Ar tık Türkçe'yi Daha İyi Öğreneceksiniz! Artık. Türkçe den korkmuyorum. Artık Türkçe yi daha çok seviyorum. Artık daha fazla yazar tanıyorum.

Transkript

1 TürkçeMino AKILLI TÜRKÇE DEFTERİ Artık Türkçe den korkmuyorum. Artık Türkçe yi daha çok seviyorum. Artık az yazarak çok zaman kazanıyorum. Artık Türkçe den sıkılmıyorum. Artık Türkçe dersinde eğleniyorum. 5 Artık kelimeleri doğru yazıyorum. Artık daha fazla yazar tanıyorum. Enver YILMAZ Artık daha fazla kelime öğreniyorum.

2 Bu kitabın her hakkı Arı Defter ve Dağıtım a aittir. İçindeki şekil, yazı, resim ve grafiklerin yayınevinin izni olmaksızın, elektronik, mekanik, fotokopi ya da herhangi bir kayıt sistemi ile çoğaltılması, yayımlanması ve depolanması yasaktır. YAZAR Enver YILMAZ KAPAK TASARIM İhsan SONDOĞAN GRAFİK-TASARIM Safiye SELALMAZ BASIM YERİ Aykut Basım ( ) Arı Defter ve Dağıtım İnternet Bilişim Hizmetleri Güneşli Yolu Cad. İkebana Evleri H Blok D:26 Bahçelievler/İSTANBUL Tel: Faks: info@ariyayin.com /ariyayin /ariyayin 2

3 Merhabalar, Hazırlamış olduğumuz Akıllı Türkçe Defteri ile siz saygıdeğer öğretmenlerimizin işlerini biraz daha kolaylaştırırken, sevgili öğrencilerimizin de Türkçe yi daha iyi öğrenmelerini sağlamak istedik. Akıllı defterlerin amacı, not tutma sıkıntısı yaşayan öğrencilerin ve konu yetiştirme telaşına giren öğretmenlerimizin işlerini kolaylaştırmaktır. TürkçeMino da konu anlatım bölümleri boş bırakılmıştır. Bunun nedeni; her öğretmenin konuyu anlatım ve not alma tarzının farklı oluşudur. Türkçemino'da boş bir defter kadar not kısmı bulabilirsiniz. Öğretmen, gerekli bulduğu ayrıntıları kendi anlatım tarzına uygun olarak yazdırabilecek; soru çözmek, konuyu tekrar etmek, kitap okumak, şiir ve hikaye yazmak vb. gibi bir çok etkinlik için bol bol zaman kalacaktır. TürkçeMino da her temanın sonunda yer verilen yazma ve kompozisyon bölümleri ile öğrenciler, öğrendikleri yazı türleri ve özellikleri ile ilgili özgün yazılar yazabilecek böylece yazma becerilerinin gelişmesine katkı sağlanacaktır. Akıllı Türkçe Defteri nin ek bir kaynak olarak algılanmasını istemeyiz. Çünkü bu defter ile öğrenciye ek kaynak aldırmıyoruz, DEFTER İHTİYACINI karşılıyoruz. Bu defteri alan bir öğrencinin başka bir defter almasına gerek kalmayacaktır. Başarılarınızın sürekli olması dileğiyle Enver YILMAZ 3

4 İÇİNDEKİLER 1. TEMA - BİREY VE TOPLUM Sözcükte Anlam (Gerçek Anlam, Mecaz Anlam, Yan Anlam, Deyimler) Dil bilgisi (Sözcük kökleri) Yazım Kuralları (Büyük Harflerin Yazımı) Yazma (Hikâye, Fiziksel, Ruhsal Portre) TEMA - ATATÜRKÇÜLÜK Sözcükte Anlam (Eş Anlam, Karşıt Anlam, Eş Sesli Sözcükler) Cümlede Anlam (Nesnel, Öznel Cümle, Neden - Sonuç, Amaç - Sonuç Cümleleri)) Dil Bilgisi (Ekler, Yapım Ekleri, Gövde) Noktalama İşaretleri (Nokta) Yazma (Davetiye Hazırlama) TEMA - GÜZEL ÜLKEM TÜRKİYE Sözcükte Anlam Cümlede Anlam (Duygusal-Abartılı İfadeler, Karşılaştırma, Gerçek İfadeler, Tanım Cümleleri) Dil Bilgisi (Çekim Ekleri, Ses Bilgisi, Yumuşama, Benzeşme) Noktalama İşaretleri (Virgül) Yazma (Gezi, Tanıtım Yazısı, Akrostiş şiir, Fabl) TEMA - HAYAL GÜCÜ Sözcükte Anlam (Soyut Anlam - Somut Anlam) Paragraf (Paragrafın Yapısı) Dil Bilgisi (Yapım Ekleri) Noktalama İşaretleri (Soru İşareti, Ünlem İşareti) Yazma (Mektup, Dilekçe, Öykü) TEMA - YENİLİKLER VE GELİŞMELER Sözcükte Anlam Dil Bilgisi (Basit, Türemiş, Birleşik Sözcükler, Büyük Ünlü Uyumu, Ünlü Düşmesi) Noktalama İşaretleri (Noktalı Virgül, İki Nokta) Yazma (Fıkra) TEMA - DÜNYAMIZ VE UZAY Sözcükte Anlam Dil Bilgisi (İsimler, Soyut - Somut İsim, Özel, Tür) Cümlede Anlam (Atasözleri) Yazma, Noktalama İşaretleri (Üç Nokta, Da, De nin Yazımı, Ki nin Yazımı, Kısaltmaların Yazımı) TEMA - DEĞERLERİMİZ Sözcükte Anlam (Benzetme) Dil Bilgisi (Zamir) Yazım (Sayıların Yazımı) Yazma (Duyuru Hazırlama) TEMA - SAĞLIK VE ÇEVRE Sözcükte Anlam Cümlede Anlam Dil Bilgisi Noktalama İşaretleri (Yay Ayraç, Kısa Çizgi, Kesme İşareti) Yazma

5 1. TEMA KAZANIMLARI Kelimeler arasındaki anlam ilişkilerini kavrayarak birbiriyle anlamca ilişkili kelimelere örnek verir. Metnin bağlamından hareketle kelime ve kelime gruplarının anlamlarını çıkarır. Yazma yöntemini belirler. Konu dışına çıkmadan yazar. Yazılarında kelime tekrarından kaçınır. Metne ilişkin sorulara cevap verir. Farklı türlerde metin okur. Yazım noktalama kurallarına uyar. Düşünce yazıları yazar. Yazım kurallarını kavrayarak uygular. Deyimleri tanır, cümle içinde kullanır. Sözcük köklerini kavrar. İsim ve fiil köklerini ayırt eder. 5

6 6

7 Tema 1 - Birey ve Toplum TOPLUMSALLAŞMA Tarihin en eski zamanlarından beri her insan, bir toplumsal düzen içine doğar. Bu toplumsal düzen içinde yaşar ve yaşadığı toplumdan etkilenir. Toplumsallaşma süreci bebeklikten başlar, ölüme kadar devam eder. Tabiki bireyin en hızlı toplumsallaştığı yıllar çocukluk ve gençlik yıllarıdır. Çocuk ilk önce aile içinde daha sonra mahallesinde, arkadaş çevresinde, okulda vs. toplumsal kurallarla tanışır ve bunları özümsemeğe başlar. Bu süreç içinde birey toplumun değerlerini benimseyeceği gibi bu değerlerle çatışabilir de. Toplum değerleriyle çatışarak o değerin değişmesini sağlayarak toplumunu etkileyebilir. Ancak toplumun bütün değerleriyle çatışan birey mutsuz olur. Bu nedenle birey toplumun değerlerine saygı duymalı kendi mantığına uyanları kabül etmeli, uymayanları değiştirmeye çalışmalı. Fakat kendisini toplumun dışında görmemeli. Unutmayalım ki mutlu bireyler mutlu toplumu oluşturur. Enver YILMAZ Aşağıdaki soruları metne göre cevaplayalım. 1. Yukarıdaki metnin konusu nedir? 2. Parçaya göre toplumsallaşma süreci ne zaman başlar ve biter? 3. Parçanın ana düşüncesi nedir? 4. Parçaya göre birey hangi durumda mutsuz olur? 7

8 Sözcükte Anlam Aşağıdaki sözcüklerin anlamlarını tahmin edelim, daha sonra sözlükten bulup defterimize yazalım. Bu sözcükleri sırasıyla anlamına uygun biçimde cümle içinde kullanalım. Tahminim Sözlük Anlamı toplum özümsemek birey bağımsız Cümlem : Cümlem : Cümlem : Cümlem : Aşağıda verilen sözcükler ile anlamlarını eşleştirelim. 1) nesil a) Sebze bahçesi. 2) aile b) Ağaçtan, tahtadan yapılmış. 3) bostan c) Kuşak. 4) ahşap 5) özümsemek 6) süreç d) Aynı soydan gelen ve aralarında akrabalık ilişkileri bulunan kimselerin tümü. e) Belli bir zaman içinde tekrarlayan, ilerleyen, gelişen olaylar ve hareketler dizisi. 7) sosyoloji f) Toplum bilimi. g) İçselleştirmek, kabullenmek. 8

9 Sözcükte Anlam Gerçek Anlam Örnek 1 Zavallı adamın gözleri görmüyordu. Gerçek anlam Göz sözcüğü görmeye yarayan organ anlamındadır. Aşağıdaki cümlelerde gerçek anlamlarıyla kullanılan söcükleri cümlenin karşısına yazalım. Soğuk su içtiğinden hasta oldu. Ekmek bıçağı çok keskinmiş. Yolda derin çukurlar oluşmuş. Burayı daha çok, zengin insanlar tercih ediyor. Mecaz Anlam Örnek 2 Kampta bizim çocuğa da göz kulak olursunuz. Mecaz anlam Göz kulak olmak sözcük grubu yardımcı olmak anlamındadır, gerçek anlamından uzaklaşmıştır. Aşağıdaki cümlelerde mecaz anlamlarıyla kullanılan söcüklerin altlarını çizelim. Soğuk şakalar yapma bana! Etrafa keskin bir kömür kokusu yayıldı. Derin düşüncelere dalmışsın. Konuklarını sıcak bir gülümesemeyle karşıladı. 9

10 Sözcükte Anlam Yan Anlam Örnek 3 Çekmecenin gözündeki evrakları çıkardı. Yan anlam Göz sözcüğü, gerçek anlamıyla şekil yönünden bağlantılı bir anlam kazanmıştır. Aşağıdaki sözcükleri yan anlamlarıyla cümle içinde kullanalım. Sözcük: burun Cümlem : Sözcük: etek Cümlem : Terim Anlam Örnek 4 Çürük dişlerime dolgu yaptırdım. Terim anlam Dolgu sözcüğü dişçilikle ilgili özel bir kavram karşılıyor. Bu nedenle terim anlamlıdır. Aşağıdaki cümlelerde yer alan terim anlamlı sözcüklerin altını çizelim, hangi alanla ilgiliyse o alanın ismini cümlenin karşısına yazalım. Beş perdelik komik bir oyun hazırlamışlar. Ÿ Bir maçta beş gol atarak tarihe geçti. Ÿ Tamamlanmış cümlelerin sonuna nokta konur. Ÿ Beş tane üçgen sorusu çözdüm. Ÿ 10

11 Sözcükte Anlam Aşağıda anlamları verilen sözükleri bularak bulmacamızın numaralı bölümlerine yazalım Sözcüklerin gerçek anlamlarından uzaklaşarak kazandıkları yeni anlamlar. 2. Yüreklilik, yiğitlik, yürek ve göz pekliği. 3. Zambakgillerden, yaprakları kadeh biçiminde olan türlü renklerde bir süs bitkisi. 4. Bir dakinanın altmışta biri olan zaman birimi. 5. Yıl. 6. Bilim, sanat meslek dalıyla ilgili özel bir kavramı karşılayan sözcük anlamı. 7. Birinin doğru yolu bulmasına yardımcı olan kişi, kılavuz. 8. Rüzgâr. 9. Ama, fakat. 10. Önem verilen sayılan birinden gelen iyilik. 11. Okullarda öğrencilerin sunduğu programda yer alan oyun, eğlence. 12. Olasılık 13. Damarlarda dolaşan kırmızı renkteki yaşamsal sıvı. 14. Sözcük. 15. Akla sezgiye dayalı olarak olabilecekleri önceden kestirme. 16. Anlamdaş. 11

12 Sözcükte Anlam 12

13 Sözcükte Anlam Deyimler Örnek 5 Gece boyunca ağzını bıçak açmadı. Deyim Altı çizili söz grubu deyimdir, mecaz anlamda kullanılmıştır. "Hiç konuşmamak anlamına gelmektedir? Aşağıdaki deyimlerin anlamlarını deyimler sözlüğünden bulup yazalım, anlamına uygun şekilde cümle içinde kullanalım. Deyim : Çam devirmek Anlamı : Cümlem : Deyim : Gözden düşmek Anlamı : Cümlem : Deyim : Göz boyamak Anlamı : Cümlem : Deyim : İpe sapa gelmemek Anlamı : Cümlem : 13

14 Sözcükte Anlam Aşağıdaki deyimler ile anlamlarını eşleştirelim. 1) Taş kesilmek a) Bir kimseye sığınmak yardım istemek. 2) Ocağına düşmek 3) Zeytin yağı gibi üste çıkmak 4) Lafa tutmak 5) Yağmurdan karçarken doluya tutulmak. b) Zor durumdan kurtulayım derken daha kötüsüyle karşılaşmak. c) Suçlu durumda da olsa kurnazlıkla kendini haklı çıkarmak d) Herhangi bir durum, söz vs.. karşısında hiç bir şey söyleyememek. e) Konuşmayı uzatıp birini işinden alıkoymak. Aşağıdaki cümlelerde kullanılan deyimleri bulalım, cümlenin altına yazalım. Küçük yaşına rağmen evi tek başına çekip çeviriyordu. Uçaktan inene kadar ecel terleri döktüm. Onun bu şakaları artık kabak tadı vermeye başladı. Taş çatlasa on saatte varırırız oraya. Yıllardır ekmeğini yediğim insanlara ihanet etmem. Ne kadar uzak durmaya çalışsam da kabak yine benim başıma patladı. Annen, bu konudaki fikrini açıklamışsa sana laf düşmez. 14

15 Sözcükte Anlam Aşağıdaki deyimlerle bu deyimi çağrıştıran karikatürü eşleştirelim. Foyası meydana çıkmak. Gözünün önünü görmemek. İpe un sermek. İstifini bozmamak. Burnunun dikine gitmek. Büyümüş de küçülmüş. 15

16 Sözcükte Anlam 16

17 Dil Bilgisi Sözcük Kökleri Ev İnek Kitap Yukarıdaki sözcükler hiçbir ek almamışlardır. (Kök halindedirler.) Örnek 6 Kitaplıklar Kitap - lık - lar Ÿ Görüldüğü gibi ekleri çıkardığımızda sözcüğün kökünü buluruz, kitaplık sözcüğünün Kök ek ek kökü kitap tır. Aşağıdaki sözüklerin köklerini bulalım. Sözcüğün karşısına yazalım. Sözcükler Kökleri Salatalık Bölgeleri Köylü Öğrenciler Tuzluk 17

18 Kök Çeşitleri 1) İsim (Ad) Kökü Örnek 7 Süt İsim Kökü Yukarıdaki sözcükler bir varlığı nesneyi belirten köklerdir.isim köklerine -mak, -mek mastar eki eklenemez. Bu kökler isim köküdür. Portakal İsim Kökü Bardak İsim Kökü 2) Eylem (Fiil) Kökü Örnek 8 Otur Koş Yukarıdaki sözcükler iş oluş hareket bildirmektedir. Sonlarına -mak, -mek eki eklenebiliyor. Fiil kökleridir. Aşağıdaki sözcüklerin köklerini bulalım. Fiil köklü olanların sonuna (ü) işaretini isim köklü olanların sonuna (7) işaretini koyalım. Yatak Ÿ Evsizler Ÿ Korkuluk Ÿ Bataklık Ÿ Sevgi Ÿ Taşlı Ÿ Kuraklık Ÿ Gezinti Ÿ 18

19 Etkinlik (Dil Bilgisi) Aşağıdaki tabloda yer alan cümlelerdeki altı çizili sözcüklerin kökünü ve kökünün çeşidini bulup tabloya işaretleyelim. Cümleler Kök Ad (İsim) Kökü Eylem (Fiil) Kökü Evlilik yaşı gelmişti. Çocuğu görünce yavaşladı. Yaramazlıklarıyla bizi bıktırdı. Bilim adamı olacakmış. Bu geziye katılacak mısın? Çok saygılı bir çocuktu. Aşağıdaki sözcüklerin kökleri ve kök çeşitleri yanlarına yazılmıştır. Doğru olanların sonuna (Doğru), yanlış olanların sonuna (Yanlış) yazalım. Sözcük Kök Kök Çeşidi Sorgusuz Ÿ Sor Fiil kökü ( ) Başladım Ÿ Baş İsim kökü ( ) Taşlık Ÿ Taş İsim kökü ( ) Görgüsüz Ÿ Gör Fiil kökü ( ) Sevgisiz Ÿ Sevgi Fiil kökü ( ) Korkunç Ÿ Kork Fiil kökü ( ) Takıntı Ÿ Takı İsim kökü ( ) Evlerden Ÿ Ev Fiil kökü ( ) 19

20 Dil Bilgisi 20

21 Yazım Kuralları Büyük Harflerin Yazımı Örnek 9 İstanbul Boğazı nda karaya oturan gemi kurtarıldı. Özel isme bağlanan nehir, ova boğaz vs.. yer şekillerinin isimleri büyük harfle başlar. Bu yüzden altı çizili bölümün yazımı doğrudur. 21

22 Yazım Kuralları Örnek 10 Köyde herkes ona Zilli Zarife derdi. Bu otelin projesini Mimar Enver Bey çizmiş. Görüldüğü gibi özel isme bağlanan lakap ve unvanlar büyük harfle başlar. Dolayısıyla altı çizili sözcüklerin yazımı doğrudur. Aşağıdaki cümlelerde büyük harflerin yazımında yanlışlık yapılmıştır. Yanlış yazılan sözcüklerin altını çizelim, doğrusunu cümlenin karşısına yazalım. Atatürk ün Türkiye büyük millet meclisi konuşmaları yayınlandı. Oda, güneş alsın diye perdeleri açtı. Ayça nın yumoş adında şirin bir köpeği vardı. Türkler, İslamiyet i 751 yılında Talas savaşından sonra kabul ettiler. Kızım bu yıl babalar gününde bana hediye almış. Arkadaşlarımla Ayasofya müzesini gezdik. Abim İstanbul teknik Üniversitesi'nde okuyor. Babam Süleyman Amca mdan iki yaş büyükmüş. Orman yangını İzmir in Batısı na doğru ilerliyor. Üniversite yıllarında fransızca kursuna gitmiştim. Her Yaz Bodrum'a gideriz. Ağrı dağının zirvesine tırmanan ilk kişi oymuş. Adana'nın Ceyhan İlçesi'nde yaşıyorlar 22

23 Yazım Kuralları Aşağıdaki tabloda, büyük harflerin yazımı doğru olan cümlelerin sonundaki doğru bölümüne (ü) işaretini yazımı yanlış olan cümlenin sonundaki yanlış bölümüne (ü) işaretini koyalım. Matematik ve türkçe ödevimi yaptım. Cümleler Doğru Yanlış Ramazan etkinlikleri Bakırköy Meydanı'nda yapılacakmış. Dostoyevski'nin Suç ve ceza adlı romanını çok beğendim. Tevfik Fikret Sokak ta dükkan kiralamışlar. 15 Temmuz, pazar günü düğünleri var. Kars'ın Arpaçay ilçesinde üç yıl görev yaptım. Öğretmenimiz, Samanyolu nun milyarca yıldızdan oluştuğunu söyledi. Sokağı Dönünce Millet Eczanesi tabelasını göreceksin. Fırtınadan dolayı İstanbul boğazı gemi geçişine kapatıldı. İstanbullular Ramazan Bayramı'nda otogara akın etti. Yeşili Koruyalım yazısıyla ödül aldı. Bilim insanları merkürde yaşam olup olmadığını araştırıyor. Ünlü ressamın Halı Dokuyan Kızlar adlı tablosu müzayede de satılmış. Bu tatlının üstüne biraz da Hindistan Cevizi koyalım. İhracatla ilgili hazırlanan yasa Resmi Gazete'de yayınlandı. 23

24 Yazım Kuralları 24

25 Yazma Hikaye (Öykü) Hikâyenin Yapı Unsurları PERİLİ KÖŞK Sermet Bey döndü, arkasındaki bekçiye: İşte bir boş köşk daha... Dedi. Küçük bir çam ormanının önünde beyaz, şık bir bina. Mermerdenmiş gibi göz kamaştıracak derecede parlıyordu. Tarhlarını yabani otlar bürümüş. Bahçenin demir kapısında büyük bir Kiralıktır levhası asılıydı. Bekçi başını salladı: Geç efendim, geç... Orası bize gelmez. Niçin canım? Demin gösterdiğim evi tutunuz. Küçük ama çok uğurludur. Kim oturursa senesinde erkek çocuğu dünyaya gelir. On iki kişi nasıl sığarız beş odaya! Buraya bakalım, buraya... Tam gize göre... Bekçi tekrar kati bir işaretle, Buraya oturamazsınız efendim... dedi. Sermet Bey, gözünü köşkten alamıyordu. Her tarafında geniş balkonları vardı. Temellerinin üzerine yaslanmış sanılacaktı. Kuluçka yatan beyaz bir Nemse tavuğu gibi yayvandı. Yirmi senedir, çocuğa kavuşalıdan beri hep böyle bir yuva tahayyül ederlerdi. Asabî bir istical ile, Niye oturamayız? diye sordu. Efendim, bu köşkte peri vardır. Ne perisi? Bayağı peri! Gece çıkar. Evdekilere rahat vermez. 25

26 Yazma Sermet Bey, gözüyle görmeyip, kulağıyla işitmediğine inananlardan değildi. Eliyle sıkı sıkıya tutup hissetmeyince bir şeyin varlığına hükmetmezdi, gözle kulak onca birer yalan kovuğuydu. Yalanla hep bize bu dört kapıdan girerdi. Fakat el... fakat Lâmise, hiç dolma yutmazdı. Bütün hurafeler, bâtıl inançlar aklımıza hücum için gözle kulağa koşardı. Güldü: Perinin bize zararı dokunmaz! dedi: Ömer Seyfettin Yukarıdaki hikâyeyi inceleyelim, hikayenin unsurlarını tablolara yazalım. Olay Kahramanlar Asıl Kahraman Yardımcı Kahramanlar Olayın Geçtiği Yer Olayın Geçtiği Zaman 26

27 Yazma Ailenizin bir üyesini tanıtan kısa bir yazı yazalım. İki arkadaşınızın özelliklerini (kişilik, görünüş) karşılaştıran bir yazı yazalım. 27

28 Yazma 28

29 Kompozisyon Konu: 29

30 Kompozisyon Konu: 30