" KOBİLERİN SERMAYE PİYASASINA KATILIMI " PANELİ

Transkript

1 " KOBİLERİN SERMAYE PİYASASINA KATILIMI " PANELİ 19 Nisan 2000

2 Baskı Tarihi : Ağustos 2000 Baskı Adedi : 1000 ISBN Emir Ofset Matbaacılık Ltd. Şti. Tel : (0212)

3 SUNUŞ Borsamız üyeleri ile sermaye piyasası katılımcı ve uygulamacılarının ekonomi ve sermaye piyasası ile ilgili güncel konularda daha etkin bilgilendirilebilmesi amacıyla düzenlenen İMKB Aylık Konferanslar dizisinden KOBİ lerin Sermaye Piyasasına Katılımı isimli panelin konuşmacı sunuşları ve soru-cevaplar kısmı ilgilenenlerin faydalanabilmesi amacıyla yayın olarak kullanıma sunulmuştur. Panel konuşmacılarının ingilizce olarak yaptıkları sunuşlar da orjinal hali ve tercümeleri ile birlikte yayın içinde yer almaktadır. Faydalı olması dileğiyle okuyucularımızın kullanımına sunarız. İSTANBUL MENKUL KIYMETLER BORSASI EĞİTİM VE YAYIN MÜDÜRLÜĞÜ

4 KONUŞMACILAR Osman BİRSEN İMKB Başkanı Açılış Konuşması Prof.Dr. Muhsin MENGÜTÜRK Sermaye Piyasası Kurulu Başkanı Abdül BAYHAN OECD Özel Sektör Finans, Bütçeleme ve Projeler Dairesi Başkanı Hüsamettin KAVİ İstanbul Sanayi Odası Başkanı Prof.Dr. Kenan MORTAN Dünya Gazetesi Dr. Esin AKBULUT İMKB Başkan Yardımcısı Martin FORST OECD Özel Sektör Finans, Bütçeleme ve Projeler Dairesi Yöneticisi Dr. Fuat ERBİL Garanti Bankası Genel Müdür Yardımcısı

5 KOBİLERİN SERMAYE PİYASASINA KATILIMI PANELİ (INTEGRATION OF SMALL AND MEDIUM SIZED COMPANIES TO CAPITAL MARKETS) 19 NİSAN 2000 OSMAN BİRSEN (OTURUM BAŞKANI) : Çok değerli konuklar, İstanbul Menkul Kıymetler Borsası Başkanı olarak hepinizi sevgi ve saygıyla selamlıyorum. Bugün burada, son dönemlerin üzerinde en çok konuşulan konularından birinin ele alınacağı bir paneli gerçekleştirmek üzere toplandık. Bu panelin gerçekleşmesinde TOSYÖV ün fevkalade büyük öncülüğü oldu. Yine, her ekonomik olayın kamuya iletilmesinde her zaman öncülük rolünü üstlenen Dünya Gazetemizin de katkıları büyük oldu. Biz de İstanbul Menkul Kıymetler Borsası olarak bu gibi, gerek Türkiye ekonomisinin gerek sermaye piyasamızın gelişmesinde önemli görülen her olayın enine boyuna tartışılmasına fırsat veren, zaman zaman da bunun bilimsel yönleriyle araştırılmasına imkan sağlayacak her fırsatı değerlendirdik. İşte böyle bir fırsatı bugün yine yapacağımız iki ayrı panel ile değerlendirme şansına sahip oluyoruz. Sizlerin katılımı açısından da size teşekkür borçluyuz. Gerçekten, mesai saatleri içinde gerçekleştirilen bu toplantımıza ilgi göstermeniz dolayısıyla da size teşekkürlerimi sunuyorum. İki kısımdan ibaret olarak ifade etmiştim oturumlarımızı ve panellerimizi. Birinci bölüm konuşmacıları açısından daha önce size ilettiğimiz programda ufak bir değişiklik oldu. Bu değişiklik Sayın Işın Çelebi nin daha önceki listede yer almasına karşın, sabahleyin kendisiyle yaptığım telefon görüşmesinde gerçekten sizlere hitap edemeyecek derecede ağır bir grip geçirdiği bilgisini aldım ve kendisine, onun konuşmaları kadar belki renkli olmamakla birlikte, ona ayrılan sürenin belli bir bölümünü kullanmayı önerdim. Ama bir şansımız oldu.. Sayın Kavi ikinci grup panelde konuşmacıydı. Kendisinden istirham ettik. Dedik ki, birinci panel konuşmalarında yer alabilirler mi diye. Bizi kırmadılar ve birinci panele iştirak ettiler. Böylelikle, yine bir konuşmacımız eksilirken bir değerli konuşmacımız katıldı. Bu arada ben de birkaç ilave söz söyleme fırsatını bulmuş oldum. Bu birinci panel bölümünde öncelikle Sayın Muhsin Mengütürk, Sermaye Piyasası Kurulu Başkanımıza, söz vereceğim. Daha sonra bir diğer değerli

6 konuşmacımız var. Kendisi OECD Özel Sektör Finans Bütçeleme ve Projeleme Dairesi Başkanı. Paris teki çalışmalarım sırasında tanıyıp sevdiğim saydığım, çok genç, dinamik ve başarılı bir uluslararası memur. Birçok projede kendisiyle birlikte fevkalade verimli ve başarılı şekilde çalışıyoruz. Onun da Paris ten gelip bu konuda OECD gibi uluslararası büyük bir organizasyonun perspektifini iletmesi açısından bize yardımcı olması gerçekten teşekkürü fevkalade hakeden bir davranış oluyor. Bu bakımdan ben kendisine yine bu paneli düzenleyenler adına teşekkürlerimi sunuyorum. İkinci panelimiz açısından, hem konuşmacıları tanıtmak hem de o panele ilişkin bazı yorumları yapmak üzere Sayın Kenan Mortan, Dünya Gazetesi yazarı ve hepimizin sevip saydığı, takip ettiği bir ekonomistin yorumlarına ve açılış sözlerine bırakmak istiyorum. Eğer birinci panelde yeralan sayın konuşmacıların bir itirazları yoksa kendilerini panel düzleminde yerlerini almaya davet ediyorum. Buyrunuz efendim. Çok değerli konuklar, Şimdi açılış konuşmasından sonra panel yöneticisi olarak bazı konularda kendi görüşlerimi ifade ettikten sonra sayın panelistlere daha önce ifade ettiğim sıra içinde söz vermek ve zaman zaman da onların görüşlerine ilişkin bazı yorumlar yapmak veyahut da onlardan bazı ilave açıklayıcı bilgiler istemek suretiyle sizlerin hem konuyla ilgili bilgi almanızın sınırlarını arttırmaya, belki de birçok muhtemel sorunuzun cevabını başlangıçtan çok değerli panelistlerimizden öğrenme fırsatını bulmanızı sağlamaya çalışacağım. Şimdi, konumuz gerçekten önemli. Niye? Çünkü Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeler diye baktığımız zaman hem Türkiye'de hem dünyada çok sayıda sınai, ticari işletmeyi kastediyoruz. Öyle bir hedefi görüyoruz. Nitekim, işte Türkiye'ye baktığımız zaman, imalat sanayinde bu çeşit kurumların, firmaların payı %99,5. Yani Türkiye'de bu kadar küçük ve orta ölçekli işletme var da, bu sanayide bu kadar büyük bir paya sahip de, diğer ülkelerde daha mı az diye baktığımız zaman onların da bu seviyeye yakın paya sahip olduklarını görüyoruz sayısal olarak. Nitekim, onlarda yani gelişmiş birçok ülkede yüzde 95 ila 97, 99 a kadar çıkan oranlarda sayısal bir çoğunlukları var. Böyle iken, bu büyük grubun üretimdeki paylarına bakıldığı zaman yine ciddi bir hacim gözüküyor. Mesela, yine Türkiye'de işte katma değerin %25 ini yaratan kurumları ifade ediyor. O açıdan önemli bir katkısı var. Bu hatta gelişmiş ülkelerde biraz daha bile yüksek seviyelere

7 çıkıyor. Öte yandan, sorunları başlatan nedir diye baktığımız zaman, kaynak kullanımı açısından hep özkaynağa bağlı yapıları hemen dikkati çekiyor. Özellikle kaynak kullanımı açısından sermaye piyasası Türkiye'de maalesef son 15 senedir başlayan bir çalışma ve bugünlere hızla gelmiş olmamıza rağmen gene geç kaldığımızı bildiğimiz bir konu. Tek finansman yolu olarak, bugüne kadar kullanılan bankalar sistemi görünüyor. Bankalar sisteminden aldıkları paya bakıldığı zaman o da %3 ler seviyesinde. Bu kadar büyük bir grup sayısal olarak, üretimde gene büyük katkıları var. Fakat kaynak temini açısından bankalar sisteminde çok cüz'i bir yer alıyor. Halbuki bunların büyüme açısından herkesten daha fazla kaynağa ihtiyacı var. İşte bir kaynak sorunu karşımızda. Bu kaynağı acaba sermaye piyasasından sağlayabilir miyiz? Hemen bu sorunun ilk cevabını vermek açısından bir şey var, ne diyelim, mevcut durumdaki zafiyete işaret etmemiz lazım. Niye? Çünkü o kadar yeni bir sermaye piyasasına sahibiz ki, esas itibariyle büyük işletmeler dediğimiz büyük bir grubu henüz kavrayamamış durumdayız. Bu itibarla da, onlar netice itibariyle sermaye piyasasına kazandırılamadan veya sermaye piyasasından tam bir yarar sağlayabilecek olgunluğa erişmeden bu kadar büyük bir gruba, bu kadar çok sayıdaki kuruma nasıl ulaşacağız veyahut da bunlara ilgiyi nasıl temin edeceğiz? Çünkü nihayet sermaye piyasası gönüllü alışverişin yapıldığı bir alan, yani ancak alıcısı ve satıcısı olan durumda işleyebilecek bir müessese. Zaman zaman karıştırılıyor, yani borsanın hukuki yapısı veya fiziki yapısının kurulmuş olmasından çok, böyle bir pazar ihtiyacının ortaya çıkması lazım, yani hisse senetlerini alacak verecek kimsenin bulunması lazım, isteyenin olması lazım, üstelik de bu isteğin alıcılar açısından bakıldığı zaman efektif talep halinde, yani bir satın alma gücüyle desteklenmiş halde olması lazım. Yalnız bir istek de yetişmiyor. Bu itibarla bu şartlar var mıdır, veya bu şartlar nerede ne kadar vardır? İşte bu, çok önemli bir diğer soruyu ifade ediyor. Türkiye'de zannederim bundan önce hep üzerinde durulan konular organizasyonel veya hukuki yapının varlığını sorgulayan veya bunu sağlamak açısından bazı girişimlere öncülük veren bir anlayışı ifade ediyor. Ama bu piyasa olma özelliğinin ana bölümünü teşkil eden, alışverişi yapacak kimseler ve onların talep ve arz sebeplerini de bizim incelememiz, bunlarla ilgili ne gibi ilave tedbirler alabiliriz? sorusunun cevabını düşünmemiz gerekir diye ben kendi düşüncelerimi başlangıçta ifade etmek istiyorum. Bir diğer önemli konu, tabii diğer konuşmacılara hiç konuşma fırsatı vermeyeceğim anlamına gelmiyor, ama İstanbul Menkul Kıymetler Borsası ile ilgili hep eleştiri konusu yapılan bir hususa da başlangıçta temas etmek

8 suretiyle bunun çok haklı nedenlere dayanmadığını ifade etmek istiyorum. Ve gerçekten, İstanbul Menkul Kıymetler Borsası yani benim yönetimimle başlamış değil, taa önceden itibaren küçük ve orta ölçekli işletmelerin kendi bünyesinde yeralmasını istemiş bir kurum, bunun önemine inanmış bir kurum. Ben öncelikle buna inanan bir kimseyim. Bu itibarla bakıldığı takdirde, biz belli ölçekler içinde ve anlayış içinde bu hukuki yapı ve organizasyonel yapıyı kurmuş görünüyoruz. Fakat sistemin, yani alışveriş yapısının, talep ve arz yönündeki esnekliğini sağlayacak bir seviyeye gelmediğini görüyoruz. Bu itibarla da, çalışmaların daha çok o yönde yapılması gerektiğine ilişkin bir anlayışımız var. Nitekim, mesela bu piyasanın kullanılması açısından bakıldığı zaman, bizim Ulusal Piyasamızda işlem gören küçük ve orta ölçekli işletmelerin tarifine sığan 25 işletme olduğunu görüyoruz. Şu anda, Ulusal Piyasamızda bunlar bir şekilde işlem görüyor, yani 280 olduğuna göre, demek ki %10 a yakınının aslında bizim Ulusal Piyasada Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeler denilebilecek işletmeler olarak yeraldığını kabul etmemiz lazım. Giriş şartları açısından kolaylık, zorluk çoğu zaman tartışılır; o açıdan da bakıldığı zaman, bu tür firmaların yeralmasına imkan verecek derecede esnek bir yapıya sahip olan Bölgesel Pazarlar dediğimiz pazarımız var. Gerçekten, ben bu pazarın kotasyon yani kayda alma koşullarına baktığım zaman, daha fazla yumuşatılacak bir şey yok gibi gözüküyor. Koşullar o kadar esnek ki, işte yani 2 yıldır kurulmuş olmak lazım, hatta halka açıklık oranı %25 i geçtiği takdirde 1 yıllık kuruluş bile yetiyor. Bir de kar etmesine gerek yok, geçmişe dönük olarak kara bile bakılmıyor belli bir seviyeden sonra. Netice itibariyle, bir yıllık bilançosunu ve dönem bilançosunu bir auditing yaptırmak suretiyle bu piyasada yer almak mümkün oluyor. Demek ki, aslında kurallar açısından, bizim İMKB açısından söylüyorum tabii, halka açılma itibariyle öyle çok zorlayıcı, engelleyici bir yapının kurulmadığını bilmemiz lazım ama bu konularda daha da ilerletme imkanı var mıdır diye veya varsa onu da yapmaktan alıkoymamak lazım yöneticileri. Bu konuda da, bizim esnek bir anlayışa sahip olduğumuzu da bu vesile ile ifade etmek istiyorum. Bir son hususa değinmek suretiyle konuşmacılara söz vereceğim. O da, bu teknolojinin gelişmesiyle özellikle teknolojik şirketlerin önemi. İnanıyorum ki, konuşmacılarımız bu konuda daha detaylı bilgiler sunucaklardır, bu da dünyanın gelişen endüstrilerinin başında geliyor. Günümüz teknoloji çağı, bilgi çağı olduğuna göre, buradaki hızlı gelişmeyi iyi takip etmemiz lazım. Gerçekten de, Türkiye de de ilk filizlenmeleri görüyoruz. İnternetle ilgili birçok hem ticaret hem servis alanında ciddi gelişmeleri izliyoruz ama işte sayısal açıdan baktığımız zaman, bu gerçekten Batı ve Amerikan standartlarına göre çok gerilerde. Ümit ederiz ki, zaman içinde herşeyde

9 her teknolojide ve her gelişmede olduğu gibi aradaki büyük farklılıkları hızlı gelişmemiz ve hızlı adaptasyon kabiliyetimiz dolayısıyla kapatır, belli bir olgunluğa ve onlarla rekabet edecek hale geliriz. İşte bütün bunları sağlamanın yolu, iyi düşünen, bilgi sahibi insanların konuya eğilmesi ve onların gösterdiği yoldan kararların oluşturulmasından geçiyor. İşte bu panelimizin aslında en büyük kazancı da bu. Nitekim, şimdi çevremde oturan sayın konuşmacılar bu konunun her yönüyle hem ülke bazında hem hukuk bazında hem teknik bazdaki tüm sorularına en iyi cevapları bulabilecek, ileriyi planlayan ve onu yaratan insanlar. Bu itibarla da, bugünün önemli bir gün olduğunun altını çizmek istiyorum ve müsadenizle hem sermaye piyasası kurulunun düzenleyicisi hem de bu düzenleme çerçevesinde yeni yapılaşmanın ana yetkili ve sorumlusu olan Sayın Profesör Mengütürk e ilk sözü vermek suretiyle hepinize sevgi ve saygılar sunuyorum. PROF. DR. MUHSİN MENGÜTÜRK:Sayın Başkan teşekkür ediyorum. Değerli Konuklar, Bildiğiniz gibi yeni milenyumun hemen başında tüm dünya ülkeleri bilgi ekonomisi denilen bir küresel rekabet sistemine girmiş bulunmaktadır. Arkadan gelen ekonomilerin önde giden ekonomilere yetişebilmeleri bu sistem içinde hızlı hareket edebilmelerine bağlıdır. Aksi takdirde aradaki mesafeninin giderek daha da açılabileceği bilinmelidir. Bu duruma meydan vermemek ve yeni ekonomik sistemde rekabet edilmek için, Türkiye girişimcilerini teşvik eden bir ortam geliştirmek zorundadır. İşte bu noktadan hareketle, girişimciliğin önemi ve buna yol açan ortam ile ülkemizde girişimciliği desteklemek üzere geliştirdiğimiz bazı uygulamalar ve projelerden bahsetmek istiyorum. Girişimcilik Ve Girişimciliği Destekleyen Ortam Uluslararası rekabet ortamına baktığımızda, rekabetin yükselen ve beyin gücüne dayalı sanayilerini geliştirmiş ülkelerin lehine geliştiğini görebiliriz. Ekonomilerini bu tür sanayi dallarında geliştiren ülkelerin diğer ülkeler ile arasında gelişmişlik farkını giderek artıracağı anlaşılmaktadır. Yeni yükselen ve beyin gücüne dayalı sanayilerde iddialı olmak istiyorsak industrial flexibility şeklinde tabir edilen, endüstriyel esneklik diye tercüme edebileceğimiz bir özelliğe sahip olmamız gerekir. Bu esneklikten kastedilen

10 hızla yeni şirket oluşturabilme ve bunları yeni teknolojiler kullanarak büyük şirketler haline getirebilme becerisidir. Endüstriyel esneklik konusuna yakından bakacak olursak, yalnız Türkiye nin değil hemen hemen tüm Avrupa ülkelerinin yeni ve büyük şirket oluşturma konusunda ABD ye göre çok başarısız olduğu açık bir şekilde görülür. Bu hantallığın veya başarısızlığın arkasında yer alan pek çok nedenden bahsedilebilir. Ancak ben burada zamanımızın kısıtlı olmasını da dikkate alarak bunlardan sadece birkaçına değinmek istiyorum. Herşeyden önce, pek çok girişimcide rastlanan, bilinçli olarak küçük kalma arzusuna ve bu arzunun nedenlerine değinmekte yarar görüyorum. Tüm Avrupa da birçok girişimcinin kamu düzenlemelerinden saklanabilmek amacıyla küçük kalmayı tercih ettiği bilinmektedir. Kamu otoritelerinin radarlarında farkedilmeyecekleri ve zorlandıklarında mevzuat dışı işlemlere girebilme esnekliğini taşıyacakları için işletmelerin küçük kalmayı avantajlı bulması büyümenin önünde önemli bir engeldir. Şirketlerin büyüme arzusunu körelten bu negatif motivasyonun yanında, yine aleythte işleyen bir mekanizmadan daha söz etmekte yarar olabilir. Büyük şirketler, sıkıntıya girmeleri durumunda genel ekonomiye olası olumsuz etkileri gözönüne alınarak, sık sık hükümetlerin özel yardımına, korumasına veya teşvikine mazhar olmaktadır. Hatta bu büyüklükte firmalar için özel kurtarma operasyonları düzenlenebilmektedir. Halbuki, büyüme çizgisindeki küçük veya orta büyüklükteki şirketler için benzer bir uygulama söz konusu değildir. Onlar daha çok kaderleriyle başbaşa bırakılmaktadır. Bu şartlar altında mevcut büyük şirketlerin yanına yenilerin yetişmesi çok güçleşmektedir. Mevcutların yanına yeni şirketler gelmedikçe, bırakın üst sıralara yükselmeyi, gelişmişlik sıralamasında mevcut yerimizin bile korunması imkansızdır. Bu nedenle, yeni şirketlerin kurulmasını ve kurulan bu şirketlerin hızla büyümelerini sağlayacak uygun ortamın oluşturulması şarttır. Yeni ve başarılı şirketlerin oluşmasını sağlayan endüstriyel esnekliğin en önemli unsurlarından biri, labor market flexibility yani işgücü piyasası esnekliğidir. Tüm şirketlerin inişli çıkışlı dönemler geçirmesi gayet doğaldır. Genel ekonomik, sektörel ve mevsimsel dalgalanmalara paralel olarak şirketlerin işgücü ihtiyacında da değişimler olacaktır. Bu değişimlere cevap vercek düzeyde bir işgücü esnekliği çok önemlidir. Büyüme dönemlerinde istenen özellikteki işgücünün hemen bulunabilmesi, "downsizing denen küçülme dönemlerinde ise eldeki fazla işgücünün kolaylıkla başka iş

11 alanlarına aktarılabilmesi, şirketlerin bu dalgalanmalardan fazla zarar görmemesini sağlayacaktır. Ülkemizde ve bir ölçüde diğer Avrupa ülkelerinde işgücü piyasası ABD de olduğu gibi esnek değildir. ABD de genellikle bir işyerinden ayrılan çalışanlar kolaylıkla başka bir iş bulabilmekte, aynı şehir veya eyalette olmasa bile bir başka eyalete taşınarak çalışmaya devam edebilmektedir. Bu esnekliğin yeni şirketlerin büyüme çizgisinde büyük bir avantaj teşkil ettiği açıktır. Konuşmamın başından beri vurgulamaya çalıştığım gibi, başarılı ekonomilerin dikkat çeken özelliklerinin başında yeni fikirlerin ticarileştirilmesine ve piyasalardaki karşılanmayan ihtiyaçların üretilmesine yönelik yeni şirketlerin oluşturulması ve bunların büyük şirketler haline getirilebilmesi gelir. Bu bakımdan yaratıcı ve atak davranamayan ekonomiler hantal ve başarısız olmak durumundadır. ABD bu açıdan çok ilginç bir örnektir. 25 yıl önce ABD de en büyük 25 şirketin listesini alıp, bunu günümüzün en büyük 25 şirketi ile karşılaştırırsanız, listedeki çoğu şirketin farklı olduğunu görürsünüz. Başta işgücü piyasası olmak üzere yüksek endüstriyel esnekliği sayesinde ABD sürekli yeni şirketlerin rekabete girmesini sağlayabilmektedir. Diğer taraftan Türkiye de, İstanbul Sanayi Odası'nın her yıl yaptığı 500 Büyük Firma çalışmasında yer alan ilk 25 firmanın yıllar içinde pek değişmemiş olması, bu açıdan ABD'den oldukça farklı olduğumuzun bir göstergesi olarak ele alınabilir. ABD nin dünyanın en iyi üniversitelerine ve araştırma merkezlerine sahip olmasının bu dinamik gelişimde büyük payı olduğu tartışılmaz. Örneğin, Duke Üniversitesi nde yapılan bir çalışma, bu üniversite nin katkıda bulunduğu yeni iş girişimlerinin başarıya ulaşma şansının % 90 larda olmasına rağmen, üniversite desteğini almayan aynı yöredeki girişimcilerin % 90 oranında başarısız olduğunu göstermiştir. Yani üniversitenin desteğini alan yeni girişimlerin % 90 ı başarıya ulaşırken, bu desteği almayanların sadece % 10 u hayatta kalabilmiştir. Ülkemizde de üniversite ve araştırma kuruluşlarının yeni girişimcilerle işbirliği yapması mutlaka sağlanmalıdır. Bu işbirliği sadece teknolojik bazda kalmamalı, planlama, yönetim ve pazarlama gibi alanları da kapsamalıdır. Nitekim, Duke Üniversitesi örneğinde, üniversitenin girişimcilere verdiği desteğin en çok bu alanlarda yarar sağladığı tespit edilmiştir. Çok önemli olduğunu ve gelişimin temelinde yattığını düşündüğüm bir başka hususun daha altını çizmek istiyorum. Bilindiği gibi ülkemizin de dahil olduğu Kıta Avrupası Hukukunda yer alan iflas anlayışı, bu tecrübeyi yaşayan

12 girişimcilerin ömür boyu yeni girişimlere atılmasına engel teşkil edebilmektedir. Girişimciliğin önemli ölçüde risk üstlenmeyi zorunlu kılması, girişimcilerin yeni atılımlarda öncü olmaları anlamına gelir. İlk girişimde yaşanan ticari bir başarısızlık, yüz kızartıcı bir eylem içermediği takdirde, girişimcinin geleceğini karartacak mertebede bir engel teşkil etmemelidir. Girişimcilerin başarısızlıklarından dersler çıkarmaları, onların gelecekte daha önemli riskler üstlenip başarılı olmalarını sağlayabilecektir. Bu başarısızlıklar, daha sonraki girişimler için başka türlü elde edilemeyecek derecede önemli dersler ve tecrübelerdir. Nitekim ABD de uygulanan iflas kararları, girişimcilerin bırakın ömür boyu cezalandırılmalarını, tam tersine tekrar tekrar şanslarını denemelerini adeta teşvik etmektedir. Aradaki anlayış farkını iyi görmek gerekir. Lütfen düşünün, eğer size bir tek şans tanınıyorsa, yani ilk denemenizde iflas ederseniz ömür boyu bu stigmayı bu lekeyi taşıyacaksanız, böylesine bir riski üstlenme cesaretine nasıl sahip olabilirsiniz? Yerleşmiş bir hukuk sisteminin temelinden nasıl değiştirilebileceği konusu çok tartışmalıdır. Ancak, iyiyi kötüyü, büyüğü küçüğü ayırdetmeden cezalandırmayı öngören bir hukuk yapısı, iyi niyetli girişimciyi yüreklendirecek bir sisteme dönüştürülmeden sonuç almak son derece zor görünmektedir. Bu durumda, kendilerine yeni bir deneme şansı tanınmamış girişimcilerin yok oluşlarını izleyen yeni girişimcilerin, açık denizlere yelken açmaktansa durgun sularda sandal yüzdürmeyi tercih etmeleri doğal karşılanmalıdır. Yalnız Türkiye de değil, Almanya ve Fransa gibi gelişmiş Avrupa ülkelerinde de benzer bir durumla karşı karşıya kalınmaktadır. Bu ülkelerde de, mevcut hukuk düzeni, başarısızlığın şerefsizlik mertebesinde cezalandırılması, riskten aşırı ölçüde kaçınma ve değişime karşı direnç gibi özellikler yeni girişimlerin önünde çok büyük engeller olarak durmaktadır. Bu özelliklerin çoğu kültürel miras olarak nesillerden nesillere taşındığı için değiştirilmesi oldukça güçtür. Bilgi ekonomisinde, gelişmekte olan ülkelerin en büyük şansı, bu yeni ekonomik sistemin temelini teşkil eden bilginin, teknoloji sayesinde, gelişmiş ülkelerin tekelinden çıkması ve tüm ülkelere daha eşit, daha demokratik olarak dağılmasıdır. Ancak, şunu unutmamalı ki bilgiyi kullanan yine insan olacağına göre, iyi eğitilmiş insanlara sahip olan ekonomilerin şansı daha yüksek olacaktır. Eğitilmiş insan unsurunun varlığı ile bilginin ve bilgiye sahip olmanın kümülatif niteliği yani, katlanarak büyümesi, atılması gereken adımlarda gecikilmesi halinde, gelişmiş ülkelerle aramızın kapatılamayacak ölçüde açılmasına yol açabilecektir.

13 İlerlemiş ülkelerin büyük maliyetlerle geliştirdikleri yeni teknolojilerin, diğer ülkelerce bu maliyetlere katlanılmadan kopyalanması haklı bir şikayet konusudur. Özellikle bilgiye dayalı yazılım teknolojilerinde, patent, lisans ve entellektüel mülkiyet haklarını güvence altına alan hukuk sistemlerinin yerleştirilmesi son derece önemlidir. Ancak, gelişmekte olan ülkelerin, kısıtlı olanaklarıyla eğittikleri insan kaynaklarının, beyin göçü adı altında bu maliyete katlanmayan gelişmiş ekonomilere katkıda bulunması, tersine bir çarpıklık ve haksızlık yaratmaktadır. Gelişmekte olan ülkelerin, yetişmiş insanlarına cazip gelecek rekabetçi çalışma koşullarını yaratmaktan ve bunlara sahip çıkmaktan başka çözüm yolu düşünülemez. Tabii ki, bütün bu değerlendirmelerin son noktası olarak, entrepreneur leri finanse edecek bir venture capital yani risk sermayesi sistemi geliştirilmesi konusu gündeme gelmektedir. Bugünkü toplantıda esas itibariyle tartışılacak konu da budur. Risk Sermayesi ve Girişimciliğin Mali Olarak Desteklenmesi Değerli konuklar, şu ana kadar söylediklerimi özetlemek gerekirse, bilgi ekonomisi olarak adlandırılan küresel rekabet içinde yer almanın önemli önkoşulları, girişimciliğin cezalandırılmayıp aksine desteklenmesi ve buna yönelik hukuki ve kültürel alt yapının oluşturulmasıdır. Bu alt yapının geliştirilmesi yanında, girişimcileri mali açıdan destekleyecek ortamın oluşturulması da gerekli koşullardan birisidir. Girişimcilerimizin yeterli mali destek bulamaması, yeni şirketlerin oluşmasını ve kurulmuş olanların büyümelerini zorlaştıracak, sonuç olarak ülkemizin uluslararası alandaki rekabet gücünü zayıflatacaktır. Girişimciliğin finansmanı konusuna geçmeden önce ilgili bir hususu vurgulamak istiyorum. Risk sermayesi olgusunun 1980'li yıllarda, özellikle ihracata yönelik sektörlerde geliştiği gözlenmiştir li yıllarda da konuya global açıdan yaklaşmak doğru olur. Bu açıdan baktığımızda uluslararası rekabetin temelinde ücretlerin rekabetini görürüz. Ücretlerin rekabetçi bir şekilde belirlenmesinde vergi sisteminin büyük önemi vardır. Ücretlerin doğrudan vergilendirilmesine dayalı sistemler şirketlerin gelişimini büyük ölçüde baltalar. Halbuki, ücretlerden alınan vergiler yerine Katma Değer Vergisi'ne ağırlık veren ülkeler uluslararası rekabette ücretler açısından önemli bir avantaj yakalamış olur. Sermaye Piyasası Kurulu, girişimciliğin finansmanı amacıyla, sermaye piyasası enstrümanları, kurumsal yatırımcılar ve yeni piyasaların oluşturulması açısından çeşitli düzenlemeler yapmıştır ve yeni projeler

14 geliştirmektedir. Girişimcilere, öncelikle menkul kıymet ihraçları açısından çeşitli imkanlar getirilmiştir. Hisse senetlerinin halka arzı, oydan yoksun hisse senedi, çeşitli para birimlerine endeksli tahviller, hisse senedi ile değiştirilebilir tahviller, varantlar finansman ihtiyacının sermaye piyasalarından sağlanmasında kullanılabilecek araçlardan bazılarıdır. Öte yandan, sermaye piyasalarında faaliyet gösteren kurumsal yatırımcılardan, risk sermayesi yatırım ortaklıkları, yatırım fonları ve gayrimenkul yatırım ortaklıkları girişimciliğin finansmanında önemli roller üstlenebilecek yapılanmalardır. Halk Bankası ile birlikte yürütmekte olduğumuz çalışmalar bu ürünlerin ve kurumların yatırımcı riskini asgariye indirecek yöntemlerle birleştirilmesi yoluyla, yurtiçi ve yurtdışı kaynaklardan KOBİ lere finansman sağlamayı amaçlamaktadır. Bu çalışmaların Haziran ayından itibaren tanıtımını başlatabileceğimizi ümit ediyorum. Daha önce sözünü ettiğim girişimcilik koşulları yanında, küçük veya yeni şirketlerin sermaye temin edebileceği likit piyasaların varlığı da risk sermayesinin gelişiminde belirleyici olmuştur. ABD bu açıdan en olumlu örnektir. Piyasa yapıcılık mekanizmasına dayalı Nasdaq ile tam elektronik network ler özellikle teknoloji bazlı şirketlerin büyük miktarlarda fon temin etmesini kolaylaştırmaktadır yılında ABD de risk sermayesi yatırımları bir önceki yıla göre % 160 lık bir artışla 50 milyar dolara yükselmiştir. Yaratılan bu sermayenin 2/3 ü Internet sektörüne yatırılmıştır. Yatırımcıların büyük ilgisi risk sermayesinin bu alanda yoğunlaşmasına yol açmıştır. Avrupa da ise risk sermayesi yatırımları bir önceki yıla göre sadece % 2 artarak 20 milyar dolar düzeyinde kalmıştır. Avrupa daki risk sermayesi yatırımları çok çeşitli sektörlere dağılmış olup, % 15 ile tüketici ürünleri ilk sırayı almaktadır. Gerek miktar gerek kompozisyon olarak Avrupa nın bu denli farklı olmasının bir nedeni risk sermayesine akıcılık ve likidite kazandıracak küçük firmalara yönelik piyasaların çok yeni olmasıdır. ABD de Nasdaq 1970 li yılların başında kurulmuşken, Nasdaq ın Avrupa daki benzeri olarak düşünülen Easdaq daha 1996 yılı sonunda faaliyete geçmiştir. Bilindiği gibi, Sermaye Piyasası Kurulu ülkemizde Nasdaq türü bir piyasanın yararlı olacağını düşünmekte ve kanunla da öngörüldüğü üzere bu amaca yönelik çalışmalar yürütmektedir. Mart ayı içinde SPK ile Nasdaq yönetimi arasında Washington da yapılan görüşmelerde ortak bir proje başlatmanın çok yararlı olacağı mutabakatına varılmış ve daha geniş katılımlı bir değerlendirme toplantısı yapılması kararlaştırılmıştır. Bu toplantının 31

15 Temmuz ve 1 Ağustos tarihlerinde NewYork'da yapılmasını planlanmaktayız. Bu piyasanın bölgesel bir işbirliği şeklinde güç kazanması amacıyla, bahsettiğimiz toplantıya İMKB ye ek olarak Kahire ve Tel Aviv borsaları gibi diğer bazı borsaların da katılmasını destekliyoruz. Değerli konuklar ülkemizde girişimciliğin desteklenmesi, global rekabet içinde ülkemizin daha ileri düzeylerde yer alması için nitelikli insan gücünün oluşturulması, risk sermayesinin desteklenmesi, girişimcilik cesaretini gösterenlerin cezalandırılmamaları aksine önlerinin açılması gibi konuların önümüzdeki dönem uygulamalarında dikkate edilmesi gereken satır başlarından bazıları olduğunu yeteri kadar vurgulayabildiğimi sanıyorum. Bu sorunların çözümü kolay değildir. Üstelik, bunlardan sadece birkaçına çözüm bulmak yeterli olmayacaktır. Örneğin, Nasdaq tek başına sihirli bir değnek olarak algılanmamalıdır. Böyle bir piyasasının çalışmaya başlaması, diğer girişimcilik koşullarının eksik kalması durumunda hiçbir işe yaramıyacaktır. Ayrıca, risk sermayesi isminden de çok açık olarak anlaşıldığı gibi, yeni girişimlerin finansmanı risklidir. Risk sermayesini altın yumurtlayan tavuk olarak görmek çok yanlıştır. Yüksek risk, yüksek getiri beklentisiyle üstlenilir. Ama bu beklenti her zaman gerçekleşmeyecektir. Son haftalarda ABD piyasalarında Nasdaq ı sürükleyen teknoloji hisseleriyle başlayan ve tüm dünya piyasalarını saran büyük çöküşler, sert inişler-çıkışlar bunun şu anda gözlerimizin önünde cereyan eden en canlı örneğidir. Konuşmamı olumsuz bir mesajla bitirmeyi hiçbir şekilde arzu etmem. Elbirliğiyle çalışılırsa en büyük güçlükler bile aşılır. Bu bakımdan TOSYÖV ün düzenlemiş olduğu bu toplantının çok önemli bir katkısı olacağına inanıyorum. Elbirliğiyle çalışmanın ne kadar önemli olduğunu tekrarlamak adına, Warren Bennis in Organizing Genius adlı kitabındaki bir sözüyle konuşmamı noktalamak istiyorum: Hiçbirimiz hepimiz kadar akıllı olamayız. Dinlediğiniz için teşekkür ederim. OSMAN BİRSEN:Teşekkür ediyorum Sayın Mengütürk. Gerçekten, konuyu çok geniş bir perspektiften ele alarak, bir noktada, müteşebbis ruhun teşebbüs kabiliyetinin ne kadar önemli olduğuna işaret etmek suretiyle başlayıp, günün teknolojisinin hızlı gelişimiyle birleştiren konuşmanız fevkalade aydınlatıcı oldu. Bu arada müsaade ederseniz, ben ikinci konuşmacıya söz vermeden önce, biraz fıkra gibi alınacak bir anektodu size ileterek konuyu biraz daha yumuşak bir zemine oturtmayı arzu ediyorum.

16 Netice itibariyle teşebbüs ve teşebbüslerin başarısı üzerine. Amerika da böyle çok başarılı bir kurumun yöneticisine ödül vermek ve bu arada da bir röportaj ile görüşlerini almak istemişler ve sormuşlar. Demişler ki, bu kadar başarılısınız, en başarılı kurum ve yönetici olarak seçildiniz. Bu başarının sırrı nedir? Demiş, hemen cevap vereyim. Bu başarının sırrı doğru karar vermek. Ama tabii bu cevap tam tatmin etmemiş. Röportaj devam etmiş. Tamam. Bu çok güzel, doğru karar verme, fakat doğru karar vemenin arkasında yatan nedir? Ee, demiş, tecrübe. Şimdi, tabii, evet, bu da doğru fakat tecrübe, demiş, yani bunun arkasında ne yatıyor? Daha önce verilmiş yanlış kararlar, kardeşim demiş. Şimdi, gerçekten, sayın Başkan buna gayet güzel değindi. Yani, Amerika daki teşebbüs ruhu hep başarılı sonuçlar yaratmamıştır. İçinde gerçekten sonuçları iyi olmayan birçok girişim vardır. Ama tortu olarak kalan, ciddi bir ilerlemeyi göstermektedir ve ABD ekonomisini bütün diğer ekonomilerden daha ileri bir noktaya taşıyacak esas motor gücünü vermiş durumdadır. O itibarla, bu konunun altını çizmek gerçekten fevkalade önemlidir. Sayın Başkan, bu konuya Amerika tecrübelerinin verdiği ışıkla eğilmiş olmanızdan fevkalade memnun olduğumuzu ifade etmek isterim dinleyiciler adına. Diğer bir unsur, zannediyorum ki eğitim ve rekabetin önemi burada vurgulandı. Bu da, günümüzün fevkalade önemli konularıdır. Her ne kadar, hemen istediğimiz sonucu almak açısından bize çok kısa vadeli bir sonuç verecek gibi gözükmemekle birlikte, aslında çözmemiz gereken ana konulara işaret etmesi açısından çok önemlidir; çünkü birçok konuyu eksik bilgi, az eğitim ve anlayış nedeniyle kullanamaz durumdayız. Bu örnek, Türkiye için de halen geçerli durumdadır. Yine son gelişmeler itibariyle NASDAQ la olan işbirliği imkanlarının araştırılması konusundaki hem kendi girişimi hem bizimle olan koordinasyonu dolayısıyla ve bunu size iletmesi dolayısıyla da kendisine teşekkür ediyorum. Şimdi müsaade ederseniz, ikinci konuşmacımız OECD çerçevesinden meseleye baksın. OECD dediğimiz zaman, böyle çok uzaktaki bir kuruluştan bahsetmiyoruz. OECD bizim de üyesi olduğumuz uluslararası bir ekonomik yönetim kuruluşu ve netice itibariyle dünya ekonomisinin % 90 ını temsil eden ve onun yönetimiyle birlikte ekonomi yönetiminin ve bütün konuların tartışıldığı çok ciddi bir platformu ifade ediyor. İşte OECD gerçi Paris te konumlanmış ama ilgisi ve teknik kabiliyeti dolayısıyla her an bir üye ülke olarak aramızdadır. Nitekim, gerek benim OECD deki çalışmalarım dolayısıyla, gerek zaten OECD nin bu geniş kapsamlı anlayışı dolayısıyla,

17 her zaman Türkiye ile ilgili çalışma içinde olmuşlardır ve bizim yanımızda olmuşlardır en zor dönemlerde bile. OECD teknik kapasitesiyle ve diğer girişimlerle her zaman Türkiye nin yanında olmuştur. Şimdi biz, bazı daha önce talep ettiğimiz yardımları artık çok fazla önemsemiyoruz ama şu anda önemsediğimiz bir konu var. Gerçekten sanayileşme açısından ve kaynak yaratma açısından Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeler itibarıyla bize nasıl yardımcı olabilirler? Şimdi işte bu konulara da eğilmek suretiyle yanımızdalar. Ben müsaade ederseniz fazla zamanınızı almadan kendisine sözü verip bu konuda neler düşünüyor OECD? Türkiye yi nasıl bir kapsamda ele alıyorlar? O konulara değinmek üzere Sayın Abdul BAYHAN a sözü veriyorum. Teşekkür ederim. Buyrunuz. ABDUL BAYHAN: Eğer isterseniz ben kendi konuşmamı İngilizce vereyim çünkü benim Türkçem o kadar yeterli değil, bu konuları konuşmak için. First of all, thank you very much for giving us the opportunity to be here today. Mr. Birsen is very well known to the OECD and during his time in Paris we worked together often. Since then we have been trying to get something going here in Turkey and I think Mr. Birsen is a very good example of how to work with international organisations, carefully and with little show. Both the panel and the subject are very interesting for us. My colleagues and I have just arrived from a meeting in Tel Aviv in Israel, where we spent the last two days discussing this subject. Our meeting in Tel Aviv focussed on venture capital and on small business development. Let me tell you a little of what the OECD is doing in this area. I am Head of the Private Sector Development Unit of the OECD, which deals with enterprise development, small and medium sized business development, financial sector development, capital market development and also investment promotion activities. All of these subjects are very relevant to the stock exchange. Within the OECD the topic of small business is very important for our member countries. We are extremely busy with this programme of work. First of all, within the OECD we created a forum. It is called the Forum for Entrepreneurship and Enterprise Development. The forum focuses on enterprise development in non-member countries, and on the institutions promoting business development. This area is now very important, because,

18 as Mr. Mengütürk, already mentioned, we seem to be entering into what is sometimes called The New Economy. This will become an important factor for research on economic development, particularly within the OECD. The enlargement of the European Union, and the candidacy of Turkey to be a member of the European Union, has given this topic much more importance within Turkey. We believe in Turkey there are a lot of small businesses which could be developed in a short time and which could compete with small businesses within Europe. The pre-accession programme, which the European Union is conducting for possible members, is benefiting from our programme within the OECD - the programme of Entrepreneurship and Enterprise Development - as is the Stability Pact programme within Southeast Europe. Small businesses are important, partly because they will grow and move towards the stock exchange to be listed, but also because they are contributing to the national economies of the countries, creating jobs and revenue for the government. The OECD is pushing for better enterprise development policies for both member and non-member countries. There is good experience of how small businesses can be developed and how they can obtain a listing on the stock exchanges in our member countries. We have many examples, some of which Mr. Mengütürk mentioned already. Especially in Germany, Italy and in Canada, and in the USA, we can see that small businesses are playing an important role. We have in Germany the so-called Neu Markt and in France Nouveau Marché. They are mainly for small businesses and they are contributing to the national economy. I don t want to mention too much about NASDAQ and why it is experiencing so much volatility in the last few months, but what is clear is that in the long term NASDAQ will remain very important for investors. Now let me mention the OECD relationship with the stock exchange and the OECD projects with the stock exchange here. Working with the Istanbul Stock Exchange and Mr. Birsen, we have created a project over the last year and a half year for capital market development. This project is important for the development of stock exchanges in all the transition economies. As you know the Istanbul Stock Exchange is leading the presidency of the Federation of Euro Asian stock exchanges and the OECD is working with the Istanbul Stock Exchange to develop best practices for stock exchanges in transition economies. We are working with Bulgaria, Romania, Russia, Transcaucasus and Central Asian countries, but at the same time also with Israel and also with Bangladesh. We have held

19 working group meetings and discussed important issues. The OECD is going to come up with some guidelines by the end of the year, which we will call best practices, and we will work with the Istanbul Stock Exchange to implement these guidelines in these countries. We will inform these countries governments about the guidelines and hopefully encourage them to implement them. Another important project, which we are discussing right now with the Istanbul Stock Exchange, is a project to help small companies in Turkey. We think Turkey could use OECD member country experiences to help small and medium sized enterprises to be more competitive. This includes coming one day to the stock exchange in order to secure a listing. In this regard we are going to run this programme for three years, and to develop a model within Turkey. This model could then be used for neighboring countries. This would include not only transition economies, but also other economies in the Middle-East and North Africa. But this model remains to be finalized. We are going to focus on two categories of companies here. The first category includes those small companies that have demonstrated that they are growth companies, or have the profile of a company that has the potential to grow and expand. OECD member country experience has indicated that there is considerable scope for expanding this category by pursuing a structured program of identification, interaction and development at an early stage of the company s life. Therefore the first part of this project is to work with relevant key policy makers such as banks, agencies etc., in four main areas. One of the areas is to create better awareness of the characteristics of potential growth companies, and secondly improve the business environment and framework conditions for small business. We also need to undertake a company development program for those with growth potential as well as promote new equity and venture capital sources for them. The second category of companies on which we are going to focus are companies which have developed a solid business profile, probably including links with major international companies, but which are usually not organized or managed to meet the necessary disclosure or other legal requirements of stock exchanges. New mechanisms need to be devised to prepare them for gaining access to external resources without, however, subjecting them to the same disclosure requirements as quoted companies. Mechanisms to promote entrepreneurial development of this category of companies will be reviewed and adopted to the specific local needs and requirements. Hopefully this project will demonstrate a way

20 forward and we can develop a model which has the potential to be used for other potential countries, including the economies in transition. Finally, I would like to thank once again the Istanbul Stock Exchange for cooperating with the OECD and for bringing the OECD to Turkey to focus on those two financial areas which are going to be very important in the future: Capital Market Development and Business Development Entrepreneurship. We are happy to be here today thank you very much. TERCÜMESİ ABDUL BAYHAN: İlk önce bizi buraya davet etmiş olduğunuz için teşekkür ederim. OECD Bay Birsen i çok iyi tanır. Paris te kendisiyle birlikte çalıştık ve Türkiye deki çalışmalarımızı da birlikte yürütüyoruz. Bay Birsen, uluslararası kurumları Türkiye ye davet ederek, sadece Türkiye ye değil, tüm dünya borsalarına da yardımcı olmak üzere Istanbul Borsasıyla işbirliği gerçekleştirmelerine güzel bir örnek teşkil etmektektedir. Bu panelin konusu çok ilginç görünmektedir. Meslektaşlarım ve ben, Israil de, Tel-Aviv kentinde, aynı konuların tartışıldığı iki günlük bir toplantıdan geliyoruz Önce OECD nin bu alanda neler yaptığını sizlere anlatayım. Ben OECD nin özel sektör geliştirme biriminin başkanlığını yapıyorum; iş alanlarının, KOBİ lerin, finans sektörü ve sermaye piyasasının geliştirilmesi ve yatırımların güçlendirilmesi konuları üzerinde çalışıyoruz. Tüm bu konular Borsa ile bağlantılıdır. OECD ülkelerinde küçük işletmeler özellikle önemli olduğundan, bu alandaki çalışmalara çok ağırlık vermekteyiz. OECD dahilinde Girişimcilik ve Şirket Geliştirme Forumu adlı bir forum kurduk. Bu Forum üye ülkelerdeki iş geliştirme olanakları ve kurumları konularına odaklanmaktadır. Bay Mengütürk ün de belirtmiş olduğu üzere yeni bir ekonomik döneme giriyoruz; ekonomik gelişmenin bu yeni dönemin en güçlü temellerinden biri olacağına inanan OECD, bu konuya özellikle eğilmektedir. Avrupa Birliğinin genişletilmesi ve Türkiye nin adaylığa kabul edilmesi, bu konuya Türkiye de de daha fazla önem verilmesine yol açmıştır. Türkiye de kısa vadede geliştirebilecek olan birçok küçük işletme, Avrupa dakilerle rekabet edebilecek seviyeye gelebilir. A.B. nın geliştirdiği ön adaylık programı, aday ülkelerin OECD nin Girişimcilik ve Şirket Geliştirme programından yararlanmasına imkan verecektir. Küçük

21 işletmelerin gelişmesi Güney-doğu Avrupa da istikrarın güçlenmesine destek verecektir. Küçük işletmelerin önemi, ilerde büyüyerek Borsa ya girme olanaklarının ötesinde, ülkenin ulusal ekonomisine destek verme, istahdam yaratma, devlete vergi girdileri sağlama ve genel ekonomiyi kaldındırma açısından da büyüktür. OECD bu gelişime sadece üye ilkelerde değil, tüm ülkelerde destek vermektedir. Küçük işletmelerin gelişmesi ve üye ülkelerin Borsa larına girmeleri konusunda birçok örnek mevcuttur; Bay Mengütürk bunların bazılarına değindi. Almanya, Italya, Kanada^ve A.B.D de küçük işletmelerin ne kadar önemli bir rol oynadıklarını biliyoruz. Almanya da Neumarkt ve Fransa da Nouveau Marché, küçük işletme olarak ulusal ekonomiye destek veren başarılı şirketlerdir. NASDAQ ve son aylarda yaşanan dalgalanmalara değinmek istemiyorum; herhalde bu olayları gelecekte de yaşıyacağız; fakat uzun vadeli olarak bu şirketlerin yatırımcılar için önemli olmaya devam edeceğine inanıyoruz. Şimdi size OECD ile Borsa ilişkilerinden ve OECD nin Borsalarla ilgili projelerinden söz etmek istiyorum. Istanbul Menkul Kıymetler Borsası ve Bay Birsen le birlikle, bir buçuk yıl önce, sermaye piyasası gelişmesi adlı bir proje hazırladık. Bu proje geçiş dönemi ekonomileri yaşayan ülkelerin Borsalarının gelişmesinde çok önemli bir rol oynamaktadır. Bildiğiniz gibi I.M.K.B, Avrasya Ülkeleri Borsaları Federasyonuna başkanlık etmektedir. Biz OECD olarak I.M.K.B. ile birlikte geçiş ekonomileri borsalarındaki uygulamaları geliştirmek için çalışıyoruz. Biz Bulgaristan, Romanya, Rusya, Kafkasya ve Orta Asaya ülkeleri ile işbirliği yapıyoruz. Ayrıca Israil ve Bangladeş ile de yakın ilişkilerimiz var. Çalışma grubu toplantılarımızda önemli konuları tartışıyoruz. OECD, bu yılın sonunda En iyi uygulamalar (Best Practices) konusunda bir rehber hazırlayacak ve I.M.K.B ile birlikte bu uygulamaların tüm bu ülkelerde tatbik edilmesine destek vereceğiz. Bu ülke hükümetlerini geliştirmiş olduğumuz yol gösterici kuralları uygulamanın önemi hakkında bilgilendirerek pratikte tatbik edilmelerini sağlamayı umuyoruz. I.M.K.B ile hazırladığımız diğer bir önemli projenin konusu Türkiye deki küçük işletmelere sağlanacak olan destektir. OECD, üye ülkelerin deneyimlerden yararlanarak, Türkiye deki KOBİ lerin rekabet gücünü arttırma ve Borsa ya girebilmelerini sağlama konusunda yardımcı olabilir. Bu konuyla ilgili 3 yıllık bir program hazırlıyoruz; Türkiye için oluşturacağımız bu

22 modeli komşu ülkelerde de kullanmak mümkün olacaktır. Bu model sonuçlandırıldıktan sonra sadece geçiş ekonomisi ülkelerinde değil, Orta- Doğu ve Kuzey Afrika ülkelerinde de uygulanabilir. Burada iki tür şirket konusuna odaklanacağız. Birinci grup, küçük olmalarına rağmen büyüme potansiyeline sahip olduğunu kanıtlamış şirketleri içermektedir. Bu gruba dahil şirketlerin, kuruluş aşamalarında uygulanan karşılıklı etkileşim ve yapısal gelişme programları sayesinde büyüme imkanlarına sahip olacağı, OECD üye ülkelerin deneyimleriyle saptanmıştır. Bu projenin ilk aşaması bankalar gibi anahtar kurumlarla 4 alanda işbirliği yapılmasını içermektedir. Büyüme potansiyeline sahip şirketlerin özelliklerinin daha iyi tanımlanıp algılanması ve küçük işletmelerin çalışme ortam ve koşullarının iyileştirilmesi gereklidir. Büyüme potansiyeline sahip şirketler için bir gelişme programının hazırlanması ve bu şirketlere özsermaye ve yeni sermaye kaynaklarının sağlanması yararlı olacaktır. Odaklanılacak ikinci grup ise, uluslararası büyük şirketlerle bağlantılı olan fakat borsaya girebilmek için gerekli organizasyon, yönetim ve yasal koşullara sahip olmayan sağlam şirketleri içermektedir. Bu şirketleri, Borsa da kote şirketlerin kamuya açık faaliyet raporlarının sıkı kurallarına uymaya zorlamadan, dış kaynaklara ulaşmalarına imkan sağlamak amacıyla, yeni mekanizmalar düzenlemek gereklidir. Bu grupta yer alan şirketlerin gelişmesine destek veren mekanizmalar gözden geçirilecek ve yerel ihtiyaç ve koşullara uygun şekilde düzenlenecetir. Bu projenin başalı olacağını ve ilerde geçiş ekonomisi yaşayan ülkelerde kullanabilecek bir model teşkil edeceğini umuyoruz. Bu bağlamda IMKB ye, OECD ile işbirliği yaptıkları ve OECD yi Türkiye ye davet ederek gelecekte büyük önem kazanacak iki konuyu tartışma fırsatını verdikleri için teşekkür etmek istiyorum. Bu konular Sermaye Piyasasını Geliştirme ve İş Alanında Girişimcilik konularıdır. Türkiye de bulunmaktan mutluluk duyuyor ve sizlere tekrar teşekkür ediyoruz. OSMAN BİRSEN:Teşekkür ediyorum Sayın Abdul BAYHAN Gerçekten, konuşmacımız ortak projelerimize değinmek suretiyle bunun önemine inandığını, bunun ilerde de daha ne kadar önem kazanacağının altını çizmek suretiyle hem çok iyi bir yolda gittiğimize işaret etti, hem de buradaki projenin ana amaçlarıyla bugünkü konuşmamızın ihtiyaçları arasındaki paralelliği de bize gösterdi. Gerçekten, bunu çok kısaca hatırlamak gerekirse, 40 bin, 50 bin işletmenin bulunduğu bir grupta bütün bunların bir anda sermaye piyasasından yararlanması konusunda imkan ve

23 zaman açısından zorluklar olduğu dikkate alınırsa buradaki seçimi nasıl yapmamız lazım? Böyle bir seçim açısından hangi kritelerin geçerli olması lazım? Bu bir model meselesidir netice itibariyle ve bu model açısından da bir noktada daha önce bunda başarı gösterenlerin modellerini bilmek ve o modellerin, yani eski yanlış kararların veya doğru kararların, ki biz bunların tümüne tecrübe diyoruz, tecrübelerinden yararlanmak zorundayız. İşte OECD bunun için burada. Bu projede, tüm başarılı ülkelerin bu işi yaparken hangi tekniklerden yararlandıkları konusundaki ekspertizi bize sağlayabilecekler. Ama bu ekspertiz sihirli formül gibi hop diye size uygulanabilir olmaz, çünkü her ülkenin kendi şartları vardır. Bu şartlara uyan bir modeli yaratma fırsatı verecek ki, bu model bize çok benzeyen ama bizden daha geriden gelmekte olan birçok Avrupa, Avrasya ülkesinde geçerli bir model olacak ve işte hani nasıl Japon Modeli diyoruz birçok konuda; eğer istediğimiz sonuçlar elde edilebilirse küçük ve orta ölçekli işletmelerde bir Türk Modeliyle yaklaşım ve onun sermaye piyasasından yararlanma şartlarını hızlandıracak, onu sağlayacak bir modeli de yaratma fırsatı olacak inşallah. Bu bakımdan bu konuya fevkalade önem verdiğimizin altını çizmek istiyorum. Gerçekten de, her ülke, her ekonomi, globalleşme içinde belli ekonomik entegrasyon ve bu global şartların tümünü dikkate alan bir ekonomik hareketlilik içinde olmak zorunda. Zamanımızın şartları bu. Yani, eskiden olduğu gibi kurulmuş ekonomiler ve dünyadan soyutlanarak başarılı olma formülleri artık geçerli değil. Böyle olduğuna göre, artık biz de hem Avrupa Birliği ile, hem de çevremizle olan ilişkilerimiz dolayısıyla bu global şartları dikkate alan bir anlayış içinde olmalıyız. Bunun getirdiği zorunlu gibi gözüken işbirliğini gönüllü olarak yapmak zorundayız. Nitekim, işte bu işbirlikleri de başlamıştır. Biz İstanbul Menkul Kıymetler Borsası olarak gerek Balkanlarda, gerek Avrasya bölgesindeki ilişkilerimizi fevkalade hızlı bir şekilde geliştiriyoruz. Diğer büyük gelişmiş olan piyasalarla olan ilişkileri de unutmuş değiliz; işte Sermaye Piyasası Kurulu Başkanımızın da ifade ettiği gibi, NASDAQ var, ben geçen hafta New York Stock Exchange de bulundum, Londra yla yakın bağlantılarımız var ve işte Almanya ile olan ilişkilerimizde, hem büyüklerle, yarın öbür gün onların liginde yer alabilecek bir güç olarak, ama yine köklerimizi unutmadan Avrupa, Balkanlar ve Avrasya da da işbirliğini geliştirerek hep birlikte büyümek suretiyle globalleşmenin gereğini yerine getirmeye çalışıyoruz. Şimdi bütün bunlara çalışıyoruz da, bunun ana motoru nedir diye baktığımız zaman, bunun ana motoru müteşebbisler, sanayiciler, yani bir şeyi

24 üretenlerdir. Bunlar olmadığı takdirde, bütün kararlar, istekler, politikaların bir manası olmuyor. İşte şimdi aramızda bu motoru temsil eden bir sayın konuşmacımız var. İstanbul Sanayi Odası Başkanı, Sayın Hüsamettin Kavi. Kendisi sanayiye çok büyük katkıları bulunan, üretim faaliyetinin yanısıra diğer sanayicileri organize edip uluslararası platformlarda onları temsil eden çok sevdiğimiz, saydığımız bir şahsiyet. Gerçekten, küçük ve orta ölçekli işletmelerin hem sermaye piyasası hem üretim hem ihracat hem diğer sorunlarına en yakından ilgi gösteren biri, ki ben bunu yalnız şu andaki borsa başkanlığım dolayısıyla değil, eski Hazine Müsteşarlığım, daha önceki Kambiyo, Maliyeci sıfatıyla yaptığım çalışmalardan bildiğim bir çalışma stili ve anlayışı vardır. Bu bakımdan, aramızda bulunmasını bir şans olarak değerlendiriyorum. İstanbul Menkul Kıymetler Borsası ve İstanbul Sanayi Odası nın birlikte başlattığı birçok proje ve işbirliği içinde de gene kendisinin yakın yardım ve ilgisini görmüş olduğumuzu belirtmek suretiyle kendilerine teşekkür ediyorum ve sözü sayın konuşmacımıza veriyorum. Buyrunuz efendim. HÜSAMETTİN KAVİ: Teşekkür ederim. İstanbul Menkul Kıymetler Borsası, TOSYÖV ve Dünya Gazetesinin Küçük ve Orta Boy İşletmelerin Türk sermaye piyasasına katılım toplantısına beni davet ettikleri için Sayın Başkana teşekkür ediyorum. Efendim, tabii hem işin içinde olmak, yani hem bunları yaşıyor olmak, hem de bu yaşamın başkalarına nasıl yansıyacağını düşünmek aslında hiç de kolay olmuyor. Yani uygulamak ve uygulamaya ilişkin birikimlerinizi başkalarına aktarmak gerçekten pek o kadar kolay değil. Çünkü bir taraftan içinde yaşadığınız koşullar sizi çok farklı eksenlere itiyor, bunların arasında sizin kontrol edebildikleriniz var, bunun dışında kontrol edemedikleriniz var bizim ülkemizde, hepsinin ötesinde de insanların olaylara ve geleceğe çok farklı bakış açıları olan bir ülkede yaşıyoruz. Yani yarının dünyasında yol alırken, koşulların o kadar hızla değiştiği bir ülkedeyiz ki, insanların inanılmaz ufukları var, hayalleri var, pozitif söylüyorum bunu ve de bu süreçte herkesin deneyimi bir başkasına ne ölçüde yararlı olacak, bu konuda belli tereddütler de yaşıyoruz. Türkiye aslında Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeler veya KOBİ sözcüğünü uzunca bir süredir kullanıyor ama son zamanlarda artık çok daha sık kullanmaya başladı. Tabii bunun olumlu ve olumsuz yönleri var. Olumlu