. BM/Kimyasal Maliyeti: 1 m kumaşa 0.08 kg baskı patı harcandığına göre m için 1200 kg harcanacaktır. 1 kg da 20 g BM 1200 x 20 = g = 24 kg BM x 25 = 600 EUR 1200 x = kg su = ton x 2 = EUR 1200 x = 8.4 kg emülgatör x 3 = 25.2 EUR 1200 x = 36 kg amonyak x 2 = 72 EUR 1200 x 0.15 = 180 kg binder x 3 = 540 EUR 1200 x = 16.8 kg sentetik kıvamlaştırıcı x 5 = 84 EUR 1200 x 0.15 = 180 kg benzin x 1 = 180 EUR EUR 23

24 Rotasyon Baskı Makinesinde Maliyet Hesabı (Değişken Giderler) Elektrik Giderleri Motor gücü = 120 kwh Efektif çalışma süresi = 375 dk = 6.25 saat Kayıp faktörü = x 6.25 x 2.5 = 1875 kwh x 0.1 = EUR Buhar Giderleri Baskı makinesinin kurutma kısmında 1 kg suyu buharlaştırmak için 1900 kcal enerji harcanmaktadır x = kcal x 1.5 kayıp faktörü = kcal / = 4.11 ton buhar x 24 = EUR = EUR / 3000 = EUR (1 kg mal için değişken gider) 24

25 Rotasyon Baskı Makinesinde Maliyet Hesabı Sabit Giderler Makine fiyatı = EUR Kapladığı alan = 120 m 2 Bina giderleri = 10 EUR/m 2 Çeşitli giderler = 2000 EUR 1 işçinin maliyeti = 5000 EUR/yıl İşçi ihtiyacı (3 işçi, 3 vardiya) = 9 işçi Amortisman (%15) = EUR Sermaye faizi (%40) = EUR Bakım onarım (%6) = EUR İşçilik = 5000 x 9 işçi = EUR Bina giderleri = 120 x 10 = EUR Çeşitli giderler = EUR EUR 25

26 Rotasyon Baskı Makinesinde Maliyet Hesabı Sabit giderlerin maliyeti İşletme 300 gün ve %65 KKO ile çalışmaktadır. 300 gün x 24 saat x 0.65 = 4680 DİS/yıl 4680 / 8.4 saat baskı süresi = parti x 3000 = kg/yıl / = EUR/kg (1 kg mal için sabit gider) = EUR/kg (toplam maliyet) Rotasyon baskıda fiyatlandırma metre üzerinden olduğu için 200 g/mtul olan kumaşın 1 kg ı 5 m dir / 5 = EUR/m (toplam maliyet) 26

27 Film Druck Baskı Makinesinde Maliyet Hesabı (Değişken Giderler) Otomatik bir sistemdir. Elektrik enerjisi ve ısıtma giderleri farklıdır. Kesintili bir işlem olduğu için işlem süresi daha uzundur. Fiyatı ve yer ihtiyacı rotasyon ile aynı alınabilir. Elektrik Giderleri Motor gücü = 40 kwh Efektif çalışma süresi = saat Kayıp faktörü = x x 2.5 = 3125 kwh x 0.1 = EUR Buhar Giderleri Baskı makinesinin kurutma kısmında 1 kg suyu buharlaştırmak için 900 kcal enerji harcanmaktadır. 900 x = kcal x 1.5 kayıp faktörü = kcal / = 1.95 ton buhar x 24 = 46.7 EUR = EUR / 3000 = EUR (1 kg mal için değişken gider) 27

28 Film Druck Baskı Makinesinde Maliyet Hesabı Sabit Giderler Makine fiyatı = EUR Kapladığı alan = 120 m 2 Bina giderleri = 10 EUR/m 2 Çeşitli giderler = 2000 EUR 1 işçinin maliyeti = 5000 EUR/yıl İşçi ihtiyacı (3 işçi, 3 vardiya) = 9 işçi Amortisman (%15) = EUR Sermaye faizi (%40) = EUR Bakım onarım (%6) = EUR İşçilik = 5000 x 9 işçi = EUR Bina giderleri = 120 x 10 = EUR Çeşitli giderler = EUR EUR 28

29 Film Druck Baskı Makinesinde Maliyet Hesabı Sabit giderlerin maliyeti İşletme 300 gün ve %65 KKO ile çalışmaktadır. 300 gün x 24 saat x 0.65 = DİS/yıl / saat baskı süresi = parti x = kg/yıl / = EUR/kg (1 kg mal için sabit gider) = EUR/kg (toplam maliyet) Rulo baskıda fiyatlandırma metre üzerinden olduğu için 200 g/mtul olan kumaşın 1 kg ı 5 m dir / 5 = EUR/m (toplam maliyet) 29

30 Rulo Baskı Makinesinde Maliyet Hesabı (Değişken Giderler) Yatırımı düşüktür. Elektrik enerjisi ve ısıtma giderleri farklıdır. İşlem süresi daha uzundur. Elektrik Giderleri Motor gücü = 25 kwh Efektif çalışma süresi = 10 saat Kayıp faktörü = x 10 x 2.5 = 625 kwh x 0.1 = 62.5 EUR Buhar Giderleri Baskı makinesinin kurutma kısmında 1 kg suyu buharlaştırmak için 1200 kcal enerji harcanmaktadır x = kcal x 1.5 kayıp faktörü = kcal / = 2.59 ton buhar x 24 = 62.3 EUR = EUR / 3000 = EUR (1 kg mal için değişken gider) 30

31 Rulo Baskı Makinesinde Maliyet Hesabı Sabit Giderler Makine fiyatı = EUR Kapladığı alan = 20 m 2 Bina giderleri = 10 EUR/m 2 Çeşitli giderler = 1000 EUR 1 işçinin maliyeti = 5000 EUR/yıl İşçi ihtiyacı (2 işçi, 3 vardiya) = 6 işçi Amortisman (%15) = EUR Sermaye faizi (%40) = EUR Bakım onarım (%6) = EUR İşçilik = 5000 x 6 işçi = EUR Bina giderleri = 20 x 10 = 200 EUR Çeşitli giderler = EUR EUR 31

32 Rulo Baskı Makinesinde Maliyet Hesabı Sabit giderlerin maliyeti İşletme 300 gün ve %65 KKO ile çalışmaktadır. 300 gün x 24 saat x 0.65 = DİS/yıl / 15.4 saat baskı süresi = parti x 3000 = kg/yıl / = EUR/kg (1 kg mal için sabit gider) = 0.71 EUR/kg (toplam maliyet) Fiyatlandırma metre üzerinden olduğu için 200 g/mtul olan kumaşın 1 kg ı 5 m dir / 5 = EUR/m (toplam maliyet) 32

33 Ramözde Termofiksaj Maliyet Hesabı İşlem sırası: Baskı Kurutma Fiksaj ( o C 1 dk) Ard işlemler (10 dk 25 o C, 10 dk 90 o C, 10 dk 70 o C) Kurutma Ramöz önem sırasına göre apre, termofiksaj, boya fiksajı ve kurutma amaçlarıyla kullanılmaktadır. Kurutma kısmının uzunluğu 20 m olsun. Kondenzasyon süresi 1 dk olduğuna göre hız 20 m/dk olmalıdır. Elektrik motorunun gücü 150 kwh 300 gün x 24 saat = 7200 DİS/yıl 7200 x 0.65 KKO = 4680 DİS/yıl m kumaş / 20 m/dk = 750 dk = 12.5 saat işlem süresi 33

34 Termofiksaj için değişken giderler Elektrik giderleri Elektrik motorunun gücü 150 kwh 150 x 2.5 x 12.5 saat = kwh x 0.1 = EUR Buhar giderleri 1 kg mamulün kondenzasyonunda 250 kcal ısı enerjisi harcandığı kabul edilmektedir x 250 = kcal x 1.5 = kcal / = 2.08 ton x 24 = 50 EUR = EUR / 3000 = EUR/kg (1 kg mal için değişken gider) Termofiksaj için sabit giderler Makine fiyatı EUR Bina giderleri 10 EUR/m 2 Yer ihtiyacı 150 m 2 Yıllık işçi maliyeti 5000 EUR İşçi ihtiyacı (3 x 2) = 6 34

35 Ramözde Maliyet Hesabı Sabit Giderler Amortisman (%15) = EUR Sermaye faizi (%40) = EUR Bakım onarım (%6) = EUR İşçilik = 5000 x 6 işçi = EUR Bina giderleri = 150 x 10 = EUR Çeşitli giderler = EUR EUR İşletme 300 gün ve %65 KKO ile çalışmaktadır. 300 gün x 24 saat x 0.65 = 4680 DİS/yıl 4680 / 12.5 saat fiksaj süresi = parti x 3000 = kg/yıl / = EUR/kg (1 kg mal için sabit gider) = EUR/kg (toplam maliyet) / 5 = EUR/m 35

36 Baskı işleminin yıkama ve kurutma maliyeti? Değişken Giderlerin Maliyeti: Durulamalar başka bir makinede yapılmalıdır (200 kg lık F.O.1:10 olan overflow) kg x 10 = lt su x 3 durulama = lt su lt suyun sıcaklığını = 65 o C (Durulama) = 45 o C (Durulama) 110 o C 110 kcal enerji 110 kcal x lt = kcal Mamul üzerinde %100 flotte olduğu varsayılmaktadır kg x 1900 kcal/kg = kcal ( ) x 1.5 kayıp faktörü = kcal / = ton buhar gerekmektedir. 36

37 Değişken Giderlerin Maliyeti: Overflow gücü 12 kwh Durulama süresi 30 dk x 15 parti = 450 dk = 7.5 saat 12 kwh x 7.5 saat x 2.5 kayıp faktörü = 225 kwh 225 kwh x 0.1 EUR/kWh = 22.5 EUR (Elektrik giderleri) 90 ton x 2 EUR/ton = 180 EUR (Su giderleri) ton x 24 EUR/ton = EUR (Buhar giderleri) 15 EUR/1000 kg x 3 = 45 EUR (Çeşitli giderler) EUR / 3000 = 0.24 EUR/kg (1 kg mal için değişken maliyet) 37

38 Sabit giderlerin maliyeti (Overlow) Tesisin yatırım tutarı = EUR Bina giderleri = 10 EUR/m 2 Çeşitli giderler = 1700 EUR 1 işçinin 1 yıllık maliyeti = 5000 EUR Yer ihtiyacı = 12 m 2 İşçi ihtiyacı (2 kişi/makine, 3 vardiya) = 2 x 3 = 6 işçi x 15 overflow = 90 işçi Amortisman (%15) = EUR Sermaye faizi (%40) = EUR Bakım onarım (%6) = EUR Genel giderler (%9) = EUR İşçilik = 9000 x 60 işçi = EUR Bina giderleri = 12 x 15 x10 = EUR Çeşitli giderler = EUR EUR 38

39 Sabit giderlerin maliyeti (Overlow) İşletme 300 gün ve %65 KKO ile çalışmaktadır. 300 gün x 24 saat x 0.65 = 4680 DİS/yıl 4680 / 0.5 = 9360 parti 9360 x 3000 = kg/yıl / = EUR/kg (1 kg mal için sabit gider) = EUR/kg (toplam maliyet) / 5 = EUR/m 39

40 Maliyet Kalemleri Baskı Çeşidi Rotasyon Film druck Rulo Baskı Maliyeti (EUR/m) Termofiksaj Maliyeti (EUR/m) Yıkama/Kurutma Maliyeti (EUR/m) Toplam Maliyet (EUR/m)

41 41

42 Yatırımların Verimliliği Üretim verimliliği (Prodüktivite) Ekonomik oluş Rantabilite Mali sıhhatlilik Kapasite, K Kapasite kullanım oranı, KKO Randıman, R Kapasite: Çalışan işçi ve makinelerin sayısı, kalitesi ve güçleri KKO: Pratik çalıştırma derecesinin teorik çalıştırma derecesine oranı Randıman (Verim): Doğrudan çalışma süresi, üretim hızı, parti üretim süresi ile bağlantılıdır. 1.Durum: KKO 1 = KKO 2 ve R 1 = R 2 ise K sı büyük olanın üretim verimi daha yüksektir. 2.Durum: K 1 = K 2 ve R 1 = R 2 ise KKO su yüksek olanın üretim verimi daha yüksektir. 3.Durum: K 1 = K 2 ve KKO 1 = KKO 2 ise R si yüksek olanın üretim verimi daha yüksektir. 42

43 Ekonomik oluş: Belirli bir çalışmayla en iyi sonuçları almak veya belirli bir giderle mümkün olan en yüksek kar Rantabilite: Bir işletmede harcanan para ne kadar az, elde edilen kar ne kadar fazla olursa, belirli bir harcamayla ne kadar fazla ciro elde ediliyorsa ve üretilen mamul ne kadar çabuk satılıyorsa rantabilite artar. Mali sıhhatlilik: İşletmenin ödemesi gerek borçlarıyla bunların ödenmesinde kullanacağı nakit (likidite) arasında bir dengenin bulunması halidir. Amortisman: Belirli bir süre sonunda işe yaramayacak duruma gelen üretim araçlarının yerine yenilerini koyabilmek için her yılk ayrılan paraya amortisman denir. 43