ARITMA ÇAMURLARI BERTARAF YÖNTEMLERİ VE İŞLETME MALİYETLERİ

Transkript

1 ARITMA ÇAMURLARI BERTARAF YÖNTEMLERİ VE İŞLETME MALİYETLERİ Remondis Su ve Atık Su Teknolojileri San. ve Tic. A.Ş. Deniz KURT Proje Müdürü 1

2 ARITMA ÇAMURLARI ve TÜRKİYE DEKİ GENEL DURUM 2

3 Arıtma Çamurları - Türkiye 2008 yılı verilerine göre Türkiye de, Evsel ve Kentsel AAT lerde Sanayi Tesislerinde Toplam : ton/yıl : ton/yıl : ton/yıl arıtma çamuru oluşmaktadır. Çamur yoğunlaştırma/ıslah işlemi uygulayan OSB sayısı: 23 adet (TÜİK 2008, Anket uygulanan OSB sayısı 97 dir.) İstanbul, Ankara, Mersin, Adana, Kayseri, Tokat, Eskişehir, Gaziantep ve Diyarbakır kentsel AAT lerde çamur çürütme sistemi bulunmaktadır. İzmir de ihale süreci devam ediyor yılında ton arıtma çamuru ( ton endüstriyel, ton evsel) çimento fabrikalarında ek yakıt olarak değerlendirildi. (Örn.: Bursa Çimento atık alımında ton başına 175 TL talep etmektedir. Nakliye masrafı üreticiye aittir.) İZAYDAŞ tarafından tehlikeli arıtma çamurunun bertarafı için istenen ücretler: Yakma işlemi: 650 TL/ton ; Düzenli depolama: 240 TL/ton 3

4 İstanbul da Çamur Yönetimi (Kaynak: İSKİ Genel Müdürlüğü) İSKİ tarafından işletilmekte olan evsel atık su arıtma tesislerinde 2010 yılında oluşan günlük çamur miktarı 300 ton civarında olup, bu rakamın gelecekte ton/güne ulaşacağı varsayılmaktadır. Tuzla İleri Biyolojik AAT: Günde kg arıtma çamuru oluşmaktadır. 300 ton/gün kapasiteli kurutucularda %25 lik yaş çamur %90 oranına kadar kurutularak çıkan ürün çimento fabrikalarına gönderilmektedir. Paşaköy İleri Biyolojik AAT: Günde kg arıtma çamuru oluşmaktadır. 200 ton/gün kapasiteli kurutucularda %25 lik çamur %90 oranına kurutularak çıkan ürün çimento fabrikalarına gönderilmektedir. Kojenerasyon ünitesinde üretilen 4,2 MW enerji ile tesis ihtiyacı karşılanmakta, elde edilen atık buhar kurutma ünitesinde kullanılmaktadır. 4

5 İstanbul da Çamur Yönetimi (Kaynak: İSKİ Genel Müdürlüğü) Ataköy İleri Biyolojik AAT: Çürütücülerden alınan çamur santrifüj dekantörlerle %25 oranında susuzlaştırıldıktan sonra çamur kurutma ünitesine iletilmektedir. Stabilize çamur, %25 lik çamur keki halinde kurutma ünitesine iletilmektedir. Çamur kurutma ünitesindeki 6 adet çamur kurutucu ile de %90 a kadar kurutulmaktadır. Ataköy Tesisinde Biyolojik arıtma sonucu oluşan m³/gün hacimli çamur, kurutma işlemine tabi tutularak 140 m³/gün hacme düşürülmektedir. 5

6 YASAL ÇERÇEVE ARITMA ÇAMURU BERTARAFI HAKKINDA İLGİLİ YÖNETMELİK MADDELERİ 6

7 GENEL ESASLAR Kentsel Atıksu Arıtımı Yönetmeliği (08/01/2006 tarih ve sayılı Resmi Gazete) Arıtma çamuru: Kentsel atıksu arıtma tesislerinden çıkan ham veya stabilize olmuş çamuru, Kentsel atıksu: Evsel atıksu ya da evsel atıksuyun endüstriyel atıksu ve/veya yağmur suyu ile karışımını ifade eder. İKİNCİ BÖLÜM - Esaslar Madde 5: f) Her türlü katı atık, arıtma çamurları ve fosseptik çamurlarının alıcı su ortamlarına boşaltılmaları yasaktır. g) Uygun şartlarda kentsel atıksu arıtma tesislerinden çıkan arıtma çamuru yeniden kullanılabilir. 7

8 ÖNCELİKLER ( tarihli Arıtma Çamurlarının Bertarafı konulu Valiliklere gönderilen Bakanlık yazısından) 1) Arıtma çamurunun miktarının azaltılması: Atıksu arıtma tesislerinin projelendirilmesi sırasında arıtma çamurunun nihai bertarafı dikkate alınarak uygun prosesin tercih edilmesi gerekmektedir. Atıksu arıtma tesislerinde ve işletmelerin üretim proseslerinde mevcut en iyi teknikler ( BAT ) kullanılarak oluşacak arıtma çamuru minimize edilebilir. 2) Arıtma çamurunun niteliğinin belirlenmesi: Öncelikli olarak arıtma çamurlarının tehlikeli olup olmadığının Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği ( tarih sayılı R.G.) Ek-6 ya göre tespit edilmesi gerekmektedir. 8

9 GERİ KAZANIM VE BERTARAF A) Çamurun Geri Kazanılması: Atıkların öncelikle geri kazanılması esastır. Bu nedenle arıtma çamurlarının geri kazanım yöntemleri araştırılmalıdır. Arıtma çamurlarının geri kazanımına yönelik hususlar aşağıda verilmektedir: 1. Evsel ve evsel nitelikli endüstriyel (kentsel) atık suların arıtılması sonucu oluşan arıtma çamurları stabilize edildikten sonra toprak düzenleyici olarak kullanılabilir. 2. Arıtma çamurlarının tehlikesiz olduğunun tespit edilmesi durumunda, bu tür atıklar enerji geri kazanımı amacı ile lisans almış Çimento Fabrikalarında ek yakıt veya alternatif hammadde olarak kullanılabilir. 3. Arıtma çamurlarının tehlikeli olduğunun tespit edilmesi durumunda, bu tür atıklar enerji geri kazanımı amacı ile lisans almış çimento fabrikalarında ilave hammadde veya ek yakıt olarak kullanılabilir. 9

10 GERİ KAZANIM VE BERTARAF 2 ve 3. maddelerde verilen çimento tesislerinde enerji geri kazanımı amaçlı olarak arıtma çamurunun ek yakıt şeklinde kullanılması için, öncelikle bu tesislerin işletme koşullarının etkilenmemesi için çamurun ön işleme tabi tutularak belirli bir oranda susuzlaştırılması gerekmektedir. Evsel ve Kentsel Arıtma Çamurlarının Toprakta Kullanılmasına Dair Yönetmelik ( tarih sayılı Resmi Gazete) Tanımlar: Ham Çamur: 1) Evsel ya da kentsel atıksuları işleyen arıtma tesislerinden, evsel ve kentsel atıksulara benzeyen bileşimdeki atık suları arıtan diğer arıtma tesislerinden gelen arıtma çamurlarını, 2) Fosseptik tanklarından ve diğer benzer arıtma tesislerden gelen arıtma çamurlarını, 3) (1) ve (2) numaralı alt bentlerde sayılanlar dışındaki diğer arıtma tesislerinden gelen arıtma çamurlarını, 10

11 GERİ KAZANIM VE BERTARAF Evsel ve Kentsel Arıtma Çamurlarının Toprakta Kullanılmasına Dair Yönetmelik ( tarih sayılı Resmi Gazete) Tanımlar: Kentsel Atıksu: Evsel atıksu ya da evsel atıksuyun endüstriyel atıksu ve/veya yağmur suyu ile karışımını, Stabilize Arıtma Çamuru: Biyolojik ayrışabilirliğinin ve kullanımından kaynaklanan sağlık tehlikelerini önemli ölçüde azaltılmak üzere, biyolojik, kimyasal ya da ısıl işlemden, uzun süreli depolama ya da diğer uygun işlemlerden geçirilen evsel ve kentsel arıtma çamurlarını, Fırın kuru toprak: Kurutma fırınında 105 ºC de sabit ağırlığa gelmiş toprak kütlesini, Kuru madde: Arıtma çamurunun organik madde kaybını önlemek amacıyla kurutma fırınında 70 C de sabit ağırlığa gelinceye kadar kurutulması sonucunda geride kalan katı madde miktarını ifade eder. 11

12 GERİ KAZANIM VE BERTARAF Evsel ve Kentsel Arıtma Çamurlarının Toprakta Kullanılmasına Dair Yönetmelik Ham Çamurun Kullanma Yasakları Madde 5 Ham çamurun toprakta kullanılması yasaktır. Stabilize Arıtma Çamurunun Kullanma Sınırlamaları ve Yasakları Madde 6 Stabilize arıtma çamurunun kullanılmasında aşağıda belirtilen sınırlama ve yasaklara uyulması zorunludur. a) Stabilize arıtma çamurunun toprakta kullanılabilmesi için EK I-B, EK I-C ve EK I-D de verilen değerlerin hiçbirinin aşılmaması şarttır. b) Stabilize arıtma çamurunun uygulanacağı toprakta ağır metal içeriği EK I-A da verilen değerleri aşamaz. Topraktaki ağır metal konsantrasyonlarından birinin dahi EK I-A da verilen sınır değerleri aşması durumunda, stabilize arıtma çamurunun toprakta kullanılması yasaktır. j) Organik madde içeriği 40% dan az olan stabilize arıtma çamurları toprağa uygulanmaz. 12

13 Evsel ve Kentsel Arıtma Çamurlarının Toprakta Kullanılmasına Dair Yönetmelik EK I A Topraktaki Ağır Metal Sınır Değerleri Ağır Metal (Toplam) 6 ph < 7 mg. kg -1 Fırın Kuru Toprak ph 7 mg. kg -1 Fırın Kuru Toprak Kurşun Kadmiyum 1 1,5 Krom Bakır Nikel Çinko Civa 0,5 1 13

14 Evsel ve Kentsel Arıtma Çamurlarının Toprakta Kullanılmasına Dair Yönetmelik EK I B Toprakta Kullanılabilecek Stabilize Arıtma Çamurunda Müsaade Edilecek Maksimum Ağır Metal Muhtevaları Ağır Metal (Toplam) Sınır Değerler (mg. kg -1 kuru madde) Kurşun 750 Kadmiyum 10 Krom 1000 Bakır 1000 Nikel 300 Çinko 2500 Civa 10 14

15 Evsel ve Kentsel Arıtma Çamurlarının Toprakta Kullanılmasına Dair Yönetmelik EK I C Toprakta Kullanılacak Stabilize Arıtma Çamurundaki Organik Bileşiklerin Konsantrasyonlarının ve Dioksinlerin Sınır Değerleri Organik Bileşikleri Sınır Değerler (mg. kg -1 kuru madde) AOX (Adsorblanabilen organik halojenler) 500 LAS (Lineer alkilbenzin sülfonat) 2600 DEHP (Diftalat (2-ethylhexyl)) 100 NPE (Nonil fenol ile 1 ve 2 etoksi grubu olan nonil fenol etoksilatların toplamını içerir.) 50 PAH (Polisiklik aromatik hidrokarbon veya poliaromatik hidrokarbonların toplamı) 6 PCB (28,52, 101, 118, 138, 153, 180 sayılı poliklorlu bifenil bileşiklerinin toplamı) 0,8 Dioksinler ng Toksik Eşdeğer. kg -1 kuru madde PCDD/F Poliklorlu dibenzodioksin/dibenzofuranlar

16 Evsel ve Kentsel Arıtma Çamurlarının Toprakta Kullanılmasına Dair Yönetmelik EK I D Mikrobiyolojik Analiz Arıtma çamuruna uygulanan stabilizasyon yöntemi sonucunda E. Coli nin en az 2 Log10 (%99) indirgenmesi sağlanmalıdır. 16

17 GERİ KAZANIM VE BERTARAF m) 8/1/2006 tarihli ve sayılı Resmî Gazete de yayımlanan Kentsel Atıksu Arıtımı Yönetmeliğinde yer almayan endüstrilerin atıksularından elde edilen stabilize arıtma çamurları toprağa uygulanmaz. EK- III - Endüstriyel sektörler (Kentsel Atıksu Arıtımı Yönetmeliği nin ekidir.) a) Süt ve Süt Ürünleri, b) Meyve, sebze ürünleri ile diğer gıda bitkilerinin işlenmesi c) Alkolsüz içeceklerin imalatı ve şişelenmesi, d) Patates işleme e) Et endüstrisi, f) Bira fabrikaları g) Alkol ve alkollü içeceklerin üretimi h) Bitkisel ürünlerden hayvan yemi imalatı i) Hayvan postu, derisi ve kemiklerinden jelatin ve tutkal imalatı j) Malt imalathaneleri k) Balık işleme endüstrisi l) Benzer Diğer Sektörler?? 17

18 GERİ KAZANIM VE BERTARAF n) Toprağa uygulanacak stabilize arıtma çamurunun ph değeri 6 8,5 arasında olmalıdır. o) Kapasitesi bir milyon eşdeğer nüfusun üzerinde olan tesislerde oluşan arıtma çamurlarının en az %90 kuru madde değerine kadar kurutulması esastır. Ancak arıtma çamuru üreticileri %90 kuru madde değerine ulaşmadan kullanımının teknik ve ekonomik açıdan uygun olduğunu belgelemesi durumunda Bakanlıkça %90 kuru madde değerine ulaşması şartı aranmaz.?? 18

19 GERİ KAZANIM VE BERTARAF B) Depolama Tesislerinde Bertaraf ATIKLARIN DÜZENLİ DEPOLANMASINA DAİR YÖNETMELİK tarih sayılı resmi gazete İKİNCİ BÖLÜM - Düzenli Depolama Tesisleriyle İlgili Genel Hükümler Düzenli depolama tesislerinin sınıflandırılması: MADDE 5 (1) Düzenli depolama tesisleri aşağıdaki şekilde sınıflandırılır: a) I. sınıf düzenli depolama tesisi: Tehlikeli atıkların depolanması için gereken altyapıya sahip tesis. b) II. sınıf düzenli depolama tesisi: Belediye atıkları ile tehlikesiz atıkların depolanması için gereken altyapıya sahip tesis. c) III. sınıf düzenli depolama tesisi: İnert atıkların depolanması için gereken altyapıya sahip tesis. 19

20 GERİ KAZANIM VE BERTARAF İnert atık: Fiziksel, kimyasal veya biyolojik olarak önemli derecede herhangi bir değişime uğramayan, çözünmeyen, yanmayan, fiziksel veya kimyasal olarak reaksiyona girmeyen, biyolojik bozunmaya uğramayan veya temas ettiği maddeleri çevreye veya insan hayatına zarar verecek şekilde etkilemeyen ve toplam sızıntı kabiliyeti ve ekotoksisitesi önemsiz miktarda olan, özellikle yüzeysel su ve yeraltı suyu kirliliği tehlikesi yaratmayan atıklar. Arıtma çamurunun düzenli depolanması GEÇİCİ MADDE 4 (1) Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmeliğin EK-IV ünde tehlikesiz olarak sınıflandırılan arıtma çamurlarının, Ek-2 de verilen diğer tüm parametreleri sağlaması, ağırlıkça en az %50 kuru madde ihtiva etmesi, ön işleme tabi tutularak kötü kokunun giderilmesi ve atığın kararlı hale getirilmesi kaydıyla II. Sınıf düzenli depolama alanına kabulünde 1/1/2015 tarihine kadar Çözünmüş Organik Karbon (ÇOK) limit değerine uygunluk aranmaz. 20

21 II. SINIF DEPOLAMA TESİSLERİ İÇİN SINIR DEĞERLER (EK 2 B) Parametre Sınır Değer (mg/lt) Arsenik 0,2 Baryum 10 Kadmiyum 0,1 Toplam Krom 1 Bakır 5 Civa 0,02 Molibden 1 Nikel 1 Kurşun 1 Antimon 0,07 Selenyum 0,05 Çinko 5 Klorür 1500 Florür 15 Sülfat 2000 ÇOK (Çözünmüş Organik Karbon) 80 TÇK (Toplam Çözünen Katı)

22 GERİ KAZANIM VE BERTARAF Arıtma çamurunun azaltılması ÖNCELİKLER Çamurun analiz edilmesi Tehlikeli çamur Tehlikesiz çamur Kentsel AAT lerden kaynaklanan arıtma çamuru Çamur kurutma işlemi Kurutma ve stabilize etme işlemleri GERİKAZANIM Lisanslı çimento fabrikalarında ek yakıt olarak kullanım Toprak iyileştirici olarak kullanım (E.N. 1 mio. AAT ler için 90% K.M. sağlanmalıdır.) BERTARAF 1. Sınıf Deponi 2. Sınıf Deponi (50% K.M.) 3. Sınıf Deponi (inert maddeler için) 22

23 Çamur Bertaraf Yöntemleri Stabilizasyon Şartlandırma Yoğunlaştırma Susuzlaştırma Kurutma Nihai Bertaraf 23

24 TÜRKİYE DEKİ GÜNCEL PROJELERİN DURUMU 24

25 Türkiye deki Projeler İzmir Çamur Çürütme ve Susuzlaştırma Tesisi İnşaatı ve İşletilmesi Projesi Bölge : Çiğli AAT, İzmir İşveren : İZSU Proje Değeri : 60 milyon TL (tahmini) Finansman : Özkaynak İhale bilgileri : 26 Ağustos 2010 da yapılan ihale KİK tarafından iptal edilmiştir. (Verilen teklifler, 53 milyon ile 127 milyon TL arasında değişmektedir.) Proje süresi : 3 yıl Çamur miktarı : m3/gün (6% KM) çürütme için, 800 m3/gün (25% KM) kurutma için Nihai ürün : KM 90% Çürütücü : m3/gün biyogaz üretimi Nihai ürünün kullanım alanı: Toprak iyileştirici ve gübre olarak kullanılacaktır. 25

26 Türkiye deki Projeler Gaziantep Arıtma Çamuru Termal Kurutma ve Yakma Tesisi Yapımı Bölge : Gaziantep İşveren : GASKİ Proje Değeri : 8,88 milyon TL Finansman : Özkaynak İhale tarihi : Yüklenici : Polyspin Makine Çamur miktarı: 120 m3/gün (%16-%18 KM) Hedef : 40% KM (yakma için), 90% KM (yakma ünitesinin çalışmadığı durumlar için) Proje süresi : 1 yıl (yapım) + 2 yıl (işletme ve bakım) 26

27 Türkiye deki Projeler Bursa Çamur Projesi 1. Kademe Doğu ve Batı Termal Çamur Kurutma Tesisleri Yapımı ve İşletilmesi İşveren : BUSKİ Finansman : Fransız Kalkınma Bankası İhale tarihi : 2011 de yapılması bekleniyor. Kapsam : 2 adet termal çamur kurutma tesisinin yapımı ve 1 yıl süre ile işletilmesi. Teklif (iptal edilen ihalede): Euro 27

28 Türkiye deki Projeler Bursa Doğu: Bursa Batı: Kapasite: 350 ton/gün Kurutma üniteleri: 2 veya 3 ünite Kuru madde: %20 KM (15% olabilir.) Hedef: %90 KM min. Kojenerasyon sistemi: Kurutma ünitesinin tam kapasite çalışırken ihtiyacı olan ısıyı 100% sağlayacak gaz motoru. Kapasite: 125 ton/gün Kurutma üniteleri: 1 ünite Kuru madde: %20 KM (15% olabilir.) Hedef: %90 KM min. Kojenerasyon sistemi: 2 MWe Gaz Motoru 28

29 Türkiye deki Projeler İnegöl Belediyesi ve İnegöl OSB Çamur Kurutma ve Kojenerasyon Ünitesi İşveren Yüklenici Çamur projesinin değeri Çamur kurutma ünitesi Kojenerasyon üniteleri : İnegöl OSB Genel Müdürlüğü : Siemens ve Alke İnşaat İş Ortaklığı : 7 milyon USD : 75 ton/gün : 2 x 2 MW 29

30 Türkiye deki Projeler Antalya Arıtma Çamuru Termal Kurutma ve Kojenerasyon Tesisi İşveren : ASAT Finansman : Özkaynak Yüklenici : Andritz 3SYS AG - Borusan Güç Sistemleri San ve Tic. A.Ş. İş Ortaklığı Proje değeri: 6,5 milyon Euro Devreye alma : Eylül 2008 Çamur miktarı : kg/saat (tasarım) Gerçekleşen çamur miktarı: 110 ton/gün (KM 18%) - Hurma ve Lara Tesislerinden gelen çamur. Nihai ürün : kg/saat (KM 90%) Kurutucu tipi : Bant kurutucu Enerji ihtiyacı: 64 kw / 1000 kg buharlaşan su Nihai ürünün kullanımı: Toprak iyileştirici, Gübre, Yakıt 30

31 Türkiye deki Projeler GOSB (Gaziantep Organize Sanayi Bölgesi) Atıksu Arıtma Çamuru Kurutma ve Yakma Tesisi Projesi İşveren İnşaat işleri (tahmini) Proje ömrü Arıtma tesisinin tasarım kapasitesi İhale tarihi : GOSB : 8 milyon TL : yıl : m3/gün (2 kademe) : 2011 de yapılması bekleniyor. 31

32 Türkiye deki Projeler Ödemiş AAT - Çamur Çürütme ve Biyogaz Tesisi İnşaatı İşveren : Ödemiş (İzmir) Belediyesi Kapsam : 290 m3/gün (1,5% KM) ön çöktürmeden gelen çamurun çürütülmesi ve biyogaz üretimi, 40 m3/gün (5,67% KM) peynir altı suyu ve 20 m3/gün (20% KM) gübrenin birlikte çürütülmesi ve biyogaz üretimi. Ön yeterlilik : Teknik teklif : Mali teklifler :

33 YURTDIŞINDAKİ UYGULAMALAR 33

34 Arıtma Çamurunun Bertarafı ve Geri Dönüşümü ABD'de arıtma çamurlarının yüzde 33'ünün arazide kullanıldığı, arazide kullanılan bu çamurların yüzde 67'sinin tarım alanlarında, yüzde 3'ünün orman alanlarında, yüzde 9'unun arazi rehabilitasyonunda, yüzde 9 unun yeşil alanlarda ve yüzde 12'sinin torbalanarak satılma yoluyla bertaraf edildiği belirtilmektedir. AB ülkelerinde arıtma çamurlarının tarımda kullanım oranı yüzde 36 düzeyinde olup, bu oran Danimarka, Fransa, İngiltere, Norveç, İsveç ve İspanya'da yüzde 50 civarındadır. Japonya'da ise ülkedeki nüfus yoğunluğu ve alanların azlığı nedeniyle, arıtma çamurlarının yüzde 60'lık bir bölümü yakılarak bertaraf edilmektedir. (İşgenç ve Kınay, 2005) 34

35 Çamur Bertaraf ve Koku Kontrol Ekipmanları Pazarındaki Gelişme Çamur bertaraf teknolojisi ile ilgili dünya pazarı 2008 sonu itibariyle 4,6 Milyar USD olarak tahmin edilmektedir yılında pazarın 5,8 Milyar USD a ulaşması bekleniyor. Yıllık bileşik büyüme oranı 4,6% olarak tahmin edilmektedir. (Kaynak: BCC Research - SLUDGE TREATMENT: THE GLOBAL MARKET (ENV010A), 2008) 35

36 REMONDIS PROJELERİ (Almanya ve Diğer Avrupa Ülkeleri) 36

37 REMONDIS Aqua GmbH & Co. KG REMONDIS Aqua GmbH & Co. KG Su Temini Atıksu Bertarafı Atık Yönetimi IT Destekli Ağ/Şebeke Yönetimi Ham su kaynaklarının geliştirilmesi Su arıtma İçmesuyu dağıtımı Şebeke İşletme Atıksu arıtma Enerji geri kazanımı Deşarj Tesisleri Şebeke İşletme Evsel ve Endüstriyel atıksu çamuru ve artık ların bertarafı Enerji Yönetimi Kimyasallar GIS-Veri Yönetimi REPHOS BIORETH RECOMPLEX REBALANCE CASUL AquaDialog KoSIS MainControl 37

38 Arıtma Çamuru Yakma Kapasitesi Yakma Tesisi KM (t/yıl) YM (t/yıl) RWE Power AG Plant Berrenrath RWE Power AG Plant Weisweiler RWE Power AG Plant Wachtberg REMONDIS Lippewerk Lünen Innovatherm GmbH VERA GmbH MIBRAG mbh Mumsdorf MIBRAG GmbH Deuben Toplam t KM/yıl t YM/yıl 38

39 Arıtma Çamurunun Toprak İyileştirici Olarak Kullanımı 39

40 Referanslar - Almanya Flensburg AöR Debi: m 3 / yıl Eşdeğer Nüfus: kişi Arıtma çamuru bertarafı: t /yıl toprak iyileştirici olarak kullanılıyor. 40

41 Delmenhorst GmbH (Belediye şirketi) Debi: m 3 / yıl E.N.: kişi Arıtma çamuru bertarafı: t /yıl toprak iyileştirici olarak kullanılıyor. 41

42 EURAWASSER Nord GmbH, Rostock Debi: m³ / yıl E.N.: kişi Arıtma çamuru bertarafı: t /yıl toprak iyileştirici olarak kullanılıyor. 42

43 Lausitzer Wasser GmbH & Co. KG, Cottbus Debi: m 3 /yıl E.N.: kişi Arıtma çamuru bertarafı: t /yıl toprak iyileştirici olarak kullanılıyor. 43

44 Coesfeld AAT Debi: m 3 / yıl E.N.: kişi Arıtma çamuru bertarafı: t /yıl toprak iyileştirici olarak kullanılıyor. 44

45 Hameln Şehri Debi: m³ / yıl E.N.: kişi Arıtma çamuru bertarafı: t /yıl toprak iyileştirici olarak kullanılıyor. 45

46 Münster Debi: m³ / yıl E.N.: kişi Arıtma çamuru bertarafı t / yıl toprak iyileştirici olarak kullanılıyor. Atık bertarafı t / yıl kum tutucu atığı 46

47 Mainz AöR E.N.: kişi Arıtma çamuru bertarafı: t / yıl kuru çamur t / yıl susuzlaştırılmış çamur Atık bertarafı: t / yıl kum tutucu atığı t / yıl ızgara atığı 47

48 ESN Eigenbetrieb Stadtentsorgung Neustadt a.d.w. E.N.: kişi Arıtma çamuru bertarafı: t / yıl toprak iyileştirici olarak kullanılıyor. 48

49 Ludwigsburg E.N.: kişi Arıtma çamuru bertarafı: t / yıl toprak iyileştirici olarak kullanım, kompost ve yakma 49

50 Esslingen E.N.: kişi Arıtma çamuru bertarafı: t / yıl termal kurutma 50

51 Wolfratshausen E.N.: kişi Arıtma çamuru bertarafı: t / yıl termal kurutma 51

52 Referanslar Uluslararası Danimarka Klintholm Nyborg Faborg Svendborg Vestforbraending Arıtma çamuru bertarafı: t / yıl termal kurutma 52

53 Belçika Aquafin Brüssel INASEP Arıtma çamuru bertarafı: t / yıl termal kurutma 53

54 Hollanda Den Haag Doordrecht Capelle a/d Ijssel Amsterdam Vallei en EEM Arıtma çamuru bertarafı: t / yıl termal kurutma 54

55 Fransa Lille Courcelles Cernay Valff Arıtma çamuru bertarafı: t / yıl termal kurutma 55

56 Avusturya Innsbruck Schwaz Kufstein Going Strass Arıtma çamuru bertarafı: t / yıl termal kurutma 56

57 Referanslar - Endüstriyel Currenta Leverkusen HIM Ciba VW HÖG Hamburg SOLVAY Infraserv Knappsack Arıtma çamuru bertarafı: - Yakma 57

58 REMONDIS PROJELERİ (Türkiye) 58

59 Mersin Karaduvar AAT Solar Kurutma (Pilot Tesis) İşletmeci: Remondis Su ve Atık Su Teknolojileri San. ve Tic. A.Ş. Arıtma çamuru miktarı: ton/gün (30% KM) Çamur Kurutma Yöntemi: Solar Kurutma Karıştırıcı Tipi : Raylı Tambur Karıştırıcı (Yükseklik otomatik ayarlanabilir) Nihai ürün: ~80% KM Günde 10 ton çamur Pilot solar kurutma ünitesinde işlem görmektedir. Nihai ürün ve işlem görmemiş çamur belediyenin çöp depolama sahasına gönderilmektedir. Belediyeye herhangi bir ödeme yapılmamaktadır. Solar kurutma ünitesi: uzunluğu 80 m, aktif kullanım alanı 76 m, eni ise 12 m dir. 59

60 Mersin Karaduvar AAT Solar Kurutma 60

61 Mersin Karaduvar AAT Solar Kurutma Pilot Tesiste Yapılan Çalışmalar: Mersin atıksu arıtma tesisinde ön çökeltim çamuru ve biyolojik çamur, anaerobik çürütücülerden sonra dekantörlerde susuzlaştırılarak %30 KM muhtevasına getirilmektedir. Günlük ton civarındaki çamur kekinin 10 tonluk bir bölümü ise Pilot Solar kurutma ünitesine beslenmektedir. Yapılan denemeler neticesinde en verimli çamur keki serme yüksekliğinin cm. civarında olduğu tespit edildi. 61

62 Mersin Karaduvar AAT Solar Kurutma Pilot Tesiste Yapılan Çalışmalar: KM (%) KM (%) Eylül ayında yapılan denemeler boyunca 15 günlük ortalama sıcaklık 28 C olarak gerçekleşti. Çamur besleme miktarı günlük 10 ton olarak gerçekleşti. Çamur kekinin serilme yüksekliği ise 30cm olarak 10 0 denendi. Sonuç olarak 14. gün sonunda çamurun kuruluk değerleri %82 KM muhtevasına kadar ulaştı. 62

63 Mersin Karaduvar AAT Solar Kurutma Pilot Tesiste Yapılan Çalışmalar: Seri 1 Eylül ayında yapılan denemeler boyunca 15 günlük ortalama sıcaklık 23 C olarak gerçekleşti. Çamur besleme miktarı günlük 10 ton olarak gerçekleşti. Çamur kekinin serilme yüksekliği ise 20cm olarak denendi. Sonuç olarak 14. gün neticesinde çamurun kuruluk değerleri %81 KM muhtevasına kadar ulaştı. 63

64 Mersin Karaduvar AAT Solar Kurutma Pilot Tesiste Yapılan Çalışmalar: - Solar kurutma tesisinin işletilmesi için 2 personel günde ortalama 2 saat çalışmaktadır. - Bir adet loader ile besleme ve boşaltma işlemleri yürütülmektedir. Bu işlemler için loader günde ortalama 2 saat kullanılmaktadır. - Solar kurutma ünitesinde kullanılan elektrikli ekipmanların (karıştırıcı, fanlar vs.) toplam çektiği güç günlük 209 kwh civarındadır. Sonuç : Ünitenin aylık işletim masrafı TL/ay dır. Günlük 10 ton besleme yapıldığı göz önüne alındığında ton başına işletme maliyeti 10,10 TL/ton olarak gerçekleşmiştir. 64

65 Diğer Tesislerimizdeki Arıtma Çamuru Miktarları Bursa Doğu AAT Bursa Batı AAT Hamitler AAT Erbaa AAT Balıkesir AAT Fethiye AAT Siirt AAT Antalya OSB Yeşil Çevre AAT : ton/yıl : ton/yıl : ton/yıl : ton/yıl : ton/yıl : ton/yıl : ton/yıl : ton/yıl : ton (4 aylık arıtma çamuru miktarıdır.) Bursa da arıtma tesisi sahasında bulunan eski lagünler çamur kurutma amacı ile kullanılmakta olup, sadece Siirt tesisimizde çamur kurutma yatağı mevcuttur. Diğer tesislerden çıkan çamurlar belediyenin göstermiş olduğu alanlara veya deponilere gönderilmektedir. (Ayrıca bertaraf ücreti talep edilmiyor.) 65

66 ÖRNEK ÇALIŞMA: ANTALYA OSB ÇAMUR KEKİNİN SOLAR KURUTMA YÖNTEMLERİYLE BERTARAF EDİLMESİ 66

67 AOSB MEVCUT ÇAMUR BERTARAF SORUNLARI MEVCUT DURUM : Çamur Susuzlaştırma Yöntemi: Belt Press (2+1 adet) 15 m 3 /saat.adet Tesisten çıkan günlük çamur miktarı: t/gün. Çamur kekinin kuruluğu: % 25 KM 67

68 AOSB MEVCUT ÇAMUR BERTARAF SORUNLARI NİHAİ BERTARAF ALANLARINDAKİ SORUNLAR: Antalya ili ve çevresi, özellikle turistik ve tatil yöresi olması sebebiyle, depolama ve bertaraf alanları açısından hassas bir bölgedir. Bölgedeki depolama ve bertaraf alanları ile özel bertaraf tesisleri de dahil olmak üzere, tüm bertaraf tesisleri düşük teknolojili ve çoğunlukla vahşi depolama tarzında olup, uzun vadede sürdürülebilirliği olmayan tesislerdir. Düzenli depolama sahalarına %50 nin üzerindeki kuruluklarda tehlikesiz atıklar kabul edilirken, Antalya Büyükşehir Belediyesi kendi yönetimindeki düzenli depolama tesisine yine kendi arıtma tesislerinden çıkan %90 kuruluktaki arıtma çamurlarını dahi dökülmesini kabul etmemektedir. 68

69 AOSB ÇAMUR BERTARAF YÖNTEMLERİ Termal Kurutma Teknolojileri : Dışarıdan bir ısı kaynağının kullanılması ile çamurun kurutulması prensibine dayanan yöntemlerdir. Isı kaynağı olarak petrol ve türevleri kullanılır. AVANTAJLARI : * Daha küçük alanlar kaplaması nedeniyle sıkışık üniteler arasına yerleştirilebilme. * Yüksek kuruluklara dış ortamdan bağımsız olarak çıkma imkanı. DEZAVANTAJLARI : * Isı kaynağı olarak petrol ve türevlerinin kullanılması nedeniyle yüksek maliyetler. * Isı kaynağına bağımlılık. Bu nedenle sürekli artan enerji dolayısıyla işletme maliyetleri. * İleri teknoloji gerektirmesi nedeniyle yüksek kurulum ve işletme maliyetleri. * Daha komplike olması nedeniyle işletme ve bakım için uzman kadro gereksinimi. 69

70 AOSB ÇAMUR BERTARAF YÖNTEMLERİ Solar Kurutma Teknolojileri : Tamamen temiz bir enerji kaynağı olan güneş enerjisi ile ısının elde edilmesi ve çamurun kurutulması prensibine dayanan yöntemlerdir. AVANTAJLARI : * Isıtma için herhangi bir enerji tüketimine gerek duyulmaması. * Düşük ve sabit işletme maliyetleri (Isı elde edilmesi için herhangi bir bağımlı kaynak kullanılmaması nedeniyle sürekli artan enerji maliyetlerinden etkilenmeme) * Kolay ve basitleştirilmiş işletme. * Tamamen çevreci ve sürdürülebilir bir çözüm. DEZAVANTAJLARI : * Kurulum alanı olarak daha büyük bir alana ihtiyaç duyması. * Dış ortam sıcaklıkları ve solar radyasyon gücüne bağlı olarak etkileşim. 70

71 AOSB ÇAMUR BERTARAF YÖNTEMLERİNİN İNCELENMESİ Çamur bertaraf yöntemlerinin değerlendirilmesinde en önemli unsur; ihtiyaç ve çözümün en ideal koşullarda örtüşüp örtüşmediğinin belirlenmesidir. Bu açıdan bakıldığında; 1. Tesisin, Antalya gibi, yılın çok büyük bir bölümünde güneş alan bir bölgede yer alması, 2. Tesisin kurulu olduğu arazi içinde yeterli derecede boş alanların bulunması ve bu alanların çamur susuzlaştırma binasının hemen yanında yer alması, 3. Uzun vadede işletme maliyetleri düşünüldüğünde, minimum enerji giderinin özellikle ticari amaçlarla kurulmuş OSB lerdeki önemi, 4. Sürdürülebilir ve çevreci bir yaklaşımın öneminin hem Türkiye de hem Dünyada çok daha fazla önem kazanması, 71

72 AOSB ÇAMUR BERTARAF YÖNTEMLERİNİN İNCELENMESİ 5. Antalya bölgesinde seracılığın çok yaygın olması,bu sayede ileride yapılacak bakım, genişleme vs. gibi konuların sıkıntı yaşanmadan çözülebilmesi, Antalya OSB arıtma tesisi çamurlarının kurutulması için en ideal çözümün Solar Kurutma yöntemi olduğu kuşkusuz öne çıkmaktadır. 72

73 AOSB ÇAMUR BERTARAF YÖNTEMLERİNİN İNCELENMESİ ANTALYA OSB ARITMA ÇAMURLARI BERTARAFI İÇİN FİZİBİLİTE ÇALIŞMASI (25 t/gün) Çamur Miktarı 25 t/gün, SOLAR KURUTMA TERMAL KURUTMA A. YATIRIM MALİYETİ (TL) B. İŞLETME MALİYETİ (TL/AY) B.1. ENERJİ GİDERİ (TL/AY) B.2. BAKIM ONARIM VE PERSONEL GİDERİ (TL/AY) B.3. ÇAMUR UZAKLAŞTIRMA MALİYETİ (TL/AY) ÇAMUR MİKTARI (TON/AY) TON BAŞINA İŞLETME GİDERİ (TL/TON) Tabloda sadece 1 aylık işletme maliyetleri hesaplanmasına rağmen hem ilk yatırım maliyeti hem de işletme giderleri açısından Solar Kurutma avantajlı çıkmaktadır. Bu nedenle yatırımın solar kurutma olarak yapılması, uzun vadede işletme giderlerinin çok daha düşük olacağı da göz önünde bulundurularak tercih edilmelidir. 73

74 AOSB SOLAR KURUTMA TESİSİ ÇALIŞMA PRENSİPLERİ Kurulacak Solar Kurutma tesisinin çalışma yöntemi; Genel olarak bilindiği üzere Sera etkisi diye adlandırılan ve dış ortam etkilerini minimuma indirip solar radyasyondan en çok faydalanılmasını sağlayan yöntemdir. Bu sayede sera içerisindeki çamurun ihtiva ettiği su ve nemin buharlaştırılması sağlanır. Temel sera mantığının yanında geliştirilen karıştırma ve havalandırma sistemleriyle de çamur kuruluğunun %90 mertebelerine kadar ulaşması sağlanır. 74

75 AOSB SOLAR KURUTMA TESİSİ ÇALIŞMA PRENSİPLERİ Kurulacak olan Meteoroloji İstasyonu sayesinde sera içi ve sera dışı bağıl nem ve iklim kontrolü yapılır ve elde edilen bilgiler PLC sistemine aktarılır. Bu sayede flaplar, vantilasyon, havalandırma gibi sistemler optimum şartlarda otomasyona bağlı olarak işletilir. Her ne kadar düzgün işletilen bir sistemde koku problemi olmasa da önlem olarak doğal malzeme içerikli biyofiltre uygulanır. 75

76 AOSB KURULACAK SOLAR KURUTMA İÇİN ÇALIŞMALAR Bilindiği üzere Solar kurutma tesislerinde; sezona, güneşli gün sayısına ve nem oranlarına bağlı olarak buharlaşma oranlarında farklılıklar ortaya çıkacaktır. Yapılan hesaplarda, kışın hem bağıl nemden hem de düşük solar radyasyondan dolayı buharlaşmanın yaz sezonuna göre daha düşük olacağı göz önüne alınmalıdır. Ay Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Yıllık Ortalama Yüksek C ( F) 14.9 (59) 15.4 (60) 17.7 (64) 21.2 (70) 25.4 (78) 30.5 (87) 33.8 (93) 33.7 (93) 30.9 (88) 26.4 (80) 21.2 (70) 16.7 (62) 21.9 (71) Ortalama Düşük C ( F) 5.9 (43) 6.2 (43) 7.8 (46) 11.1 (52) 15.0 (59) 19.4 (67) 22.4 (72) 22.3 (72) 19.1 (66) 15.0 (59) 10.7 (51) 7.6 (46) 13.5 (56) Yağış mm (inches) (9.15) (6.33) 96.8 (3.81) 46.2 (1.82) 30.0 (1.18) 9.6 (0.38) 2.2 (0.09) 2.5 (0.1) 12.3 (0.48) 67.7 (2.67) (5.19) (10.37) 1,055.6 (41.56) Ortalama yağışlı gün

77 AOSB KURULACAK SOLAR KURUTMA İÇİN ÇALIŞMALAR Antalya OSB tesisinde üretilen %25 kuru madde içeren günlük 25 tonluk çamurun %90 kuru madde içeriğine kadar kurutulması için toplam 4 adet sera gerekmektedir. Antalya OSB tesisinden çıkan %25 kuru maddeye sahip çamur keki kamyonlara yüklenecek ve kurutma tesisine dökülmeden önce kantar tartımı yapılacaktır. İdareden, kantar tartımı yapılan çamur için birim ton başına ödeme alınacaktır. Kurutma tesisine giren %25 lik çamur kekinin kuruluk oranı %90 a yükseltilecektir. Kurutma tesisindeki havalandırma ve biyofiltreler sayesinde kurutma süreci boyunca herhangi bir koku problemi ile karşılaşılmayacaktır. %90 kuruluk oranına sahip çamur kekleri iş makinesi ile kamyona yüklenecek ve kantar tartımı yapılarak nihai bertaraf (yakma) için lisanslı çimento fabrikalarına götürülecektir. 77

78 AOSB KURULACAK SOLAR KURUTMA İÇİN ÇALIŞMALAR Çimento fabrikalarının kabul ettiği her ton çamur keki için bertaraf bedeli verilecektir. Bu bedel Remondis firması tarafından ödenecektir. Bu sayede arıtma tesisinden çıkan çamurun bertaraf edilmesine kadarki süreçte her işlem yönetmeliklere uygun olarak yapılacak, geçmişte bertaraf tesislerinde meydana gelen sıkıntılar yaşanmayacak ve sistem geri dönüşümlü olduğu için çok uzun vadede çözüm sağlayacaktır. 78

79 AOSB KURULACAK SOLAR KURUTMA İÇİN ÇALIŞMALAR Seralarda karıştırma ekipmanının yanı sıra besleme bunkeri, çamurun bunkerden sera içine aktarılmasını sağlayan hidrolik sistem, kurutulmuş çamurun siloya aktarılmasını sağlayan asansör sistemi ve konveyör ekipmanları, sistemin tam otomatik çalışmasını sağlayacaktır. 79