BALIKESİR ÇANAKKALE PLANLAMA BÖLGESİ 1/ ÇEVRE DÜZENİ PLANI ARAŞTIRMA RAPORU

Transkript

1 T.C. ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK BAKANLIĞI MEKANSAL PLANLAMA GENEL MÜDÜRLÜĞÜ BALIKESİR ÇANAKKALE PLANLAMA BÖLGESİ 1/ ÇEVRE DÜZENİ PLANI ARAŞTIRMA RAPORU CİLT II 2012 & DOĞUKAN İMAR & BHA PLANLAMA İŞ ORTAKLIĞI

2 İÇİNDEKİLER TABLO DİZİNİ TARİHİ, KÜLTÜREL VE ARKEOLOJİK YAPI PLANLAMA BÖLGESİ BALIKESİR TARİHSEL GELİŞİM TAŞINMAZ KÜLTÜR ve TABİAT VARLIKLARI ÇANAKKALE TARİHSEL GELİŞİM TAŞINMAZ KÜLTÜR ve TABİAT VARLIKLARI GENEL PEYZAJ ÖĞELERİ DOĞAL PEYZAJ ÖĞELERİ PLANLAMA BÖLGESİ BALIKESİR ÇANAKKALE KÜLTÜREL PEYZAJ PLANLAMA BÖLGESİ BALIKESİR ÇANAKKALE KORUMA ALANLARI PLANLAMA BÖLGESİ BALIKESİR ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI YETKİSİNDE KORUNAN ALANLAR KÜLTÜR VE TURİZM BAKANLIĞI YETKİSİNDE KORUNAN ALANLAR ÇANAKKALE ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI YETKİSİNDE KORUNAN ALANLAR KÜLTÜR VE TURİZM BAKANLIĞI YETKİSİNDE KORUNAN ALANLAR DEMOGRAFİK YAPI MARMARA BÖLGESİ Yıllara Göre Nüfus Değişimi Kırsal Ve Toplam Nüfus ile Yıllık Nüfus Artış Hızları Nüfus Oranı, Yüzölçümü ve Nüfus Yoğunluğu İllere Göre Kentsel, Kırsal ve Toplam Nüfuslar, Yıllık Nüfus Artış Hızları Kentsel, Kırsal Ve Toplam Nüfus, Kentsel Nüfus Oranı, Yüzölçümü ve Nüfus Yoğunluğu Göç Durumu PLANLAMA BÖLGESİ

3 6.3. BALIKESİR NÜFUS GELİŞİMİ (KENTSEL-KIRSAL) NÜFUSUN DEMOGRAFİK ÖZELLİKLERİ NÜFUS PROJEKSİYONLARI ÇANAKKALE NÜFUS GELİŞİMİ (KENTSEL-KIRSAL) NÜFUSUN DEMOGRAFİK ÖZELLİKLERİ NÜFUS PROJEKSİYONLARI TABLO DİZİNİ Tablo 3.1: Çanakkale İli Sit Alanları Ve Kültür Tabiat Varlıklarının Sayılara Göre Dağılımı Tablo 3.2: Balıkesir İli Sit Alanları Ve Kültür Tabiat Varlıklarının Sayılara Göre Dağılımı Tablo 3.3: Çanakkale İli Sit Alanları Ve Kültür Tabiat Varlıklarının Sayılara Göre Dağılımı Tablo 5.1: Balıkesir İli Sit Alanları Tablo 5.2: Balıkesir İli Turizm Merkezleri Alan, Nüfus, Plan Durumları Ve Yatak Kapasiteleri ve Plan Durumları Tablo 5.3: Çanakkale ili Sit Alanları Tablo 5.4: Çanakkale İli Turizm Merkezleri Alan, Nüfus, Plan Durumları Ve Yatak Kapasiteleri ve Plan Durumları Tablo 6.1: Türkiye Ve Planlama Bölgesi Yılları Arasındaki Nüfus Değişimleri Ve İndeksleri Tablo 6.2: Türkiye ve Güney Marmara Bölgesi (TR 22) Yılları Arasındaki Kentsel, Kırsal ve Toplam Nüfuslar ve Yıllık Nüfus Artış Hızları (%) Tablo 6.3: Türkiye ve Güney Marmara (TR22) Bölgesi - Kentsel Nüfus Oranı, Yüzölçümü ve Nüfus Yoğunluğu Tablo 6.4: Marmara Bölgesi İllere Göre Kentsel, Kırsal ve Toplam Nüfusları ve Toplam Nüfusları ve Yıllık Nüfus Artış Hızları Tablo 6.5: Marmara Bölgesi İllere Göre Kentsel, Kırsal ve Toplam Nüfus, Kentsel Nüfus Oranı, Yüzölçümü ve Nüfus Yoğunluğu Tablo 6.6: Düzey 1 Bölgeler-Yıllara Göre Alınan Verilen Net Göç Sayıları ve Net Göç Hızları (%). 85 Tablo 6.7: Marmara Bölgesi İllere Göre Alınan-Verilen-Net Göç Sayıları ve Net Göç Hızları (%).. 87 Tablo 6.8: Marmara Bölgesi İllere Yurt Dışından Gelen Göçler Tablo 6.9: Marmara Bölgesindeki İllerin Bölge İçindeki Diğer İllerden Aldığı Verdiği Göç Miktarları Tablo 6.10: Balıkesir İli Diğer İllerden Aldığı ve Verdiği Göç Sayıları Tablo 6.11: Çanakkale İli Diğer İllerden Aldığı ve Verdiği Göç Sayıları Tablo 6.12: Planlama Bölgesi İlçeler Bazında Nüfus Projeksiyonları Tablo: Balıkesir İlçe Belde Kentsel Nüfus Dağılımı Tablo: Balıkesir İli Köy İsimleri ve Nüfusları Tablo 6.13: Balıkesir İli Merkez ve İlçelerinin Yıllara Göre Nüfusları Tablo 6.14: Balıkesir ili İlçelere göre 2010 Yılı Kentsel Kırsal Nüfuslar ve Oranları Tablo 6.15: Balıkesir İli ve İlçeleri Yıllık Artış Hızları Tablo 6.16: Balıkesir İli İlçelere Göre 2010 Yılı Kentsel Nüfus Oranı, Yüzölçümü ve Nüfus Yoğunluğu Tablo 6.17: Balıkesir İli İlçelere Göre Yılları Arası Kentleşme Hızları (%)

4 Tablo 6.18: Balıkesir İli Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımı ve Nüfus Piramidi Tablo 6.19: Merkez İlçe Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımı ve Nüfus Piramidi Tablo 6.20: Ayvalık İlçesi Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımı ve Nüfus Piramidi Tablo 6.21: Balya İlçesi Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımı ve Nüfus Piramidi Tablo 6.22: Bandırma İlçesi Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımı ve Nüfus Piramidi Tablo 6.23: Bigadiç İlçesi Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımı ve Nüfus Piramidi Tablo 6.24: Burhaniye İlçesi Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımı ve Nüfus Piramidi Tablo 6.25: Dursunbey İlçesi Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımı ve Nüfus Piramidi Tablo 6.26: Edremit İlçesi Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımı ve Nüfus Piramidi Tablo 6.27: Erdek İlçesi Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımı ve Nüfus Piramidi Tablo 6.28: Gömeç İlçesi Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımı ve Nüfus Piramidi Tablo 6.29: Gönen İlçesi Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımı ve Nüfus Piramidi Tablo 6.30: Havran İlçesi Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımı ve Nüfus Piramidi Tablo 6.31: İvrindi İlçesi Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımı ve Nüfus Piramidi Tablo 6.32: Kepsut İlçesi Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımı ve Nüfus Piramidi Tablo 6.33: Manyas İlçesi Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımı ve Nüfus Piramidi Tablo 6.34: Marmara İlçesi Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımı ve Nüfus Piramidi Tablo 6.35: Savaştepe İlçesi Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımı ve Nüfus Piramidi Tablo 6.36: Sındırgı İlçesi Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımı ve Nüfus Piramidi Tablo 6.37: Susurluk İlçesi Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımı ve Nüfus Piramidi Tablo 6.38: Türkiye ve Balıkesir Doğurganlık Göstergeleri Tablo 6.39: Balıkesir İli Yıllara Göre Çocuk Kadın Oranı ( ) Tablo 6.40: Balıkesir İli İlçelere Göre İktisaden Faal Olma Durumu Tablo 6.41: Balıkesir İli İlçelere Göre Okuryazarlık ve Eğitim Durumu Tablo 6.42: Balıkesir İli İlçelere Göre Bağımlılık Durumu (%) Tablo 6.43: Balıkesir İli İlçelere Göre Yaşlı Nüfus Dağılımları (%) Tablo 6.44: Balıkesir İli İlçelere Göre Ortalama Hane Halkı Büyüklükleri (kişi) Tablo 6.45: Balıkesir İli Ortalama Hanehalkı Büyüklükleri Tablo 6.45: Balıkesir İli Toplam Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.46: Balıkesir İli Kentsel Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.47: Balıkesir İli Kırsal Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.48: Balıkesir Merkez İlçe Toplam Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.49: Balıkesir Merkez İlçe Kentsel Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.50: Balıkesir Merkez İlçe Kırsal Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.51: Balıkesir Merkez İlçe Belediyeleri Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.52: Ayvalık İlçesi Toplam Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.53: Ayvalık İlçesi Kentsel Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.54: Ayvalık İlçesi Kırsal Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.55: Ayvalık İlçesi Belediyeleri Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.56: Balya İlçesi Toplam Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.57: Balya İlçesi Kentsel Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.58: Balya İlçesi Kırsal Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.59: Balya İlçesi Belediyeleri Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.60: Bandırma İlçesi Toplam Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.61: Bandırma İlçesi Kentsel Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.62: Bandırma İlçesi Kırsal Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.63: Bandırma İlçesi Belediyeleri Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.64: Bigadiç İlçesi Toplam Nüfus Projeksiyonları

5 Tablo 6.65: Bigadiç İlçesi Kentsel Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.66: Bigadiç İlçesi Kırsal Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.67: Bigadiç İlçesi Belediyeleri Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.68: Burhaniye İlçesi Toplam Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.69: Burhaniye İlçesi Kentsel Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.70: Burhaniye İlçesi Kırsal Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.71: Burhaniye İlçesi Belediyeleri Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.72: Dursunbey İlçesi Toplam Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.73: Dursunbey İlçesi Kentsel Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.74: Dursunbey İlçesi Kırsal Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.75: Edremit İlçesi Toplam Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.76: Edremit İlçesi Kentsel Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.77: Edremit İlçesi Kırsal Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.78: Edremit İlçesi Belediyeleri Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.79: Erdek İlçesi Toplam Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.80: Erdek İlçesi Kentsel Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.81: Erdek İlçesi Kırsal Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.82: Erdek İlçesi Belediyeleri Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.83: Gömeç İlçesi Toplam Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.84: Gömeç İlçesi Kentsel Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.85: Gömeç İlçesi Kırsal Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.86: Gömeç İlçesi Belediyeleri Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.87: Gönen İlçesi Toplam Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.88: Gönen İlçesi Kentsel Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.89: Gönen İlçesi Kırsal Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.90: Gönen İlçesi Belediyeleri Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.91: Havran İlçesi Toplam Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.92: Havran İlçesi Kentsel Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.93: Havran İlçesi Kırsal Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.94: Havran İlçesi Belediyeleri Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.95: İvrindi İlçesi Toplam Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.96: İvrindi İlçesi Kentsel Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.97: İvrindi İlçesi Kırsal Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.98: İvrindi İlçesi Belediyeleri Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.99: Kepsut İlçesi Toplam Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.100: Kepsut İlçesi Kentsel Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.101: Kepsut İlçesi Kırsal Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.102: Manyas İlçesi Toplam Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.103: Manyas İlçesi Kentsel Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.104: Manyas İlçesi Kırsal Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.105: Manyas İlçesi Belediyeleri Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.106: Marmara İlçesi Toplam Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.107: Marmara İlçesi Kentsel Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.108: Marmara İlçesi Kırsal Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.109: Marmara İlçesi Belediyeleri Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.110: Savaştepe İlçesi Toplam Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.111: Savaştepe İlçesi Kentsel Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.112: Savaştepe İlçesi Kırsal Nüfus Projeksiyonları

6 Tablo 6.113: Savaştepe İlçesi Belediyeleri Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.114: Sındırgı İvrindi İlçesi Toplam Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.115: Sındırgı İlçesi Kentsel Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.116: Sındırgı İlçesi Kırsal Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.117: Sındırgı İlçesi Belediyeleri Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.118: Susurluk İlçesi Toplam Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.119: Susurluk İlçesi Kentsel Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.120: Susurluk İlçesi Kırsal Nüfus Projeksiyonlar Tablo 6.121: Susurluk İlçesi Belediyeleri Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.122: Çanakkale İlçe Belde İsimleri ve Kentsel Nüfus Dağılımı Tablo 6.123: Çanakkale İli Köy İsimleri ve Nüfusları Tablo 6.124: Çanakkale İli Yıllara Göre Nüfus Değişimi Tablo 6.125: Çanakkale İli İlçelere Göre Kentsel Kırsal Nüfusları ve Oranları Tablo 6.126: Çanakkale İli İlçelere Göre Yıllık Nüfus Artış Hızları (%) Tablo 6.127: Çanakkale İli İlçelere Göre 2010 Yılı Kentsel Nüfus Oranı, Yüzölçümü ve Nüfus Yoğunluğu Tablo 6.128: Çanakkale İli İlçelere Dönemlik Göre Kentleşme Hızları (%) Tablo 6.129: Çanakkale İli Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımı ve Nüfus Piramidi Tablo 6.130: Çanakkale İli Merkez İlçe Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımı ve Nüfus Piramidi Tablo 6.131: Ayvacık İlçesi Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımı ve Nüfus Piramidi Tablo 6.132: Bayramiç İlçesi Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımı ve Nüfus Piramidi Tablo 6.133: Biga İlçesi Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımı ve Nüfus Piramidi Tablo 6.134: Bozcaada İlçesi Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımı ve Nüfus Piramidi Tablo 6.135: Çan İlçesi Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımı ve Nüfus Piramidi Tablo 6.136: Eceabat İlçesi Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımı ve Nüfus Piramidi Tablo 6.137: Ezine İlçesi Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımı ve Nüfus Piramidi Tablo 6.138: Gelibolu İlçesi Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımı ve Nüfus Piramidi Tablo 6.139: Gökçeada İlçesi Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımı ve Nüfus Piramidi Tablo 6.140: Lapseki İlçesi Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımı ve Nüfus Piramidi Tablo 6.141: Yenice İlçesi Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımı ve Nüfus Piramidi Tablo 6.142: Çanakkale İli Yıllara Doğurganlı Hızı ve Bebek Ölüm Oranları Tablo 6.143: Çanakkale İli Yıllara Göre Çocuk Kadın Oranın Türkiye Ortalaması İle Kıyaslanması 206 Tablo 6.144: Çanakkale İli İktisaden Faal Olma Durumu Tablo 6.145: Çanakkale İli Okuryazarlık Ve Eğitim Durumu Tablo 6.146: Çanakkale İli İlçelere Göre Bağımlılık Oranları (%) Tablo 6.147: Çanakkale İli İlçelere Göre Yaşlı Nüfus Oranları (%) Tablo 6.148: Çanakkale İli İlçelere Göre Hane Halkı Büyüklükleri (kişi) Tablo 6.149: Çanakkale İli Projeksiyon Nüfusları Tablo 6.150: Çanakkale İli Kentsel Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.151: Çanakkale İli Kırsal Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.152: Çanakkale Merkez İlçe Toplam Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.153: Çanakkale Merkez İlçe Kentsel Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.154: Çanakkale Merkez İlçe Kırsal Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.155: Çanakkale Merkez İlçe Belediyeleri Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.156: Ayvacık İlçesi Toplam Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.157: Ayvacık İlçesi Kentsel Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.158: Ayvacık İlçesi Kırsal Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.159: Ayvacık İlçesi Belediyeleri Nüfus Projeksiyonları

7 Tablo 6.160: Bayramiç İlçesi Toplam Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.161: Bayramiç İlçesi Kentsel Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.162: Bayramiç İlçesi Kırsal Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.163: Biga İlçesi Toplam Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.164: Biga İlçesi Kentsel Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.165: Biga İlçesi Kırsal Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.166: Biga İlçesi Belediyeleri Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.167: Bozcaada İlçesi Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.168: Çan İlçesi Toplam Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.169: Çan İlçesi Kentsel Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.170: Çan İlçesi Kırsal Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.171: Çan İlçesi Belediyeleri Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.172: Eceabat İlçesi Toplam Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.173: Eceabat İlçesi Kentsel Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.174: Eceabat İlçesi Kırsal Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.175: Ezine İlçesi Toplam Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.176: Ezine İlçesi Kentsel Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.177: Ezine İlçesi Kırsal Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.178: Ezine İlçesi Belediyeleri Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.179: Gelibolu İlçesi Toplam Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.180: Gelibolu İlçesi Kentsel Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.181: Gelibolu İlçesi Kırsal Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.182: Gelibolu İlçesi Belediyeleri Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.183: Gökçeada İlçesi Toplam Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.184: Gökçeada İlçesi Kentsel Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.185: Gökçeada İlçesi Kırsal Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.186: Lapseki İlçesi Toplam Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.187: Lapseki İlçesi Kentsel Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.188: Lapseki İlçesi Kırsal Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.189: Lapseki İlçesi Belediyeleri Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.190: Yenice İlçesi Toplam Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.191: Yenice İlçesi Kentsel Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.192: Yenice İlçesi Kırsal Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.193: Yenice İlçesi Belediyeleri Nüfus Projeksiyonları TABLO DİZİNİ Tablo 3.1: Çanakkale İli Sit Alanları Ve Kültür Tabiat Varlıklarının Sayılara Göre Dağılımı Tablo 3.2: Balıkesir İli Sit Alanları Ve Kültür Tabiat Varlıklarının Sayılara Göre Dağılımı Tablo 3.3: Çanakkale İli Sit Alanları Ve Kültür Tabiat Varlıklarının Sayılara Göre Dağılımı Tablo 5.1: Balıkesir İli Sit Alanları Tablo 5.2: Balıkesir İli Turizm Merkezleri Alan, Nüfus, Plan Durumları Ve Yatak Kapasiteleri ve Plan Durumları Tablo 5.3: Çanakkale ili Sit Alanları Tablo 5.4: Çanakkale İli Turizm Merkezleri Alan, Nüfus, Plan Durumları Ve Yatak Kapasiteleri ve Plan Durumları Tablo 6.1: Türkiye Ve Planlama Bölgesi Yılları Arasındaki Nüfus Değişimleri Ve İndeksleri

8 Tablo 6.2: Türkiye ve Güney Marmara Bölgesi (TR 22) Yılları Arasındaki Kentsel, Kırsal ve Toplam Nüfuslar ve Yıllık Nüfus Artış Hızları (%) Tablo 6.3: Türkiye ve Güney Marmara (TR22) Bölgesi - Kentsel Nüfus Oranı, Yüzölçümü ve Nüfus Yoğunluğu Tablo 6.4: Marmara Bölgesi İllere Göre Kentsel, Kırsal ve Toplam Nüfusları ve Toplam Nüfusları ve Yıllık Nüfus Artış Hızları Tablo 6.5: Marmara Bölgesi İllere Göre Kentsel, Kırsal ve Toplam Nüfus, Kentsel Nüfus Oranı, Yüzölçümü ve Nüfus Yoğunluğu Tablo 6.6: Düzey 1 Bölgeler-Yıllara Göre Alınan Verilen Net Göç Sayıları ve Net Göç Hızları (%). 85 Tablo 6.7: Marmara Bölgesi İllere Göre Alınan-Verilen-Net Göç Sayıları ve Net Göç Hızları (%).. 87 Tablo 6.8: Marmara Bölgesi İllere Yurt Dışından Gelen Göçler Tablo 6.9: Marmara Bölgesindeki İllerin Bölge İçindeki Diğer İllerden Aldığı Verdiği Göç Miktarları Tablo 6.10: Balıkesir İli Diğer İllerden Aldığı ve Verdiği Göç Sayıları Tablo 6.11: Çanakkale İli Diğer İllerden Aldığı ve Verdiği Göç Sayıları Tablo 6.12: Planlama Bölgesi İlçeler Bazında Nüfus Projeksiyonları Tablo: Balıkesir İlçe Belde Kentsel Nüfus Dağılımı Tablo: Balıkesir İli Köy İsimleri ve Nüfusları Tablo 6.13: Balıkesir İli Merkez ve İlçelerinin Yıllara Göre Nüfusları Tablo 6.14: Balıkesir ili İlçelere göre 2010 Yılı Kentsel Kırsal Nüfuslar ve Oranları Tablo 6.15: Balıkesir İli ve İlçeleri Yıllık Artış Hızları Tablo 6.16: Balıkesir İli İlçelere Göre 2010 Yılı Kentsel Nüfus Oranı, Yüzölçümü ve Nüfus Yoğunluğu Tablo 6.17: Balıkesir İli İlçelere Göre Yılları Arası Kentleşme Hızları (%) Tablo 6.18: Balıkesir İli Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımı ve Nüfus Piramidi Tablo 6.19: Merkez İlçe Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımı ve Nüfus Piramidi Tablo 6.20: Ayvalık İlçesi Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımı ve Nüfus Piramidi Tablo 6.21: Balya İlçesi Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımı ve Nüfus Piramidi Tablo 6.22: Bandırma İlçesi Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımı ve Nüfus Piramidi Tablo 6.23: Bigadiç İlçesi Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımı ve Nüfus Piramidi Tablo 6.24: Burhaniye İlçesi Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımı ve Nüfus Piramidi Tablo 6.25: Dursunbey İlçesi Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımı ve Nüfus Piramidi Tablo 6.26: Edremit İlçesi Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımı ve Nüfus Piramidi Tablo 6.27: Erdek İlçesi Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımı ve Nüfus Piramidi Tablo 6.28: Gömeç İlçesi Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımı ve Nüfus Piramidi Tablo 6.29: Gönen İlçesi Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımı ve Nüfus Piramidi Tablo 6.30: Havran İlçesi Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımı ve Nüfus Piramidi Tablo 6.31: İvrindi İlçesi Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımı ve Nüfus Piramidi Tablo 6.32: Kepsut İlçesi Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımı ve Nüfus Piramidi Tablo 6.33: Manyas İlçesi Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımı ve Nüfus Piramidi Tablo 6.34: Marmara İlçesi Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımı ve Nüfus Piramidi Tablo 6.35: Savaştepe İlçesi Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımı ve Nüfus Piramidi Tablo 6.36: Sındırgı İlçesi Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımı ve Nüfus Piramidi Tablo 6.37: Susurluk İlçesi Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımı ve Nüfus Piramidi Tablo 6.38: Türkiye ve Balıkesir Doğurganlık Göstergeleri Tablo 6.39: Balıkesir İli Yıllara Göre Çocuk Kadın Oranı ( ) Tablo 6.40: Balıkesir İli İlçelere Göre İktisaden Faal Olma Durumu Tablo 6.41: Balıkesir İli İlçelere Göre Okuryazarlık ve Eğitim Durumu

9 Tablo 6.42: Balıkesir İli İlçelere Göre Bağımlılık Durumu (%) Tablo 6.43: Balıkesir İli İlçelere Göre Yaşlı Nüfus Dağılımları (%) Tablo 6.44: Balıkesir İli İlçelere Göre Ortalama Hane Halkı Büyüklükleri (kişi) Tablo 6.45: Balıkesir İli Ortalama Hanehalkı Büyüklükleri Tablo 6.45: Balıkesir İli Toplam Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.46: Balıkesir İli Kentsel Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.47: Balıkesir İli Kırsal Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.48: Balıkesir Merkez İlçe Toplam Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.49: Balıkesir Merkez İlçe Kentsel Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.50: Balıkesir Merkez İlçe Kırsal Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.51: Balıkesir Merkez İlçe Belediyeleri Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.52: Ayvalık İlçesi Toplam Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.53: Ayvalık İlçesi Kentsel Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.54: Ayvalık İlçesi Kırsal Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.55: Ayvalık İlçesi Belediyeleri Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.56: Balya İlçesi Toplam Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.57: Balya İlçesi Kentsel Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.58: Balya İlçesi Kırsal Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.59: Balya İlçesi Belediyeleri Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.60: Bandırma İlçesi Toplam Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.61: Bandırma İlçesi Kentsel Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.62: Bandırma İlçesi Kırsal Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.63: Bandırma İlçesi Belediyeleri Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.64: Bigadiç İlçesi Toplam Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.65: Bigadiç İlçesi Kentsel Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.66: Bigadiç İlçesi Kırsal Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.67: Bigadiç İlçesi Belediyeleri Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.68: Burhaniye İlçesi Toplam Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.69: Burhaniye İlçesi Kentsel Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.70: Burhaniye İlçesi Kırsal Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.71: Burhaniye İlçesi Belediyeleri Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.72: Dursunbey İlçesi Toplam Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.73: Dursunbey İlçesi Kentsel Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.74: Dursunbey İlçesi Kırsal Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.75: Edremit İlçesi Toplam Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.76: Edremit İlçesi Kentsel Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.77: Edremit İlçesi Kırsal Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.78: Edremit İlçesi Belediyeleri Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.79: Erdek İlçesi Toplam Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.80: Erdek İlçesi Kentsel Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.81: Erdek İlçesi Kırsal Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.82: Erdek İlçesi Belediyeleri Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.83: Gömeç İlçesi Toplam Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.84: Gömeç İlçesi Kentsel Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.85: Gömeç İlçesi Kırsal Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.86: Gömeç İlçesi Belediyeleri Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.87: Gönen İlçesi Toplam Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.88: Gönen İlçesi Kentsel Nüfus Projeksiyonları

10 Tablo 6.89: Gönen İlçesi Kırsal Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.90: Gönen İlçesi Belediyeleri Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.91: Havran İlçesi Toplam Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.92: Havran İlçesi Kentsel Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.93: Havran İlçesi Kırsal Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.94: Havran İlçesi Belediyeleri Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.95: İvrindi İlçesi Toplam Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.96: İvrindi İlçesi Kentsel Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.97: İvrindi İlçesi Kırsal Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.98: İvrindi İlçesi Belediyeleri Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.99: Kepsut İlçesi Toplam Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.100: Kepsut İlçesi Kentsel Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.101: Kepsut İlçesi Kırsal Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.102: Manyas İlçesi Toplam Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.103: Manyas İlçesi Kentsel Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.104: Manyas İlçesi Kırsal Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.105: Manyas İlçesi Belediyeleri Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.106: Marmara İlçesi Toplam Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.107: Marmara İlçesi Kentsel Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.108: Marmara İlçesi Kırsal Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.109: Marmara İlçesi Belediyeleri Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.110: Savaştepe İlçesi Toplam Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.111: Savaştepe İlçesi Kentsel Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.112: Savaştepe İlçesi Kırsal Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.113: Savaştepe İlçesi Belediyeleri Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.114: Sındırgı İvrindi İlçesi Toplam Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.115: Sındırgı İlçesi Kentsel Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.116: Sındırgı İlçesi Kırsal Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.117: Sındırgı İlçesi Belediyeleri Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.118: Susurluk İlçesi Toplam Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.119: Susurluk İlçesi Kentsel Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.120: Susurluk İlçesi Kırsal Nüfus Projeksiyonlar Tablo 6.121: Susurluk İlçesi Belediyeleri Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.122: Çanakkale İlçe Belde İsimleri ve Kentsel Nüfus Dağılımı Tablo 6.123: Çanakkale İli Köy İsimleri ve Nüfusları Tablo 6.124: Çanakkale İli Yıllara Göre Nüfus Değişimi Tablo 6.125: Çanakkale İli İlçelere Göre Kentsel Kırsal Nüfusları ve Oranları Tablo 6.126: Çanakkale İli İlçelere Göre Yıllık Nüfus Artış Hızları (%) Tablo 6.127: Çanakkale İli İlçelere Göre 2010 Yılı Kentsel Nüfus Oranı, Yüzölçümü ve Nüfus Yoğunluğu Tablo 6.128: Çanakkale İli İlçelere Dönemlik Göre Kentleşme Hızları (%) Tablo 6.129: Çanakkale İli Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımı ve Nüfus Piramidi Tablo 6.130: Çanakkale İli Merkez İlçe Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımı ve Nüfus Piramidi Tablo 6.131: Ayvacık İlçesi Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımı ve Nüfus Piramidi Tablo 6.132: Bayramiç İlçesi Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımı ve Nüfus Piramidi Tablo 6.133: Biga İlçesi Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımı ve Nüfus Piramidi Tablo 6.134: Bozcaada İlçesi Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımı ve Nüfus Piramidi Tablo 6.135: Çan İlçesi Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımı ve Nüfus Piramidi

11 Tablo 6.136: Eceabat İlçesi Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımı ve Nüfus Piramidi Tablo 6.137: Ezine İlçesi Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımı ve Nüfus Piramidi Tablo 6.138: Gelibolu İlçesi Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımı ve Nüfus Piramidi Tablo 6.139: Gökçeada İlçesi Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımı ve Nüfus Piramidi Tablo 6.140: Lapseki İlçesi Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımı ve Nüfus Piramidi Tablo 6.141: Yenice İlçesi Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımı ve Nüfus Piramidi Tablo 6.142: Çanakkale İli Yıllara Doğurganlı Hızı ve Bebek Ölüm Oranları Tablo 6.143: Çanakkale İli Yıllara Göre Çocuk Kadın Oranın Türkiye Ortalaması İle Kıyaslanması 206 Tablo 6.144: Çanakkale İli İktisaden Faal Olma Durumu Tablo 6.145: Çanakkale İli Okuryazarlık Ve Eğitim Durumu Tablo 6.146: Çanakkale İli İlçelere Göre Bağımlılık Oranları (%) Tablo 6.147: Çanakkale İli İlçelere Göre Yaşlı Nüfus Oranları (%) Tablo 6.148: Çanakkale İli İlçelere Göre Hane Halkı Büyüklükleri (kişi) Tablo 6.149: Çanakkale İli Projeksiyon Nüfusları Tablo 6.150: Çanakkale İli Kentsel Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.151: Çanakkale İli Kırsal Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.152: Çanakkale Merkez İlçe Toplam Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.153: Çanakkale Merkez İlçe Kentsel Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.154: Çanakkale Merkez İlçe Kırsal Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.155: Çanakkale Merkez İlçe Belediyeleri Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.156: Ayvacık İlçesi Toplam Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.157: Ayvacık İlçesi Kentsel Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.158: Ayvacık İlçesi Kırsal Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.159: Ayvacık İlçesi Belediyeleri Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.160: Bayramiç İlçesi Toplam Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.161: Bayramiç İlçesi Kentsel Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.162: Bayramiç İlçesi Kırsal Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.163: Biga İlçesi Toplam Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.164: Biga İlçesi Kentsel Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.165: Biga İlçesi Kırsal Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.166: Biga İlçesi Belediyeleri Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.167: Bozcaada İlçesi Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.168: Çan İlçesi Toplam Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.169: Çan İlçesi Kentsel Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.170: Çan İlçesi Kırsal Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.171: Çan İlçesi Belediyeleri Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.172: Eceabat İlçesi Toplam Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.173: Eceabat İlçesi Kentsel Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.174: Eceabat İlçesi Kırsal Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.175: Ezine İlçesi Toplam Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.176: Ezine İlçesi Kentsel Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.177: Ezine İlçesi Kırsal Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.178: Ezine İlçesi Belediyeleri Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.179: Gelibolu İlçesi Toplam Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.180: Gelibolu İlçesi Kentsel Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.181: Gelibolu İlçesi Kırsal Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.182: Gelibolu İlçesi Belediyeleri Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.183: Gökçeada İlçesi Toplam Nüfus Projeksiyonları

12 Tablo 6.184: Gökçeada İlçesi Kentsel Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.185: Gökçeada İlçesi Kırsal Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.186: Lapseki İlçesi Toplam Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.187: Lapseki İlçesi Kentsel Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.188: Lapseki İlçesi Kırsal Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.189: Lapseki İlçesi Belediyeleri Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.190: Yenice İlçesi Toplam Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.191: Yenice İlçesi Kentsel Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.192: Yenice İlçesi Kırsal Nüfus Projeksiyonları Tablo 6.193: Yenice İlçesi Belediyeleri Nüfus Projeksiyonları GRAFİK DİZİNİ Grafik 6.2: Türkiye ve Güney Marmara Bölgesi(TR 22) Yılları Arasındaki Kentsel, Kırsal ve Toplam Nüfuslar ve Yıllık Nüfus Artış Hızları (%) Grafik 6.3: Türkiye ve Güney Marmara (TR22) Bölgesi - Kentsel Nüfus Oranı, Yüzölçümü ve Nüfus Yoğunluğu Grafik 6.4: Marmara Bölgesi İllere Göre 2011 Yılı Kent Ve Kır Nüfusu (Toplam 2011) Grafik 6.5: Marmara Bölgesi İllere Göre Yılları Toplam Nüfus Artış Hızları (%) Grafik 6.6: Marmara Bölgesi- illere Göre 2011 Yılı Kentsel Nüfus Oranı (%) Grafik 6.7: Marmara Bölgesi İllere Göre 2011 Yılı Nüfus Yoğunluğu (kişi / km²) Grafik 6.8: Düzey 1 (Güney Marmara) Yılları Arası Net Göç Hızları (%) Grafik 6.9: Coğrafi Bölgeler Yılları Arası Net Göç Hızları Grafik 6.10: Düzey 1 Bölgeler Alınan-Verilen ve Net Göç Sayıları (kişi) Grafik 6.11: Marmara Bölgesindeki İllere Göre Yılları Arasında Net Göç Hızları Grafik 6.12: Marmara Bölgesi İllere Göre Yılları Arası Alınan-Verilen ve Net Göç Sayıları (kişi(bin)) Grafik 6.13: Marmara Bölgesi İllere Yurt Dışından Gelen Göçler Grafik 6.14: Balıkesir ili ilçelere göre 2010 Yılı Toplam Nüfusları Grafik 6.15: Balıkesir ili ilçelere göre 2010 Yılı Kentsel Nüfusları Grafik 6.16: Balıkesir ili ilçelere göre 2010 Yılı Kırsal Nüfusları Grafik 6.17: Balıkesir İli İlçelere Göre 2010 Yılı Kentsel Kırsal Nüfus Oranları (%) Grafik 6.18: Balıkesir İli İlçelere Göre 2010 yılı Kentsel Nüfus Oranları (%) Grafik 6.20: Balıkesir İli İlçelere Göre Nüfus Yoğunlukları 2010 (kişi/km²) Grafik 6.21: Balıkesir İli Yıllara Göre Çocuk Kadın Oranı ( ) Grafik 6.22: Balıkesir İli İlçelere Göre İşgücüne Katılma Oranı Grafik 6.23: Balıkesir İli İlçelere Göre Toplam İşsizlik Oranı (%) Grafik 6.24: Balıkesir İli İlçelere Göre Okuma-Yazma Bilmeyen Cinsiyete Göre Oranı (%) Grafik 6.25: Balıkesir İli İlçelere Göre Yaşlı Nüfus Oranları (%) Grafik 6.26: Balıkesir İli İlçelere Göre Ortalama Hane Halkı Büyüklükleri Grafik 6.27: Çanakkale İli İlçelere Göre 2010 Yılı Toplam Nüfusları Grafik 6.28: Çanakkale İli İlçelere Göre 2010 Yılı Kentsel Nüfusları Grafik 6.29: Çanakkale İli İlçelere Göre 2010 Yılı Kırsal Nüfusları Grafik 6.30: Çanakkale İli İlçelere Göre 2010 Yılı Kentsel Kırsal Nüfus Oranları (%) Grafik 6.31: Çanakkale İli İlçelere Göre Yılları Arası Nüfus Artış Hızları (%) Grafik 6.32: Çanakkale İli İlçelere Göre Yılları Arası Kırsal-Kentsel-Toplam Nüfus Artış Hızları (%) Grafik 6.33: Çanakkale ili İlçelere Göre Yüzölçümü Dağılımları (km²)

13 Grafik 6.34: Çanakkale İli İlçelere Dönemlik Göre Kentleşme Hızları (%) Grafik 6.35: Çanakkale ili İlçelere Göre Okuma Yazma Bilmeyenlerin Cinsiyete Göre Dağılımı (%) Grafik 6.36: Çanakkale İli İlçelere Göre Bağımlılık Oranları Dağılımı (%) Grafik 6.37: Çanakkale İli İlçelere Göre Yaşlı Nüfus Oranları (%) ŞEKİL DİZİNİ Şekil 4.1: Kazdağı Milli Parkı Orman Peyzajı Şekil 4.2: Edremit Körfezi Zeytin Alanları Şekil 4.3: Kazdağı Milli Parkı Mikro Peyzaj Örneği Şekil 4.4: Gönen Çayı Şekil 4.5: Manyas Kuş Gölü Şekil 4.6: Şahinderesi Kanyonu Kaz Dağı Milli Parkıları Şekil 4.7: Balıkesir - Kapıdağ Yarımadası Şekil 4.8: Balıkesir - Madra dağı Şekil 4.9: Balıkesir-Gömeç Beldesi Atatürk Kayalıkları Şekil 4.10: Gönen Ovası Şekil 4.11: Balıkesir Ovası Şekil 4.12: Gelibolu Tarihi Milli Parkı Şekil 4.13: Çanakkale Kıyı Kesimi Şekil 4.14: Ayazma Şelalesi Şekil 4.15: Karamenderes Çayı Şekil 4.16: Gökçeada İlçesi Tuz Gölü Şekil 4.17: Kazdağı Milli Parkı Kuzey Etekleri Şekil 4.18: Çanakkale İli Kıyı Alandaki Tepelikler Şekil 4.19: Biga Ovası Şekil 4.20: Gelibolu Platosu Şekil 4.21: Daskylion Antik Kenti Saray Kalıntıları Şekil 4.22: Kyzikos Antik Kenti Şekil 4.23: Aleksendreia Troas Antik Kenti Şekil 4.24: Apollon Smintheus Tapınağı Şekil 4.25: Zeus Altarı Şekil 4.26: Çanakkale Şehitler Abidesi Şekil 4.27: Troya Milli Parkı Şekil 5.1: Kazdağı Milli Parkı

14 3. TARİHİ, KÜLTÜREL VE ARKEOLOJİK YAPI 3.1. PLANLAMA BÖLGESİ Planlama bölgesi gerek sit alanı bakımından, gerekse de taşınamaz kültür varlıkları bakımından incelediğinde zengin bir altyapıya sahiptir. Bu potansiyel, planlama alanının hinterlandı ile birlikte düşünüldüğünde; turizm ve ticari faaliyetler açısından önemli bir girdi sağlamaktadır. Planlama alanını tamamında arkeolojik sit alanlarının çoğunlukta olduğu gözlemlenir iken tarihi sit alanları ve doğal sit alanlarının da sayıca ülke ortalamasının üzerinde olduğu gözlemlenmektedir. Sivil mimari örneklerin çoğunlukta olması ve anıtsal yapıların günümüze kadar gelebilmiş olması bölgenin ne derece zengin olduğunun bir başka göstergesidir. Tablo 3.1: Çanakkale İli Sit Alanları Ve Kültür Tabiat Varlıklarının Sayılara Göre Dağılımı TESCİL EDİLMİŞ TAŞINMAZ KÜLTÜR VE TABİAT VARLIKLARI İLE SİT ALANLARI-2011 SAYI ORAN % Arkeolojik Sit Alanı Kentsel Sit Alanı Doğal Sit Alanı Tarihi Sit Alanı Arkeolojik ve Doğal Sit Tarihi ve Doğal Sit Tarihi+Doğal+Arkeolojik Sit Tarihi ve Kentsel Sit veya Arkeolojik Kentsel Sit Sivil Mimarlık Örneği Dinsel Yapılar Kültürel Yapılar İdari Yapılar Askeri Yapılar Endüstri ve Ticari Yapılar Mezarlıklar Şehitlikler Anıt ve Abideler Doğal Varlıklar Kalıntılar Korumaya Alınan Sokaklar

15 TOPLAM Kaynak: BALIKESİR TARİHSEL GELİŞİM Akiraus (Akhyraous) ismi, Balıkesir civarında ilk defa adı geçen bir yerleşim yeridir. Roma ve Bizans dönemlerinde İzmir civarından İstanbul'a giden yol üzerinde bulunan bu yerleşim yerinin, şimdiki Balıkesir'in 25 km. doğusunda bulunan Kepsut'un yerinde olduğu tahmin edilmektedir. Bundan dolayı da Akhyraous kenti ile aynı yol üzerinde bulunan Hadrianoutherai kentlerinden birisinin Balıkesir kenti olması gerektiği ileri sürülmektedir 1. Ayrıca Balıkesir şehrinin, Apaio veya Apaia Kampus isimli ovanın batısında yer almakta olduğu, en eski isminin ise Akiros ve Akiraus olması da bu ihtimali kuvvetlendirmektedir 2. Bu isim Arap kaynaklarında ise Agira (Memleket-i Agira) olarak geçmektedir. Fakat Balıkesir ile Kepsut arasındaki uzaklık göz önüne alındığında, bu iki şehirle ilgili olarak ileri sürülen bu görüşlerin pek de isabetli olmadığı ortaya çıkmaktadır. Balıkesir adının, Palaeo-Castro (Eski Hisar)'dan kaynaklandığı ve Roma imparatoru Hadrianus'un bölgede avlanmak maksadı ile kare biçiminde olduğu söylenen Palaeo - Castro denen bir şato yaptırdığı, bundan dolayı da şehrin isminin buradan geldiğini iddia edenler de bulunmaktadır. Paul Wittek, Palaeo-Castro'nun Bizans döneminde var olduğunu ve bu ismin o dönemden intikal ettiğini ileri sürmektedir 3. W. M. Ramsay, Balıkesir'in Balıkhisar yani Hisarşehri demek olduğu tezini savunmakta; kelimenin doğru şeklinin Balıkhisar olduğunu, Bizans döneminde kullanılan Palaeo-Castro yani Eski Hisar şekline benzetmek amacıyla bozulmuş olabileceğini belirtmektedir 4. Bilge Umar da bu kelimenin Helen dilinde Eski Hisar anlamına geldiğini ve Balıkesir kentinin Bizans çağı geç döneminde böyle anıldığını, şimdiki şehrin isminin de bundan bozma olduğunu söylemektedir 5. Balıkesir ve civarında özellikle coğrafî amaçlı olarak araştırmalar yapan Bedriye Tolun Denker, eserinde Balıkesir şehrinin tarihi yapısından bahsederken, şehrin adını Palaeo- Castro'dan gelmiş olabileceğini yazmaktadır. Fakat aynı yazar, şehrin içerisinde Karesi Beyliğinden daha önceki devirlere ait bir yapıya rastlanmadığını da belirtmektedir. İsmail Hakkı Uzunçarşılı, Karasi Vilâyeti Tarihçesi adlı eserinde, Balıkesir şehri üzerine yaptığı araştırmalar esnasında Palaeo Castro'dan bahisle böyle bir isme tesadüf etmediğini bildirmektedir 6. Balıkesir isminin nereden geldiği konusunda ortaya atılan diğer bir görüş ise, eski dönemlerde bu bölgeye hâkim olan Persler'in, Presçe Peliy kestrü den türetilmiş olacağıdır. Balıkesir ve çevresinde bugüne kadar sınırlı sayıda arkeolojik kazılar yapılmıştır. Bu arkeolojik kazılarda rastlanan en eski bulgular ise Balıkesir'in ilçesi olan Havran'a sekiz Kilometre uzaklıktaki İnboğazı Mağaralarıdır. Devedamı, Karanlık, Aydınlık ve Andık adını taşıyan bu mağaraların, Karanlık Mağarası'nda 1949 yılında yapılan kazılarda Paleolitik, Neolitik ve Kalkolitik dönemlere ait kalıntılar bulunmuştur. Yine Babaköy (Başpınar) kazılarında Kalkolitik ve Bakır Çağı dönemi eserlerinin bulunması ve Balıkesir ilinde Kırkağac'ın 16,5 km. kuzeydoğusunda yer alan Yortan Mezarlığı kazılarıyla 7, Kepsut-Burhaniye-Ören düz yerleşim yerinde yapılan kazılar sırasında bulunan eşyalar bu yerleşim yerinin eskiliğini MÖ yılından itibaren Anadolu, Yunanistan tarafından gelen birçok kavimlerin istilasına uğramıştır. Batı Anadolu'da, Pelasplar, Karlar, Truvahlar, Lelegler, Luviler ve Lidler görülmeye başlamıştır. Hitit yazılı metinlerinde kuzeybatı Anadolu 1 Ramsay, 1960, s Ayhan, 1997, s.1,10 3 Wittek, 1944, s.20 4 Ramsay, s Umar, 1993, s Uzunçarşılı, s (Hüryılmaz, s ) 15

16 sahillerinde kurulduğu tahmin olunan Assuva memleketinin 8, Antik Çağda'ki ismi Misya (Mysia)'dır. Misya'ya ilk yerleşen kavimler ise Bitinler (Bithynialılar), Mizler ve Frigler'dir (Strabon, 1969, s.3,17). Misyalılar, Batı Anadolu'da daha önceden hâkimiyet kuran Bitinler'i yenerek bölgeyi ele geçirmişler, fakat bu bölgede güçlü bir devlet kuramamışlardır. Hititler, Eski Krallık zamanında (MÖ ) ülkelerinin sınırlarını deniz kenarlarına kadar genişletmişlerdir. Bu arada Balıkesir'in de içinde yer aldığı Misya'yi ele geçirmişler; fakat Yeni Krallık (M.Ö ) devrinin sonlarına doğru Hitit Devleti zayıflamıştır. Bu sırada Batı Anadolu'da birçok küçük şehir devleti kurulmuştu. Hitit Kralı IV. Tuthalya, devletinin batı sınırlarım kontrol altına alabilmek amacıyla yirmi iki şehrin iştirak ettiği birleşik kuvvetleri mağlup etmeyi başarmış ise de, Batı Anadolu'da Hitit hâkimiyeti zayıflamış ve bu yerler Ahhiyova Krallığı ile Assuva (Asia) ve Hariyeti (Karia) gibi küçük şehir devletlerinin egemenliğine girmiştir. Yortan Mezarlık Kültürü'ne ait Babaköy mezar buluntuları arasında, çarkta yapılmış üzeri bezemesiz bırakılmış kırmızımsı, sarımsı ve grimsi renkteki kaplara rastlanılmıştır. Antik döneme ait olarak Balıkesir'de 8 höyük, 15 tümülüs, 13 düz yerleşim yeri, 10 iskan edilmiş büyük mağara, 8 büyük mezarlık ve dolmen tekniğinin devamı sayılacak değişik mezarlar bulunmuştur. Balıkesir ve çevresinde bulunan bu pek çok antik kalıntılar, bölgede MÖ M.Ö yılları arasında insanların yerleşik olarak yaşadıklarını net bir şekilde ortaya koymaktadır. Yortan Mezarlığında yapılan kazılar, Balıkesir ve Babaköy'ün ilk Tunç Çağı yerleşim yeri olduğunu da meydana çıkarmıştır. Miletoslular ise Yunan şehirlerinden daha geç olarak, anacak M.Ö. 670 yılına doğru kolonizasyon hareketine katılmışlar; Marmara ve Karadeniz kıyılarında doksan kadar şehir kurmuşlardır. Miletoslular, ilk önce Çanakkale boğazında Sestos'un karşısında Aydos'u meydana getirdikten sonra, Kapıdağ yarımadasını kara ile birleştiren dar bir mahalde iki limana sahip bulunan Kizikos'da ve Gemlik Körfezi'nde kolonilerini kurmuşlardır. Böylece Misya bölgesi de Miletoslulann hâkimiyetine girmiştir. Balıkesir ve civarına Hititlerden sonra Frigler ve Truva hükümetinin yıkılmasıyla Lidyalılar hâkim olmuştur. Fakat bu hâkimiyet çok uzun sürmemiştir. M.Ö. 546 yılında Lidyalılar'in Persler'e yenilmesi ile Batı Anadolu ve Kral Yolu Persler'in eline geçmiştir (Texier, 1339, s.406). Misya, Lidya ile birlikte merkezi Sait olan Setraplığa bağlanmıştır. Persler'in Anadolu istilâsından önce, Kıbrıs'taki Yunan şehirlerinin üzerine yürümüşlerdir. Salamis açıklarında İyon donanmasının Pers donanmasına karşı büyük bir zafer kazanmasına rağmen, Persler İyonların bütün şehirlerini birer birer ele geçirdiler. Bundan sonra Pers orduları Anadolu'ya geçerek M.Ö. 497 yılında Marmara bölgesi ve Aiolya'yı İyonya'dan ayırmayı başarmışlardır. İyonlar'ın Anadolu'da ve Marmara'daki şehirleri Persler'in eline geçmiştir. Miletos şehri de M.Ö. 495 tarihinde Persler tarafından alınmıştır. Persler'in MÖ. 333 yılına kadar devam eden Anadolu hâkimiyetine Büyük İskender son vermiştir. Böylece bölgede Persler'den temizlenmiştir. M.Ö. 323'te Büyük İskender'in Babil'de ölmesi üzerine, Anadolu'daki generalleri arasında çıkan savaşlardan sonra Misya topraklarının bir kısmı Suriye hükümdarı Selevkos'un nüfuzu altına girmiş ve diğer kısmı da Bergama Krallığı'nın eline geçmiştir. Kısa bir süre sonra da bütün Misya topraklan Bergama Krallığı hâkimiyetine girmiştir. Bergama Krallığı, Romalıların müttefiki olması sebebiyle sınırlarını Toros Dağları'na kadar genişletmişti. Bergama Kralı Attalus Philometer'un ölmesiyle birlikte, M.Ö. 129 tarihinde Bergama ile Misya toprağı da Romalılara intikal etmiştir 9. Roma İmparatorluğu'nun M.S. 395 yılında ikiye bölünmesinden sonra, Misya ve civarı Bizans İmparatorluğu yönetimine geçmiştir. Bu devirde Balıkesir ve çevresi Bizans eyaleti sistemi içinde Obsikion Theması'na bağlı idi. Bizans İmparatoru 8 Kınal, 1991, s Uzunçarşılı, s. 15,16 16

17 Herakliyus zamanında da (MS ) Misya aynı teşkilâtı devam ettiriyordu Yine bu esnada Kyzicus'u (Kadıdağ yarımadası) beldesini yağma ve tahrip etmişlerdir yılları arasında İstanbul'u ikinci kez kuşatmaya gelen Arap orduları Bergama'yı alarak Edremit bölgesini tekrar yağmalamışlardır. Araplar, İstanbul'a yaptıkları her iki seferde de gerek denizde gerekse karada mağlubiyete uğramışlardır. Fakat İstanbul kuşatmasının Araplar açısından bazı olumlu sonuçlan da olmuştur. Özellikle Anadolu'daki Bizans gücünü ve etkisini zayıflatmışlar ve bu memleketi tanıma imkânı bulmuşlardır. Müslüman Arapların bu şekilde büyük bir tehdit unsuru olarak belirmeleri, Bizanslıların zaten uzun süredir mücadele ettikleri doğu komşuları Sasaniler'e ilave bir düşman anlamına geliyordu. Böylece iki ateş arasında kalan Bizans ve Anadolu halkı daha zor şartlarda yaşamak zorunda kalmıştır. Bizans, Sasani ve Arap mücadeleleri Anadolu'nun iktisadî düzenini iyice bozmuştur. Buna bağlı olarak Türk fetihlerinden önce Anadolu ıssız ve harap bir hale gelip, köyler boşalmış; şehirler eski önemini kaybedince küçülerek kastra seviyesine inmiştir. Bu hareketin olumlu yanı, bu yeni yerlerin insanları da İslâm Dini'yle tanışmışlardır. Bundan sonraki dönemlerde ise bölgeye Türk akınları başlamıştır. Selçukluların 1071 yılında Bizanslılara karşı yaptıkları Malazgirt Savaşını kazanmalarından sonra Anadolu'nun kapısı Türklere açıldı. Bu zaferi müteakip Büyük Selçuklu Devleti Sultanı Melikşah, Kutalmışoğlu Süleyman Şah'ı Anadolu'yu fethetmek üzere görevlendirdi. Türk orduları kısa bir süre içinde Anadolu sahillerine ulaştılar. Malazgirt Zaferi'nden sonra Bizans Devleti'nin Türker in bu hızlı ilerleyişi sırasında güçlü bir direniş gösterememeleri üzerine İznik, 1075 yılında Selçuklu ordusu tarafından fethedildi. Süleyman Şah'ın İznik'te devletini kurmasından sonra, Sizik (Belkız) ve Aydıncık (Edincik) alınarak, Çanakkale'ye kadar olan yerlerin tamamının Türk idaresine girmesi sağlandı. Muhtemelen bu tarihlerde Balıkesir'de Türklerin eline geçmiş olmalıdır. Bu sırada İzmir, Çaka Bey tarafından alınarak burada güçlü bir Beylik kurulmuştur. Çaka Beyi tarafından İzmir'de oluşturulan donanma Bizans'a karşı yapılacak saldırılarda bir üs haline gelmiştir. Çanakkale ve civan 1092 yılında Çaka Bey tarafından fethedilmiştir. Bizans İmparatoru Alexios, Anadolu'daki Türk ilerleyişine daha fazla dayanamayarak, Süleyman Şah'la 1081 yılında bir anlaşma yaparak bütün Anadolu'yu Türklere bırakmak zorunda kaldı. Ancak Selçuklu Sultanı I. Kılıçarslan ile Çaka Bey'in arasının açılması ve Çaka Bey'in 1096 yılında ölümü üzerine bölgedeki Türk hâkimiyeti tehlikeye girdi. 10 Bu yüzden Balıkesir ve civarında Türk hâkimiyeti fazla uzun süreli olmadı. Zaten yeni alınan bu topraklarda daha tam bir yerleşme sağlanamadan, Bizans Devleti Haçlı ordusunun toplanmasını sağladı. Yaklaşık olarak XIII. yüzyıl sonlarına kadar, bütün Batı Anadolu bölgesinde olduğu gibi Balıkesir de Bizans ve Türk kuvvetleri arasındaki mücadeleyi en etkili şekilde yaşamıştır. I. Haçlı seferlerinden ( ) sonra Balıkesir ve civarı tekrar Bizanslılar tarafından geri alındı. Bu tarihten Myriokephalon savaşıma kadar geçen sürede Batı Anadolu'daki Türk hâkimiyeti zayıfladı. Yine de 1110 tarihlerinde Alaşehir ve Balıkesir taraflarında ufak tefek Türk hareketleri olduğu anlaşılmaktadır 11. Fransa Kralı VII. Saint Louis 1147 yılında Anadolu Selçuklu başkenti Konya üzerine giderken, Orta Anadolu'dan geçemeyeceğini anlayınca Mysia'dan Antalya'ya ulaşmıştır. İstanbul'da 1206'da Lâtin İmparatorluğu kurulunca Mysia bölgesi ve dolaysıyla Balıkesir ve civarı Latinler'in hâkimiyetine girmiş, bununla birlikte Batı Anadolu bölgesine Türk akınları artarak devam etmiştir. XIII. yüzyılın ikinci yarısından itibaren Moğolların Anadolu üzerindeki baskısı artmıştır. Bunun üzerine Anadolu Selçuklu Devleti zayıflamış ve Anadolu'da büyük bir otorite boşluğu oluşmuştur. Bu tarihten itibaren Anadolu'nun değişik yerlerinde yirmiden fazla beylik ortaya çıkmıştır. 10 Yınanç, 1944, s Turan, s

18 Karesi ailesi köken itibariyle, ünlü bir Türkmen beyliği olan ve Sivas'ta hüküm süren Danişmentli sülâlesine mensup bulunuyordu. Danişmentli Devleti'ne Anadolu Selçukluları tarafından 1178 tarihinde son verilence, Danişmentli Türkmenleri Anadolu'nun çeşitli bölgelerine dağılmışlardır (Öden, Yınanç, s.476.). Muhtemelen bu tarihlerde Karesioğlu ailesi, kuzey-batı Anadolu uç bölgesine Bizans'la mücadele etmesi için Anadolu Selçuklu Devletince yerleştirilmiştir (Turan, s. 213). Nitekim Anadolu Selçuklu Devleti Sultanı II. Kılıç Arslan, Danişmentliler ailesinden Yağıbasan'ın oğullarını Anadolu'nun batı uçlarına yerleştirmiştir. Yağıbasan'ın oğullan kısa süre içinde büyük bir güç haline gelerek, Selçuklu iktidarını bile belirleyecek bir konuma ulaşmışlardır. Bu güçleri sayesinde 1205 yılında İstanbul'da sürgünde bulunan I. Gıyâseddin Keyhüsrev in serbest kalıp, tekrar Selçuklu tahtına çıkmasını sağlamışlardır. Bu hizmetlerine karşılık olarak da devlet merkezinde önemli mevkiler elde etmişlerdir. XIII. yüzyıl sonlarında bir beylik olmadan önce, Germiyan Beyliği ile birlikte Bizans'a karşı yürütülen gaza hareketinin içinde yer almışlardır. Anadolu Selçuklu Devleti'nin, XIII. yüzyılın sonlarında iyice zayıfladığı dönemde, Danişment oğullarından Batı Anadolu'da uç beyliğinde bulunan Kalem Bey (Kalem Şah) ile oğlu Karesi Bey Mysia bölgesinde fetihler yapmaya başladılar. Bu suretle tahminen 1296'da Balıkesir ve civarına da hâkim olmuşlardır. Böylece Kalem Bey ve oğlu Karesi Bey, Mysia bölgesini ele geçirmişlerdir. Bunlar, Anadolu Selçuklu Devleti'nin güçsüzlüğünden istifade ederek, Moğolların tahakkümünden de kurtulmak için kendilerini korumak amacıyla Balıkesir'i merkez yaparak beyliklerini kurmuşlardır. XIV. yüzyılın başlarında ortaya çıkan bu beyliğe, Arap kaynaklarında, Balıkesir'in yakınındaki eski adı Akiros veya Akiraus olan bir şehirden dolayı Mamlakat Agira (Memleket-i Ekira) denilmiştir. Karesi Beyliği'nin, merkezi Balıkesir olmak üzere sınırlan dahilinde, Bergama, Fart (Susurluk), Aydıncık (Edincik), Sındırgı, Bigadiç, İvrindi, Başgelembe, Kemer Edremit (Burhaniye), Edremit, Ayzmend (Altınova), Bayramiç, Kızılca Tuzla, Ezine ve Truva bölgesi ile Balıkesir yakınına Mendehorya (Balıklı) bulunuyordu. Beyliğin kısa süre içinde bu kadar hızlı bir şekilde büyümesi, Moğol baskısından kaçıp, kendilerine yeni yurt arayışı içinde olan Türkmenlerin yerleşecekleri güvenli bir bölge olmuştur. Nitekim 1333 tarihinde Balıkesir'e gelen İbn Battutu, şehrin Karesi Bey tarafından tesis edildiğini ve oğlu Demir Han zamanında bölgeye oldukça kalabalık bir nüfus yerleştirdiğini bildirmektedir. Bu dönemde Moğol baskısından kaçıp gelen Türkmenler ile Dobruca'dan Ece Halil komutasında Gelibolu üzerinden gelen San Saltuk Türkmenleri'nin, Karesi'ye yerleşmesiyle bölgenin Türk nüfusu hızla artmıştır. Bölgedeki gücü ve etkisi oldukça zayıflamış olan Bizans, Karesi Beyliği'nin ve diğer Batı Anadolu beyliklerinin kendi aleyhine ilerleyişine karşı 1302 yılında harekete geçerek Anadolu'ya, ücretli Alan kuvvetleriyle destekli bir Bizans ordusu gönderdi. Manisa'ya kadar ilerleyen bu birlik, Türk kuvvetleri tarafından ablukaya alındı. Bizans ve Alan askerlerinin anlaşmazlığı sonucu bir sonuç alınmadan ordu dağıldı. Bizans imparatoru, Türk Beylikleri'nin yayılmasına karşı bu sefer, Sicilya'dan paralı Katalan askerlerini getirtti. Katalanlar, Erdek'te karaya çıkmışlar ve buradaki Karesi ordusunun direnişini kırarak Alaşehir'e kadar ilerlediler. Fakat bir süre sonra Bizanslılarda Katanlanlar'ın arası açılmıştır. İmparator Katalan liderini öldürtünce, Katalanlar Bizans'a saldırdılar. Bizans İmparatorluğu'nun başarısız iki teşebbüsü üzerine bu fırsattan istifade eden Karesi Beyliği, hareketlerini batıya doğru devam ettirerek kısa süre içinde bölgeyi kontrolü altına aldı. Deniz kenarında bulunan önemli bir liman şehri olan Edremit XIV. Yüzyılın ilk yansında Karesi oğullarının eline geçmiştir. 12 Bu tarihten sonra yirmi bine yaklaşmış kara ordusu ve önemli bir deniz gücüyle Ege'de adalara ve Rumeli taraflarına akınlar yapan Karesioğulları, bölgenin tek hakim gücü haline gelmiştir. Bizans topraklarına karşı sürekli yapılan seferler sonucunda, Papanın önderliğinde Venedik, Rodos 12 Turan, 2000, s.50 18

19 şövalyeleri, Papalık, Bizans ve Kıbrıs Krallığı'ndan oluşan Union Haçlı donanması, 1334'de Edremit'e saldırmış ve Yahşi Bey'in Karesi filosunu yenilgiye uğratmış, gemileri tahrip edilmiş ve askerin büyük bir bölümü de öldürülmüştür. Yahşi Bey de bu savaştan sonraki bir tarihte ölmüştür. Haçlıların körfezdeki bu başarısı, Ege'deki Türk yayılmasını geçici bir süre için durdurmuştur. Edremit zaferinden sonra kaçlı donanması güneye doğru ilerleyerek İzmir'i kuşatmış, fakat başarılı alamamıştır. Karesi Beyliği'nin önemli liman şehri Edremit elden çıkmış ve beylik zayıflama sürecine girmiştir. Ancak kısa sürede kendini toplayan Karesi oğulları, 1337 yılında Trakya'ya geçerek buradaki şehirleri yağmalamışlardır. Ancak bir daha eski güçlerine ulaşamamışlardır yılındaki Edremit savaşından sonra Yahşi Bey'in kardeşleri Demir Han ile Dursun Bey arasında bir iktidar mücadelesi başlamıştır. Bu kardeşler arasındaki çatışmaya, Karesi Beyliği'nin kuzey ve kuzey-doğudan komşusu olan Osmanlı Beyliği müdahale etmiştir. Bu zamana kadar Osman Gazi, 707/1308'den 717/1317 yılına kadar, Marmara kalesini, Kestel, Lefke, Akçahisar, Merhas, Tekfur Pınarı, Koçhisar, Oynaş, Atranos, Leblusihisar (Leblebüci), Konurapa, Akyazı, Yalak-Abâd, Mudurnu, Erma'a, Samandriya, Karamürsel ve bu şehirlerarasındaki bütün kale, kasaba ve köyleri fethetmiş idi. Böylece Osmanlı Beyliği sınırları batıda Karesi Beyliği ile hudut olmuştur. Karesi Bey'in vefatından sonra, oğullarından Demirhan Bey Balıkesir merkezli bölgeyi, diğer oğlu Yahşi Bey ise Bergama merkezli bölgeyi idare etmeye başlamıştır. Yahşi Bey'in ölümünden sonra, Karesi Beyliği'nde bir idarî boşluk yaşanmış, Demirhan Bey'in idaresinden memnun olmayanlar, başta Yahşi Bey'in veziri Hacı İl Bey olmak üzere Orhan Bey'in yanında bulunan Karesi Bey'in üçüncü oğlu Dursun Bey'i, beyliğin idaresini devralmaya davet etmişlerdir. 13 Karesi Beyliğindeki iktidar mücadelesini fırsat bilen Osmanlılar, Karesi arazisini de kısa süre içinde sınırları içine almışlardır. Karesi Beyliği içinde Bergama ve civarının hakimi Yahşi Bey'in ölümü üzerine, Karesi halkı ve ümerası Osmanlıların yanında bulunan Dursun Bey'e başvurarak Demirhan'ın yönetiminden şikayetçi olduklarını bildirip, idareyi onun almasını isterler. Dursun Bey de bu teklifi kabul ederek, durumu Orhan Bey'e anlatıp yardım istemiştir. Dursun Bey, bu yardıma karşılık olarak Osmanlılara beyliğin merkezi Balıkesir, Aydıncık, Bergama, Edremit ve diğer bazı yerleri terk edeceğini, kendisinin ise Kızılca-Tuzla, Bayramiç ve Trova taraftarıyla iktifa edeceğini söyleyerek anlaşmışlardır. Orhan Bey, yanına Dursun Bey'i de alarak Balıkesir üzerine hareket etmiştir. Bu hareket sonucu Demirhan, Balıkesir'den Bergama'ya giderek kalede savunmaya çekilmiştir. Orhan Bey, Dursun Beyi ve Hacı İl Bey'i kaleye göndermiş, fakat bu esnada kaleden atılan bir ok Dursun'u öldürmüştür. Bundan çok müteessir olan Orhan Bey, bütün Karesi ilini H.735/ M 'de fethederek Demirhan Bey'i esir almış ve iki yıl yaşayıp sonra vebadan öleceği Bursa'ya yollamıştır. Böylece, Karesi Beyliği'nin hemen hemen tamamının sulh yoluyla Osmanlı Beyliği topraklarına katılmıştır. Fakat bu sıralarda Çanakkale kesiminde sahildeki Biga'nın henüz Bizans elinde bulunuyordu tarihinde I. Murat zamanında Çanakkale ve Edremit körfezine kadar olan Truva ve diğer yerler de alınmak suretiyle Karesi Beyliği'nin ilhakı tamamlanmıştır. Karesi Beyliği'ni bu suretle ele geçiren Orhan Bey, bu bölgeyi oğlu Süleyman Paşa'ya iktâ olarak vermiştir 14. Ayrıca eski Karesi ümerasından Hacı İlBey'i de ona vezir tayin etmiştir. Her biri devlet işlerinde ve savaşta otorite olan Emir Evrenos Bey, Kadı (Gazi) Fazıl, Ece Bey ve diğer Karesi ileri gelenlerini de Süleyman Paşa'nın yanında bırakmıştır. Karesi Beyliği'nin Osmanlılar tarafından ele geçirilmesi, büyük bir önem arz etmektedir. Çünkü Osmanlılar Karesi ilini fethetmekle hem sınırlarını genişletmişler, hem de sayısı yaklaşık yirmi bin olan Karesi askerlerini güçlerine katmışlardır. Osmanlı Beyliği'nin Rumeli fetihleri için çok önemli olan deniz kuvvetlerine, denizcilik bilgisine sahip ve bu alanda birikimi olan değerli 13 Öden, s.45, Uzunçarşılı, s Müneccimbaşı, ( ), s.116,129 19

20 komutanları da bünyesine katmıştır. Osmanlı Devleti'nin Rumeli'nin fethinden sonra hızlı bir büyüme süreci içine girdiği bilinmektedir. 15 Henüz kuruluş döneminde bulunan Osmanlı Devleti, Karesi Beyliği nin katılımıyla oldukça güçlendi. Ayrıca Karesi nin ileri gelen kumandanlarından Evrenos Bey, Hacı İlbey, Ece Halil ve Gazi Fazıl Beylerle büyük bir askeri destek kazandı. Nitekim bu beyler, Osmanlı askerî akınlarının başarılı olmasında önemli rol oynamışlardır. Özellikle Karesi Beyliğinden intikal eden güçlü donanma ile Osmanlı ordusu, Rumeli taraflarına kesin zaferlerle sonuçlanan seferler yaptı. Böylece Osmanlılar; kendi rızalarıyla bu beyliğe iltihak eden halkla büyük bir Türk kitlesi, değerli komutanlarla da askeri güç ve iyi bir donanma kazanmış oldu. Orhan Gazi Karesi yi, merkeze bağlı bir sancak haline getirip, adını da değiştirmeden Karesi Sancağı yaptı. Sancağın merkezi olan Balıkesir'i, oğlu Şehzâde Süleyman ı sancak beyi olarak tayin etti. Böylece Karesi, aynı zamanda bir Şehzâde Sancağı oldu. Yıldırım Beyazid in 1402 de Timur a Ankara da yenilmesinden sonra Balıkesir ve civarı da Timur ordusunun yağmasına maruz kalmıştır. Duraklayan Osmanlı Devleti topraklarında beylikler kurulmaya ve kardeşler de aralarında taht kavgalarına başlamıştır. Bu durum Timur un Anadolu dan çekilmesine ve Çelebi Mehmed in Osmanlı Devleti ni tekrar toparlamasına kadar sürmüştür. Tekrar eski dirlik ve düzenine kavuşan ülke; ilerleme ve yükselme dönemlerinde zaman zaman meydana gelen kıtlık (1502), çekirge salgını, (1525), medrese talebeleri (suhte) isyanı (1572) ve diğer isyanlar gibi bir takım olumsuz olaylara sahne olmuş, Balıkesir ve civarı da bu hadiselerden etkilenmiştir. XVII yy. sonlarında meydana gelen göç hareketlerinde Balıkesir yöresine çok sayıda Yörük, Türkmen ve Çepni gibi muhtelif Türk boyları gelip yerleşmiştir. İleriki yıllarda da devam eden göç problemini kökünden halletmek isteyen devlet, XIX. yy.da planlı bir iskân politikası takip ederek göçebe halde yaşayan pek çok aşiret ve topluluğu uygun yerlere yerleştirerek onların yerleşik düzene geçmelerini sağlamış oldu. Osmanlı Devleti idaresi altındaki Karesi; devletin kuruluş ve yükseliş dönemlerinin sevinç ve refahını yaşamış; duraklama ve gerileme dönemlerinin de üzüntü ve sıkıntılarına ortak olmuştur. Böylece gerek ülke genelinde ve gerekse bölgede yaşanan ekonomik, siyasî, askerî, idarî pek çok olaylar neticesinde, Osmanlı Devleti nin son dönemleri sayılabilecek 1800 lü yılların sonlarına gelinmişti. Osmanlı Devleti nin aldığı dış borçları ödeyemeyerek mali iflas yaşaması sonucu alacaklarının tehlikeye düşmesinden korkan Avrupa Devletleri, 1880 de Duyûn-ı Umûmiye (Genel borçlar) idaresini kurdurdular. Duyûn-i Umûmiye şubeleri ile devlet gelirlerinin bir kısmını doğrudan topladılar. Memleketin her yerinde olduğu gibi, Balıkesir, Ayvalık ve Bandırma gibi bölgenin yüksek gelirli yerlerinde de yıllarca faaliyet göstermişlerdir. Balıkesir, Osmanlı Devletinin 93 harbi diye anılan yılındaki Osmanlı-Rus Savaşı ve yıllarında Balkan Harbi nde yenilmesi sonucu Balkanlardan çok sayıda göç almıştır. Rus ve Bulgarların katliamından kaçabilen pek çok insan Balıkesir ve civarına gelmiş ve yerleşmişlerdir. Ayrıca Rusların eline geçen Kafkasya toprakları ve özellikle Kırım dan da kitleler halinde gelen insanlar bölgenin muhtelif yerlerinde iskân edilmişlerdir yılları arasında cereyan eden I. Dünya Harbine giren Osmanlı Devleti askerlerinin çarpıştığı pek çok cepheden bir tanesi de, bölgedeki Çanakkale Savaşıdır. Bu savaş, ülkenin her tarafında olduğu gibi Balıkesir i de menfi olarak etkilemiştir. I. Dünya Savaşından yenik çıkan ve 15 Hüdaverdi Özsen-Balıkesir in Sosyo-Ekonomik Yapısı-Yüksek Lisans Tezi 20

21 oldukça zayıf düşen Türklerin bu durumunu fırsat bilen Yunanlılar, gözlerini Batı Anadolu topraklarına diktiler. Yunanistan ın buraları işgal etmesini diğer Avrupa devletleri de desteklediler. İtilâf devletlerinin tehditleri altında bulunan ve yeterli askeri, silahı olmayan, devletin de aciz kaldığını gören Türk halkı, müdafaa cemiyetleri kurmaya başladılar. 15 Mayıs 1919 da İzmir e giren Yunanlılar işgallerini Anadolu nun içlerine doğru yaymaya başladılar. Balıkesir bölgesinde ilk defa 29 Mayıs ta Ayvalık işgal edildi. Yunanlılara karşı ilk silahlı mücadele Ayvalık ta gerçekleşti. Bu arada Balıkesir de 18 Mayıs ta Vehbi (Bolak) Bey in başkanlığında Redd-i İlhak heyeti oluşturuldu. Alaca Mescid de oluşturulan 41 kişilik bu heyet hemen faaliyetlere başladı Temmuz 1919 ve Eylül 1919 tarihlerinde yapılan I. ve II. Balıkesir Kongreleri neticesinde her bölgede Kuva-yi Milliye teşkilatları kuruldu. Milli Mücadele için İstanbul dan Balıkesir e gelen Yüzbaşı Kemal hemen askeri birlikler oluşturmaya başladı. Bu birlikler işgali önlemek için yer yer Yunanlılarla çarpışmaktaydı. Soma ve Akhisar cephesi bunların en önemlisiydi. Fakat yeterli asker ve silahı bulunmayan Milli kuvvetler; hem sayıca çok hem de teçhizat olarak güçlü Yunan karşısında ancak bir yıl dayanabildiler. Soma- Akhisar cephesinin dağılmasıyla, 22 Haziran 1920 den itibaren Yunan işgali içerilere doğru yayılmaya başladı. Halka da çok eziyet eden Yunanlıların en büyük yardımcıları, daha önceden buralarda yaşayan yerli Rumlardı. Yıllarca beraber yaşayan bu insanlar, şartlar değişince daha önceden kendilerinden hiç bir kötülük görmedikleri Türklere ihanet etmekteydiler. Kazaları işgal eden Yunanlıları, Kuva-yi Milliye güçleri hiç bir zaman rahat bırakmamış, direniş ve baskınlarla onları yıldırmışlardı. Bu arada Anadolu da Türk halkını Yunanlılar a karşı direnmeye çağıran ve düzenli bir ordu kurmaya çalışan Mustafa Kemal e Balıkesir liler destek vermişler ve işbirliği içerisinde olmuşlardır. Türk Milli Mücadelesi açısından bu şehrin çok ayrı ve özel bir yeri bulunmaktadır. Sakarya zaferiyle Anadolu topraklarının sahibi olduğunu bir defa daha ispatlayan Türkler, 9 Eylül 1922 de İzmir de Yunanlılar ın denize dökülmesiyle Kurtuluş Savaşından başarıyla çıkabilmiştir. Eylül ayının ilk haftasındaki 3-4 gün içinde bütün Balıkesir ve kazaları kurtulmuştur. Bu arada Osmanlı Devleti de yerini Türkiye Cumhuriyeti Devletine bırakarak tarih sahnesinden çekilmiştir. Osmanlı Devletinin klasik döneminde eyalet sistemi uygulanmaktaydı. İmparatorluk, idari teşkilatın en büyük parçası olan eyâletlere, eyâletler sancaklara, sancaklar kazalara, kazalar da nahiyelere, köylere bölünmüşlerdi. İdari teşkilatlanmasında Karesi; merkezi Kütahya olan Anadolu Eyaletinin bir sancağı durumundaydı. Karesi Sancağı da merkez kaza Balıkesir olmak üzere kazalara ayrılmış ayrılmıştı; Bigadiç, Sındırgı, Baş Gelenbe (Gelenbe), Kemer Edremid (Burhaniye), Edremid, Ayazmend (Altınova), Kozak, İvrindi, Manyas, Fırt ma a Şamlı (Susurluk) ve 1786 da dâhil edilen Ayvalık yılına kadar Anadolu Eyaletine bağlı olan Karesi Sancağı, bu yıllarda Hüdavendigâr ve Kocaeli Eyaleti adıyla kurulan eyalete bağlandı ve mütesellim ler tarafından idare edilmeye başlandı. Karesi Sancağı 1841 de yeni teşkil edilen Hüdavendigâr Eyaletine bağlandı. Karesi ile beraber Erdek Livası ve Ayvalık Liva haline getirildi yılına kadar Karesi Livası Mutasarrıflıkla idâre edilmekte olup doğrudan merkeze bağlı liva idi. Erdek ve Ayvalık livaları ise Kaymakamlıkla yönetilmekte olup bağımsız liva değillerdi yılında bir ara Hüdavendigâr dan ayrılan Karesi, Aydın dan ayrılan Mağnisa (Manisa) ile merkez Mağnisa olmak üzere birleşerek vilayet olmuşlardır. Ancak bu kısa sürmüştür. Daha sonra Karesi tekrar Hüdavendigâr a bağlandı. Bu dönemde Karesi Livasına bağlı olan kaza sayısı önceleri 17 iken, daha sonra 22 ye kadar yükselmiştir. Erdek Livasının başta 4 olan kaza sayısı müteakip yıllarda 8 olmuştur. En az kazaya sahip olan Ayvalık Livasının sadece iki kazası vardı yılında çıkarılan Teşkil-i Vilâyet Nizamnâmesi ile idari teşkilatta yeni bir yapılanmaya gidildi ve bunun sonucunda Karesi sancağının kaza sayısı azaldı. Karesi Sancağı nın daha önce 22 kazası olan kaza sayısı bu dönemde 8 e düştü. Önceden kaza olan diğer on beş kaza, bu dönemde nahiye olarak yapılandırıldılar. 21

22 Karesi, 1881 de yapılan yeni bir düzenlemeyle Hüdavendigâr Vilâyetinden ayrılarak vilayet oldu ve bir vali tarafından idare edilmeye başlandı. Biga nın da ilavesiyle toprakları genişletilen Karesi Vilayetinin iki Sancağı bulunuyordu: birincisi, 7 kazaya bölünmüş olan Karesi Sancağı; ikincisi, 4 kazası olan Biga Sancağı. Yedi yıl kadar vilayet olan Karesi; 1888 de tekrar Hüdavendigâr vilayetine bağlı bir sancak haline getirildi da herhangi bir yere de bağlı olmayan müstakil bir livadır. Osmanlı Devleti nin sonuna kadar bu şekilde devam etmiş olan Karesi, Türkiye Cumhuriyetinin kurulmasıyla Balıkesir vilayeti yapılmıştır. Müstakil Liva olan Karesi bu dönemde merkez kaza olan Balıkesir ile birlikte dokuz kazaya sahiptir TAŞINMAZ KÜLTÜR ve TABİAT VARLIKLARI Balıkesir iline ait doğal, tarihi ve kültürel zenginlikler; ilgili yasalar ile koruma altına alınmış ve statülendirilmiştir. Aşağıdaki tabloda Balıkesir ilinin sit alanları ve kültür ve tabiat varlıklarının sayı ve oranları verilmiştir. Tablo incelendiğinde arkeolojik sit alanlarının oranının diğer sit türlerine oranla yüksek olduğu gözlemlenmektedir. Yapı bazında tarihi değerlerin en çok sivil mimarlık örneği yapılar olduğu gözlemlenmektedir. Bölge sit alanları ve taşınmaz kültür varlıkları açısından zengin bir yapıya sahiptir. Tablo 3.2: Balıkesir İli Sit Alanları Ve Kültür Tabiat Varlıklarının Sayılara Göre Dağılımı TESCİL EDİLMİŞ SAYI ORAN % TAŞINMAZ KÜLTÜR VE TABİAT VARLIKLARI İLE SİT ALANLARI-2011 Arkeolojik Sit Alanı Kentsel Sit Alanı Doğal Sit Alanı Tarihi Sit Alanı - 0 Arkeolojik ve Doğal Sit Tarihi ve Doğal Sit Tarihi+Doğal+Arkeolojik Sit Tarihi ve Kentsel Sit Sivil Mimarlık Örneği Dinsel Yapılar Kültürel Yapılar İdari Yapılar ( 22

23 Askeri Yapılar Endüstri ve Ticari Yapılar Mezarlıklar Şehitlikler Anıt ve Abideler Doğal Varlıklar Kalıntılar Korumaya Alınan Sokaklar TOPLAM Kaynak: ÇANAKKALE TARİHSEL GELİŞİM Troie, Troia ve Troade isimleri ile de bilinmektedir. Antik Çağ da Çanakkale Boğazı, kaynağını mitolojik öğelerden Bölgenin bilinen en eski halkı, Besiktepe ve Kumtepe yerleşmelerinden bilinen Kalkolitik Dönem yerli halkıdır. Buralarda yerleşiminin günümüzden yıl geriye gitmektedir. İ.Ö tarihleri arasında burada bir köy yerleşimi olduğu anlaşılmaktadır. Bunu M.Ö Yılları arasında kurulduğu tahmin edilen Dardanos izlemektedir. Kumtepe, Beşiktepe ve Dardanos tan sonra MÖ li yıllardan MÖ lere kadar herhangi bir dış etki altında kalmadan yasayan İlion (Troya-Truva) halkı izler. Bu yerli halklar Pelesg, Leleg ve Karia lılar (Karlar) gibi farklı kabilelerden oluşmaktaydı. Homeros tan başlayarak pek çok eski çağ yazar ve tarihçisi bu kavimleri Yunan öncesi Ege dünyası toplulukları olarak kabul etmişlerdir. Özellikle Lelegler Troia bölgesinde çoğunluğu oluşturmaktaydılar. Bunların bir kısmı gezici halk olup bir kısmı ise bağımsız sabit kentler oluşturmuşlardır. Bundan sonra bölgeye Truva Savaşları ile Akalar ( Eski Yunanlılar) geldiler. Yunanistan dan Çanakkale kıyılarına dogru yapılan ilk göçler ve istilalar MÖ. 14. yüzyıla kadar uzanır. Bu tarihlerde Yunanistan da hâkimiyeti sağlayan Akalar bölgeye doğru akınlar düzenlemiş ve Homeros un İlyada adlı destanına konu olan Truva işgalini gerçekleştirmişlerdir. Truva Savaşı, Aka ların bu bölgeye verdikleri önemin bir belirtecidir. Homeros, Yunanistan da egemenliğini sürdüren Sparta Kralı Menelaos un güzel karısı Helena nın Truva Kıralı Priamosimzalanara un oğlu Prens Paris tarafından kaçırılışını savaş nedeni olarak bildirmekle birlikte, gerçek nedeninin Aka ların Çanakkale Boğazı yöresine yerleşme istekleri oldukları açıktır. Birleşik Aka Ordusunun, Çanakkale güneyindeki İlion (Truva) önlerinde 10 yıl çarpışması sonucunda ele geçirilen kent yakılıp yıkılmış ve yeni Aka yerleşmesi kurulmuştur. Böylece Çanakkale yöresi Yunan topluluklarının yeni yerleşme alanlarından olmuştur. M.Ö. 13.yüzyılın sonlarından M.Ö li yıllarına değin Yunanistan İllyrialıların göçlerine sahne oldu ve göçler sonucunda Yunanistan daki Aka uygarlığı yıkıldı. Yerine gelen halk Aioller, İonlar ve Dorlar olmak üzere üç topluluğa ayrılıyorlardı. Yunanistan ın yeni sahibi olan bu kavimler, daha sonraları M.Ö. 8. yüzyıldan itibaren tüm batı Anadolu kıyılarını, bu arada Biga Yarımadasını da 23

24 istila etmeye başladılar. Kıyı kesimlerde koloniler kuruldu. Bunlar Assos, Lamponia, Sigeon, Neandria, Abydos, Lampsakos vb. kentlerdi. M.Ö. 514 yılından itibaren Pers İmparatoru Darius İstanbul Boğazından Trakya ya geçtikten sonra Trakya ve Makedonya Pers egemenliğine girmiş ve Pers üstünlüğü Çanakkale Bölgesinde de etkinliğini göstermiştir. Yerli kentler Perslere karşı ortak olarak savaşmaya başlamış ve uzun yıllar sonra M.Ö. 386 yılında bir barış antlaşması imzalanarak Perslere tamamen teslim olmuşlardır. Daha sonra M.Ö. 334 yılında Makedonya Kıralı Büyük İskender, Perslere karşı bir hareket başlattı ve Çanakkale Boğazını geçip Biga Yarımadasına gelerek Truva Kentine uğradıktan sonra Karabiga yakınında ünlü Ganikos Meydan savaşında Pers ordusunu bozguna uğratarak Bölgedeki Pers egemenliğine son verdi. İskender geçtiği kentlerde yüksek rütbeli subaylarını Perslerde olduğu gibi Satrap unvanıyla Vali olarak bırakıyordu. Büyük İskender M.Ö. 323 yılında ani olarak ölmesiyle, satraplar iktidar kavgalarına başlamış, bundan yararlanan ve Yukarı Balkanlarda ekonomik zorluklar içinde kalmış olan Galatlar M.Ö. 280 yılında Çanakkale yi geçerek Biga yarımadasında egemen olmuşlardır. Aynı dönemde Helenizm tarihinin üç önemli krallığından olan Bergama Krallığı da kurulmuştur. Daha sonra M.Ö. 196 yılında Selökid Kıralı III. Antiokos Gelibolu Yarımadası ile Biga Yarımadasının bir kısmını ele geçirmiş, daha sonra Roma ordusu gelerek bölgedeki Selökid egemenliğine son vermiş ve Biga Yarımadası, Bergama Krallığı egemenliği altına girmiştir. Daha sonra bölgede Roma egemenliği, bunu takiben çok uzun yıllar Bizans egemenliği hüküm sürmüştür. Çanakkale yöresinde görülen ilk Müslüman Türkler Selçuklulardır. Emir Muhammed komutasındaki bir ordu 1160 yılında Biga Yarımadasını Bizans İmparatorluğu nun elinden almıştır. Yöre bir süre Selçuklu hâkimiyetinde kaldıktan sonra beylikler döneminde, karesi Beyliği egemenliği altına girmiş, nihayet M.S yılında Osmanlı devleti başındaki Orhan gazi bölgeyi ele geçirmiş ve o tarihten itibaren özellikle İmroz, Bozcada ve Çanakkale Boğazı yöreleri Osmanlılarla diğer düşman ülkeler arasında gerek denizde gerekse karada uzun kanlı savaşlara sahne olmuştur. Biga Yarımadası nda, Çanakkale Boğazı nın doğu kıyısındaki Sarıçay deltası üzerinde kurulmuş olan Çanakkale kentinde ilk yerleşme, bugün de varlığını koruyan Çimenlik Kalesi (1463) çevresinde oluşturulmuştur. İlk olarak kale çevresinde Çay Mahallesi ve bunun yakınında askeri ve idari kısmın oturduğu Türk Mahallesi, 1600 lü yıllarda Saat Kulesi Meydanı çevresinde Rum Mahallesi,1650 lerde Ermeni Mahallesi ve 1700 lü yılların sonu ile 1800 lü yılların başında ise, bugün İsmetpaşa Mahallesi nde yer alan Havra civarında, Yahudi Mahallesi kurulmuştur lü yılların ikinci yarısında ve Kırım savaşından sonra kente gelen bir grup Tatar ın Sarıçay ın güneyine yerleştiği bilinmektedir. 18 Bu dönemde 20 kadar ticari ateşe Çimenlik Kalesi nin kuzeyinde kordon boyunca yerleşmiştir. Rum Mahallesinin, doğudan Türk Mahallesi, kuzeyden de Müslüman mezarlığı nedeniyle genişleyememesi, kentin kuzeydoğusunda yeni bir Rum Mahallesi kurulmasına neden olmuştur. Çanakkale nin stratejik konumundan dolayı I. Dünya Savaşı sırasında askeri yığınak alanı haline gelmesi sonucunda, gayrimüslimlerin ve Avrupa ülkelerinin ticari ataşelerinin kentten ayrıldığı görülmüştür. Aynı şekilde nüfus mübadeleleri de Çanakkale kentinin kimliğinin değişmesinde önemli bir rol oynamıştır. Cumhuriyetin ilanıyla birlikte il olan ve toparlanmaya çalışan kent tekrar savaş sürecine girmiş, 1930 lu ve 1940 lı yıllarda tamamen askeri amaçlı kullanılmıştır. Türkiye de kentleşme 20.yy ın ikinci yarısından sonra hız kazanmıştır. Ancak Çanakkale kentinde sanayileşmenin az olması ve iş imkânlarının sınırlı olması nedeniyle, büyük kentlere doğru göç olmuş ve nüfus artışı ülke geneline göre daha yavaş gerçekleşmiştir. 17 ÇEYAP, 1997:22 18 ÇEYAP, 1997:22 24

25 TAŞINMAZ KÜLTÜR ve TABİAT VARLIKLARI Çanakkale iline ait doğal, tarihi ve kültürel zenginlikler; ilgili yasalar ile koruma altına alınmış ve statülendirilmiştir. Aşağıdaki tabloda Çanakkale ilinin sit alanları ve kültür ve tabiat varlıklarının sayı ve oranları verilmiştir. Tablo incelendiğinde arkeolojik sit alanlarının oranının diğer sit türlerine oranla yüksek olduğu gözlemlenmektedir. Yapı bazında tarihi değerlerin en çok sivil mimarlık örneği yapılar olduğu gözlemlenmektedir. Bölge sit alanları ve taşınmaz kültür varlıkları açısından zengin bir yapıya sahiptir. Tablo 3.3: Çanakkale İli Sit Alanları Ve Kültür Tabiat Varlıklarının Sayılara Göre Dağılımı TESCİL EDİLMİŞ SAYI ORAN % TAŞINMAZ KÜLTÜR VE TABİAT VARLIKLARI İLE SİT ALANLARI-2011 Arkeolojik Sit Alanı Kentsel Sit Alanı Doğal Sit Alanı Tarihi Sit Alanı Arkeolojik ve Doğal Sit Tarihi ve Doğal Sit Tarihi+Doğal+Arkeolojik Sit Arkeolojik ve Kentsel Sit Kentsel Arkeolojik Sit Alanı Sivil Mimarlık Örneği ,06 Dinsel Yapılar Kültürel Yapılar İdari Yapılar Askeri Yapılar Endüstriyel ve Ticari Yapılar Mezarlıklar Şehitlikler Anıt ve Abideler

26 Doğal Varlıklar Kalıntılar Korumaya Alınan Sokaklar TOPLAM Kaynak: 4. GENEL PEYZAJ ÖĞELERİ 4.1. DOĞAL PEYZAJ ÖĞELERİ PLANLAMA BÖLGESİ Estetik ya da görsel etki; genel olarak manzara kalitesi, fark edilebilir kalite, doğal kalite, görsel kalite gibi kavramlar ile ifade edilebilmektedir. İnsanların son zamanlarda açık havada dinlenme-eğlenme etkinliklerine yoğun olarak ilgi göstermeleri, estetik bir değerin ortaya çıkmasına neden olmaktadır. Bu değer en etkili olarak görsel kalite ile tanımlanabilmektedir. Görsel kalite, ormanların estetik değerlerinin ölçülmesi ve değerlendirilmesinde kullanılan en önemli araçlardan birisidir. 19 Planlama Bölgesi, genel arazi formu, toprak yapısı, hidrolojik özellikler, arazi örtüsü ve kültürel öğeler açısından değerlendirildiğinde, peyzaj karakterleri birbirinden farklı 6 sınıf peyzaj tipi tespit edilmiştir. Planlama Bölgesindeki bu 6 sınıf peyzajın kombinasyonu bölgenin peyzaj altyapısını oluşturmaktadır. Planlama Bölgesi İçin Ayırt Edilebilir Peyzaj Tipleri ve Tanımlamaları 1-Ormanlar, Çalılıklar ve Ağaçlıklar Ormanlık alanlar; mikro peyzaj ve makro peyzaj olmak üzere aynı anda iki farklı açı ve ölçekten izlenebilmektedir. Mikro peyzaj, orman içinde farklı yerlerden ve açılardan seyredilebilen, yoğun bir çam meşceresi, gölgeli meşe koru ormanı veya bir yamacın görüntüsü gibi manzara ve güzelliklerdir. Makro peyzaj ise, öncelikle büyüklük, topografya, şekil ve alan büyüklüğü gibi arazi yapısıyla ilgili özelliklere bağlıdır. Makro peyzaj birçok seyir noktasından görülebildiğinden, planlama daha dikkatli yapılmalıdır. 20 Ormanlık alanlar; doğal bitki örtüsünün ve yaban hayatının, arazinin jeomorfolojik yapısının, atmosferik olayların bir sentezi olan doğal peyzajın en önemli bölümünü oluşturmaktadır. 21 İnsanlar tarafından müdahale edilmemiş ya da çok az edilmiş, kendi doğal düzenini koruyabilen alanların görünümü olan doğal peyzajın ana elemanlarını ise dağlar, tepeler, vadiler, düzlükler, su yüzeyleri ile arazi ve bitki örtüsü oluşturmaktadır. İklim ve fauna ise doğal peyzajın ayrılmaz parçalarıdır. 22 Planlama Bölgesindeki hem Balıkesir hem de Çanakkale illerinde Orman alanları geniş yer kaplamaktadır. Balıkesir ve Çanakkale illerindeki mevcut orman varlığını daha çok ibreli türler 19 Gül, Abbrott, Anonim, Ilgaz Dağı MilliParkı nın Orman Peyzajı Ve Estetiği Açısından Değerlendirilmesi- Nazan KUTER 26

27 oluşturur. Planlama Bölgesindeki ormanların ibreli ana ağaç türlerini; Kızılçam, Karaçam, Göknar, Bodur ardıç, Adi porsuk oluşturmaktadır. Orman alanlarının çevresinde ve içerisinde yer yer maki toplulukları görülür. Bölgedeki Yapraklı ağaç türlerini ise, başta meşe ve kayın olmak üzere kestane, ıhlamur gibi diğer türler oluşturmaktadır. 2-Islak Alanlar Doğal olarak bulunan Manyas gölü çevresi genellikle yoğun sazlık, ıslak çayırlık alanlar ile çamur düzlüklerden oluşur. Nehir ve göl kıyıları ise, suyun özellikleri ve arazi yapısına bağlı olarak sucul otsu bitkiler, çalılıklar ya da ağaçlıklarla kaplıdır. Manyas Gölü sazlıkları alanı geniş ve büyük bir alanı kapsamakta bu alanlar popülasyon bakımından korunmaya alınacak birçok türe sahiptir. Sahip olduğu flora-fauna deseni açısından peyzaj ögesi olarak önemli bir yere sahip olan ıslak alanlar bölgenin ve bulunduğu alanın doğal karakterisitiklerini yansıtması açısından görsel değeri yüksektir. 3-Dağlık Tepelik Alanlar, Derin Vadiler, Platolar Dağlar kendine has barındırdıkları ekosistem özellikleri ve de sahip oldukları geometrik şekilleri açısından genel peyzaj öğesi olarak değerlendirilir. Planlama Bölgesi, yaklaşık 2000 m ye ulaşan yüksek dağlar ve tepelerden, yüksek ve alçak düzlüklerden, açık ve dar vadilerden oluşan bir topografyaya sahiptir. Bölgenin büyük kısmı aralarında yer yer arızalar bulunan eşik ve sırtlarla birbirinden ayrılmış ve yüksekliği pek fazla olmayan deniz seviyesine yakın olan ovalar bulunur. İklim, havalanma, açıklık, kapalılık, üçüncü boyut ve ekosistem gibi bileşenleri bünyesinde barındıran dağlar; planlama bölgesinin yaşam formlarına habitat görevi yapmakla beraber, sunmuş olduğu görsel kalite ile de bölgeye peyzaj değeri kazandırmaktadır. Dağların aralarında yer alan ovalar, platolar ve denizlere doğru uzanan vadiler ise çevrili olduğu yükselti ile bir bütün oluşturarak görsel kalitenin tamamlanmasını sağlarlar. Planlama bölgesinde deniz ile kara arasında kalan geniş düzlükler kıyı ve deniz ekosistemlerinin geçiş formlarının zengin ürünlerini doğal olarak sunarken, peyzaj değeri taşıyan görselliği, uyumu, ahengi ve karşıtlığı da sunmaktadır. 4-Tarım Arazileri Planlama Bölgesindeki Tarım arazileri, dağlık ve tepelik alanların eteklerinde, düzlük alanlarda, orman örtüsünün antropojen etkilerle kaybolduğu alanlarda yer alır. Bu alanlar daha çok, kırsal yerleşimler, ıslak alanlar ve yol kenarlarında veya çevresinde bulunmaktadır. Ürün deseninin farklılığı ile beraber eğim bileşeni tarımsal alanlarda görsel kaliteyi arttırıcı nitelik taşımaktadır. Elbette tarım alanlarının sahip olduğu floristik çeşitliliğe bağlı faunistik özellikler de manzara özelliğine değer katmaktadır. 5- Yerleşimler (Kentsel ve Kırsal) a) Kentsel Yerleşimler Planlama Bölgesindeki kentsel yerleşimler, vadi tabanında, ovalarda ve geniş düzlük alanlarda yer alır. Balıkesir, kendi adını taşıyan ovaya batıda çevreleyen tepelerin doğu yamaçlarında kurulmuş, bilahare kuzey ve güney istikametlerine genişlemiştir. b) Kırsal Yerleşimler Planlama Bölgesindeki yerleşim alanlarında plansız bir yerleşim deseni gözlenmektedir. Tepelik ve düzlük alanların bir arada bulunduğu, engebeli veya hafif dalgalı bir arazide yerleşmiş kasaba ve köy ölçeğindeki alanlardır. Bu yerleşimler, tarım arazilerine yakın ya da bağlantılı alanlardır. 27

28 6-Koruma Öncelikli Peyzaj (Milli Parklar, Yaşam Alanı Koruma Alanları, Doğal Sit Alanları, ÖBA, ÖKA ve ÖDA lar) Uluslar arası ve Ulusal ölçekte önemli doğal ve kültürel peyzaj değerlerine sahip, doğal ve kültürel miras özelliğindeki alanlardır. Bu alanlar: Kazdağı Milli Parkı, Manyas Kuş Cenneti Milli Parkı, Gelibolu Yarımadası Tarihi Milli Parkı ve Troya Tarihi Milli Parkı Kazdağı Göknarı Tabiatı Koruma Alanı, Ayvalık Adaları Tabiat Parkı dır. Barındırdıkları ekolojik dengeyi fiziksel öğeler ile birleştiren, görsel kombinasyonları ile peyzaj öğesi niteli taşıyan önemli bitki-doğa-koruma alanları bakımından planlama bölgesi oldukça zenginidir BALIKESİR Ormanlar, Çalılıklar ve Ağaçlıklar Ormanlık alanlar; mikro peyzaj ve makro peyzaj olmak üzere aynı anda iki farklı açı ve ölçekten izlenebilmektedir. Mikro peyzaj, orman içinde farklı yerlerden ve açılardan seyredilebilen, yoğun bir çam meşceresi, gölgeli meşe koru ormanı veya bir yamacın görüntüsü gibi manzara ve güzelliklerdir. Makro peyzaj ise, öncelikle büyüklük, topografya, şekil ve alan büyüklüğü gibi arazi yapısıyla ilgili özelliklere bağlıdır. 23 Şekil 4.1: Kazdağı Milli Parkı Orman Peyzajı Kaynak: Makro peyzaj olarak orman alanları Balıkesir ilinde önemli peyzaj öğesidir. Edremit körfezi, Kapıdağ Yarımadası gibi orman sıklığının ve sürekliliğinin olduğu alanlarda, orman peyzajı tanınabilirlik arz etmektedir. Kıyı ile dağ arasında düzlem farklılaşması yükseltinin etkisi ile orman peyzajının okunabilirliğini arttırmaktadır. Üçüncü boyuttaki bu çizgi değişimi denizden dağlara doğru görsel çekicilik oluşturmakla beraber orman peyzajının kümelenmiş yapısı bölgeye kimlik kazandırmaktadır. 23 Abbrott,

29 Edremit Körfezi boyunca kıyıya bakan yamaç ve tepelerde bulunan zeytin ağaçları arka fonda bulunan iğne yapraklı ağaçların oluşturduğu görsel çeşitlilik ile birleşince doku ve renk faklılaşmasına neden olmaktadır. Bu farklılaşma algıda kuvvetlenme hissi uyandırmaktadır. Zengin orman elemanlarının bulunduğu bölgede, görsel seyir kalitesi yüksek olup mevsimsel değişiklikler renklerde ve dokularda farlılaşmalara neden olarak her mevsim ayrı manzara kalitesi sunmaktadır. Şekil 4.2: Edremit Körfezi Zeytin Alanları Kaynak: Balıkesir ilinin doğusunda yer alan ve yükseltinin arttığı alanlarda orman peyzajı kısa aralıklarla çayır, mera ve yayla gibi açık alan peyzajları ile bütünlük sağlamaktadır. Bu durum arazinin jeomorfolojik yapısı ile birleşince orman peyzajının değişken formlar oluşturmasını sağlamaktadır. Bu değişkenlik karma işlevli peyzaj öğelerinin bir bütün halinde okunmasını sağlamaktadır. Dar ve uzun vadiler ile yüksek platoların etrafında bulunan ormanlar vistanın dar olmasını ve kapalılık içermesini sağlamaktadır. Balıkesir ilinin doğusundaki yerleşmelerin yer seçimi ve konumlanmaları da bu bölgelerde orman peyzajını tamamlayan görsel öğelerdir. Topografyadaki çizgi değişimi ve kütle hareketleri renklerin ve dokuların değişmesine neden olmaktadır. Değişen doku ve renkler orman alanlarını yönlendirmesindeki farklılıklar ile birleşince manzara değeri artmaktadır. Balıkesir ilinin batısında bulunan kuzey güney doğrultulu dardan genişe doğru uzanan düzlüklerin etrafında çalı grupları ve ağaç toplulukları bulunmaktadır. Yükseklere doğru ağaç varlığının arttığı bu bölgede çalı grupları düz alanlar ile yüksek alanlar arasında geçiş formu oluşturmakta zeminin sert geçişlerini yumuşatmaktadır. Açık alanlarında bulunduğu bu bölgelerde zeminden başlayan çalı grupları renkleri ve doku faklılıkları ile seyir noktasını eğiminde etkisi ile yükseğe kolayca çekebilmektedir. Yükseklerde bulunan orman alanlarının üçüncü boyuttaki faklılaşması görüntüyü üzerinde toplamakta ve vistanın odağına oturmaktadır. Balıkesir ilinde makro peyzajın içerisinde yer alan mikro peyzaj öğeleri önemli yer tutmaktadır. Özellikle Kazdağı Milli Parkı içerisinde yer alan dağlık alanlar, ıslak alanlar ve açık 29

30 alanların orman peyzajı ile oluşturduğu kombinasyon hakim yeşil görüntünün şekillenmesine neden olarak görsel algıda güçlenme hissi uyandırmaktadır. Alandaki su öğesi ve floristik zemin dokusu orman peyzajının hakim görüntüsünü renk ve çizgi olarak zenginleştirmekte ve orman vurgusunu arttırmaktadır. Şekil 4.3: Kazdağı Milli Parkı Mikro Peyzaj Örneği Islak Alanlar Kaynak: Balıkesir ili Susurluk Havzasında bulunan hidrolojik unsurlar ilin ıslak alanlarının temelini oluşturmaktadır. Havza boyunca uzanan Susurluk Çayı, Kocaçay, Dursunbey Çayı gibi geçtikleri bölgelere can suyu taşıyan ve floranın ve faunanın zenginleşmesini ekosistemin canlılığını arttırmaktadır. Marmara Havzası içerisinde yer alan Gönen Çayı Gönen ovasının şekillenmesi ve ekosistem farklılaşmalarının oluşmasını sağlamaktadır. Şekil 4.4: Gönen Çayı 30

31 Akarsular, geçtiği dağlık alanlarda aşınmalara ve yüzey kırılmalarına neden olarak kütle şekillenmelerinde rol oynamaktadır. Bu aşınım ve şekillenme sert zemin ve karakterli çizgiye su ögesinin yumuk doku özelliğini katarak manzara kalitesi arttırmaktadır. Kaya yüzeyleri üzerinde oluşturduğu yosun ve benzer bitki türleri ile kaya zemine sert geçişi bir kontur çizgisi ile yumuşatmaktadır. Düz ovalardan geçen akarsular Gönen, Balıkesir ve Altınova ovalarına topografyanın sadeliğine kıvrımlı yapısı ile hareketlilik getirtmektedir. Suyun akış hızının düşmesine ve setlerin oluşmasına bağlı oluşan göletlerin etrafında oluşan sazlık ve yeşil alanlar geniş toprak örtüsü üzerinde renk farklılığı oluşturmaktadır. Mevsimsel olarak yağış rejiminin değişmesine bağlı olarak genişleyen ve ya daralar ıslak alanlar bünyesindeki floranın ve faunanın da şekillenmesini ve adaptasyonunu beraberinde getirmiştir. Bu adaptasyon sürecinde peyzaj çeşitlilik artmakta ve kuru zemine fiziksel görsellik değeri katmaktadır. Geniş çayır alanlarının oluşmasına neden olan ıslak alanlar Susurluk Çayı ve Gönen Çayı etrafında çalılık alanların ve bitki guruplarının öbeklenmesine ve doku özellikleri bakımından farklılaşmasını da beraberinde getirmektedir. Derelerin denizlere döküldüğü alanlarda ise bitki yoğunluğu artmaktadır. Delta ağızlarında oluşan birikme ve akarsu kollarındaki çatallanmalar kıyı alanlarının şekillenmesine neden olmaktadır. Zengin kaynaklı sularda büyüyen ve tuzluluk oranına göre adapte olmuş bitki türleri çeşitli kuş, kemirgen ve sulak canlıya ev sahipli yaparak doğadaki olağan tahribatın peyzaj öğeleri ile kırılmasını vistanın bozulmamamsını sağlamaktadır. 31

32 Şekil 4.5: Manyas Kuş Gölü İl genelinde akarsular dışında en önemli ıslak alan peyzajını Manyas Kuş Gölü oluşturmaktadır. Barındırdığı flora ve fauna açısından her yıl binlerce göçmen kuşa ev sahipliği yapan göl, etrafındaki düzlüklere yayılan ıslak alanlarla birlikte değerli bir peyzaj öğesidir. Yapış rejimine göre daralan veya artan ıslak alanlar göl etrafında ağaç gruplarının, sazlık alanların, bitki öbeklerinin ve yosun gruplarının oluşmasına neden olmaktadır. Göl etrafındaki geniş tarım alanlarındaki sadelik ve gizlilik, göl çevresindeki ıslak alan peyzajının vurgulu kimliği ile daha okunabilir hale gelmektedir. Gölde göç mevsiminde yaşanan kuş hareketliliği ve kuşların doğal peyzaj ögeleri ile olan ilişkisi bölgeye hareketli peyzaj karakteri kazandırarak görsel sunum zevkini artırmaktadır. Ayvalık Tabiat Parkının; çıplak toprak yüzeyleri, yer yer çam ormanları, çalı formundaki bitki örtüsü ve bölgenin simgesi haline gelmiş zeytinlikler ile kaplı adalar, tek düze yükseklik olarak algılanan ancak körfezin algılandığı noktalarda denizin oluşturduğu mavi fonda üç boyutlu, her yönde değişebilen özgün görüntülere sahip olması, doğal peyzaj değerlerinin belli başlı öğeleridir. Tabiat Parkı jeolojik yapısı ile biçimlenen arazi yapısının doğada meydana getirdiği biçimler, küçüklü büyüklü adaların hatları, renkleri ve dokularının uygun bir harmoni içinde sıralanışları yörenin peyzaj karakteristiklerini yaratır. Adaların değişken karakteri, doğal peyzajın görsel etkisini artırmaktadır. 24 Dağlık Tepelik Alanlar, Derin Vadiler, Platolar Balıkesir ili genel topoloji olarak yüksek tepe ve dağlardan oluşan engebeli bir yapıya sahiptir. Akarsu aşındırmaları sonucu oluşan kuzey-güzey doğrultulu vadiler bulunmaktadır. Bu vadiler zaman zaman daralarak derinleşmekte bazen de genişleyerek düzlük alanlar oluşturmaktadır. İl genelindeki topografyanın hareketliliği güçlülük ve baskınlık gibi peyzaj unsurlarının bölgede zengin olmasını sağlamaktadır. 24 Ayvalık Adaları Tabiat Parkı UDGP Analtik Raporu 32

33 Balıkesir ilinde yüksek tepe ve dağlık alanlar, Edremit Körfezi civarında ve Dursunbey, Bigadiç, Sındırgı gibi ilçelerin sınırlarında yoğunlaşmaktadır. Engebeli araziler ise Körfez ovaları, Balıkesir Merkez civarı, Gönen kuzeyi ve Bandırma güzeyi dışında kalan alanlarda sıklıkla bulunmaktadır. İl genelindeki dağ peyzajını tamamlayan öğe orman alanlarıdır. Orman alanları bakımından zengin olan Balıkesir ilinde dağlık ve tepelik alanlar orman örtüsü ile kaplıdır. Dağ etekleri yada yüksek düzlüklerde ormanlar yerini çalı veya çayırlara bırakmaktadır. Şekil 4.6: Şahinderesi Kanyonu Kaz Dağı Milli Parkıları Kaynak: Balıkesir ili mitolojik çağlardan beri önemli olan İda ve Madra dağlarına sahiplik yapmaktadır. Kültürel ve tarihi özelliklerinin yanında bu dağlar ve dağları oluşturan tepeler barındırdıkları orman, ıslak alan ve diğer peyzaj öğeleri ile bir bütünlük oluşturmaktadır. Kaz dağında bulunan Şahinderesi Kanyonu barındırdığı kaya oluşumları ve değişik yükselti formları ile ilin önemli dağ peyzaj öğelerinden biridir. Gestalt Teoremine göre; bütün, bütünü oluşturan parçaların toplamından daha fazlasını ifade eder teoremi ile İda ve Madra dağlarının oluşturduğu renk, doku, saydamlık ve form görsel kalitenin yükselmesine neden olmaktadır. 33

34 Şekil 4.7: Balıkesir - Kapıdağ Yarımadası Balıkesir ilinin kuzeyinde yarımadada bulunan Kapıdağ, etrafı denizlerle çevrilidir. Yarımadanın ana karaya bağlantısını sağlayan düzlükten sonra yarım adanın orta kısmı yüksek tepelere sahiptir. Kıyı kesimlerde düzlüklere sahip olan yarımadada, deniz yüzeyinden bir anda yükselen dağ, güçlü görüntüsü ve gösterişli gözükmektedir. Sınırlardaki daralmalar ve üzerindeki sık orman dokusu dağ kütlesinin sert formunu hissettirmektedir. Kıyı ve deniz vistası açısından önemli bir manzaraya sahip olan Kapıdağ, bölgenin önemli peyzaj öğelerindendir. Şekil 4.8: Balıkesir - Madra dağı 34

35 Balıkesir ilinde dağ peyzajının diğer bir boyutu da Gömeç beldesinde bulunan Atatürk Kayalıklarıdır. Barındırdığı formun ışık, renk yardımı ile Atatürk siluetine benzemesi seyir zevkini arttırmaktadır. Şekil 4.9: Balıkesir-Gömeç Beldesi Atatürk Kayalıkları Tarım Arazileri Kaynak: Balıkesir ilinde geniş ovalar Gönen ilçesinden doğuya doğru Manyas ilçesinden geçerek güneye doğru devam ederek Susurluk ilçesinden koridor şeklinde devam eder ve dağlık alanlara doğru saplanır. Güneye doğru dağlık alanlardan sonra Merkez ilçe etrafında Balıkesir Ovası geniş yer kaplar. Etrafı dağ alanları ile çevrili olan Balıkesir ovaları tarımsal faaliyetlerinin etkisi ile şekil, form, doku ve renk olarak mevsimsel ve dönemsel olarak farklaşmaktadır. Yapılan tarımın cinsi, sulama olanakları, arazi formu gibi etmenler tarım peyzajının görselliğini etkilemektedir. Geniş düzlemde dağlık alana kadar uzanan hafif kıvrımlı arazilerde renklerin tonlaması görsel zenginlik sunmaktadır. Gönen Ovasındaki hafif engebeli yapı ve ağaç grupları dağlara doğru çizgi bütünlüğünü sağlamaktadır. 35

36 Şekil 4.10: Gönen Ovası Kaynak: Tarlaların sürülü biçimine göre algıyı yönlendiren tarım arazileri; büyüme, olgunlaşama ve hasat dönemlerinde peyzajda değişkenlik oluşturmaktadır. Durağan olmayan bitki evrimleşmesi ve girinti çıkıntılar, ölçek farklılıkları tarım alanlarının görsel kalitesini arttırmaktadır. Şekil 4.11: Balıkesir Ovası Kaynak: 36

37 ÇANAKKALE Ormanlar, Çalılıklar ve Ağaçlıklar Esas unsurunu birbirini etkileyecek kapalılık ve sıklıktaki boylu ağaçların oluşturduğu, iklim, toprak ve diğer yaşam koşulları açısından farklı ve kendine özgü koşulların meydana geldiği bir ortam olarak tanımlanan orman ekosistemi içinde ağaçlar, otsu bitkiler, ölü örtü, humus, toprak, taş, ana kaya, hava, su, ışık, mikro organizmalar, mantarlar, böcekler ve diğer tüm makro canlılar bulunmaktadır. Ormanlık alanlar; doğal bitki örtüsünün ve yaban hayatının, arazinin jeomorfolojik yapısının, atmosferik olayların bir sentezi olan doğal peyzajın en önemli bölümünü oluşturmaktadır. 25 Çanakkale ilinde ormanlık alanlar kuzey güzey doğrultusundan kıyıya paralel uzanmaktadır. İlin güneyinde bulunan Balıkesir ili ile sınırını belirleyen Kaz Dağı Milli Parkı orman varlığı açısından çok zengindir. Kaz Dağı Milli Parkı sınırından Yenice ilçesine kadar devam eden ormanlık alanlar kuzeyde Biga ilçesine kadar uzanmaktadır. Çanakkale boğazının her iki yakasında da kıyı alanlarından sonra orman alanları bulunmaktadır. İl sınırlarına bulunan Kaz Dağı orman peyzajını oluşturan makro ve mikro öğelerin zengin kombinasyonlarının bulunduğu bir bölgedir. Milli Parkın Bayramiç ve Yenice ilçelerine bakan kısımlarında iğne yapraklı ağaçlar sık şekilde bulunmaktadır. Derin vadi ve geniş düzlüklere doğru devam eden orman alanları topografyanın da etkisi ile algıda farklılık oluşturmaktadır. İğne yapraklı ağaç dokularının sıklığı ile oluşan bütün dağ eteklerinde yerini açık alan ve çalı formlarına bırakmaktadır. Bu durum vistada dalgalanma ve değişkenlik oluşturmaktadır. İlin önemli orman alanlarından bir diğeri de Gelibolu Tarihi Milli Parkı dır. Milli Parkta kızılçam ve maki ağırlıklı olmak üzere diğer yapraklı türler ve çalı grupları bulunmaktadır. Yarımadayı enine bölen vadiler küçük tarım arazilerini oluşturmaktadır. Bölgedeki engebeli alanlar da çalı formları bulunmakta yükseklere doğru kızılçam ormanları mevcuttur. Milli parkın özel koruma statüleri ve yerleşmelerdeki imar faaliyetlerinin azlığı Gelibolu Tarihi Milli Parkı nın orman peyzajının bütünlük arz etmesini sağlamıştır. Derin vadi tabanlarından engebelerle dağlara çıkan çalı formları yükseklerde ağaç grupları ile birleşerek desen oluşturmaktadır. Bu desenin farkındalığını ve çizgi değerini arttıran öğe açıklıktır. Orman alanlarındaki açıklıklar zeminde bulunan çayır ve bitki grupları ile farklı algı oluşturmakta ve milli parkın orman peyzajına değer katmaktadır. 25 Ilgaz Dağı Milli Parkı nın Orman Peyzaj ve Estetiği Açsından Değerlendirilmesi Nazan KUTER 37

38 Şekil 4.12: Gelibolu Tarihi Milli Parkı Kaynak: Barındırdığı kültürel peyzaj öğeleri nedeni ile de mikro ölçekte peyzaj değeri taşıyan milli park her mevsim zengin manzaraya sahiptir. İldeki diğer bir park olan Troya Milli Parkında ise orman varlığı fazla olmamasına rağmen milli parkın etrafında buluna ağaç grupları tarım peyzajı ve denizin varlığı ile zengin vista özelliği taşımaktadır. Geniş bir düzlükte bulunan Troya Milli Parkı açık sade görselliğini ağaç grupları ile hareketlendirmektedir. Bu özelliği nedeni ile kültürel peyzajın tamamlayıcısı olmaktadır. Şekil 4.13: Çanakkale Kıyı Kesimi Kaynak: Çanakkale Boğazı ve Biga Yarımadası güneyinde kıyı alanlarda gözlemlenen çalı formları zeytinliklerle birleşerek doku farlılaşması olmaktadır. Kıyı alanlarının batı yakasında geniş alanlara 38

39 yayılan düzlüklerdeki bitki grupları, çalı grupları ve zeytinlikler ile zengin renk farlılaşmasına ve doku farklılaşmasına neden olarak görsel algının derinliğini arttırmaktadır. Peyzaj karakteristiğinde parçacı büyüme modeli olarak bir bütün oluşturan bu orman peyzajı kontur çizgisi niteliği ile kıyı alanlarına baskın bir görsel vurgu çekmektedir. Islak Alanlar Çanakkale ili yer altı ve yer üstü su kaynaklarının düzenli rejime sahip olmadığı bir ildir. İldeki önemli akarsular Kavak Çayı, Sarıçay, Biga Çayı, Karamenderes Çayı dır. Bunun dışında il genelinde yağış rejimine göre oluşan irili ufaklı akarsular bulunmaktadır. İlde doğal göl bulunmazken Gökçeada ilçesinde Tuz Gölü bulunmaktadır. Çanakkale ilinde Karamenderes Çayı Kaz Dağlarından doğarak Bayramiç ve Ezine ovalarını geçerek Kumkale Ovasından denize dökülür. Tarihi olarak da öneme sahip olan Karamenderes Çayı, Troya Uygarlığında Skamender olarak geçmektedir. Kazdağı Milli Parkı ndan doğduktan sonra Bayramiç e kadar engebeli arazilerden geçen Karamenderes Çayı, bu kısımlarda orman alanlarından geçen akarsu kayalık ve sert zeminlerde bitki gruplarının ve çeşitli hayvanların hayat kaynağıdır. Bayramiç Ovasına ve Ezine ovasına geldiğinde debisi yavaşlayan akarsu kıvrılmaya ve su birikintileri oluşturmaya başlar. Bu su birikintileri etrafında ıslak çayır ve ağaç gruplarını besleyen akarsu geniş ovada etrafına tüm yeşil olanları geçtiği çizgi boyunca toplar. Akarsuyu boyunca kıvrımlanan ıslak alanlar ovaya hareketlilik getirerek görüntü kalitesini arttırır. Kazdağı Milii parkı içerisinde bulunan ufak dere sistemleri ve şelaleler ıslak alan peyzajının zengin örneklerindendir. Sık orman alanları içerisinde hareketliliği sağlayana ve ağaç altı yeşil alanları oluşturan bu ufak dereler, kayaların üzerinden düşerek şelaleleri oluşturmaktadır. Orman neminin ve ağaç altı flora ve faunanın hayat kaynağı olan bu ufak su sistemleri, zeminin karanlık ve soğuk düzleminde özellikle açık alanlarda renk ve doku farklılığı getirmektedir. Ayrıca milli park içerisindeki ıslak çayır ve kaya üzeri yosun grupları mikro peyzaj öğesi olarak milli parka detay katmakta, görsel odaklanmayı üzerine çekmektedir. Şekil 4.14: Ayazma Şelalesi Kaynak: 39

40 Kumkale Ovasına geldiğinde çatallanan kolları ile ovayı parçalara bölen çay, etrafına sazlık ve çalılık grupları toplamaktadır. Topraktaki parçalanmayı bitki grupları ile örten çay denize döküldüğü kısımlarda genişleyerek otsu bitki gruplarına ev sahipliği yapar. Ovanın düz sade formunun okunabilirliğini arttıran Karamenderes Çayı, etrafındaki çayır alanlarının barındırdığı doku farklılığı ve formu ile ovanın genel renk desenini renklendirerek ilgi odağını üzerine çekmektedir. Ayrıca Karamenderes Çayı Troya Milli Parkı içerisinde kültürel peyzaj öğesi olan antik kent ile tarihten gelen bir bütünlük sağlamaktadır. Şekil 4.15: Karamenderes Çayı Kaynak: Çanakkale ili Gökçeada ilçesinde bulunan Tuz Gölü, yağış rejimine göre form değiştirmektedir. Etrafında bulunan sade ve bitkisiz çevrede barındırdığı tuz dokusu ve beyaz rengi ile önemli bir ıslak alan peyzajıdır. Deniz-kara geçiş formunda yer alan Tuz Gölü, denizin dalgalı ve mavi formunu beyaz ton ve kristal form ile karanın boz ve sert dokusuna taşımaktadır. Dönemsel olarak göçmen kuşlara da ev sahipliği yapan Tuz Gölü, bölgeye kimlik kazandıran önemli ıslak malan peyzaj öğelerinden biridir. Şekil 4.16: Gökçeada İlçesi Tuz Gölü Kaynak: 40

41 Dağlık Tepelik Alanlar, Derin Vadiler, Platolar Çanakkale ili genel jeomorfolojisi, yüksek dağ sistemlerinin bulunmadığı fakat tepelerin yoğun ve sıklıkla gözlemlendiği bir yapıya sahiptir. İlin en yüksek dağ sistemi Kaz Dağı Mili Parkında bulunan dağlardır. Ayrıca Merkez ilçe ve Lapseki ilçesinde bulunan dar sınırlı dağ sistemleri de vardır. Kütlesi bakımından geniş alana sahip olan Kaz Dağları, Yenice ilçesi, Çan ilçesi ve Bayramiç ilçesi sınırında bulunmaktadır. Form olarak birbirine bindirme şeklinde oluşan bu kısımdaki dağa sistemlerinin formunu yüksek kesimlerde iğne yapraklı ağaç türleri, yamaçlarda ise kayalık ve çalılık alanlar oluşturmaktadır. Kaz dağlarının kuzey-batı yamaçlarına bakan Çanakkale ilçelerin yükseltisinin de fazla olması nedeni ile Edremit körfezi yamaçlarına nazaran Kaz Dağının okunabilirliği azdır. Şekil 4.17: Kazdağı Milli Parkı Kuzey Etekleri Kaynak: Tepelik alanların bolca bulunduğu kıyı kesimlerinde ise kıyı düzlüklerinden sonra başlayan engebeli araziler, düzlem değişiminin etkisi ile genişletilmiş vista özelliği kazanmaktadır. Ölçekteki değişmeye bağlı olarak algı çizgisini yükseğe çeken tepelik alanlar, farklı yüksekliklerin etkisi ile görüntüye hâkimiyet kurmaktadır. 41

42 Şekil 4.18: Çanakkale İli Kıyı Alandaki Tepelikler Tarım Arazileri Kaynak: Çanakkale ilinde ovalar, parçacıl olarak genel arazi içerisine yer almaktadır. İlin önemli ovaları Evreşe Ovası, Umurbey Ovası, Kumlale Ovası, Bayramiç Ovası ve Biga Ovası dır. Ayrıca Gelibolu Yarımadasında Gelibolu Platosu bulunmaktadır. Biga ovasındaki geniş düzlüklerde yapılan tarım faaliyetlerine bağlı olarak ova formu ve yönelmeleri değişmektedir. Ovada yapılan tarımsal faaliyetler; büyüme, olgunlaşma ve hasat dönemlerinde farklı renk, doku ve şekil özellikleri göstermesi bakımından görsel odağı her daim üzerine çekmektedir. Denize doğru yayılan ovada ufuk çizgisi deniz yüzeyi ile kaplı olduğundan ova görüntüsü geniş vistada her zaman ön plandadır. Ovada bulunan çeşitli tarım bitkileri ve ağaç grupları ovanın tekil görüntüsünde hareketlilik oluşturmaktadır. Deniz kıyısı boyunca uzanan Biga ovası, tarımsal bitki ve peyzaj öğelerinin yanında kıyı ekosistemine bağlı olarak çeşitli yabani çiçek, ot ve çalıyı da bünyesinde bulundurduğu engebeli meralarda barındırmaktadır. Genelde ova sınır çizgisinde bulunan mera ve çayırlar ovanın etrafında çizgi halinde ovayı tanımlar nitelikte bulunmaktadır. 42

43 Şekil 4.19: Biga Ovası Kaynak: Gelibolu platosunun bulunduğu alan birbirine bindirme şeklinde geçen dar ve eğimli düzlüklerden oluşmaktadır. Tarımsal faaliyet alanı olan bu platonun formu göz algısını değişik şekillerde kaydırması açısından değişik görsel sunumlar sunmaktadır. Arazinin mevcut formundaki değişmeler tarımsal ürün desenindeki renk ve doku ile birleşince çerçeve görüntüler meydana getirmektedir. Her ayrı karede farklı algı oluşmasını sağlayan çerçeve görüntüler görsel algının her seferinde yenilenmesine neden olmaktadır. Kütle, şekil ve çizgi gibi arazinin yapısındaki perspektif kaçış noktaları görüntünün derinliğini ve algılanabilirliğini arttırmaktadır. Şekil 4.20: Gelibolu Platosu 43

44 4.2 KÜLTÜREL PEYZAJ PLANLAMA BÖLGESİ Kültürel peyzaj Uluslararası Doğa Koruma Birliği (IUCN) tarafından kültürel ve doğal kaynakları ve bu bağlamda yaban hayatı ve evcil hayvanları içeren, tarihi bir olay ve bir etkinlikle birlikte olan ya da çeşitli kültürel ve estetik değerler sergileyen coğrafi alanlar olarak tanımlanmaktadır. Bu alanlarda doğa ve insan eliyle oluşturulmuş öğelerin uyum içinde olması; tarihi, estetik, etnolojik ve antropolojik olarak değer taşımaları; o bölgedeki hâkim doğa unsurlarını, arazi kullanım biçimlerini ve geleneksel yaşamın sürdürüldüğü dokuları bölge adına temsil edebilmeleri aranan diğer nitelikler arasındadır. Aslında tüm peyzaj alanlarının kültürel öğeleri vardır. Çünkü tüm bu alanlar insan eliyle oluşmuş eserler içerirler. Ancak, bir alanın kültürel peyzaj alanı niteliği kazanması için doğa/insan birlikteliğinin zaman içerisinde önemli ürünler vermesi ve bu ürünlerin uyum içerisinde olması gerekmektedir. Kültürel peyzaj alanları üç değişik türde olabilmektedir. Bunlardan ilki, insan eliyle düzenlenen park ve bahçelerle bunların içindeki çoğunluğu kamusal nitelikteki yapı ve/ya da yapı gruplarını içerir. Planlama Bölgesinde bu nitelikte bir düzenleme alanı olmasına rağmen Cumhuriyet döneminde planlı dönem ile Balıkesir ve Çanakkale illerine yapılan merkezi parklar yakın tarihli olsa da bu kategoride değerlendirilebilir. Balıkesir ilinde Atatürk Parkı ile Çanakkale ilinde Halk Bahçesi bunların örneğidir. İkinci tür kültürel peyzaj alanları organik olarak gelişmiştir. Bu türün ilk grubunu jeolojik miras olarak da nitelendirilen alanlar oluşturur. Antik çağlarda kullanılmış ve bugün terkedilmiş maden ocakları da bir endüstriyel peyzaj elemanı olarak ve bir tekniğin kalıntılarını içermeleri bakımından kalıntı peyzaj alanı olarak tanımlanabilir. Marmara Adasında bulunan antik mermer ocakları gibi. Organik olarak gelişmiş peyzaj alanlarının ikinci alt başlığı, sürekliliği olan peyzaj alanlarıdır. Bu alanlar eski çağlardan bu yana insanoğlu tarafından sosyal ya da ekonomik amaçlarla işlevlendirilmiş ve gelişerek günümüze kadar gelmişlerdir. Çevrelerindeki arazinin ve bu araziden ürün alımının doğal ve geleneksel yönlerini hala koruyan ve sürdüren kırsal yerleşmeler de bu kategoride yer almaktadır. 26 Kaz dağları eteklerinde bulunan orman köyleri ile Gökçeada ilçesinde bulunan Zeytinli Köy gibi. Üçüncü tür, yardımcı peyzaj alanı olarak tanımlanmaktadır. Bu alanlar dini, artistik ya da kültürel motiflerle bütünleşmiş tümüyle doğal oluşumlardır. Planlama Bölgesi bünyesinde barındırdığı; kentsel sit alanları, arkeolojik sit alanları, tarihi sit alanları, ören yerleri ile kültürel peyzaj gruplarını koruyan özel statülü birçok alana sahiptir. Bu özel statülü alanlar tarihi ve kültürel olan, antik kentleri, köprüleri, sivil mimarlık örnekleri, anıtsal yapıları, şehitlikleri, limanları, abideleri vb. bünyesinde barındırarak kültürel altyapının korunmasını ve günümüze gelmesini sağlamıştır. Kültürel peyzaj öğeleri bulundukları çevreye sağladıkları uyum, birbirleri ile olan uyum ve malzemelerinin taşıdığı doğallık, biçimlerindeki ölçek ve barındırdığı renkler bakımından planlama bölgesine görsel kalite katmaktadır. Bölgenin Antik Yunan çağından bu yana Bizans, Roma, Osmanlı gibi köklü medeniyetlerin izlerini taşıyan planlama bölgesi kültürel peyzaj ögeleri bakımından oldukça zengindir.bölgenin tarihindeki önemli dönüm noktaları ve önemli savaşlar bölgenin kültür hazineleri de oluşturmaktadır. Bölge dünyadaki en büyük savaşlardan biri olan Troya Savaşı ile Çanakkale Boğaz Harbi nin planlama bölgesinde gerçekleşmiş olması ve o günlerden günümüze savaşı ve barışı hatırlatan onlarca top, tüfek, mermi, gemi ve daha nicelerinin özel statülü alanlarda canlılığını devam ettirmesi kültürel peyzaj açısından da önemlidir. 26 Mimarlar Odası - Kültürel Peyzaj Alanları Korunmalı Ve Toplum Yararına Kullanılmalıdır 44

45 4.2.2 BALIKESİR Balıkesir organik olarak gelişmiş peyzaj alanlarının sürekliliği olan öğelerinden; eski çağlardan bu yana insanoğlu tarafından sosyal ya da ekonomik amaçlarla işlevlendirilmiş ve gelişerek günümüze kadar gelmiş yerleşimleri ile yardımcı peyzaj öğeleri olan; dini, artistik ya da kültürel motiflerle bütünleşmiş doğal oluşumları bünyesinde barındırmaktadır. Antik Kentler ve Örenyerleri M.Ö. 7.y.y.da Daskylos adıyla bilinen ünlü Lydia Kralı nın Sardis ten hanedan kavgaları nedeniyle buraya gelmesiyle kent Daskyleion adını almıştır. Daskyleion da Troya gibi erken dönem yerleşimlerinin olduğu kenttir. Kuş Cenneti (Paradeisos) ve Daskyleion, doğal ve tarihi çevre kavramında ele alınan bütünleşmiş iki olgudur. Doğa güzellikleri ve yörenin güçlü bir Jeopolitik konuma sahip olması nedeniyle Daskyleion kuş gölünün (Daskylitis) güneyine kurulmuştur. Çünkü tüm antik yazarlar Daskyleion ve Paradeisos un güzelliğinden övgü ile bahsetmektedir. M.Ö.334 yılında Büyük İskender (Makedonyalı Alexandros) bir dünya imparatorluğu kurmuş olan Persleri ortadan kaldırmaya karar verdiği zaman Pers Satraplığı (Genel Valilik) merkezi olan Daskyleion uda ününü ve güzelliğini duyduğu Paradeisos için ele geçirmeyi düşünmüştür. Daskyleion da yapılan kazılar neticesinde Lydia Kralı Daskylos un içinde yaşadığı saraya ait duvar kalıntıları açığa çıkartılmıştır. Taş temel üzerine kerpiç duvarlardan oluşan saray duvarlarında üç evreli yanık tabakalar ele geçmiştir. M.Ö. 7.y.y. da batı Anadolu nun tümü için büyük bir felaket sayılan Kimmer ler diye anılan bir yabancı kavim tarafından yakılıp yıkıldığını göstermektedir. Yine kazılar sonucu ortaya çıkartılan Daskylos saray temelinin ele geçtiği seviye ile uyumlu özel bir teknikle inşa edilmiş ve temelin altında yer alan atık su kanalı; 2700 yıl önce burada yaşayan insanların bilinçli olarak çevrelerine ve doğaya olan duyarlılıklarını göstermektedir. Düzgün işlenmiş plaka ile yan duvarları, tabanı ve üstü kapatılmıştır. Tarihteki yerleşme modelinde Manyas Kuş Cennetinin dışsallığını kullanarak, bir peyzaj öğesi olarak kullanılan gölün etrafında yerleşen Daskyleion antik kenti, kazılarda çıkan kentsel altyapı elemanları ile endüstriyel peyzaj öğelerini de bünyesinde barındırmaktadır. Doğal peyzaj ve kültürel peyzaj öğelerini bünyesinde ve hinterlandında barındıran kent Balıkesir ili için önemli bir peyzaj değeridir. Şekil 4.21: Daskylion Antik Kenti Saray Kalıntıları Kaynak: 45

46 2-KYZIKOS ANTİK KENTİ: Kyzikos, Kapıdağ eteklerinde Bandırma- Erdek karayolunun geçtiği yerde kurulmuştur. Yöre tarihi, Kurt Bittel tarafından yapılan araştırmalar sonucunda Neolitik (M.Ö. 6. bin) ve Kalkolitik (M.Ö. 5. bin) Dönem e kadar inmektedir. Kyzikos Kenti nde ise şimdiye kadar tespit edilmiş dört tane tapınak vardır. Bunlardan en büyüğü ve en önemlisi Hadrian Tapınağı dır. Tapınağın yapımına daha önce Tanrı Zeus adına başlanmış, ancak bitirilememiştir. M.S.123 yılında olan bir depremden sonra İmparator Hadrian ın kenti ziyaretinin ardından yapımına tekrar başlanır. Bitirilişi ise ancak Antoninler Dönemi nde (M.S ) gerçekleşir. Ancak M.S yılları arasındaki yeni bir depremde tapınakta büyük bir yıkım olur ve M.S. 167 yılında yeniden onarılır. Şekil 4.22: Kyzikos Antik Kenti Kaynak: Kentte bulunan amphitiyatro iki yamaç arasında bulunan bir dere vadisine inşa edilmiştir. Böylece oturma yerlerinin büyük bir kısmı doğal arazi üzerine yapılabilmiştir. Yalnız açık kalan her iki tarafa yer altı tonozları yapılmak zorundaydı. Böylece hem oturma sıraları için yer, hem de dere suyunun geçip gidebileceği tünel sağlanmış oldu. Oval bir plana sahip olan amphitiyatro da dere suyunun yönünü değiştiren bir kanal mevcuttur. Bu kanalın suyunun amphitiyatronun etrafından geçmesini sağlayan bir bendi vardır. Böylece hem sudan kurtulmayı, hem de sudan yararlanmayı amaçlamışlardır. Bulunan kalıntılar ve tarihi, sosyal arka planı bakımından kültürel peyzaj ögesi taşıyan antik kent, bünyesinde barındırdığı sosyal donatı ve altyapı bakımından da yardımcı peyzaj ögesi niteliliği taşımaktadır. Balıkesir ilinde Antik kent, ören yeri dışında, özellikle kentsel yerleşmelerde tarihi dokuya sahip, aynı dönemin sosyal, kültürel ve dini inançlarını yansıtan yapı grupları, anıtsal yapılar ve sivil mimarlık örnekleri bulunmaktadır. Genelde kentsel sit alanı olarak koruma altına alınmış bu alanlarda yapıların dolu-boş oranları, yapı malzemeleri, dönemsel kümeleşmeleri ve döneminin siyasi, idari ve dini özelliklerini birebir yansıtması bakımından kültürel peyzaj öğesi olarak değerlendirtmiştir. 46

47 4.2.3 ÇANAKKALE Çanakkale organik olarak gelişmiş peyzaj alanlarının sürekliliği olan öğelerinden; eski çağlardan bu yana insanoğlu tarafından sosyal ya da ekonomik amaçlarla işlevlendirilmiş ve gelişerek günümüze kadar gelmiş yerleşimleri ile yardımcı peyzaj öğeleri olan; dini, artistik ya da kültürel motiflerle bütünleşmiş doğal oluşumları bünyesinde barındırmaktadır. Antik Kentler ve Örenyerleri Çanakkale ili antik kentler ve ören yerleri açısından son derece önemli bir potansiyele sahiptir. Antik kent ve ören yerleri, sürekliliği olan peyzaj alanlarıdır. Bu alanlar eski çağlardan bu yana insanoğlu tarafından sosyal ya da ekonomik amaçlarla işlevlendirilmiş ve gelişerek günümüze kadar gelmişlerdir. Aşağıda bu antik kentler ve ören yerlerinin kültürel peyzaj açısından en önemlileri verilmiştir. Abydos Geçmişi M.Ö li yıllara kadar uzanmakta olan kent, ününü özellikle Çanakkale de boğazdan geçişi denetleyecek bir üs konumunda olmasına, ayrıca ilkçağda boğazın karşı kıyısındaki Sestos kenti ile bir yakadan diğerine geçiş için kullanılan başlıca iskele olmasına borçludur. Kentin yeri, Çanakkale il merkezinin 6 km. kuzeyinde bulunan Nara Burnu nun ucundadır. Pers ordusu Kral Kserkses komutasında M.Ö. 480 yılında Yunanistan seferine çıkarken, karşı kıyıya Abydos ve Sestos kentleri arasında kurulan iki geçici köprüden geçmiştir. Makedonya Kralı Büyük İskender in ordusu da M.Ö. 334 yılında donanmanın gemilerine dolarak, karşı kıyıdan Abydos a çıkmıştır. Çanakkale ilinin doğal yapısı olan boğaz oluşumunu insan yapısı elemanlar ile tarihte ilk kez köprü ile geçilmesi Abydos kentini kültürel peyzaj öğesi olarak ön plana çıkarmaktadır. İnsanların doğal zorluklarla karşı gelmesi ve sosyal açıdan iki ayrı kıta insanını birleştirmesi açısından, Abydos Antik kenti kültürel peyzaj elemanı olarak değerlendirilmiştir. Aleksandreia Troas Büyük İskender in komutanlarından Antigonos tarafından Antigonia adı ile M.Ö. 310 yılında kurulmuştur. Kent M.Ö. 4. yy. sonlarına doğru Lysimakhos un çevre kentlerin halklarını bu kente getirtilmesi sonucu genişletilmiş ve bu tarihten sonra Aleksandreia Troas olarak anılmaya başlanmıştır. Şekil 4.23: Aleksendreia Troas Antik Kenti 47

48 Güçlü ve zengin bir ticaret merkezi olarak gelişen kent, Romalılar Dönemi nde de önemini sürdürmüş ve çeşitli yapıtlarla süslenmiştir. Antik kentte bulunan büyük yapı kalıntılarından tiyatro, saray, tapınak, agora, hamam ve nekropol alanları ile batısındaki liman ve kenti çevreleyen surlar bugün gezilebilmektedir. Eski Venedik kentinin sütunlarının yapıldığı bu önemli merkezin kazılar sonucu aydınlığa çıkarılması için çalışmalar sürdürülmektedir. Bugün bile eski Venedik kenti için yapılan sütunları taşocağında görmek mümkündür. Troas Antik kenti tarihten gelen maden çıkarım ve işleme merkezi olma özelliği bakımından bir tekniğin kalıntılarını içermeleri ve endüstriyel öenem taşıması nedeni ile önemli bir kültürel peyzaj elemanıdır. Apollon Smintheus Tapınağı Ayvacık ilçesi Gülpınar beldesindeki antik kent kalıntıları arasında Apollon a ithaf edilen Apollon Smintheus Tapınağı bulunmaktadır. Homeros, Strabon ve Pausanias ın eserlerinde adı geçen tapınağın oldukça erken bir dönemde inşa edildiği anlaşılmaktadır. Anadolu daki sütunları kabartma figürlü tamburlarla süslü üç tapınaktan birisidir. Sütun tamburlarında boğa başları ve insan figürleri bezemeleri görülür. Apollon Tağınağı döneminde taşıdığı dini inanç ve bu dini inancın Simgeleri olan doğal malzemelerin oluşturduğu uyum ile beraber değerlendirildiğinde, Çanakkale ilinin önemli peyzaj öğelerinden biridir. Şekil 4.24: Apollon Smintheus Tapınağı Assos Kaynak: Gülpınar Belediyesi Çanakkale nin Ayvacık ilçesine bağlı Behramkale yakınında, Edremit Körfezi ile Midilli Adası na bakan bir yerdedir. Bir liman kenti olmasına rağmen, liman ile kentin kurulu olduğu alan arasında 200 metreyi aşan bir yükseklik farkı bulunması, Assos un kolay savunulabilir bir kent olmasını sağlamıştır. Bronz Çağı ndan itibaren iskan edilmiş olduğu düşünülen Assos un M.Ö. 7. yy. da Lesbos Adası ndaki Metymna Kenti nin halkı olan Aioller tarafından kurulmuştur. 235 m. yüksekliğindeki andezit taşlardan oluşan tepe üzerinde kurulmuştur. 48

49 Çin Seddi kadar özenle yapılmış, yer yer yüksekliği 20 m. ye ulaşan 8 kule ve 12 değişik kapının yer aldığı yaklaşık 3200 m. lik surlarla çevrelenmiştir. Athena Tapınağı, gymnasium, agora, hamam ve tiyatronun bulunduğu şehir ile antik liman, mendirek ve antrepo benzeri yapılardan oluşan Assos da yılları arasında ilk bilimsel kazılar J. T. Clarke ve F. Bacon dan oluşan Amerikan heyeti tarafından yapılmıştır. Mitolojide Aristotales in Pythias uğruna felsefe okulu açtığı yerde Assos tur. Assos Antik Kenti tarih de önemli sirkülasyon merkezi olma ve barındırdığı mimari çizgiler ve kütle-boşluk ilişkisi açsından birbirini tamamlayan önemli bir sosyal merkezidir. Bu niteliklerinin yanında; bünyesinde barındırdığı dini inanca bağlı yapılar, sosyal işlevli yapılar ve endüstriyel yapılar bakımından tam manasıyla bir kültürel peyzaj öğesidir. Zeus Altarı Küçükkuyu beldesine bağlı Adatepe köyünün üst tarafında bulunan, önü diklemesine uçurum olan mağara, Zeus un mağarası olarak bilinmektedir. Oda büyüklüğünde olup, eski taş duvarlarla örülmüş olan mağarada kaynak suyu vardır. Sarnıca inen taş merdiven, günümüzde yıkılmış durumdadır. Zeus Altarı'nın yanında Çanakkale Savaşı'na katılan Erdem Dede Yatırı da bulunmaktadır. Ayrıca; Adresteia, Agospopani, Aigos Potamoi, Akhilleion, Alopeconnesus, Aphrdisi, Aphrodisias, Araplus, Argyria, Arisbe, Asrysa, Berytiss Cocylium, Colonae, otylus, Elaious, Gallipolis, Gargara, Gergis, Gülpınar, Hamaxitos, İkizce, Kalidne, Kokylis, Larissa, Lekton, Limnea, Lysimahia, Mamaxitus, Maoytos, Ophrynium, Parion, Pohrynion, Paktya, Palaegargarus, Palaegararus, Palaeperhote, Perkote, Pionia, Polichna, Polymebium, Polymedion, Rhoitetion ve Sankrea, Satnioes, Thymbra antik kentleri ve ören yerleri de mevcuttur. 27 Dönemim dini inançlarına göre şekillenmiş, doğa elemanları kullanılarak insan eli ile yapılmış olan sunak önemli bir kültürel peyzaj öğesidir. Birçok medeniyeti etrafında barındıran sunak o dönemin dinsel inanç sistemini ve dinsel gruplanmasının mekânsal yansımasını göstermesi bakımından da kültürel özellik taşımaktadır. Şekil 4.25: Zeus Altarı Kaynak: 27 Çanakkale İli Doğal ve Kültürel Potansiyelinin Turizm Ve Rekreasyonel Kullanım Yönünden İncelenmesi - Esra Özel / Anon

50 Kültürel Kaynaklar Gelibolu Yarımadası Tarihi Milli Parkı Birinci Dünya Savaşı nda Çanakkale deniz ve kara savaşlarının yapıldığı yerler parkın içerisindedir. Ayrıca batık gemiler, toplar, siperler, kaleler, burçlar ve savaşla ilgili yüzlerce başka kalıntıdan oluşan geniş bir yelpazenin yanı sıra i aşan Avustralya, Yeni Zelanda, İngiliz ve Fransız askerinin mezarları ve anıtları bu parkta bulunmaktadır. Savaş alanları, savaş mezarları, anıtlar ve savaşla ilgili kalıntılar tarihi sit ve kültürel varlık olarak tescil edilmiştir. Ayrıca alanda M.Ö li yıllara kadar uzanan birçok arkeolojik sit ve anıtı bulunmaktadır. Çok çeşitli doğal sit ve anıtı içerisinde kumsallar, koyla, Akdeniz çalıları (maki) ile karışık koru parçaları, çarpıcı görünümlü jeolojik ve jeomorfolojik oluşumlar, bir tuz gölü ve 15. yy. askeri mimarisinin eşsiz örneklerini içeren ilginç bir kültürel miras koleksiyonu vardır. Milli parkta; Kilitbahirtaş Yaylası, Seddülbahir Savaş Alanı, Maeste Koyu, Tekke Köyü, Ertuğrul Koyu, İkizler Koyu, Hisarlık Tepe, Alçı Tepe, Zığındere, Kereviz Dere, Arıburnu; Anafartalar savaş alanlarında ise Kabatepe, Kanlı Şist, Conkbayırı, Savla Ovası, Kakma Dağı, Türk Şehitlik ve Anıtlıkları, yabancı mezarlık ve anıtlar, savaş kalıntıları (tabyalar, silahlar, siperler, batıklar), arkeolojik-tarihi sitler, müzeler ve yerleşmelerin; doğal yapı ile bütünleşmiş formu kültürel peyzajı tamamlayan elemanlarındandır. Şekil 4.26: Çanakkale Şehitler Abidesi Kaynak: Troia Tarihi Milli Parkı Milli parkın ana kaynak değerini Troialılar ile Akaların 10 yıl süren savaşlarındaki kahraman savaşçıların efsanevi hikayeleri ile uluslararası bir üne sahip olması oluşturmaktadır. Troia nın 3000 yıllık tarihi süresince yayılım gösteren dokuz antik uygarlık bulunmakta ve bu uygarlıklar sosyal ve 50

51 ekonomik olarak tarihte gelişim göstermiştir. Milli parkın ve çevresinin tabiat tarihi ile ilgili en önemli özelliği jeolojik özelliği olup, Troia ve çevresinde genel olarak jeolojik yapıyı geniş alanlar kaplayan neojen formasyonlar meydana getirir. Milli parklar tarihi, kültürel ve doğal anlamda açık hava müzesi olmalarının yanı sıra ziyaretçiler için kamp, balıkçılık ve farklı spor aktiviteleri gibi çeşitli aktif rekreasyonel faaliyetleri de bünyesinde bulundurmaktadır. Mimari stilleri ve kentleşme formları bakımından birlikte oluşturdukları görsel ve kültürel peyzaj, alanın peyzaj değerini oluşturmaktadır. Şekil 4.27: Troya Milli Parkı Çanakkale ilinde Antik kent, ören yeri ve milli parklar dışında, özellikle kent merkezlerinde tarihi dokuya sahip, aynı dönemin sosyal, kültürel ve dini inançlarını yansıtan yapı grupları, anıtsal yapılar ve sivil mimarlık örnekleri bulunmaktadır. Genelde kentsel sit alanı olarak koruma altına alınmış bu alanlarda yapıların dolu-boş oranları, yapı malzemeleri, dönemsel kümeleşmeleri ve döneminin siyasi, idari ve dini özelliklerini birebir yansıtması bakımından kültürel peyzaj öğesi olarak değerlendirtmiştir. 51

52 5. KORUMA ALANLARI Koruma alanı; biyolojik çeşitliliğin, doğal ve bunlarla ilintili kültürel kaynakların korunması ve bakımı için özel olarak ayrılmış, yasal veya geçerli diğer araçlarla yönetilen kara ve/veya su alanı şeklinde genel manada tanımlamaktadır. Sit alanı ise; Tarih öncesinde günümüze kadar gelen çeşitli uygarlıkların ürünü olup, yaşadıkları devirlerin sosyal, ekonomik, mimari ve benzeri özelliklerini yansıtan kent ve kent kalıntıları önemli tarihi olayların meydana geldiği yerler ve tespiti yapılmış tabiat özellikleri ile korunması gereken alanlardır PLANLAMA BÖLGESİ Balıkesir- Çanakkale Planlama Bölgesi sahip olduğu doğal, tarihi ve kültürel değerler bakımından oldukça zengin bir bölgedir. Buna bağlı olarak bölge genelinde sit alanları ve özel statülü alanlar sayıca ve alanca oldukça fazladır. Planlama Bölgesi nde sit alanlarının ve özel statülü alanların mekânsal dağılımı aşağıdaki haritada verilmiştir. Harita 5.1: Planlama Bölgesi Sit Alanları ve Özel Statülü Alanların Mekânsal Dağılımları Kaynak: Planlama Ekibi Ofis Çalışması Planlama bölgesinde Gelibolu Yarımadası nın tamamı koruma altındadır. Doğal ve tarihi sit alanlarının bulunduğu yarımadanın Saroz Körfezi kıyıları özel çevre koruma alanıdır. Edremit Körfezi ve Kazdağları bölümünde ise doğal, arkeolojik sit alanları ile kentsel sit alanları bulunmaktadır. Çanakkale kıyıları ile Kapıdağ Yarımadası da özel statülü alanların yoğunlaştığı bölgelerdir. Sulak alan koruma alanı olarak Manyas Kuş Gölü ve Ayvalık Adaları Tabiat Parkı önemli bir alandır. Bölge genelinde 584 sit alanı bulunmaktadır. Bölge genelinde özel statü alanı olarak milli park olan dört ayrı milli park bulunmaktadır. Bunlar; Gelibolu Tarihi Milli Pakı, Troya Tarihi Milli Parkı, Kazdağı Milli Pakı, Manyas Kuş Cenneti Milli Parkı dır. 52

53 5.2. BALIKESİR ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI YETKİSİNDE KORUNAN ALANLAR Sulak Alanlar Ülkemiz sulak alanlar açısından Avrupa ve Ortadoğu ülkelerine göre zengin sayılabilecek bir konumdadır. Bu nedenle ülkemiz, sulak alanların korunması ve akılcı kullanımını sağlamak üzere geliştirilen ve 1971 yılında İran ın Ramsar kentinde imzaya açılan Ramsar Sözleşmesine 30 Aralık 1993 tarihinde taraf olmuş, Sözleşme 94/5434 sayılı Bakanlar Kurulu kararıyla tarihi ve sayılı Resmi Gazete' de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Sözleşmenin ülkemizde uygulanmasını sağlamak amacı ile tarihinde Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiş, sonrasında görülen ihtiyaç üzerine tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak revize edilmiştir. Yönetmelik sulak alanların korunması ile ilgili doğrudan çalışan tek mevzuattır. Sözleşmeye göre sulak alanlar; " alçak gelgitte derinliği altı metreyi aşmayan deniz suyu alanlarını da kapsamak üzere, doğal ya da yapay, sürekli ya da geçici, durgun ya da akar, tatlı, acı ya da tuzlu bütün sular ile bataklık, sazlık, ıslak çayır ve turbalıkları, kapsamaktadır." olarak tanımlanmıştır. Şuana kadar yapılan çalışmalar neticesinde ülkemizde toplam büyüklüğü hektarı aşkın ( ha) 135 adet Uluslararası Öneme Sahip Sulak Alan bulunmaktadır. Bunun dışında Uluslararası kriterleri sağlamayan 500 ü aşkın sulak alan olduğu tahmin edilmektedir Kuşcenneti Milli Parkı Sulak Alanı Harita 5.2: Kuş Gölü Ramsar Sınırı ve Diğer Sınırlar - Manyas Önemli Bitki Türleri Kaynak: Manyas Kuş Gölü Sulak alanı yılında Ramsar alanı ilan edilmiş olup, sulan alan koruma altına alınmıştır. Toplam koruma alanı ha dır. Manyas Kuş Gölü, idari olarak Balıkesir ilinin Bandırma ve Manyas ilçeleri sınırları içinde, Marmara denizinin güneyinde, Uludağ ile Biga yarımadası arasında uzanan bir çöküntünün içinde yer almaktadır. Göl, Manyas Çayı, Sığırcı Deresi, Mürüvvetler Deresi, Dutlu Deresi ve yeraltı suları ile beslenmektedir. Göl ün çıkışı ise Güneydoğuda yer alan Karadere ile olmaktadır. Manyas Kuş Gölü, idari olarak Balıkesir ilinin Bandırma ve Manyas ilçeleri sınırları içinde, Marmara denizinin güneyinde, Uludağ ile Biga yarımadası arasında uzanan bir çöküntünün içinde yer almaktadır. Doğu batı doğrultusunda uzanan gölün uzunluğu 20 km., genişliği ise 14 km.'dir. Gölün ortalama derinliği 3 m.dir. Mevsimlere göre su seviyesi değişmekte olup, gölün 15 metre kotunda kapladığı alan hektardır. Suları tatlıdır ve kolloidal kil ihtiva ettiği için devamlı bulanıktır. Manyas Gölü nün beslenimi Manyas Çayı, Sığırcı Deresi, Mürüvvetler Deresi, Dutlu Deresi, yeraltı 53

54 suları ve göl alanına düşen yağışlarla olmaktadır. Göl ün Boşalımı ise Güneydoğuda yer alan Karadere göl ayağının Susurluk çayına taşıdığı sular, buharlaşma ve sulama amacıyla çekilen sular ile olmaktadır. Yaz aylarında suların çekildiği yerlerin bir kısmı çok çeşitli ve gür bitki örtüsü ile kaplanmaktadır. Gölün, bitki örtüsü ve hayvan varlığı yönünden en zengin olduğu yer Sığırcı Deresinin oluşturduğu deltadır. Manyas (Kuş) Gölü ve yakın çevresinde 34 familyaya ait 92 bitki türü tespit edilmiştir. Karasal zon vejetasyonu tohumlu ve odunsu bitkilerle karakterize olmaktadır. Zengin bir bitki örtüsüne sahip olan Kuş Cenneti Milli Parkında baskın tür söğüt (Salix alba) tür. Salix alba ile yperus longus, Rorippa sylvestre ve Cirsium arvense bitki grupları kuş gölüne özgü bitki gruplarıdır. Göl kıyılarında ayrıca, meşe (Quercus sp.), karaağaç (Ulmus sp.) ve kavak (Populus sp.) ın küçük topluluklar oluşturduğu görülmektedir. Göl çevresinde yaygın olarak görülen diğer türler ise aklar ot (Lythrum salicaria), hatmi (Althaea officinalis), yaban yasemini (Solanum dulcamara), nane (Mentha aquatica), köygöçüren (Cirsium arvensa), düğünçiçeği (Ranunculus saniculifolius), süsen (Iris pseudocorus) ve kırkboğum (Cyperus longus) dur. Geçiş zonu köklü su üstü bitkileri ile karakterize olmaktadır. Gölde bulunan yaygın sucul bitki türlerinin çoğu bu zonda görülmektedir. Beşparmak otu (Potentilla reptans), ılgın (Tamarix sp.), hasırotu (Juncus sp.), kamış (Typha sp.), saz (Pharagmites sp.) ve ayakotu (Carex sp.) gibi türler bulunmaktadır. Sucul zondaki bitki türleri köklü veya köksüz olmakla birlikte su yüzeyinde serbest yüzen sucul bitkileri içerir. Manyas Gölü nde bu zona ait yaygın türler Nymphaea alba, Lemna sp. ve Potamogeton sp. dir. Gölün planktonlar ve dip canlıları bakımından zengin oluşu, gerek çeşitlilik ve gerekse yoğunluk bakımından çok yüksek düzeyde yaban hayatının barınmasına olanak sağlamaktadır. Gölde 200 ü aşkın kuş türü ile 23 balık türünün bulunması bunun en iyi göstergesidir Su ürünleri yönünden de ülkemizin en zengin göllerinden biridir. Manyas Gölü nde yapılan araştırmalar sonucunda 23 balık türü tespit edilmiştir. Gölde bulunan balık türlerinin önemli bir kısmı ticari değer taşımamasına rağmen, göldeki ekolojik ilişkiler yönünden büyük önem taşımaktadırlar. Gölde sazan (Cyprinus carpio), yayın (Silurus glanis), turna (Esox lucius), tatlısu kefali (Leuciscus cephalus) gibi yüksek ticari değeri olan balıkların yanında, filise (Caspiolasa maeotica), gümüş (Alburnus alburnus), havuz balığı (Carassius carassius), tatlısu kolyosu (Chalcalburnus chalcoides), kayabalığı (Cobitis sp.) ve kızılkanat (Scardinius erythrophthalmus) gibi kuşların beslenmesinde önemli yer tutan küçük balıklar da bulunmaktadır. Manyas Gölü nde en fazla üreyen balık Caspialosa maeotica (Filise) dır. Yapılan çalışmalarda Kuş Gölünde Esox lucius (turna) populasyonlarının da çok fakirleştiği ortaya çıkmıştır. Alburnus, Rutilis gibi küçük Cyprinidlerle beslenen bu türün azalması sonucunda ekonomik olmayan pek çok Cyprinid türü göl faunasında baskın hale gelmeye başlamıştır. Göçmen bir balık türü olan yılan balığı (Anquilus anquilus) son yıllarda gölde görülemektedir. Bunun en önemli nedenini türün göç yolu olan Karadere üzerine inşa edilmiş olan regülatörler ile su kirliliği oluşturmaktadır. Göl ve çevresi sürüngenler ve çiftyaşamlılar bakımından oldukça zengindir. 4 tür semender (Salamandra salamandra, Triturus vittatus, Triturus vulgaris, Triturus crisiatus); 6 tür kurbağa (Hyla arborea, Bufo viridis, Bufo bufo, Pelobates syriacus, Rana ridibunda, Rana macronelis); 4 tür yılan (Coluber caspius, Natrix natrix, Natrix tessellata, Ophisarus apodus); 2 tür kertenkele (Ablepharus kitaibeli, Lacerta sp.) ve 2 tür kaplumbağa (Emys orbicular, Testudo graeca) bulunmaktadır. Hemen her mevsim kuşların barınmalarına imkân veren ılıman iklim koşullarına sahip olması; değişik türlerin beslenmesine, barınmasına ve güven içinde kuluçka yapmasına uygun habitatların bulunması; böcek, solucan, kurbağa, balık gibi besin maddelerince zengin olması nedeniyle Manyas Gölü kuşlar için ideal bir ortam haline gelmiştir. 54

55 Kuş cennetinin varlığı, 1938 yılında Prof. Dr. Curt Kosswig ve eşi Leonore Kosswig tarafından keşfedilmiştir. Bugüne kadar yapılan gözlemler neticesinde göl ve çevresinde 266 kuş türü tespit edilmiştir. Bunlardan 22 tür bazı yıllar, 66 tür ise düzenli olarak her yıl alanda kuluçkaya yatmaktadır. Tüm Avrupa için nesli tehlike altında olan türler listesinde bulunan Tepeli pelikan (Pelecanus crispus) ve Küçük karabatak (Phalacrocorax pygmeus) alanda önemli sayıda üremektedir. Ayrıca, gece balıkçılı, alacabalıkçıl ve kaşıkçı alanda üremektedir. Gölün diğer bölümlerinde üreyen kuşlar arasında sumru dikkat çekmektedir. Kuş cenneti Milli Parkında karabatak, küçük ak balıkçıl, gri ak balıkçıl ve çeltikçi koloniler halinde üremektedir. Manyas Gölü ve çevresinde kayda değer sayıda üreyen diğer kuş türleri ise sakarmeke (Fulica atra), çıkrıkçın (Anas querquedula), büyük kamışçın (Acrocephalus arundinaceus), kızıl sırtlı örümcekkuşu (Lanius collurio) ve karabaşlı kirazkuşu (Emberizza melanocephala) dur. Tepeli pelikan ve dikkuyruk ördek gölde düzenli olarak kışlamaktadır. Göç sırasında ak pelikanlar genellikle gölde konaklarlar ların sonunda yapılan kış sayımlarında e yakın su kuşu belirlenmiş olmasına karşın, güncel sayımlarda az sayıda su kuşu görülmüştür. Bölgede memeliler konusunda sistemli bir araştırma henüz yapılmamıştır. Eldeki kayıtlara göre kirpi (Erinaceus concolor), köstebek (Talpa eurepa), karfaresi (Microtus nivalis), uzunayaklı yarasa (Myotis capaccinii) ve tilki (Vulpes vulpes) göl ve yakın çevresinde bulunmaktadır. Bereketli Köyü eski balıkçı barınağının bulunduğu bölgede yöre halkı tarafından su samuru (Lutra lutra) görüldüğü bildirilmiştir. Yazları kurak ve sıcak, kışları ise yağışlı ve ılık geçen Manyas Havzası ve yakın civarında yağışların çoğunluğu Ekim-Nisan ayları arasında meydana gelmektedir. En yağışlı aylar Aralık ve Ocak aylarıdır. Ortalama 700 mm. dolayında olan yıllık yağışın 1/3 ü bu aylarda düşmektedir. Temmuz ve Ağustos ayları en kurak aylardır. Aylık sıcaklık ortalamalarına göre en soğuk ay Ocak ayı olup, en düşük sıcaklık -14 C olarak kaydedilmiştir. Ocak ayı ortalaması 5 C dir. En sıcak aylar ise Ağustos ve Temmuz olup, ölçülen maksimum sıcaklık 41 C, bu ayların ortalaması ise 25 C dir. Yıllık ortalama göreli nem ise %66 75 tir. Yıllık buharlaşma ortalama 1143 m³ dür. Manyas (Kuş) Gölü su seviyesinde çok geniş yıllık varyasyonlar (1-3 metre) görülür. Bunlar havzaya düşen yağış miktarıyla yakından ilişkilidir. İlkbaharda karların erimesiyle ve şiddetli yağışlarla göl su seviyesinde hızlı yükselmeler meydana gelmektedir. Bölgede süregelen ve birbirini takip eden kurak ve yağışlı dönem yıl kadar sürmektedir. Gölün güney kıyısı boyunca yapılan seddeler ve su çıkışını kontrol eden regülatörlerden sonra göl su seviyesinde önemli değişiklikler meydana gelmiştir. En yüksek göl su seviyesi 1996 yılında 17.8 m., en düşük su seviyesi 1983 yılında 14.4 m. olarak ölçülmüştür. Uzun yıllar ortalamasına bakıldığında en yüksek seviyeye Mart-Nisan, en düşük seviyeye ise Eylül-Ekim döneminde rastlanmaktadır yılında su rejimine yapılan müdahaleden sonra (sorunlar kısmında detaylı olarak incelenmiştir) özellikle yaz ve sonbahar aylarında su seviyesi ortalama 1 m daha yüksek seyretmiştir. Bahar ve yaz aylarındaki su seviye farkının çok olmasının esas nedeni tarım faaliyetleri için gölden su çekilmesidir. Çekilen su özellikle Karacabey Ovasında tarım amaçlı kullanılmaktadır Gönen Çayı Deltası Sulak Alanı Ulusal Sulak Alan Komisyonunun tarihli 2. Olağan toplantısında /2 karar no ile Sulak Alanların Korunması kapsamında belirlenen Gönen Çayı Deltası Sulak Alan Koruma Bölgesi sınırları aşağıda haritada belirtilen koordinatlarda onaylanmış olup yürürlüğe girmiştir. 55

56 Harita 5.3: Gönen Çayı Deltası Sulak Alan Koruma Bölgesi sınırları Ayvalık Adaları Tabiat Parkı Harita 5.4: Ayvalık Adaları Sulak Alanı - Ayvalık Önemli Bitki Örtüsü Alanı Kaynak: Ayvalık Adaları Tabiat Parkı; Alibey Adası (Cunda), Pınar Adası (Mosko Kılavuz), Çıplak Ada, Yellice Ada (Poyraz Ada), Güneş Adası, Maden Adası (Pirgos), Kız Adası, Yumurta (Doğu) Adası, Balık Adası, Kara Ada, Hasır Adası, Küçükmaden Adası, Güvercin Adası, Maden Adası, Taşlı Ada, Yelken Adası (Ayiy alo), Yalnız Ada, Yuvarlak Ada, Göz Adası, Yumurta (Batı) Adalarından oluşan ha lık Tabiatı Koruma alanıdır. Tabiat Parkı vejetasyonu Akdeniz fitocoğrafik bölgesi özelliğini göstermektedir. Alanın vejetasyonu; kıyı kumul, halofitik, hidrofitik maki, frigana, orman ve bu alanların bozulmasıyla oluşturulmuş kültür alanlarından oluşmaktadır. Bu vejetasyon tipleri içerisinden maki, frigana, çayır otlak (meadows) formasyonları ve ormanlık alanlar en baskın olan vejetasyon tipleridir. Tabiat Parkı alanında sürekli akarsular bulunmamaktadır. Süreksiz akarsuların büyük bir kısmı ise kurumuş durumdadır. Bunun dışında Nikita Deresi ve bunun kolları ve Asmalı Dere bulunmaktadır. Tabiat Parkı alanının büyük bir kısmını denizel sularla kaplıdır. 56

57 Geniş anlamda Tabiat Parkı vejetasyonu Akdeniz fitocoğrafik bölgesi özelliğini göstermektedir. Alanın vejetasyonu; kıyı kumul, halofitik, hidrofitik maki, frigana, orman ve bu alanların bozulmasıyla oluşturulmuş kültür alanlarından oluşmaktadır. Bu vejetasyon tipleri içerisinden maki, frigana, çayır otlak (meadows) formasyonları ve ormanlık alanlar en baskın olan vejetasyon tipleridir. Boyu 1 metreyi geçen çoğunlukla herdem yeşil ağaçcık ve çalılardan oluşan Akdeniz fitocoğrafik bölgesinin tipik bir formasyonudur. Tabiat Parkı çerisinde özellikle Yumurta ve Pınar Adası nda ve Sarımsak Yarımadası güneyinde görülmektedir. Özellikle Kızılçam ve makinin tahrip edilmesi sonucu gelişen bir formasyondur. Tabiat Parkı içerisinde özellikle ormanlık, makilik ve kültür alanlarının dışında büyük bir alan kaplamaktadır. Özellikle; Hasır, Kara, Balık, Çıplak Ada nın bir kısmında bu formasyon yoğun olarak görülmektedir. Bölgede frigana ve makilik alanların tahrip edilerek kültür alanları haline getirilmesinden sonra bu alanların terk edilmesi ile oluşmuş tek yıllık veya çok yıllık otsu bitkilerin hâkim olduğu bir vejetasyon tipi alan içerisinde gözlenmektedir. Tabiat Parkı nda orman vejetasyonunu kızılçam, fıstıkçamı ve meşe türleri oluşturmaktadır. Ormanların çoğunluğunu dikimle getirilmiş genç fıstıkçamı ve kızılçam meşcereleri oluşturmaktadır. Tabiat Parkı alanı içinde bölgenin ana ağaç türü olan Kızılçam yanında, dikimle getirilmiş fıstıkçamı genç meşcereleri ve meşeler maki vejetasyonunun elemanları ile karışık ormanlar oluşturmaktadır. Tabiat Parkı nın hakim ağaç türü olan, yer yer deniz seviyesinden itibaren meşcere oluşturmaya başlayan kızılçam türü, çoğunlukla saf olmak üzere, toprak durumu, bakı, mikroklimatik özelliklere bağlı olarak değişik nitelik ve nicelikte orman yapıları oluşturmaktadır. Kızılçam meşcerelerinin kapalılık durumuna bağlı olarak maki elemanlarının yoğunluğu artmakta ya da azalmaktadır. Özellikle Tabiat Parkı içerisinde Sarımsak Yarımadası, Alibey Adası, Pınar Adası ve Kara Adanın bir kısmında yoğun olarak yer almakta yaklaşık, alanda 451 hektar kızılçam meşcereleri vardır. Tabiat Parkı içine özellikle kumsal kıyısı olan özellikle Sarımsaklı Yarımadası ve Alibey Adası Patrice koylarında yoğun olarak gözlenen boyu 1 metreyi geçmeyen otsu, yarı çalı veya çalımsı türlerden oluşan bir vejetasyon tipidir. Taban suyunun tuz seviyesinin az olduğu sulak alanlarda veya adalar üzerinde açılmış olan su kuyularının kenarlarında gözlenen bir vejetasyon tipidir. Tabiat Parkı içerisinde özellikle Hasır, Kız, Çıplak, Maden, Alibey ve Pınar Adası ile Sarımsaklı Yarımadası kuzeyi ile Tuz Gölü çevresinde yer almaktadır. Adalar alt ekosistemlerinde genellikle maki, frigana ve orman vejetasyonu görülmektedir. Sadece Çıplak Ada da vejetasyonu ile kültür alanları saptanmıştır. Tabiat Parkı içinde Badavut mevkiinde bulunan Tuz gölü yarı tuzlu su ekosistemine sahiptir. Mevsimsel olarak göçmen kuşlarının uğrak yeridir. Tabiat Parkı alanının büyük bir kısmı denizel ekosistem olarak karşımıza çıkmaktadır Milli Parklar, Tabiat Parkları, Tabiat Alanları, Tabiatı Koruma Alanları Kuşcenneti Milli Parkı Milli park; Marmara Bölgesi nde, Balıkesir ili, Bandırma ilçesi içerisindeki Kuş Gölü nün (Manyas Gölü) kuzeydoğusunda yer alır.1959 yılında milli park ilan edilmiştir. Alanı 24,047 hadır. Kış mevsiminin sonlarına doğru Kuş Gölü nün suları yükselmeye başlar ve kuzeybatı kıyısındaki, küçük söğüt korusunu ve etrafındaki sazlıkları kaplar. Kışın bahara döndüğü günlerde soğuk devreleri güney ülkelerinde geçiren göçmen kuşlar, yuva kuracak yer olarak sessizlik içindeki Kuşcenneti Milli Parkı nı seçerler. Yuvalarında yumurtlar, kuluçkaya yatarlar. Yavrular gözlerini burada açar, beslenir, büyür, serpilir ve gelecek yıl yine gelmek üzere uzaklara uçarlar. Göl suları, söğüt korusu ve sazlıkların sağladığı beslenme, güvenlik ve barınma olanakları ile elverişli iklim şartları, Avrupa-Asya kıtaları arasında büyük kuş göçlerini bu küçük yurt köşesine yönelterek, yörenin milletlerarası seviyede ün kazanmasına neden olmuştur. Kaşıkçıdan balıkçıllara, çeltikçiden karabataklara, saz 57

58 bülbülünden pelikanlara, kuğudan kazlara, ördeklere kadar kuluçka yapan, kışlayan ve göç sırasında uğrayan 239 kuş türünden 2-3 milyon kuş her yıl buraya uğramaktadır. Kuşcenneti Milli Parkı nın, ülkemizdeki diğer milli parklardan farklı özel bir yeri vardır. Milletlerarası düzeyde önem taşıyan milli parktaki kuş zenginliği ve milli park tanımı içindeki başarılı koruma uygulaması nedeniyle, 1975 yılında Avrupa Konseyi nce A sınıfı Avrupa Diploması verilmiştir ve 1996 yıllarında bu diploma yenilenmiştir ve 2004 yıllarında yapılan arazi çalışmaları ile Kuşcenneti Milli Parkının sınır genişletme çalışmalarına başlanmış ve tarihli ve 2005/8955 sayılı yayınlanan Resmi Gazete ile sınırları genişletilerek ha ulaşmıştır Kazdağı Milli Parkı Balıkesir ili, Edremit ilçesi sınırları içerisinde yer almaktadır.1993 yılında milli park ilan edilmiştir. Alanı ha dır. Ege Bölgesi ile Marmara Bölgesi ni birbirinden ayıran, antik çağlarda İda Dağı olarak anılan Kaz Dağı, Biga Yarımadası nın en yüksek dağıdır. Kaz Dağı nın üzerine yerleşmiş, kuzey-güney istikametinde uzanan derin vadi ve kanyonlar, flora ve fauna açısından zengin bir potansiyel oluşturmaktadır. Özellikle de bitki örtüsünün taşıdığı biyolojik çeşitlilik milli parkın ana kaynak değerini oluşturmaktadır. Şekil 5.1: Kazdağı Milli Parkı Milli parkın temel öğelerini teşkil eden doğal değerlerden ormanlar, sahilden kızılçamlarla başlayıp 800 m yükseklikte karaçamlara, daha sonra karaçam-meşe karışık ormanlarına erişmekte, daha yüksek kesimlerde ise dünyada yalnız Kazdağı nda yetişen Kazdağı Göknarına ulaşmaktadır. Yöre, orman altı ağaçcık ve endemik türleri de kapsayan otsu formdaki bitkiler bakımından da çok zengindir. Bu özellikler, eko-turizm açısından büyük önem taşımaktadır. Bitki örtüsünün bu biyolojik çeşitliliği karaca, ayı, yaban kedisi, domuz, çakal, tilki, ağaç sansarı ve yaban tavşanına uygun yaşama ortamı oluşturmuştur. Kuşlardan ise kartal, doğan, şahin, çulluk, keklik en başta gelen türlerdir Ayvalık Adaları Tabiat Parkı Ege Bölgesi, Balıkesir İli, Ayvalık İlçesi sınırları içerisinde bulunmaktadır yılında tabiat parkı ilan edilmiştir. Alanı ha dır. Denizaltı topografyası ender güzelliktedir. Yakın tarihte ise Ulusal Kurtuluş Savaşı nın İlk Asker Kurşunu Ayvalık ta atılmıştır. Dini merkez olarak geçen alanda, birçok manastır bulunmaktadır. Bunlardan Tavuk Adasında A.Ioanu Tu Podromu, Güvercin Adasında A.Yorgi, Patriça da A.Dimitri Ta Selina (Ayışığı) Manastırları ve Papaskevi (Tımarhane Tepesinde) kültürel değerlerindendir. 58

59 Kazdağı Göknarı Tabiatı Koruma Alanı Marmara Bölgesinde, Balıkesir ili, Edremit ilçesi sınırları içerisindedir yılında tabiatı koruma alanı ilan edilmiş. Alanı 240 ha dır. Endemik ve nesli tehlikeye düşmüş Kazdağı Göknarı ile zengin bir yaban hayatı potansiyeline sahip orman ekosistemi özelliğinde bir sahadır. Kazdağı Göknarı, Karaçam, Doğu Kayını başlıca ağaç türleridir. Geyik, Karaca, Domuz, Ayı, Kurt, Çakal gibi zengin bir yaban hayatı alanda bulunmaktadır Mesire Yerleri MERKEZ İLÇE Değirmen Boğazı Piknik Alanı: Piknik alanı, Balıkesir- Bursa karayolunun 10. kilometresi üzerinde bulunmaktadır. Toplam alanı 250 hektardır. Sahada; girişte satış stantları, içeride kır gazinosu, kafeterya, büfe, çocuk oyun alanları basketbol sahası ve otopark bulunmaktadır. Piknik alanı çam, servi, söğüt, gibi 52 tür ağacı bünyesinde bulunmaktadır. Necati Sezgin Piknik Alanı: Balıkesir Edremit karayolunun 40. km. sinde bulunmaktadır. Sahada büfe lokanta, yağmur barınağı, çeşme, piknik üniteleri gibi ziyaretçilere hizmet verebilecek tesisler yer almaktadır. 45 km hektar büyüklüğünde kızılçam ağaçlarının bulunduğu sahada sakin ve huzurlu piknik yapmak mümkündür. Çamlık: Şehir kenarında şehre hâkim bir tepedir. Çam ağaçları altında dinlenmek ve piknik yapmak mümkündür. Özellikle gece görünümü çok güzedir. Saha içinde bir adet Restaurant ve halı saha mevcuttur. Atatürk Parkı: Şehrin merkezinde, çam ve çitlembik ağaçları ile kaplı parkımız; gazinoları çocuk bahçeleri ve iki büyük havuzu ile geniş bir alana yayılmaktadır. İlimiz Kuvâ-yi Milliye Etkinlikleri ile Altıeylül Milli Fuarı etkinlikleri bu alan içerisinde yapılmaktadır. Atatürk Anıtı da park sahası içinde olup, 6 Eylül 1963 de tamamlanmıştır. Saat Kulesi: Saat Kulesi 1829 yılında Girit li Mehmet Paşa tarafından İstanbul Galata Kulesi nin benzeri olarak silindir şeklinde yaptırılmış idi yılındaki deprem nedeniyle yıkılınca, 1901 yılında bugünkü şekliyle yeniden yaptırılmıştır. Kare prizma şeklindeki bina, beyaz kesme taş ile yapılmış ve kabartma işçiliklerle de süslü hale getirilmiştir. En üst kat kubbe ile örtülmüş ve büyük bir çan eklenmiştir. Buranın hemen altındaki katta ise dört yöne de birer saat konmuştur. Şadırvan: Saat kulesinin yakınında yer almaktadır yılında Ömer Ali Bey zamanında yapıldığı sanılmaktadır. Pembe granitten yedi sütuna oturan soğan şeklinde bir kubbe bulunmaktadır. Kemerlerle bağlı sütunların üzerinden yatay bir silme ve saçak yer almaktadır. AYVALIK İLÇESİ Alibey(Cunda) Adası : Ayvalık ı açık denize karşı kapayan bu adaya bir köprü ile karayolundan geçmek mümkündür. Yazları Ayvalık tan Alibey Adası na her saat motor seferleri de yapılmaktadır. Adanın yüksek kesimlerinden boğazların, adaların, iç içe girmiş koylarının güzellikleri seyre değer. Neo - klasik hayranları sessizlik ve doğa ile birlikte olmak isteyenler için en uygun yerdir. 28 ( 3/Tabiat_Parklar%C4%B1.aspx?sflang=tr) 59

60 Çamlık: Şehrin hemen kenarında şehre hakim bir tepedir. Çamlarla kaplı tepede kır gazinoları bulunmaktadır. Pordoselene Kulesi: Pordoselene Uygarlığı nın yeri olarak gösterilen Maden Adasının tepesindeki kuledir. Taşlı Manastır ya da Tımarhane Adası: Çamlık Koyunun tam karşısında kocaman bir kayalık ve bu kayalığın dibinde küçük bir bina gibi görünen bir adadır. Tımarhane Adası mucizeleri nedeniyle bu adı almıştır. Adaya zincirlere bağlı olarak çıkanların, akılları başlarında indikleri söylenmektedir. Şeytan Sofrası Ve Öteki Tepeler: Şeytan Sofrası harikulade bir tepedir. Deniz, koylar ve çamlıklar tepeye çıktığınızda ayağınızın altında kalır. Şeytan Sofrası, yuvarlak bir sofra gibidir. Çepçevre sarp kayaların üzerindedir. Gün batımını seyretmek için Şeytan Sofrasına gitmek isteyenler Cumhuriyet alanından dolmuşlarla veya Çamlıktan sonra Sarımsak yoluna devam edildiğinde bir kilometre sonra sağa işaret levhasını görüp döndüklerinde dar asfalt yolu takip edilerek ulaşabilirler. Tavşan Kulakları Tepesi: Şeytan Sofrası nın yanı başındaki tepedir. Tepeye çıkıldığında, tavşankulağı biçiminde, 3 insan boyu yüksekliğinde iki kaya ile karşılaşırsınız. Dipleri toprakta değil, yatay plakamsı bir kayanın üzerinde durmaktadır. Manzarası harikadır. Çıplak Tepe: Eskilerin Kalın Dağ dedikleri kraterin tepesidir. Çamlık taki Tenis Kulübünün arkasına düşer. Zirvesinden koyları ve adaları değişik bir açıdan görme olanağı bulunabilir. İlk Kurşun Tepesi: Önceki kuşağın İlyas Peygamber dediği tepe. Kentin hakim noktasıdır. Cumhuriyet Döneminde, düşmana atılan İlk Asker Kurşunu Anısına İlk Kurşun Tepesi adı verilmiştir. Delikli Taş Ve Kartal Yuvası: Çamlık Koyunda iskeleye gelindiğinde uç kısma kadar yürüyüp, Tımarhane Adasıyla arasındaki boğaza bakıldığında, denizin içine ilerleyen kayalıklara eskiler Kartal Yuvası, az ötesinde ve denizden fışkırmış gibi duran delikli, katran rengi kayaya Delikli Taş diyorlar. Adalar: 22 adası olan Ayvalık aynı zamanda bir adalar kentidir. Cunda Adası dışındaki adalarda yerleşim yoktur. Adaların isimleri: Çıplak/ Yuvarlak/ Kamış/ Güneş/ Yumurta/ Kılavuz/ Taşlı/ Yelken/ Yalnız/ Küçük Maden/ Maden/ Alibey(Cunda)/ Hasır/ Dolap/ Kutu/ Balık/ Kayabaşı/ Çiçek / Kız/ Poyraz/ Tavuk. EDREMİT İLÇESİ Yunus Emre Parkı: Edremit girişindedir. Çay bahçeleri, havuzu ve çiçekleri ile güzel bir dinlenme yeridir. Zeytinyağı Fabrikaları: Sızma ve kontinü denilen sistemlerle zeytin meyvesinin sıkılarak zeytinyağı elde edilen fabrikalar şehir merkezinde görülebilir. Ayrıca zeytin, zeytinyağı, sabun gibi ihtiyaç maddeleri ticareti yapan birçok dükkân ve mağazalar bulunmaktadır. Akçay: Özellikle deniz turizmi açısından büyük önem taşıyan Akçay da, birçok otel, motel, tatil köyü ve kamplar mevcuttur. Bunun yanı sıra eğlence yerleri, yeme-içme tesisleri bulunmaktadır. Her yıl Ağustos ayı içerisinde Akçay Belediyesince Zeytin Festivali düzenlenir. Denizden Fışkıran Tatlı Sular Akçay ın en büyük özelliği içme suyunun çok bol oluşudur. Sarıkız Heykeli: Akçay ın merkezi Barbaros Meydanında Turizm Danışmanın ön kısmındadır. Sarıkız anısına Edremit Belediyesi tarafından yaptırılan heykelin önündeki havuza Sarıkız dan dilekte 60

61 bulunanlarca bozuk para atılır. Sarıkız türbesi de Kazdağı nın zirvesinde Sarıkız Tepesinde bulunmaktadır. Altınoluk: İzmir-Çanakkale yolu üzerinde bulunan Altınoluk Edremit e 25 km.akçay a 17 km. uzaklıkta olup önemli turizm beldelerinden biridir. Doğusundaki 215 metrelik bir tepenin üzerinde bulunan antik Antandros kentini çıkarma çalışmaları devam etmektedir. Altınoluk Anfi tiyatroda çeşitli kültür ve sanat festivalleri sürdürülmekte ve Ağustos ayı içerisinde Altınoluk Festivali düzenlenmektedir. Altınoluk ta dağ kısmında çay bahçeleri, sahil kesiminde de konaklama, yeme-içme ve eğlence yerleri yer almaktadır. Günlük tekne turları düzenlenir. Şahinderesi Kanyonu: Altınoluk sınırları içinde bulunan kanyon oksijen yoğunluğu açısından dünyada Alplerden sonra %55 le ikinci sıradadır. Kazdağları nın Altınoluk bölgesi eteğinde bulunmaktadır. Altınoluk u tepeden görür. Temiz kaynak suları olan bol ağaçlı bir piknik yeridir. Ayrıca bir konaklama tesisi ve restoranı bulunmaktadır. Subaşı: Altınoluk un 2.5 km batısında Doyran Köyüne çıkan yolun 500 m sağında şehir içme kullanma suyunun sağlandığı kaynağın başıdır. Asırlık çınar ve ceviz ağaçlarının gölgelediği Subaşı nda çağlayan suyunun serinliğinde oturabileceğiniz kır gazinoları vardır. Bent: Altınoluk un 2 km doğusunda Şahin dere nin düzlüğe çıkış noktasındadır. Belediye tarafından 40 yataklı bir otel yaptırılmıştır. Mıhlı Çayı: Balıkesir- Çanakkale il sınırındadır. Altınoluk - Küçükkuyu istikametinde Altınoluk tan 5 km. ileridedir. Mıhlı Çayı ndan iç kısımlara doğru gidildiğinde Baş değirmen Mevkii gelir. Baş Değirmen Köprüsü Roma mimarisi ile yapılmış olup, eski zamanlarda Truva ya giden tek ulaşım yoludur. Bugün ise yöredeki zeytinliklere ve trekking yapanlara yol vermektedir. Bu mevkide ayrıca küçük göletler ve şelaleler bulunmaktadır. Güre: Akçay dan 4 km. ilerisinde, Çanakkale yolu üzerindedir. Kazdağı eteklerinde bulunan belde, özellikle sıcak suları ile ünlü termal turizm yöresidir. Çeşitli hastalıklara şifa olan 64 derecedeki kaplıca suyu, tesisleri ile yıl boyunca yerli ve yabancı turistlere açıktır. Belde merkezinde bulunan mini amfi tiyatroda çeşitli kültür ve sanat etkinlikleri yapılmakta, ayrıca Ağustos ayı içerisinde, Güre Sarıkız etkinlikleri, Güre Belediyesi tarafından organize edilmektedir. Pınarbaşı piknik yeri, Milli Park ın rekreasyon alanlarından olup, otoparkı mevcuttur. Güre Gelinçamı Piknik Yeri: Güre Köyü ne 3 km mesafede halka açık bir piknik yeri Güre den itibaren yeni açılan yol ile ulaşılabilir. Her yıl Güre Belediyesince yapılmakta olan Sarıkız etkinliklerinin bir bölümü burada yapılmaktadır. Pınarbaşı Piknik Alanı: Güre Köyü sınırları içinde Akçay a 6 km mesafede bir piknik yeridir. Yamaçtan akan bol ve buz gibi su yaz aylarında serinlemek için ideal bir köşedir. Orman Müdürlüğü nce işletilmektedir. Ayrıca piknik alanı içerisinde Alabalık üretilen bir çiftlik bulunmaktadır. Zeytinli Çay Bahçesi: Zeytinli Çayı nın kenarında bulunan bu piknik ve mesire yeri, Zeytinli merkezden 100 metre ileridedir. Sutüven Çağlayanı: Zeytinli-Beyoba üzerinden ulaşılan çağlayan görülmeye değer yerlerdendir. Kızılkeçili Çayı üzerindedir. Hasan Boğuldu: Kızılkeçili Çayı üzerinde bulunan Sutüven Çağlayanının biraz ilerisinde doğal kayanın havuz haline dönüştüğü güzel bir piknik yeridir. Masa ve oturacak yerler vardır. 61

62 Zeytinli: Akçay-Edremit karayolundan 2 km. içeride bulunan Zeytinli Beldesi Kazdağı eteklerinde kurulmuş şirin bir kasabadır. Mehmet alan Köyü nden Kazdağı nın zirvesine ulaşılır. Hasan Boğuldu ve Sutüven Şelaleleri hemen Zeytinli n in 1-2 km. üstündedir. Beyoba Köyü den sonra bu şelalelere ulaşılır. Zeytinli de eski sistem zeytinyağı elde edilen fabrikaları gezebilirsiniz. Zeytinli Altınkum Mevkii: Zeytinlinin Akçay bölgesinde bulunan Altınkum mevkii; belediye plajı, çay bahçeleri, otel, motel, pansiyon yeme-içme tesisleri ve eğlence yerleri ile turizme hizmet sunmaktadır. Kızılkeçili-Çağlayan: Kızılkeçili Çayı Sarıkız yaylasından çıkarak, derin ve geniş bir vadide ilerleyerek Kızılkeçili Köyü nün yanından geçer. Kızılkeçili Akçay a 2 km. uzaklıktadır. Çağlayan piknik yeri köyün hemen yanı başındadır. Çay kenarı piknik için son derece elverişli olup, ulu ağaçların gölgelediği şirin bir köşedir. Akçay-Kızılkeçili arası yürüyüş yapmak isteyenler için son derece uygundur. Köyün merkezinde ayrıca şirin bir çay bahçesi mevcuttur. Sutüven Şelalesine bu köy üzerinden de ulaşmak mümkündür. Edremit Hanlar Mevkii: Edremit ten 25 km. uzaklıkta Kalkım yolu üzerinde ulu çınar ve çam ağaçlarının gölgesi altında sıcak yaz aylarında serin havayı soluyabileceğimiz ve aynı zamanda piknik yapabileceğimiz geniş bir alandır. Devamlı akan buz gibi suyu masa ve sandalyeleri ile çocuklar için kurulacak hamaklarla huzurlu bir tatil günü geçirebileceğiniz bir yerdir. Hanlar Mevkiine gelmeden önce Edremit ten 14 km. sonra Talim Alanı denilen mevkii de halka açık piknik yeri olarak düzenlenmiştir. Çamlıbel-Şarlak Piknik Yeri: Akçay dan 6 km. ileride Çanakkale yolu üzerinde bulunan Çamlıbel Köyü, Kazdağ eteklerinde kurulmuş şirin bir köydür. İdaköy Çiftlikevi, Zeytin-bağ gibi küçük dağ tesisleri mevcuttur. Kavlaklar: Güre den Altınoluk istikametine giderken sağa dönüldüğünde Kavlaklar Köyü ne yönelmiş olursunuz. Burada hizmet veren Ali Baba nın yerinde muhteşem bir manzara eşliğinden piknik yapabilir veya buradaki servisten yararlanabilirsiniz. Ali Baba nın yerinin diğer adı Körfezin Balkonu dur. Güre nin sahil kısmında Orman Bakanlığı nın kampı bulunmaktadır. Kamp için son derece idealdir, konaklama ve yeme-içme tesisleri vardır. BANDIRMA İLÇESİ Atatürk Parkı: Bandırma limanının arkasında, Erdek yolu üzerinde yer alan ve bölge halkı tarafından Ziraat Bahçesi olarak bilinen Atatürk Parkı, yeşil ve ormanlık olan bu yer Bandırmalıların gezi ve piknik yaptıkları yerdir. Atatürk Parkı şehrin dışında yer almaktadır. Bandırma sanayi şehri olma yolunda hızla ilerlemektedir. Bu nedenle de kentin etrafındaki bitki örtüsü fazla korunamamıştır. Şehrin merkezinde ve yakınında var olan az sayıdaki ağaç da çevredeki fabrika atıklarının kurbanı olmuştur. Bandırma da ve yakın çevresinde bu büyüklükte ağaçlık alan sayısı yok denecek kadar azdır. BİGADİÇ İLÇESİ Yörücekler: Bigadiç'e 7 km Simav çayı kenarında, Yörücekler Köyü nün tam karşısında devasa çınar ağaçlarının çardak gibi örttüğü 20 dönümlük geniş bir alandır. Sayfiye yeri olarak kullanılır. Cevizli: Balıkesir-Bigadiç yolu üzerinde ve Bigadiç'e 3 km mesafededir. Çok geniş bir çim alan, ceviz ağaçlarının gölgelediği enfes bir dinlenme yeridir. 62

63 Bigadiç Kalesi : İlçenin doğusunda bulunan tepe üzerinde MS.. XI. yüzyılda Bizanslılar tarafından yapılmış Achyraos Kalesinin harabesi bulunmaktadır. Yunan işgali döneminde karargâh olarak kullanılan kalenin dış surları, yılların tahribatına rağmen günümüze kadar gelebilmiştir. Hisarköy: İlçe merkezine 23 km. mesafede bulunan Hisarköy'ün etrafı antik kalıntılarla kaplıdır. Köy içinde Tonozlu köprü ve tüneller, postamentler, tiyatro ve yazılar dikkate alındığında buranın, Roma devrinde mühim bir kaplıca merkezi olduğuna işaret eder. Yıllarca yabancı arkeologların ilgisini çeken ve araştırmalarına konu olan Hisarköy hakkında en kapsamlı çalışmayı 1979 yılında Alman arkeolog Elmar Schwerthein yapmıştır. Roma dönemine ait birçok kalıntının bulunduğu Hisarköy, ülkemizin vitrine edilmemiş ilginç turistik yerlerindendir. BURHANİYE İLÇESİ Ören: Yalnızca tarihi değil aynı zamanda Doğal Sit Alanı olan Ören deki asırlık palamut ağaçlarının, Kültür ve Tabiat Varlıkları Koruma Kurulu tarafından tek tek numaralandırılarak koruma altına alınması ile Yeşil Ören kimliği de güvence altına alınmıştır. Tertemiz suyu ve ince kumu ile ünlenen Ören Plajı, 2000 yılında bu ününü Avrupa Çevre Eğitim Vakfı (Feee) tarafından verilen ve artık tüm dünyada Denize Girilebilirlik Ölçütü olan Mavi Bayrak ile tescil ettirmiştir. İskele Mahallesi: Güzel bir balıkçı köyü görünümündeki İskele Mahallesi Yat Limanının bitmesiyle birlikte apayrı bir kimliğe bürünmüş ve geleceğin yat turizmi merkezi olma yolunda ilk adımı atmıştır. Sahildeki balıkçı lokantaları, çay bahçeleri ile ayrı bir özelliğe sahiptir. Denize de girilebilmektedir. Öğretmenler Mahallesi: Pek çok turistik konaklama, eğlence, yeme-içme, alışveriş ve dinlenme tesislerinin bulunduğu bir sayfiye yeridir. Çok geniş ve güzel bir kumsala sahiptir. Seklik Çamlığı: İlçe merkezine 3 km. uzaklıktaki Seklik Çamlığı, zeytin ve çam ağaçları ile kaplı doğal bir mesire yeridir. Ayaklı Kır Bahçesi: Burhaniye - Ören güzergâhında, Ören sınırında bulunan Ayaklı Kır Bahçesi yeşilliklerle kaplı ve bol su kaynaklarına sahip bir mesire yeridir. Taylıeli Köyü: İlçe merkezine 7 km., İskele Mahallesine ise 1,5 km. uzaklıkta olan Taylıeli Köyü Burhaniye açısından tarihi öneminin yanı sıra tüm körfeze hakim manzarası ve doğal köy ortamıyla da eşsiz bir dinlence yeridir. Gündüz yeşilin bin bir tonu, akşam güneş batışının muhteşemliği, gece de körfez ışıklarının denizdeki parıltıları en güzel buradan izlenebilir. DURSUNBEY İLÇESİ Suçıktı Mesire Yeri: Kaynağın geçmişteki yeri tarihi bilinmemekle birlikte, akış yönüne bıraktığı kireç çözeltilerinin kalınlık ve şekillerine göre en az 10 asırlık geçmişi olabileceği tahmin edilmektedir. Bu mesire yerindeki çınar ağaçlarının yaşları da bu tahmini doğrulamaktadır. Herkesin gezip göreceği ender güzellikte yerlerin başında gelmektedir. Burada bir kafeterya ve alabalık lokantası mevcuttur. Saz Mesire Yeri: İlçenin içinde oldukça geniş bir yeşil alan olan saz mesire yeri, kavak ağaçları ile dolu kenarında Suçıktı deresinin aktığı güzel bir dinlenme alanıdır. Burada bir aile gazinosu, halı saha ve yüzme havuzu tesisi vardır. İlçenin geleneksel panayırı burada yapılmaktadır. Çınarlı Pınar Mesire Yeri: İlçe merkezine yaklaşık 3 km mesafede bulunan içme suyu kaynağının çevresinde eşsiz çam ağaçlarının bulunduğu yeşil bir alan ve dinlence yeridir. 63

64 Orman İçi Dinlenme Yerleri: İlçede doğal güzellikler sahip yerlerde Orman İşletmesi tarafından mesire yerleri ve dinlenme evleri yapılmıştır. Yayla Tesisleri: Orman İşletme Müdürlüğü nün Sakız Köyü civarındaki Yayla İşletme Şefliği idare binası yanında tesis edilmiştir. Civarındaki geyik karaca bakım istasyonu vardır. Merkeze uzaklığı 30 km olup 14 yatak kapasitelidir. Değirmenek Tesisleri: Alaçam İşletme Müdürlüğü Değirmenek Şefliği bünyesinde bir misafirhaneden ibarettir. Merkeze uzaklığı 26 km olup, 10 yatak kapasitelidir. Alaçam Tesisleri: Alaçam İşletme Müdürlüğü Alaçam Şefliği bünyesinde bir misafirhaneden ibarettir. Merkeze uzaklığı 28 km olup,15 yatak kapasitelidir. Candere Tesisleri: Orman İşletme Müdürlüğü nün Candere Şefliği bünyesinde bir misafirhaneden ibarettir. Merkeze uzaklığı 35 km olup, 10 yatak kapasitelidir. Gölcük Şefliği: Alaçam İşletme Müdürlüğü Gölcük Şefliği bünyesinde bir misafirhaneden ibarettir. Merkeze uzaklığı 30 km olup, 80 yatak kapasitelidir. Faruk Şeker Orman içi Dinlenme Tesisleri: Dursunbey İşletme Müdürlüğü idare binası üzerindeki çamlık alanda kır gazinosu ve piknik yeri ünitelerinden oluşmuştur. GÖMEÇ İLÇESİ Atatürk Kayalıkları: İlçemizin içinden geçen Çanakkale-İzmir yolu üzerinde sağ taraftaki dağlara dikkatlice bakıldığında, Mustafa Kemal Atatürk ün heybetli profili görülür. Koca Çınar: İlçeye 8 km uzaklıkta, Ulu beyler Köyü nde 850 yaşında çevresi 12 m olan çınar ağacının bulunduğu yerdir. Kız Çiftliği: İlçe Merkezinin 3 km kuzey batısında Edremit körfezinin Antarak Burnu ile Kara Tepe Burnu arasında kalan koyun kıyısında höyük üzerine bulunan tarihi bir çiftlik evi doğal yapısıyla görülmeye değerdir. GÖNEN İLÇESİ Alacaoluk Kalesi: Gönen in batısında Alacaoluk Köyü yakınındadır. Şu anda temel kalıntılarından izler bulunmaktadır. Gönen e 15 km uzaklıktadır. Baba kaya Kalesi: Gönen in 7 km kuzeybatısında kalan kalenin kalıntıları belli belirsizdir. Granit taşlarından yapılmıştır. Mesire yerleri olarak; İlçeye 21 km uzaklıktaki Yeşil Değirmen ile 7 km uzaklıktaki Dereköy ve 8 km uzaklıktaki Armutlu dur. HAVRAN İLÇESİ Çınarlıhan: İlçeye 18 km uzaklıkta, Havran- Yenice yolu üzerinde bir mesire yeridir. Tamamen çamlık olan bu yere ismini veren asırlık çınarları, soğuk ve bol suları ünlüdür. Ayrıca Kumluca Mevkii ndeki görülmeye değer şelaleler bulunmaktadır. Serhat: Havran ın 2 km kuzeydoğusunda asırlık kızılçam ağaçları ile kaplı mesire yeridir. Özellikle Hıdrellez den bir ay önce başlayıp Hıdrellez e kadar tüm halk buraya gelir. Eybek suyu da getirtilerek halkın rahat kullanımına açılmıştır. Eybek Kulesi: Eybek orman yangınları gözetleme kulesi 1980 yılında yapılmıştır. Çınarlıhan Orman İşletme Şefliği ne bağlıdır. 920 m yükseklikte olan kulenin bulunduğu yöreye kale mevkisi 64

65 denilmektedir. Bütün Edremit ve Havran Ovası ile Thebe şehri harabeleri buradan görülmektedir. Etrafı karaçam, meşe ve yer yer kestane ağaçları ile kaplıdır. İnönü Mağaraları: Havran çevresinde prehistorik (tarih öncesi) kültürün aydınlatılmasında rol oynayan en önemli yerdir İnönü Mağaraları. İlçenin yaklaşık 8 km güneydoğusunda yer alan mağaralar 381 m rakımlı Kocaçal Tepesinin kalker yapılı sarp güney yamaçlarında Havran çayının kuzeyinde İnboğazı nın batı ağzında yer almaktadır. İnönü Köyü yakınlarında bulunan ve Devadamı, Karanlık, Aydınlık ve Andık mağaraları adını taşıyan bu mağaralarda, en esaslı araştırma 1949 yılında İ.Kılıç KÖKTEN tarafından yapılmıştır. Söz konusu mağaraların en büyüğü olan Karanlık Mağara da çalışmaya başlayan KÖKTEN, mağaranın yukarıdan aşağıya tespit ettiği üç tabakadan ikincisinde Grek-Roma malzemesine rastlamıştır. Bu seviyelerin bir köşesinden toplu olarak pişmiş topraktan yapılmış içleri boş eli davullu karnında aslan kabartması bulunan, su taşıyan ve çeşitli başlıklı kadın erkek adak heykelcikleri çıkmıştır. Kibele Kültü nün bu mağarada yaşamış olduğunu göstermesi bakımından, heykelcikler birer belge olmuştur. Bakır devrine ait olduğu, ikinci katta siyah çömlek ve küçük boy değirmen taşları çıkmıştır. Bunun altındaki tabakada; kap kırıkları, seramik parçaları, çakmak taşı ve kemik eşyalar bulunmuştur. Aşağıya inildikçe malzemenin kahverengi siyah perdahlı, tek ve kazıma çizgi süslü seramiğe döndüğü belirtilmiştir. Aynı mağaranın bazı yerlerinde Paleolitik devrinin varlığını gösteren başka buluntular da tespit edilmiştir. Taş Devri ve Maden Devri ne ait buluntulardan anlaşıldığına göre, MÖ yılından itibaren Havran ve çevresinde yerleşim izleri görülmektedir. İn boğazı Mağaralarında 1997 de Balıkesir Müzesi nin girişimleriyle yeni bir araştırma yapılmıştır. Aynı mağarada Roma Dönemi ne ait keramik parçalar, adak heykelcikler ve kap parçaları ile Bizans Dönemi ne ait tabak parçalarına rastlanılmıştır. İVRİNDİ İLÇESİ Kayapa Beldesi Kızılcık mevkii piknik alanı, Gökçeyazı beldesi belediye bahçesi ve Milli Egemenlik Koruluğu, Madra Dağı(Alabalık doğa yürüyüşü), B.Yenice Beldesi Asar kalesi Gömeniç Kalesi, Deliktaş Kaleoba Köyü görülmeye değer yerlerdendir. KEPSUT İLÇESİ Kışla: Tekke ışıklar Köyü üzerinde, eski yıllarda Ziraat Mektebi ve Askeri Kışla olarak kullanılan mekân, taş duvarları mevcut olup piknik ve tarihi amaçlı çevre düzenlemeleri yapılmış, mesire yeri olarak kullanılmaktadır. Elma Gediği: Serçe Ören Köyü ne bağlı mahalle olarak yerleşim birimi kurulmuş, diğer yörelere göre farklılık arz etme olup, alabalık üretme çiftlikleri bulunmaktadır. Su Uçtu: Elma gediği Mevkiinden 12 km sonra olup, oldukça yüksek bir tepeden akan bir şelale mevcuttur, bu nedenle su uçtu olarak anılmaktadır. Piknik yeri de mevcuttur. Dereli Köyü Piknik Yeri: Mekân, ilçeye 10 km uzaklıkta olup, Simav Çayı bitişiğindedir. Alabalık ve tatlı su balıkları bulmak mümkündür. Kepsut Su Çıktı Mesire Yeri: Gelendoros Dağı Eteğinde Farklı bir mekân Kepsut - Dursunbey İlçe Sınırının buluştuğu yerdedir (Eski Dursunbey - Kavacık Yolu üzeri). SINDIRGI İLÇESİ 65

66 Kertil- Çamurlu: Balıkesir İzmir karayolu üzerinde yer alan dinlenme tesisi, orman içinde yer almaktadır ve Sındırgı İlçesi ne 8 km uzaklıktadır. Günübirlik olarak düzenlenmiş piknik alanları ve restaurantlar mevcuttur. Çaygören Barajı, Kuvâ-yi Milliye Anıt parkı ve tarihi Cüneyt köprüsü ile Emendere ve Hisaralan kaplıcaları da görülmeye değer alanlardır. MANYAS İLÇESİ Gezi Yeri ilçemize bağlı Soğuksu Köyü nde bulunan Kale kalıntıları, Mesire yeri olarak da Cumhuriyet Köyü hudutlarında bulunan Ketenlik Mevkiidir. SUSURLUK İLÇESİ İlçede gezilebilecek yer olarak Çataldağ içerisinde Aygır Çeşmesi, Bıçkı Deresi, Farafat orman içi yerleri vardır. Mesire yeri olarak; Çaylak, Yahyaköy Yandım Çavuş ve Günaydın Göleti çevresi görülmeye değer yerlerdir. ERDEK İLÇESİ Çakıllı olmayan altın renkli kum şeridinin baştanbaşa sardığı Erdek sahilleri, Türkiye nin en güzel tabii plajlarındandır. Narlı, Ocaklar ve İlhan Köyü tabii kumsallarla çevrilidir. Erdek e 1 km uzaklıkta bulunan Apostol(Çifte Oluklar) Seyitgazi(Adak) Tepesi, Palata Çeşmesi, Muhla Kalesi başlıca mesire yerlerindendir. Ayrıca kıyı şeridi boyunca uzanan Ocaklar, Narlı, İlhan Köyleri ve Paşalimanı Adası gezilip görülmeye değer yerlerdir. Şehir Surları: Aşağı Yapıcı yolundan gidildiği takdirde köy yakınındaki Demirkapı Mevkii nde bazı şehir suru kalıntıları görülür. Bu kalıntılar Erdek Körfezi ne kadar uzanmaktadır. Kaleler: Seyitgazi Tepesi nde sekiz adet kale vardır. Ayrıca 5 km kuzeyinde Muhla Kalesi bulunmaktadır. MARMARA ADASI Ada, yeşille mavinin kucaklaştığı doğal plajlarla kaplıdır. Avşa, Ekinlik Adaları ile dibi mermer olan Saraylar Köyü ndeki mermer plaj, en ilgi çekici olanlarıdır. Avşa Adası nın dört bir yanının koylarını günübirlik turlar ile ziyaret edilmektedir. Bunlardan en ünlüleri Çınar Koyu, Mavi koy, Değirmen, Manastır, Beyaz Saray, Kumburnu, Kumtur, Yiğitler dir İçme Suyu Havzaları Balıkesir ili Türkiye nin önemli iki su havzası olan; Susurluk Havzası ile Kuzey Ege Havzasının içinde yer alan bir ildir. Balıkesir, Marmara Bölgesinin Ege ve Marmara Denizine kıyısı olan ve önemli çevresel değerlere sahip bir ili olup, toprakların %73 ü Susurluk nehir havzası, geriye kalan %27 lik kısmı ise Marmara Havzası ve Kuzey Ege Nehir Havzası sınırları içerisinde yer almaktadır. İlin önemli akarsuları Susurluk Irmağı, Gönen Çayı, Koca Çay ve Havran Çayıdır. Genel iklim özellikleri itibari ile yağış alan ve su kaynaklarında sorun bulunmayan bölgedir. Balıkesir ili sınırları içinde DSİ 25. Bölge Müdürlüğü tarafından tespit edilmiş 19 yeraltı su havzası bulunmaktadır. Genel itibari ile içme ve kullanma suyu il genelinde yeterlidir Örnek Avlak Alanı ve Yaban Hayatı Koruma / Geliştirme Sahaları Balıkesir iline ait yaban hayatı geliştirme, ava yasak alanlar, yaban hayvanları yerleştirme sahaları, örnek avlaklar ve tabiat parkları ile ilgili alan dağılımı aşağıdaki haritada verilmiştir. 66

67 Harita 5.5: Örnek Avlak Alanı ve Yaban Hayatı Koruma / Geliştirme Sahaları Yukarıdaki haritaya göre Balıkesir ilinde ava yasak alanları alansal dağılımının çoğunlukta olduğu görülmektedir. Bunun yanında Bigadiç İlçesinde Karal Kınalı Keklik Örnek Avlak İşletmesi ve Edremit Narlı Örnek Avlağı bulunmaktadır. Balıkesir, Kütahya illerinin kesişim alanında Akdağ Bölgesinde Yaban hayatı koruma sahasında Geyik türleri koruma altına alınmıştır. Dursunbey Yaban Hayatı Geliştirme Sahası Alanı Dursunbey İlçesine 60 km, Balıkesir İline 150 km mesafededir. Sahada görevli personel ve bekçi kulübesi bulunmamaktadır. Sahanın mülki hududunda 2 adet köy (Çamlık ve Osmaniye Köyleri) yer alır. Dursubey Yaban Hayatı Geliştirme sahası toplamda 1223 ha lık bir alan kaplamakta olup, bu alanın 1167,5 ha ı orman alanı, 1,5 ha ı tarım alanı, 26,5 ha ı mera ve 27,5 ha ı diğer arazi kullanım kararlarından oluşmaktadır. Tarım, hayvancılık ve ormancılık olup sahada yeterli miktarda doğal su kaynağı mevcuttur. Harita 5.6: Dursunbey Yaban Hayatı Geliştirme Sahası Alanı 1970 li yıllarda tesis edilen Dursunbey Yayla Geyik Üretme İstasyonundaki Kızılgeyiklerin doğaya kazandırılması ve doğada optimum popülasyona ulaşmasından sonra belli plan dahilinde 67

68 avlattırılması düşünülmektedir. Dolayısıyla hedef tür Kızılgeyik olup diğer türlerin de (Kurt, ayı, yaban domuzu, tavşan, tilki) optimum popülasyona ulaşması hedeflenmektedir. Seçilen sahanın rakımı metre olup bitki örtüsü kayın, gürgen, titrek kavak, fındık, erik, kızılağaç ve karaçam ağaçları ile yaz döneminde bile yeşil olan otsu bitkilerdir. Yaban Hayatı Geliştirme Sahasının Balıkesir iline 150 km mesafede olmasından dolayı, Balıkesir DMP Mühendisliği nce sağlıklı koruma yapılamamaktadır KÜLTÜR VE TURİZM BAKANLIĞI YETKİSİNDE KORUNAN ALANLAR Sit Alanları Balıkesir iline ait güncel sit alanlarının kentteki dağılımı aşağıdaki tabloda verilmiştir. Arkeolojik sit alanlarının il genelindeki dağılımı %69,1 oran ile ilk sırada yer almaktadır. İkinci sırda ise il genelinde % 24,25 oranla doğal sit alanları gelmektedir. Tablo 5.1: Balıkesir İli Sit Alanları 2011 TESCİL EDİLMİŞ SAYI ORAN % TAŞINMAZ KÜLTÜR VE TABİAT VARLIKLARI İLE SİT ALANLARI-2011 Arkeolojik Sit Alanı Kentsel Sit Alanı Doğal Sit Alanı Tarihi Sit Alanı - 0 Arkeolojik ve Doğal Sit Tarihi ve Doğal Sit Tarihi+Doğal+Arkeolojik Sit Tarihi ve Kentsel Sit Toplam Kaynak: Kültür Ve Turizm Koruma Ve Gelişim Bölgeleri, Turizm Merkezleri Balıkesir termal su kaynakları açısından zengin kaynaklara sahip bir ildir. İl genelinde imar planları tamamlanmış ve ilan edilmiş 8 adet Termal Turizm Merkezi bulunmaktadır. Alansal olarak en büyük plan sahasına sahip tesis ha lık alanı ile Manyas Kızık Termal Turizm Bölgesidir. 68

69 Tablo 5.2: Balıkesir İli Turizm Merkezleri Alan, Nüfus, Plan Durumları Ve Yatak Kapasiteleri ve Plan Durumları TERMAL T.M. T.M. İlanı ALA N PLAN DURUMU (Plan Onama Tarihi) (ha) R.G. Tarihi/Sayı 1/ /5000 1/1000 Açıklama / Dava Durumu 1 Balıkesir Edremit Güre Termal T.M Balıkesir Gönen Termal T.M Balıkesir Gönen Ekşidere Termal T.M Balıkesir Manyas Kızık Termal T.M Balıkesir Susurluk Kepekler Termal T.M Balıkesir Bigadiç Hisarköy Termal T.M Balıkesir Sındırgı Hisaralan Termal T.M Balıkesir Balya Şifa Termal T.M Kaynak: Turizm ve Kültür Bakanlığı A. Balıkesir Edremit Güre Termal Turizm Merkezi: Balıkesir Edremit Güre Termal Turizm Merkezi tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe girmiş olup 99 ha yüzölçümüne sahiptir. Edremit ilçe merkezine 12 km mesafede bulunmaktadır. Jeotermal sahada bulunan 2 adet kaynak kurumuştur. Jeotermal saha kapsamında açılan 12 adet sondajdan ölçümü yapılabilenlerden C sıcaklık aralıklarında ve yaklaşık 40 lt/sn debide sıcak su temin edilmektedir. Kaynak suyu florür içeren sodyumlu sülfatlı; Güre sondajının suyu sodyumlu, sülfatlı, bikarbonatlı; Güre-1 sondajının suyu florür içeren sodyumlu, sülfatlı; Güre-2 sondajının suyu kalsiyumlu, bikarbonatlı, sülfatlı; Gat sondajının suyu sülfatlı, bikarbonatlı termal sular sınıfına girmektedir. Güre sondaj suyu nötr (kireçlendirici ve çürütücü etkisi bulunmamakta), Güre kaynak ve G-1 sondaj suyu çürütücü, Güre Ilı su kaynağı ve G-2 sondajı az kireçlendirici özellik taşımaktadır. Balıkesir Edremit Güre Termal Turizm Merkezine yönelik olarak tarihinde 1/25000 ölçekli Edremit Körfezi Kıyı Kesimi Çevre Düzeni Planı Değişikliği ve tarihinde 69

70 ise 1/5000 ölçekli 1 paftadan oluşan Revizyon Nazım İmar Planı ile 5 pafta ve 1 lejant-plan notundan oluşan 1/1000 ölçekli Revizyon Uygulama İmar Planı onaylanmıştır. Söz konusu 1/5000 ölçekli Revizyon Nazım İmar Planı ve 1/1000 ölçekli Revizyon Uygulama İmar Planı kapsamında kalan 4 paftada revizyon yapılmasına ilişkin değişiklik tarihinde Bakanlığımızca onaylanmıştır. B. Balıkesir Gönen Termal Turizm Merkezi: Balıkesir Gönen Termal Turizm Merkezi tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe girmiş olup 72,5 ha yüzölçümüne sahiptir. Gönen İlçesinde iki adet Termal Turizm Merkezi bulunmaktadır. Her iki turizm merkezi için de sıcak su temini Gönen Jeotermal Sahasından mümkündür. Jeotermal sahasında Gönen, Ekşidere Batı ve Doğu kaynakları mevcut olup bu kaynakların suları keson kuyulardan alınmaktadır. Bu kuyulardan C sıcaklıkta ve lt/sn debide doğal kaynak çıkışı bulunmaktadır. Tamamı Gönen Belediye tarafından açtırılan 17 adet sondajdan bir adedi terk edilmiş olup diğer sondajlardan ölçümü yapılabilenlerden C sıcaklık aralıklarında ve 162 lt/sn debide sıcak su temin edilmektedir. Gönen Kaplıca suyu; florür içeren sodyumlu, sülfatlı, klorürlü, bikarbonatlı; Batı ve Doğu Ekşidere kaynaklarının suyu mineralce fakir; Gönen-1 sondajının suyu sodyumlu, sülfatlı, bikarbonatlı, klorürlü; G-4, G-4/A ve G-5 sondajlarının suyu kireçlendirici özellikte termal sular sınıfına girmektedir. Bakanlıkça hazırlanan Nazım ve Uygulama İmar Planı önerileri tarihinde Gönen Belediyesine gönderilmiş olmakla birlikte, gerek planda yapılması istenen değişiklikler bulunması gerekse turizm merkezine ait jeoloji raporunun Bakanlığımıza intikal etmemesi nedeniyle plan onamaları sonuçlandırılamamıştır. Belediyesince hazırlanan Nazım ve Uygulama İmar Planları tarihinde Bakanlığımızca onaylanarak yürürlüğe girmiştir. C. Balıkesir Gönen Ekşidere Termal Turizm Merkezi: Balıkesir Gönen Ekşidere Termal Turizm Merkezi tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe girmiş olup ha yüzölçümüne sahiptir. Gönen ilçe merkezine 13 km mesafede bulunmaktadır. Sıcak su temini Gönen Jeotermal Sahasından sağlanmaktadır. Turizm Merkezine yönelik Çevre Düzeni Planı tarihinde onaylanarak yürürlüğe girmiştir. Planda yatak kapasitesi öngörülmüştür. Ayrıca Balıkesir Valiliğince onaylı Mevzi İmar Planı bulunmaktadır. D. Balıkesir Manyas Kızık Termal Turizm Merkezi: Balıkesir Manyas Kızık Termal Turizm Merkezi tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe girmiş olup ha yüzölçümüne sahiptir. Manyas ilçe merkezine 6 km mesafede bulunmaktadır. Doğal kaynak Jeotermal sahada bulunan Kızık kaynağında kurulmuştur. Jeotermal sahada 4 adet sondaj yapılmış ancak 3 adedi kullanılmamaktadır. Kullanım durumunda olan K-1 sondajı 51,7 C sıcaklığa ve 24 lt/sn debiye sahiptir. Kaynak suyu sodyumlu kalsiyumlu bikarbonatlı klorürlü termal sular sınıfına girmektedir. Turizm Merkezine yönelik Çevre Düzeni Planı tarihinde onaylanarak yürürlüğe girmiştir. Planda yatak kapasitesi öngörülmüştür. Ayrıca Balıkesir Valiliğince onaylı Mevzi İmar Planı bulunmaktadır. E. Balıkesir Susurluk Kepekler Termal Turizm Merkezi: Balıkesir Susurluk Kepekler Termal Turizm Merkezi tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe girmiş olup ha yüzölçümüne sahiptir. Susurluk-Bandırma Karayolunun iki yanında yer almaktadır. Doğal Kaynak Jeotermal sahada Ilıcaboğazı olarak bilinen alanda çok sayıda kaynak mevcut olup bu kaynaklardan C sıcaklık aralığında ve 11 lt/ sn debide sıcak su çıkışı bulunmaktadır. Sahada 2 adet sıcak su sondajı yapılmış olup bunlardan kullanılmayan sondaj 64 C sıcaklığa sahip olup diğer sondajdan 15 lt/sn debide termal kaynak üretilmektedir. 70

71 Kaynak ve sondaj suyu bor içeren sodyumlu klorürlü bikarbonatlı sıcak su sınıfına girmekte olup nötr ve az kireçlendirici özelliktedir. Turizm Merkezine yönelik Çevre Düzeni Planı tarihinde onaylanarak yürürlüğe girmiştir. Planda yatak kapasitesi öngörülmüştür. Balıkesir Valiliğince onaylı Mevzi İmar Planı bulunmaktadır. F. Balıkesir Bigadiç Hisarköy Termal Turizm Merkezi: Balıkesir Bigadiç Hisarköy Termal Turizm Merkezi tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe girmiş olup ha yüzölçümüne sahiptir. Doğal Kaynakta Jeotermal sahada bulunan ve alüvyon birimden sızıntı halinde çıkan 16 adet kaynak kurumuştur. Jeotermal sahada Bigadiç Belediyesi tarafından 5 adet sondaj yapılmıştır. Bu sondajlardan 14-40lt/sn debiye ve C sıcaklığa sahip olup şehir ısıtmasında kullanılmaktadır. Kaplıca kaynak suyu sodyumlu bikarbonatlı; HK-2 sondaj suyu florür içeren sodyumlu bikarbonatlı sülfatlı klorürlü; HK-3 ve HK-4 sondaj suları florür içeren sodyumlu bikarbonatlı sülfatlı termal sular sınıfına girmektedir. Turizm Merkezine yönelik Çevre Düzeni Planı tarihinde onaylanarak yürürlüğe girmiştir. Planda yatak kapasitesi öngörülmüştür. Balıkesir Valiliğince onaylı Mevzi İmar Planı bulunmaktadır. G. Balıkesir Sındırgı Hisaralan Termal Turizm Merkezi: Balıkesir Sındırgı Hisaralan Termal Turizm Merkezi tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe girmiş olup ha yüzölçümüne sahiptir. Sındırgı-İzmir Karayolunun iki yanında yer almaktadır. Jeotermal sahada çok sayıda sıcak su kaynağı mevcut olup bu kaynaklardan 56-98,3 C sıcaklık aralığında ve 74 lt/ sn debide sıcak su çıkışı bulunmaktadır. Sahada TPAO tarafından açılan ve kullanılmayan 107 C sıcaklık ve 32,5 lt/sn debide 1 adet sondaj bulunmaktadır. Sahadan temin edilen sıcak su florür içeren sodyumlu bikarbonatlı sıcak su sınıfına girmektedir. Turizm Merkezine yönelik Çevre Düzeni Planı tarihinde onaylanarak yürürlüğe girmiştir. Planda yatak kapasitesi öngörülmüştür. Belediyesince onaylı Mevzi İmar Planı bulunmaktadır. H. Balıkesir Balya Şifatermal Turizm Merkezi: Balıkesir Balya Şifa Termal Turizm Merkezi tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe girmiş olup ha yüzölçümüne sahiptir. Balıkesir İli nin Balya, Gönen ve Manyas ilçeleri arasında kalmaktadır. Üç adet mevcut doğal kaynak bulunmaktadır. Belediyeye ait tesisin havuzlarında kullanılan kaynak ºC sıcaklık ve 1,5 lt/sn debiye; kum banyolarında kullanılan kaynak ºC sıcaklık ve 0,8 lt/sn debiye, çamaşırhanede kullanılan kaynak ise ºC sıcaklık ve 0,4 lt/sn debiye sahiptir. Bu kaynaklar depoda bekletilerek soğutma yöntemi ile kullanılmaktadır. Ayrıca beldede MTA tarafından açılan 675 m. derinliğindeki sondaj kuyusu da 59 ºC sıcaklık ve 27 lt/sn debiye sahiptir. Sondaj kuyusunun herhangi bir talep olmadığı için kapalı olduğu görülmüştür. Turizm Merkezine yönelik herhangi ölçekli bir imar planı bulunmamaktadır. 71

72 5.3. ÇANAKKALE ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI YETKİSİNDE KORUNAN ALANLAR Sulak Alanlar Saros Körfezi Sulak Alanı ve Özel Çevre Koruma Bölgesi (ÖÇK) Harita 5.7: Saros Körfezi Sulak Alanı ve Özel Çevre Koruma Bölgesi (ÖÇK) Haritası Saros Körfezi Saros Körfezi Önemli Bitki Kaynak: Ege Denizi'nin kuzeydoğusunda yer alan Saros Körfezi, etrafını çevreleyen iki ilin tarihi ve kültürel kaynakları, aynı zamanda Körfez in doğal güzelliği ve biyolojik çeşitliliği açısından Türkiye nin en önemli merkezlerinden biridir. Bölge, doğal güzelliklerinin yanı sıra tarihi ve kültürel kaynaklarının korunması hem de biyolojik çeşitliliğin, sualtı, su üstü canlı ve cansız varlıklarının korunması açısından son derece önem taşımaktadır. Antik Melas ya da Kseros Körfezi, olarak da bilinen Saros Körfezi, güneyde Gelibolu Yarımadası, kuzeyde Trakya kıyıları arasına yaklaşık 60 km. kadar sokulan üçgen biçimli girinti şeklinde bir körfezdir. Kuzey ve güneyde jeomorfolojik bakımdan yalıyarlı ve düzenlenmiş kıyılarla çevrili olan körfezin giderek daralan Doğu ucunda Kavak Deresi nin (antik Melas) yığdığı alüvyonlarla kaplı bataklık bir ova (şu an çeltik ekilen Kadıköy, eski adıyla Evreşe Ovası ) yer alır. Bazı araştırmacılara göre Kuzey Anadolu Fay Sistemi nin uzantısı olan iki kırık arasında çökmüş bir graben alanı sayılan Körfez, bazı araştırmacılara göre gerilme, açılma sonucunda oluşmuştur. Derinlik şartları asimetriktir. Trakya kıyılarında genişliği 10 Km.yi bulan ve derinliği 90 metreyi geçmeyen bir şelf alanı uzanır. Bu alanın doğusunda yerleşilmemiş birkaç küçük ada vardır ( Eşek Adaları). Gelibolu Yarımadası kıyıları önünde şelf yoktur ve aniden 500 metreyi aşan derinliklere geçilir. Düztabanlı bir oluk görünümündeki bu derin kesim, batıya doğru Gökçeada ve Semendirek adası arasında derinliği 1000 metreyi aşarak uzanmaktadır. Tarihi açıdan da büyük öneme sahip Saros Körfezi nin kuzeyi Cenevizlilere, Venediklilere, Bizanslılara ve son olarak Osmanlı İmparatorluğu na ev sahipliği yapmıştır. Güney kısmında ise Eski Yunan, Pers, Makedonya, Bizans ve son olarak Osmanlı İmparatorluğu egemenliği görülmüştür. Çanakkale Geçilmez destanının gerçekleştiği topraklar her yıl yerli ve yabancı binlerce turist ağırlar. Ege Denizi nin en tuzlu kesimlerinden birini oluşturan Saros Körfezi nde tabanda soğuk su ve yüzeyde sıcak suyun yarattığı akıntılar, karmaşık girdaplar çizdirmektedir TURMEPA: Saros Körfezi Ekolojik Çeşitlilik Raporu Kaynak: 72

73 Saros Körfezi nin sahip olduğu; doğal ve ekolojik dengenin, aşırı avcılık, plansız kentleşme ve çevre kirliliği gibi etkenler nedeni ile yok olma tehlikesi altında olduğunu ve bu bölgenin Özel Çevre Koruma Alanı olarak ilan edilmesi gerektiği konusunda çalışma yürüten TURMEPA (Deniz Temiz Derneği) derneği hazırlamış olduğu Saros Körfezi nin Özel Çevre Koruma Alanı İlan Edilmesi adlı rapor ile Saros Körfezi nin Özel Çevre Koruma Alanı ilan edilmesinde büyük katkıda bulunmuştur. Toplam alanı 730,21 km² olan Saros Körfezi, tarih ve sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile Özel Çevre Koruma Bölgesi olarak tespit edilerek, ilan edilmiş olup; Saros Özel Çevre Koruma Alanın tasarrufu Çevre ve Şehircilik Bakanlığına. Saros Körfezi, 144 çeşit balık, 78 tür deniz bitkisi ve 34 tür süngere ev sahipliği yapan, su altı zenginlikleri ile dolu ve sualtı etkinlikleri ile ilgilenenler için oldukça önemli bir bölgedir. Körfez içinde barındırdığı zengin balık çeşitleri nedeniyle deniz biyologları ve dalış meraklıları arasında büyük ve doğal bir akvaryum olarak nitelendirilir. Kaptan Cousteau 1970 li yıllarda gemisi Calipso ile Türkiye yi ziyareti sırasında bu Körfezde dalış yapmış Kızıl Denizin Kuzey versiyonu olarak nitelendirmiştir. Saros Körfezi ve kıyıları jeomorfolojik, peyzaj, ekolojik, floristik, biyogenetik ve turistik özelliklerinin bozulmadan korunması amacıyla Özel Çevre Koruma Bölgesi olarak ilan edilmiştir. Körfez bölgesinde Akdeniz tipi iklim hâkimdir. Havzada en yüksek nokta Körfezin kuzey kuzey doğu uç kısmında yer alan Koru Dağıdır (385 m.). Havzayı besleyen tek akarsu Kavak Deresidir. Ege Denizi nin en tuzlu kesinlerinden birini oluşturan Saros Körfezi nde karmaşık girdaplar çizen akıntılar görülür. Bu akıntılar nedeniyle de kendi kendini temizleyen bir körfez konumundadır. Dünya da kendi kendini temizleyerek temiz kalan beş körfezden biri olduğu ileri sürülür. Suların yüksek oksijen içeriği ve körfeze dökülen akarsuların getirdiği bol besin tuzları nedeniyle tür bakımından zengindir Gökçeada Dalyanı Sulak Alanı Gökçeada Dalyanı Türkiye de ilan edilen önemli 135 sulak alandan biridir ve yüzölçümü ha dır. Gökçeada İlçesinin doğu kısmındaki kıyı şeridini ve sığ bir dalyan olan Tuz Gölünü içine alan bir alandır. Akıntı rejinden dolayı dalyanın kıyı kesimi deniz organizmalarının çeşitliliği açısından zengindir. Dalyan ve çevresi ulaşımın sınırlı olması nedeniyle deniz organizmalarının çeşitliliği açısından zengindir. Harita 5.8: Gökçeada Dalyanı Sulak Alanı Gökçeada Dalyanı Gökçeada Dalyanı Bitki Örtüsü Haritası Dalyan çevresine ulaşmanın zor olması, bölgedeki turistik faaliyetlerin bu bölgeye yansımasını engellemekte ve insan etkisinden uzak bir alandır. Gökçeada Dalyanı sığ ve tuzlu göl ekosisteminin yanında tepelik alanların üzerindeki makilik alanlar da barındırır. Aynı zamanda dalyan filamingolar 73

74 için önemli kışlama alanıdır ve Uzunbacak cinsi flamingo burada kuluçkaya yatmaktadır. Lindenia tetraphylla alanın bölgesel ölçekte önemini arttıran bir Kızböceği türüdür Milli Parklar, Tabiat Parkları, Tabiat Alanları, Tabiatı Koruma Alanları Gelibolu Yarımadası Tarihi Milli Parkı Gelibolu Yarımadası Tarihi Milli Parkı 1973 yılında ilan edilmiş olup alanı; ha dır. Marmara Bölgesi nin batısında, Çanakkale ili Eceabat ilçesindedir. Osmanlı İmparatorluğu nu saf dışı etmek ve Rusya ya yardım amacı ile İstanbul a ulaşmak isteyen İtilaf Devletleri, güçlü donanmalarına güvenerek Gelibolu Yarımadası üzerinden saldırıya geçmişlerdi. Burada Kurmay Yarbay Mustafa Kemal in önderliğinde Türk Milleti nin güçlü, insanüstü direnmesi ile karşılaştılar i aşan Türk şehidinin kanları üzerinde yükselen anıtlar ve yine i aşkın İngiliz, Fransız, Avustralya ve Yeni Zelanda askerlerinin kemiklerinin gömülü olduğu alanları içine alan milli park, bütün dünyaya barışın değerini anlatmaktadır Troya Tarihi Milli Parkı Troya Tarihi Milli Parkı 1996 yılında ilan edilmiş olup, toplam alanı ha dır. : Çanakkale ili, Ezine ilçesi sınırları içerisinde Çanakkale Boğazı nın girişinde yer almaktadır. Sahanın ana kaynak değerlerini; Troya lılar ile Aka ların (Yunanlılar) 10 yıl süren harplerindeki kahraman savaşçıların, efsanevi hikâyeleri ile asırlar boyunca uluslararası bir üne sahip olan büyük ozan Homeros un epik eserleri İliada ve Odysseia ile ölümsüzleşen Troya kenti oluşturmaktadır. Arkeologlar, İliada da hikâye edilen Troya nın üç bin yıllık tarihi süresince yayılım gösteren dokuz antik medeniyet katından sadece birinin kapsamından geçtiğini tanımlamışlardır. Bu kat Homeros un dünyaca bilinen ve tanınan Troya sıdır. Troya tarihi ve onunla ilgili özellikler, Troas Bölgesi nin, yani Edremit Körfezi nin kuzeyinden Marmara Denizi nin güney kıyılarına kadar olan bölgeyi kaplamaktadır. Milli parkın ve çevresinin tabiat tarihi ile ilgili en önemli özelliği, jeolojik özelliğidir. Troya ve çevresinde genel olarak jeolojik yapıyı, geniş alanlar kaplayan neojen formasyonlar meydana getirir. Çanakkale Boğazı ve Ege kıyıları uygun plaj olanakları ile rekreasyonel değer taşımaktadır Mesire Yerleri Güzelyalı Mesire Yeri: Merkez İlçeye 12 Km. uzaklıkta bulunmakta olup, günübirlik piknik amacı ile kullanılmaktadır. Kapasitesi 652 kişi/gün olan piknik alanı Mayıs-Eylül ayları arasında yoğun bir ilgi görmektedir. Tüm orman içi dinlenme yerlerinde olduğu gibi söz konusu saha tel ile çevrilidir. 7 ha lık alan kaplayan saha içinde günü birlik ihtiyaca cevap verecek şekilde çeşitli tesisler mevcuttur. Piknik alanı yakınında Çanakkale Savaşlarında kullanılan Turgut Reis ve Mesudiye Topçu Bataryalarını da görmek mümkün olup aynı zamanda sahanında içinde bulunduğu Güzelyalı Köyü deniz turizmi açısından uygun ve gelişmiş bir potansiyele sahiptir. Güzelyalı Kamp Alanı (Mesudiye Tabyası Mesire Yeri): Merkez İlçeye 13 Km. uzaklıkta, Güzelyalı Köyü içinden geçilerek ulaşılan alanın deniz kıyısında olması nedeniyle burada vakit geçirenler, hem ormanın güzelliğinden yararlanmakta hem de Çanakkale Boğazı kıyısında deniz keyfini çıkarmaktadırlar. Piknik alanının kullanım sezonu Haziran-Eylül ayları arasındadır. Alanda; 1 adet sıhhi tesis kompleksi, 1 adet giriş kontrol binası, 1 adet yağmur barınağı, 1 adet idare merkezi binası, 1 adet çocuk oyun alanı ve yaya gezinti yolları bulunmaktadır. Eceabat Kabatepe Mesire Yeri: Eceabat İlçesi sınırlarında bulunan yer Gelibolu Tarihi Milli Parkı içinde kalmaktadır. Günü birlik piknik amacının yanında çadırlık kamp alanı olarak da kullanılmaktadır. Tel ile çevrili 20 ha lık alan içinde büfe, kır gazinosu ve sıhhi üniteler bulunmakta olup, plaj olarak kullanılan uzun bir sahil şeridi de halka hizmet etmektedir. 74

75 İntepe Seyir Terası Mesire Yeri: Merkez İlçeye 15 Km uzakta olup, İntepe Beldesi yakınlarında 0,5 Ha bir alan kaplamaktadır. Bu mesire yeri Çanakkale-İzmir karayolu çalışması nedeniyle atıl durumda kalmıştır. Bayramiç Ayazma Mesire Yeri: Bayramiç İlçesi, Evciler Köyü yakınlarında ve Merkez İlçeye 125 km. kadardır. 6 ha lık alan günü birlik piknik alanı olarak kullanılmaktadır. Mayıs-Eylül ayları arası piknik amaçlı kullanılmaktadır. Dünyanın ilk güzellik yarışmasının İda (Kaz) Dağında yapıldığına ilişkin mitolojik efsaneye dayanılarak her yıl Bayramiç Belediyesi ve Evciler Muhtarlığınca Ağustos ayında tertip edilen festivallere yoğun bir katılım olmaktadır. Hemdemtepe Mesire Yeri (Ayvacık Çamlığı): Ayvacık İlçesi yakınlarında Çanakkale-İzmir Karayolu üzerinde Merkez İlçeye 69 km dir. Günü birlik piknik amacı ile kullanılan dinlenme alanı 5 ha lık bir alan kaplamaktadır. Söz konusu alanda; 1 adet 3+3 WC, 1 adet büfe, 1 adet kır gazinosu, 1 adet mescit, 1 adet çocuk oyun alanı, 2 adet çeşme, 1 kamelya, 1 adet yağmur barınağı, piknik masaları ve ocak yerleri bulunmaktadır. Orman yapısı ve klimatolojik özellikleri kaynak değerini teşkil etmektedir. Ayrıca, Behramkale'de bulunan Assos tarihi kenti görülebilir ve Ayvacık'a bağlı deniz kenarı yerleşimlerinde bulunan deniz turizmi imkânlarından faydalanılabilir. Uzun devreli gelişim planı olmadığında kapasitesi belli olmayan orman içi dinlenme alanından Mayıs-Eylül ayları arasında faydalanılabilmektedir. Ayvacık Hemdemtepe Kamp Alanı: Henüz faaliyette olmayan Kamp alanı Ayvacık İlçesi girişinde olup, 7 ha lık bir alan kaplamaktadır. 255 kişi/gün kapasiteli alanın karavan, motorhom ve çadır kampçılığı şeklinde kullanılması planlanmıştır. Haziran - Ağustos ayları arası kullanılması beklenen alanda 1 adet yağmur barınağı bulunmaktadır. Kalkım-Handeresi Mesire Yeri: Kalkım - Edremit karayolu üzerinde bulunan ve 12 ha lık bir alan kaplayan yerde günü birlik piknik olanakları mevcuttur. Alanda; 2 adet 3+3 WC, 1 adet kır gazinosu, 1 adet giriş kontrol noktası, 1adet çeşme, 2 adet kamelya, piknik masaları yaya gezinti yolları ve ahşap köprüler bulunmaktadır. Orman-dağ-su peyzajları açısından zengin bir kaynak değere sahiptir. Gelibolu Korudağ Mesire Yeri: Çanakkale-İstanbul karayolunun kenarında Çanakkale'ye 96 km, Evreşe ve Keşan'a 17 km mesafededir. 3 Ha. lık alanda; 1 adet 3+3 WC, 1 adet büfe, 1 adet bekçi evi, 1 adet kır gazinosu, 1 adet mescit, 4 adet kamelya, 1 adet çocuk oyun alanı, piknik masaları ve ocak yerleri bulunmaktadır. Orman ve deniz manzarası açısından zengin bir kaynak değere sahiptir olan alan tüm yıl kullanılabilmekle birlikte, alanın yoğun kullanım sezonu Mayıs - Eylül ayları arasıdır. Bayramiç Hacıkayyum Mesire Yeri: Çanakkale'ye 70 km, Bayramiç'e 2 km mesafede olup yolun Bayramiç'e kadar olan 68 km2 lik kısmı asfalt olup geriye kalan 2 km'lik kısmı stabilizedir. 5 ha lık alanda 1 adet kır gazinosu (iki katlı), 1 adet çocuk oyun alanı, 1 adet kamelya, 1 adet çeşme ve 1 adet bulaşık yıkama yeri bulunmaktadır. Mayıs - Eylül ayları arasında kullanılması planlanan mesire yerinin orman yapısı ve klimatolojik özellikleri, kaynak değerini teşkil etmektedir. Biga Şahmelek Kamp Alanı: Çanakkale Merkez İlçeye 130 km, Biga'ya 31 km mesafede olup yolun son 11km'lik kısmı stabilize, diğer kısmı ise asfalttır. Alanda; 1 adet kır gazinosu, 1 adet giriş kontrol noktası, 1adet çeşme, 1 adet 25 tonluk su deposu, 2 adet bekçi evi, 10 adet de ünite bulunmaktadır. Orman Genel Müdürlüğünden devir alınan kamp alanının konaklamaya yönelik kullanılması planlanmaktadır. 0,3 Ha. lık mesire ve kamp alanının sezonu Mayıs - Eylül ayları arası olup, orman ve deniz kaynak değerlerine sahiptir. 75

76 Bozcaada Pavlin in Çamlığı Mesire Yeri: Bozcaada İlçesinde bulunan 5,3 Ha. lık günübirlik piknik amaçlı orman içi dinlenme yerinin orman yapısı ve deniz manzarası potansiyel kaynak değeri olarak göze çarpmaktadır. Saha ihata edilmiş olup, içinde herhangi bir yapı ve tesis bulunmamaktadır İçme Suyu Havzaları Çanakkale İl Merkezinin içme suyu Atikhisar Barajından sağlanmaktadır. Barajdan gelen su, Çanakkale Belediyesi arıtma tesislerinde ileri bir arıtımdan geçirilerek şehre verilmektedir. Bununla beraber Bayramiç, Gökçeada ve Gelibolu Yarımadasındaki Tayfur Barajları da içme ve kullanma suyu kaynağı olarak rol oynamaktadır. İl genelinde 494 memba, 32 keson kuyu ve l02 adet sondaj kuyusu içme suyu kaynağı olarak Çanakkale İlinde yaşayanların su ihtiyacını karşılamaktadır Örnek Avlak Alanı ve Yaban Hayatı Koruma / Geliştirme Sahaları Çanakkale ait yaban hayatı geliştirme, ava yasak alanlar, yaban hayvanları yerleştirme sahaları, örnek avlaklar ve tabiat parkları ile ilgili alan dağılımı aşağıdaki haritada verilmiştir. Harita 5.9: Örnek Avlak Alanı ve Yaban Hayatı Koruma / Geliştirme Sahaları Çanakkale ilinde Bayramiç Kazdağı devlet avlağı bulunmaktadır. Toplam alanı ha olan avlak yaban domuzu avlamak için kısıtlı av sahası olarak kullanılmaktadır KÜLTÜR VE TURİZM BAKANLIĞI YETKİSİNDE KORUNAN ALANLAR Sit Alanları Çanakkale ili sahip olduğu doğal, tarihi ve kültürel geçmiş ve çeşitlilik açısında zengin ve tarihsel arka planı olan bir ildir. Çanakkale ilinde 2011 verilerine göre 329 sit alanı ilan edilmiştir. Çanakkale iline ait sit alanlarının çeşitleri ve yüzdeleri aşağıdaki tabloda verilmiştir. 76

77 Tablo 5.3: Çanakkale ili Sit Alanları 2011 TESCİL EDİLMİŞ SAYI ORAN % TAŞINMAZ KÜLTÜR VE TABİAT VARLIKLARI İLE SİT ALANLARI-2011 Arkeolojik Sit Alanı Kentsel Sit Alanı Doğal Sit Alanı Tarihi Sit Alanı Arkeolojik ve Doğal Sit Tarihi ve Doğal Sit Tarihi+Doğal+Arkeolojik Sit Arkeolojik ve Kentsel Sit Kentsel Arkeolojik Sit Alanı Toplam Kaynak: İl genelinde arkeolojik sit alanlarının yüzdesi %75,37 ile ilk sıradadır. Bölge sit çeşitliliği ve sayısı bakımından olduğu kadar Çanakkale Savaşlarına ev sahipliği yapması nedeni ile gerek ülkemizde gerekse de ulusal alanda oldukça önemli bir yere sahiptir Kültür Ve Turizm Koruma Ve Gelişim Bölgeleri, Turizm Merkezleri Çanakkale termal kaynaklar bakımından zengin bir bölgedir. İl genelinde Turizm Bakanlığı tarafından ilan edilmiş olan 8 adet Termal Turizm Merkezi bulunmaktadır. Çanakkale Ayvacık Tuzla Termal Turizm Merkezi ha lık alanı ile il genelinde en fazla alana sahip Termal Turizm Merkezi niteliği taşımaktadır. Aşağıdaki tabloda turizm merkezlerinin isim, alan ve plan durumlarına ilişkin veriler verilmiştir. Tablo 5.4: Çanakkale İli Turizm Merkezleri Alan, Nüfus, Plan Durumları Ve Yatak Kapasiteleri ve Plan Durumları TM/KTKGB İlan Tarihleri PLAN DURUMU (Plan Onama Tarihi) Açıklama/ Dava Durumu Turizm Merkezi Adı Resmi Gazete Tarihi/Sayı ALAN (ha) 1/ /5000 1/ Çanakkale Çan Etili Termal Turizm Merkezi Çevre Düzeni Planı Onaylandı. 2 Çanakkale Yenice Hıdırlar Termal Turizm Merkezi Çevre Düzeni Planı Onaylandı. Valilikçe onaylı 1/1000 ölçekli UİP bulunmaktadır. 77

78 3 Çanakkale Ezine Kestanbol Termal Turizm Merkezi Çevre Düzeni Planı onaylanma aşamasındadır. Alt ölçekli plan çalışmaları devam etmektedir. 4 Çanakkale Ayvacık Tuzla Termal Turizm Merkezi Çevre Düzeni Planı Onaylandı. 5 Çanakkale Geyikli Turizm Merkezi Bayındırlık ve İskan Bakanlığınca onaylanan 1/ ölçekli Güney Çanakkale Kıyı Kesimi Çevre Düzeni Planı kapsamında kalmaktadır. 6 Çanakkale Küçükkuyu Turizm Merkezi Bayındırlık ve İskan Bakanlığınca onaylanan 1/ ölçekli Güney Çanakkale Kıyı Kesimi Çevre Düzeni Planı kapsamında kalmaktadır. 7 Çanakkale Behramkale Kadırga Koyu Turizm Merkezi Bayındırlık ve İskan Bakanlığınca onaylanan 1/ ölçekli Güney Çanakkale Kıyı Kesimi Çevre Düzeni Planı kapsamında kalmaktadır. 8 Çanakkale Yenice Turizm Merkezi A.Çanakkale Çan Etili Termal Turizm Merkezi: Çanakkale Çan Etili Termal Turizm Merkezi tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe girmiştir. Söz konusu turizm merkezine yönelik 1/ ölçekli Çevre Düzeni Planı hazırlanmış olup, tarihinde Bakanlıkça onaylanmıştır. Söz konusu turizm merkezi 5900 ha yüzölçümünde olup, plan yatak kapasitesi öngörülmektedir. Jeotermal sahada yer alan; Etili kaynağından 28,7-32 C sıcaklığa sahip 1 adet kaynak çıkışından yaklaşık 0,4 lt/sn debide, Karaılıca kaynağından 29,6-49 C sıcaklığa sahip debileri ölçülemeyen 3 adet kaynaktan, Bardakçılar kaynağından 38-54,8 C sıcaklığa sahip yaklaşık 4 lt/sn debide, termal su çıkışı bulunmaktadır. MTA tarafından 1 adet, özel şahıs tarafından 1 adet jeotermal sondaj yapılmış olup bu sondajlardan 41,7-59,4 C sıcaklık aralığında ve 4,1 lt/sn debide sıcak su temin edilmektedir. Etili kaynağının suyu florür içeren sodyumlu, sülfatlı termal sular sınıfına girmektedir. Kara ılıca kaynağının suyu florür içeren sodyumlu, kalsiyumlu, sülfatlı termal sular sınıfına girmektedir. Bardakçılar kaynağının suyu florür içeren sodyumlu, kalsiyumlu, sülfatlı termal sular sınıfına girmektedir. B.Çanakkale Yenice Hıdırlar Termal Turizm Merkezi: Çanakkale Yenice Hıdırlar Termal Turizm Merkezi tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe girmiştir. Söz konusu turizm merkezine yönelik 1/ ölçekli Çevre Düzeni Planı hazırlanmış olup,

79 tarihinde Bakanlıkça onaylanmıştır. Çanakkale Valiliğince tarihinde onaylı 1/1.000 ölçekli Mevzii İmar Planı bulunmaktadır. Jeotermal sahada yer alan 3 adet kaynaktan 38,4-85 C sıcaklık aralığında 44 lt/sn debide sıcak su çıkışı bulunmaktadır. Halk Bankası tarafından açılan 1 adet jeotermal sondajdan 58,7 C sıcaklıkta ve 0,3 lt/sn debide sıcak su temin edilmektedir. Jeotermal saha kapsamında temin edilen sıcak sular, florür içeren mineralce fakir termal su termal sular sınıfına girmektedir. Kaynağın suyu tortulaşma ve kabuklaşma yapmamaktadır. C.Çanakkale Ezine Kestanbol Termal Turizm Merkezi: Çanakkale Ezine Kestanbol Termal Turizm Merkezi, tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiş olup, tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak sınırları genişletilmiştir. Söz konusu turizm merkezine yönelik 1/ ölçekli Çevre Düzeni Planı hazırlanmış olup, tarihinde Bakanlığımızca onaylanmıştır. Jeotermal sahada yer alan 2 adet kaynaktan 33-69,6 C sıcaklık aralığında ve yaklaşık 1,05 lt/sn debide sıcak su çıkışı bulunmaktadır. Jeotermal saha kapsamında açılan 1 adet jeotermal sondajdan 75 C sıcaklıkta ve 25 lt/sn debide sıcak su temin edilmektedir. Jeotermal saha kapsamında temin edilen sıcak sular, sodyumlu, klorürlü termal sular sınıfına girmektedir. D.Çanakkale Ayvacık Tuzla Termal Turizm Merkezi: Çanakkale Ayvacık Tuzla Termal Turizm Merkezi tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Söz konusu turizm merkezine yönelik 1/ ölçekli Çevre Düzeni Planı Bakanlığımızca tarihinde onaylanmıştır. Jeotermal sahada yer alan 4 adet kaynaktan C sıcaklık aralığında 11,8 lt/sn debide sıcak su çıkışı bulunmaktadır. Jeotermal saha kapsamında açılan 4 adet jeotermal sondajın sıcaklıkları temin edilemeyen ve debileri toplam 201 lt/sn debide sıcak su temin edilmektedir. Jeotermal saha kapsamında temin edilen sıcak sular, sodyumlu-klorürlü-lityumlu termal su termal sular sınıfına girmektedir. Sondajlardan T-1 kuyusundan üretilen su kireçlendirici özelliktedir. E.Çanakkale Geyikli Turizm Merkezi: Çanakkale Geyikli Turizm Merkezi tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Söz konusu turizm merkezini kapsayan 1/ ölçekli Güney Çanakkale Kıyı Kesimi Çevre Düzeni Planı tarihinde Bayındırlık ve İskan Bakanlığınca onaylanmıştır. 1/5000 ölçekli Nazım ve 1/1000 ölçekli Uygulama İmar Planı Revizyonları ise tarihinde Bakanlıkça onaylanarak yürürlüğe girmiştir. F.Çanakkale Küçükkuyu Turizm Merkezi: Çanakkale Küçükkuyu Turizm Merkezi tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Söz konusu turizm merkezini kapsayan 1/ ölçekli Güney Çanakkale Kıyı Kesimi Çevre Düzeni Planı tarihinde Bayındırlık ve İskan Bakanlığınca onaylanmıştır. G.Çanakkale Behramkale Kadırga Koyu Turizm Merkezi: Çanakkale Behramkale Kadırga Koyu Turizm Merkezi tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Söz konusu turizm merkezini kapsayan 1/ ölçekli Güney Çanakkale Kıyı Kesimi Çevre Düzeni Planı tarihinde Bayındırlık ve İskân Bakanlığınca onaylanmıştır. Alana ilişkin olarak tarihinde Bayındırlık ve İskân Bakanlığınca ve tarihinde Bakanlığımızca onaylanmış 1/5000 ölçekli Nazım İmar Planı ve tarihinde Bakanlığımızca onaylanmış 1/1000 ölçekli Uygulama İmar Planı bulunmaktadır. H.Çanakkale Yenice Turizm Merkezi: Çanakkale Yenice Turizm Merkezi tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe girmiştir. Söz konusu turizm merkezine yönelik herhangi bir onaylı plan bulunmamaktadır. 79

80 6. DEMOGRAFİK YAPI 1/ Ölçekli Balıkesir Çanakkale Planlama Bölgesi araştırma raporu kapsamında; TÜİK verilerinden farklı olarak, sadece ilçe merkezleri değil, ilçe ve belde merkezleri nüfusları da kentsel nüfus olarak kabul edilmiştir. Demografik yapı bölümünde genellikle; TÜİK 2010 verileri kullanılmıştır. Çünkü 2011 yılı verilerine nazaran daha fazla parite ve daha mukayeseli bilgiler bulunmaktadır yılı nüfus bilgileri 1/ Ölçekli Balıkesir Çanakkale Çevre Düzeni Planı Araştırma Raporunun 8. bölümünde yerleşmeler ve karakteristikleri bölümünde ele alınmıştır MARMARA BÖLGESİ Yıllara Göre Nüfus Değişimi 1965 Genel Nüfus Sayımı temel alınarak hazırlanan aşağıdaki tablo ve grafiklerden anlaşılacağı üzere, Türkiye nüfusu düzenli bir artış eğilimi izlemiştir. Türkiye nüfusu yılları arasında büyük bir sıçrama yapmış ve 2010 Adrese Dayalı Nüfus Sayımında 1965 Genel Nüfus Sayımına göre %134 lük bir artış gözlenmiştir. Tablo 6.1: Türkiye Ve Planlama Bölgesi Yılları Arasındaki Nüfus Değişimleri Ve İndeksleri Yıllar Türkiye Balıkesir Çanakkale Nüfus İndeks Nüfus İndeks Nüfus İndeks Kaynak: TUİK-ADNKS 2010 Balıkesir ili ise, Türkiye nin süreç içerisinde yakalamış olduğu ivmeden kendi ölçeğinde payını alarak,1965 yılı Nüfus Sayımından 2010 yılı Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemine göre 45 yıllık süreçte; %62 lik bir gelişme göstermiştir. Çanakkale ili de Türkiye nin gelişme eğilimine paralel olarak 45 yıllık süreçte %60 gelişme göstermiştir. Bu gelişme eğilimi Balıkesir ilinin oransal olarak biraz geride kalmasına rağmen, kendi ölçeği ve sosyoekonomik koşullarında Türkiye ile aynı paralelliği yakalamıştır Kırsal Ve Toplam Nüfus ile Yıllık Nüfus Artış Hızları Türkiye nin yılları arasındaki yıllık nüfus artış hızı toplamda %8,7 Kentsel Nüfus Artış Hızı %27,7 ve Kırsal Nüfus Artış Hızı ise -%26,5 olarak gerçekleşmiştir. Güney Marmara Bölgesi için aynı değerlere bakıldığında, Türkiye geneli ile doğru orantılı bir tutum sergilemektedir yılları arasında Güney Marmara Bölgesinde toplam nüfus artış hızı yıllık %6,5 Kentsel Nüfus Artış Hızı %21,5 ve Kırsal Nüfus Artış Hızı %9,3 olarak gerçekleşmiştir. Bu istatistikî verilere de gösteriyor ki; Türkiye genelinde yaşanan; çeşitli sosyal, ekonomik nedenlere bağlı yaşanan kırdan kente göçün Güney Marmara Bölgesinde de Türkiye geneli ile paralellik taşımaktadır. Bu 80

81 paralellik; bazı kırsal yerleşmelerin, göç alması ile kentsel mekân niteliği kazanmasına da sebep olmaktadır. Tablo 6.2: Türkiye ve Güney Marmara Bölgesi (TR 22) Yılları Arasındaki Kentsel, Kırsal ve Toplam Nüfuslar ve Yıllık Nüfus Artış Hızları (%) Bölge Yıllık Nüfus Kentsel Kırsal Toplam Kentsel Kırsal Toplam Kentsel Kırsal Toplam Türkiye Güney Marmara Kaynak: TÜİK 2010 Grafik 6.2: Türkiye ve Güney Marmara Bölgesi(TR 22) Yılları Arasındaki Kentsel, Kırsal ve Toplam Nüfuslar ve Yıllık Nüfus Artış Hızları (%) Türkiye Toplam Kentsel Kırsal Kaynak: TÜİK Nüfus Oranı, Yüzölçümü ve Nüfus Yoğunluğu Türkiye nin toplam yüzölçümü km² dir. Türkiye genelinde nüfus yoğunluğu (bir kilometrekareye düşen kişi sayısı) 95,8 kişi iken, TR22 Bölgesi km² dir ve kilometrekareye düşen kişi sayısı 68,3 kişidir. Türkiye de nüfusun %76,2 si kentlerde yaşamakta iken, TR22 (Güney Marmara) Bölgesi nde ise halkın %58,6 u şehirlerde yaşamaktadır. Tablo 6.3: Türkiye ve Güney Marmara (TR22) Bölgesi - Kentsel Nüfus Oranı, Yüzölçümü ve Nüfus Yoğunluğu Bölge 2010 Kentsel Yüzölçümü (km²) Nüfus Kentsel Kırsal Toplam Nüfus Yoğunlu Oranı (%) ğu(kişi/k m²) Türkiye Güney Marmara Bölgesi Kaynak: GMKA Bölge Planı 2010 Grafik 6.3: Türkiye ve Güney Marmara (TR22) Bölgesi - Kentsel Nüfus Oranı, Yüzölçümü ve Nüfus Yoğunluğu 81

82 Türkiye Güney Marmara 0 Türkiye Güney Marmara Kentsel Nüfusu Oranı Nüfus Yoğunluğu İllere Göre Kentsel, Kırsal ve Toplam Nüfuslar, Yıllık Nüfus Artış Hızları Marmara Bölgesinde yılları arasında kentsel nüfus %32.53 artarken kırsal nüfus %43.85 oranında düşüş yaşamıştır. Toplamda ise bölge %17.91 lik nüfus büyümesi gerçekleştirmiştir. Bölgenin en fazla nüfus çeken ili İstanbul dur. Bölge genelinde kırsal nüfusta en fazla düşüş yaşayan il %78.94 oranla Sakarya ilidir. Toplam nüfusta gerileyen tek il %0,82 küçülme ile Edirne ilidir nüfusuna göre toplamda kişinin yaşadığı İstanbul da yılları arasında toplamda %35.99 nüfus büyümesi gerçekleşmiştir. Balıkesir ili yılları arasında kentsel nüfusta %21,4 büyüme, kırsal nüfusta %9,5 azalma ve toplam nüfusta 7.24 büyüme gerçekleştirmiştir. Çanakkale ili aynı dönemde, kentsel nüfusta %24,36 büyüme, kırsal nüfusta %12,45 azalma ve toplam nüfusta %4,62 büyüme gerçekleştirmiştir. Tablo 6.4: Marmara Bölgesi İllere Göre Kentsel, Kırsal ve Toplam Nüfusları ve Toplam Nüfusları ve Yıllık Nüfus Artış Hızları Yıllık Nüfus Artış Hızı (%) Kentsel Kırsal Toplam Kentsel Kırsal Toplam Kentsel Kırsal Toplam Marmara İstanbul Bursa Kocaeli Sakarya Balıkesir Çanakkale Edirne Tekirdağ Kırklareli Bilecik Yalova Kaynak: TUİK

83 Grafik 6.4: Marmara Bölgesi İllere Göre 2011 Yılı Kent Ve Kır Nüfusu (Toplam 2011) Kaynak: TÜİK 2011 Grafik 6.5: Marmara Bölgesi İllere Göre Yılları Toplam Nüfus Artış Hızları (%) Kaynak: TÜİK Kentsel, Kırsal Ve Toplam Nüfus, Kentsel Nüfus Oranı, Yüzölçümü ve Nüfus Yoğunluğu Marmara Bölgesi nin toplam yüzölçümü (göller dâhil) ,61 m² dir ve nüfus yoğunluğu 241,94 kişi/m² dir. Bölge Türkiye genelinin en yüksek yoğunluğa sahip alanıdır. Bölge içerisinde ise İstanbul, 2.563,19 kişi/m² ile Türkiye nin ve bölgenin en kalabalık kentidir. Yüzölçümü bakımından ise Balıkesir ili ,73 km² ile bölgenin toprak bakımından en büyük ilidir. Nüfus yoğunluğu bakımından bölgenin en düşük değere sahip ili ise 47,33 kişi/m² ile Bilecik ilidir. Yüzölçümü bakımından ise bölgede en küçük alana sahip il 850,46 km² ile Yalova dır. Tablo 6.5: Marmara Bölgesi İllere Göre Kentsel, Kırsal ve Toplam Nüfus, Kentsel Nüfus Oranı, Yüzölçümü ve Nüfus Yoğunluğu Marmara Bölgesi 2011 Kentsel Kentsel Kırsal Toplam Nüfus Oranı % 83 Yüzölçümü km² (göller dahil) Nüfus Yoğunluğu Kişi/km² % ,61 241,94

84 İstanbul % , ,19 Bursa % ,38 243,6 Kocaeli % ,29 441,81 Sakarya % ,19 182,07 Balıkesir % ,73 79,75 Çanakkale % ,43 48,88 Edirne % ,91 65,48 Tekirdağ % ,3 130,84 Kırklareli % ,78 54 Bilecik % ,77 47,33 Yalova % ,46 242,85 Kaynak: TÜİK, 2011 ADNKS Grafik 6.6: Marmara Bölgesi- illere Göre 2011 Yılı Kentsel Nüfus Oranı (%) % 90.00% 80.00% 70.00% 60.00% 50.00% 40.00% 30.00% 20.00% 10.00% 0.00% Kaynak: TÜİK 2011 Grafik 6.7: Marmara Bölgesi İllere Göre 2011 Yılı Nüfus Yoğunluğu (kişi / km²)

85 Bölge (Düzey 1) Göç Durumu Göç, genel nüfus sayımlarında kişinin bir önceki Nüfus Sayımında bulunduğu yerden farklı bir yerde olması durumuna denir. Bu kapsamda yerleşim yerleri bir taraftan göç alıyorken diğer taraftan da göç vermektedir. Bunun farklı sebepleri vardır. Net göç hızı, göç edebilecek her bin kişi için net göç sayısıdır. Tablo 6.6: Düzey 1 Bölgeler-Yıllara Göre Alınan Verilen Net Göç Sayıları ve Net Göç Hızları (%) Toplam nüfus Aldığı göç Verdiği göç Net göç Net göç hızı Toplam 71,517,100 72,561,312 73,722,988 1,903,234 1,876,673 1,985,917 1,903,234 1,876,673 1,985, İstanbul 12,697,164 12,915,158 13,255, , , , , , ,932 26,675 39, , Batı Marmara 3,107,425 3,129,772 3,164, ,527 95, ,351 76,453 82,777 89,752 30,074 12,573 14, Ege 9,384,848 9,517,153 9,693, , , , , , ,640 34,692 16, Doğu Marmara Batı Anadolu 6,579,426 6,701,343 6,841, , , , , , ,675 82,161 42,570 37, ,748,952 6,875,349 7,018, , , , , , ,562 20,063 31,544 39, Akdeniz 9,050,691 9,252,902 9,423, , , , , , ,003 19,449 4,790 5, Orta Anadolu Batı Karadeniz Doğu Karadeniz Kuzeydoğu Anadolu Ortadoğu Anadolu Güneydoğ u Anadolu 3,792,508 3,831,373 3,849,267 96, , , , , ,677-34,299-19,170-34, ,478,029 4,512,288 4,518, , , , , , ,046-19,529-10,842-50, ,507,387 2,526,619 2,516,167 89,402 98,282 90,395 95,024 96, ,098-5,622 1,585-22, ,201,862 2,198,061 2,202,106 57,012 62,445 68, ,280 95,033 98,728-58,268-32,588-30, ,618,056 3,638,401 3,647,531 90,455 85,842 90, , , ,025-39,613-33,207-33, ,350,752 7,462,893 7,592, , , , , , ,779-55,783-53,299-28, Yıllara göre göçler incelendiğinde Marmara, Ege ve Akdeniz Bölgeleri göç alma eğilimindedir. Bu bölgeler döneminde yüksek göç almıştır. Karadeniz, Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu ve Orta Anadolu bölgeleri itibariyle sürekli göç vermiştir. İç Anadolu Bölgesi nin yıllara göre aldığı göçlere bakıldığında, Batı Anadolu göç alırken Orta Anadolu göç verme eğilimindedirler. Grafik 6.8: Düzey 1 (Güney Marmara) Yılları Arası Net Göç Hızları (%) net göç hızı

86 Aşağıdaki grafikte coğrafi bölgelerin net göç hızlarının yıllara göre değişimini verilmektedir. Gelişmişlik sıralamasında da ilke sırada yer alan ve gelişme eğilimi yüksek olan batı Anadolu ve Marmara Bölgesi cazibe merkezi taşımakta ve incelenen dönemlerde her zaman göç alan bir konumdadır. Fakat yıllara göre ayrı ayrı incelendiğinde göç hızları ve bölgeler; İstanbul un tek başına göç alma potansiyelinin yüksek olduğu görülmektedir yılları arasında İstanbul göç hızında bir artış gözlemlenmektedir. Grafik 6.9: Coğrafi Bölgeler Yılları Arası Net Göç Hızları Kaynak: TÜİK 2010 Göç alma eğiliminde olan, Batı Marmara, Ege, Doğu Marmara bölgelerinde yılları arasında net göç hızında azalma yaşanmaktadır.net göç hızları negatif değer taşıyan bölgelerde özellikle Kuzey Doğu Anadolu bölgesinde göç verme eğilimi her ne kadar yıllara göre artış gösterse de, toplam itibari ile en fazla göç veren bölgedir.göç veren bölgelerin hızlarında da yıllara göre azalma olduğu görülmektedir. Grafik 6.10: Düzey 1 Bölgeler Alınan-Verilen ve Net Göç Sayıları (kişi) 450, , , , , , , ,000 50, , ,000 Aldığı Göç Verdiği Göç Net Göç İstanbul Batı Marmara Ege Doğu Marmara Batı Anadolu Akdeniz Orta Anadolu Batı Karadeniz Kaynak: TÜİK

87 Marmara bölgesindeki İllerin Yıllara Göre Aldığı Verdiği Net Göç ve Net göç Hızları Yıllık net göç hızı göç edebilecek her bin kişi için yıllık net göç sayısıdır.marmara Bölgesindeki net göç sayıları ve hızları aşağıdaki tabloda verilmiştir. Tablo 6.7: Marmara Bölgesi İllere Göre Alınan-Verilen-Net Göç Sayıları ve Net Göç Hızları (%) İller Yıllar Aldığı Göç Verdiği Göç Net göç Yıllık Net Göç Hızı % İstanbul Balıkesir Bilecik Bursa Çanakkale Edirne Kırklareli Kocaeli Sakarya Tekirdağ Yalova Kaynak: TÜİK 2010 Düzey 1 Bölgesi ndeki iller göç bakımından incelendiğinde sosyo-ekonomik koşulların, göç sorunsalı ile paralellik taşıdığını görülmektedir yılları arasında; Bölge illerine bakıldığında rakamsal olarak en çok göç alan ilin İstanbul olduğu görülmektedir.yıllık net göç hızına bakıldığında ise Tekirdağ ın bölgede lider konumda olduğu görülmektedir.kırklareli süreç içerisinde göç veren bir konumdadır.bölgenin İstanbul hinterlandında kalması ve sosyo- konomik etmenler, İstanbul a yakın ve yakından ilişkili kentleri de etkisi altına almıştır.bu yaklaşımı Sakarya, Kocaeli gibi illerin süreçteki gelişmelerinin İstanbul ile paralellik taşımasından anlayabiliriz. Planlama Bölgesi olan Balıkesir ve Çanakkale illeri yılları arasında göç alna bir konumdadır.çanakkale net göç hızını arttırırken Balıkesir in net göç hızında azalma olmuştur.planlama Bölgesini sosyal, ekonomik ve kültürel açıdan doğrudan etkileyen Bursa kenti ise net göç hızını arttıran iller arasındadır. 87

88 Grafik 6.11: Marmara Bölgesindeki İllere Göre Yılları Arasında Net Göç Hızları Kaynak: TÜİK 2011 Grafik 6.12: Marmara Bölgesi İllere Göre Yılları Arası Alınan-Verilen ve Net Göç Sayıları (kişi(bin)) İstanbul Balıkesir Bilecik Bursa Çanakkale Edirne Kırklareli Kocaeli Tekirdağ Sakarya Yalova Aldığı Göç Verdiği Göç Kaynak: TÜİK Marmara bölgesindeki İllere Yurt Dışından Gelen Göçler Marmara bölgesi, ülke geneli iç göçün cazibe merkezi olduğu kadar ülke dışından gelen göçünde cazibe merkezidir. Bölgenin göç ağırlık merkezi gerek ülke içi gerekse de ülke dışı göçte büyük farkla İstanbul dur. Bölgeye gelen yabancı göçmenlerin %57,6 sı İstanbul u tercih etmektedir. 88

89 Tablo 6.8: Marmara Bölgesi İllere Yurt Dışından Gelen Göçler İller Erkek Kadın Toplam Erkek (%) Kadın (%) Toplam (%) Marmara İstanbul Balıkesir Bilecik Bursa Çanakkale Edirne Kırklareli Kocaeli Sakarya Tekirdağ Yalova Kaynak: TÜİK 2010 Planlama bölgesi olan Balıkesir Çanakkale Bölgesi ise yabancı göçmenlerin fazla tercih ettiği bir bölge değildir. Fakat turizm altyapı ve hizmetlerinin gelişmiş olduğu ve yabancılara mülk satışının yoğun olduğu Balıkesir ilinde yabancı göçmenlerin oranı oldukça dikkat çekicidir. Grafik 6.13: Marmara Bölgesi İllere Yurt Dışından Gelen Göçler 70 Toplam % Erkek % Kadın % Marmara bölgesi ülke genelinde en fazla göç alan bölgedir ve göç dağılımı bölgedeki iller arasında dengeli değildir. Diğer bölgelerden göç aldığı kadar kendi içerisindeki iller arasında da yoğun bir göç akışı bulunmaktadır. Aşağıdaki tabloda Marmara Bölgesindeki illerin kendi aralarında aldığı ve verdiği göç diyagramı bulunmaktadır. 89

90 İstanbul Balıkesir Bilecik Bursa Çanakkale Edirne Kırklareli Kocaeli Sakarya Tekirdağ Yalova Toplam Tablo 6.9: Marmara Bölgesindeki İllerin Bölge İçindeki Diğer İllerden Aldığı Verdiği Göç Miktarları Aldığı Verdiği İstanbul Balıkesir Bilecik Bursa Çanakkale Edirne Kırklareli Kocaeli Sakarya Tekirdağ Yalova Kaynak: TUİK-ADNKS Dönemi Planlama bölgesi olan Balıkesir Çanakkale ilerinin bölge içindeki aldığı ve verdiği göç miktarları incelendiğinde; Balıkesir ilinin en fazla göç aldığı il kişi ile İstanbul olur iken, Balıkesir in en fazla göç verdiği il ise kişi ile yine İstanbul olmuştur. Çanakkale ilinde de en fazla göç aldığı ve göç verdiği il İstanbul olmuştur. Balıkesir il özelinde; gelen ve giden göç hareketlerinin hangi illere veya illerden olduğunu gösterir tablo ve harita aşağıdadır. Bu tabloya göre Balıkesir ilinin İstanbul dan sonra en fazla göç hareketi yaşadığı iller, Ankara, İzmir ve Bursa dır. Balıkesir in Çanakkale ile de olan göç ilişkisi de dikkat çekicidir. Net göz hızında Çanakkale ilinde göç aldığı gözlemlenen Balıkesir, Planlama Bölgesinin de ağırlık merkezi niteliği taşımaktadır. 90

91 Harita 6.1: Balıkesir İli Yılları Arası Göç Hareketliliği Kaynak: Planlama Ekibi Ofis Çalışması Tablo 6.10: Balıkesir İli Diğer İllerden Aldığı ve Verdiği Göç Sayıları ALDIĞI VERDİĞİ GÖÇ GÖÇ Adana Adıyaman Afyonkarahisa r Ağrı Aksaray Amasya Ankara Antalya Ardahan Artvin Aydın Balıkesir 0 0 Bartın Batman Bayburt Bilecik Bingöl Bitlis Bolu Burdur Bursa Çanakkale Çankırı Çorum Denizli Diyarbakır Düzce Edirne Elazığ Erzincan Erzurum Eskişehir Gaziantep Giresun Gümüşhane Hakkari Hatay Iğdır Isparta İstanbul

92 İzmir ALDIĞI VERDİĞİ GÖÇ GÖÇ Kahramanma raş Karabük Karaman Kars Kastamonu Kayseri Kırıkkale Kırklareli Kırşehir Kilis Kocaeli Konya Kütahya Malatya Manisa Mardin Mersin Muğla Muş Nevşehir Niğde Ordu Osmaniye Rize Sakarya Samsun Siirt Sinop Sivas Şanlıurfa Şırnak Tekirdağ Tokat Trabzon Tunceli Uşak Van Yalova Yozgat Zonguldak Kaynak: TUİK Çanakkale il özelinde yılları arasında yaşanan göç hareketlerinin illere göre değişimi aşağıdaki tabloda ve haritada verilmiştir. Çanakkale ili göç hareketliliği açısından Balıkesir iline nazaran daha az değişim gösteren bir ildir. Aşağıdaki tabloya göre Çanakkale ilinin göç hareketliliğinin en yoğun yaşadığı iller İstanbul, İzmir ve Balıkesir illeridir. 92

93 Harita 6.2: Çanakkale İli Yılları Arası Göç Hareketliliği Tablo 6.11: Çanakkale İli Diğer İllerden Aldığı ve Verdiği Göç Sayıları ALDIĞI VERDİĞİ GÖÇ GÖÇ Adana Adıyaman Afyonkarahisa r Ağrı Aksaray Amasya Ankara Antalya Ardahan Artvin Aydın Balıkesir Bartın Batman Bayburt Bilecik Bingöl Bitlis Bolu Burdur Bursa Çanakkale 0 0 Çankırı Çorum Denizli Diyarbakır Düzce Edirne Elazığ Erzincan Erzurum Eskişehir Gaziantep Giresun Gümüşhane Hakkari Hatay Iğdır Isparta İstanbul

94 İzmir ALDIĞI GÖÇ VERDİĞİ GÖÇ Kahramanma raş Karabük Karaman Kars Kastamonu Kayseri Kırıkkale Kırklareli Kırşehir Kilis Kocaeli Konya Kütahya Malatya Manisa Mardin Mersin Muğla Muş Nevşehir 23 8 Niğde Ordu Osmaniye Rize Sakarya Samsun Siirt Sinop Sivas Şanlıurfa Şırnak Tekirdağ Tokat Trabzon Tunceli Uşak Van Yalova Yozgat Zonguldak Kaynak: TUİK

95 6.2. PLANLAMA BÖLGESİ Planlama Bölgesinin nüfusu toplamda kişidir. Toplam nüfusun %58,66 sını kentsel nüfus, % ünü kırsal nüfus oluşturmaktadır. Balıkesir ilinde kentsel nüfus oranı %59,53, kırsal nüfus oranı %40,47 dir. Çanakkale ilinin kır-kent nüfus dağılımı ise; %54,86 kentsel nüfus, %45,14 ü kırsal nüfus olarak dağılmaktadır. Planlama Bölgesinde nüfus artışı, yılları arasında kentsel nüfusta %21,5 oranında artarken kırsal nüfus %9,3 oranında küçülmüştür. Toplam nüfusta aynı dönemde %6,5 oranında artış olmuştur. Planlama bölgesinin toplam yüzölçümü km² dir ve nüfus yoğunluğu 68,3 kişi/km² dir. Balıkesir ilinin yılları arasında nüfus değişiminde, kentsel nüfusun devamlı artan bir diyagram izlediği gözlenmektedir. Buna paralel olarak kırsal nüfusun zaman içerisinde azalan bir diyagramı vardır. Balıkesir ili, yıları arasında Kentsel Nüfus %36.12 lik bir artış gösterirken, Kırsal Nüfus -%0,9 luk bir düşüş yaşamıştır. Toplam Nüfus ise %14 lük bir artış göstermiştir. Bu dönemde ekonomik ve sosyal değişkenler bölgenin kentsel nüfusunu etkilemiş ve göç kentsel büyüklükteki alanları etkilemiştir. Kırsal alanda ise; verimli tarım arazilerinin bulunması ve bölgedeki ekonomik temellerin tarım endüstrisi üzerine kurulu olması bu dönemde kırsal nüfusun değişkenliğini azaltan etmenlerdendir. Balıkesir ili, yılları arası döneme is; kentsel nüfus artışını sürdürerek %23 oranında gerçekleşmiştir. Kırsal nüfus değişimi ise azalma eğilimini sürdürerek -%1,2 oranında gerçekleşmiştir. Toplamda ise %10 luk bir artış gerçekleşmiştir. Bu dönemin analizi yapıldığında ise; kırdan kente göçün arttığı gözlenmekte ve doğal nüfus artışının yanında bölgenin göç almaya devam ettiği gözlemlenmektedir. Balıkesir ilinde, yılları arasında ise; kentsel nüfus artışının %20 oranında gerçekleştiği gözlemlenmektedir. Kırsal Nüfus artışı ise -%8,3 oranında düşüş yaşamıştır. Toplamda ise %7,05 lik bir artış yaşanmıştır. Bu dönemde bölgede artan endüstrileşme, tarımda makineleşme oranın artması, tüketim alışkanlıklarının değişmesi ve artan iletişim olanakları gibi etmenler kırsal alanlardan kentsel alanlara göçü hızlandırmıştır. Çanakkale ili yılları arasında kentsel nüfusta %33 büyüme göstermiş, kırsal nüfusta ise -%0,3 azalma yaşamıştır. Toplam nüfus ise %10,4 oranında artış göstermiştir yılları arasında nüfus artış hızında, bir önceki döneme göre azalma görülmüştür yılları arasında kentsel nüfus %27,9 artış, kırsal nüfusta -%5.4 azalma ve toplam nüfusta %5,5 lik bir artış göstermiştir yılları arasında toplam nüfus artış hızı %5,5 oranında artış yaşamıştır. Kırsal nüfusta -%5,8 azalma olmuştur. Çanakkale ilinde de nüfusun yılları içerisinde yoğunlaştığı bölgeler kentsel alanlardır. Kentlerde artan sosyal, fiziksel altyapı ve kentlere gelen yatırımlar, cazibe merkezleri oluşturmuş ve kentlere göçü hızlandırmıştır. Planlama Bölgesinin demografik yapısı, doğal nüfus artışının dışında bölgeye gelen göçler ile de gelişmektedir. Planlama Bölgesinde yılları arasında yıllık net göç hızı %1,7 dir. Planlama Bölgesinin en fazla göç aldığı ve verdiği bölgeler sırasıyla, İstanbul, İzmir, Bursa ve Eskişehir illeridir. Bölgeden göç edenlerin ağırlıklı olarak bölgenin yakın çevresindeki sanayi altyapısı güçlü büyük illere yöneldiği görülmektedir. Bölgedeki göç oranlarının düşük olmasından bölgenin göçün çekici faktörlerinden olan yaşam kalitesi standartları, şehirleşme ve sanayileşmede durgun olduğu sonucuna varılabilir. Yine de göçün böyle bir yargıya varmadaki tek değişken değil, ancak toplumsal çözümlemelerde önemli bir değişken olduğu söylenebilir.

96 ÇANAKKALE BALIKESİR Bölge nüfusunun en yoğun olduğu yaş aralığı tür. Daha sonraki en yoğun yaş aralığı ise dur yaş aralığına bakıldığında erkek nüfusun kadın nüfusundan belirgin olarak fazla olduğu görülmektedir. Türkiye de olduğu gibi Bölgede de bağımlı nüfusun büyük kısmını, genç bağımlı nüfus oluşturmaktadır. Genç bağımlı nüfus oranında bölge Türkiye ortalamasının yaklaşık 12 puan gerisine düşerken, yaşlı nüfusta Türkiye ortalamasının yaklaşık 6 puan üzerindedir. Bölgenin yaş bağımlılık oranı toplamda Türkiye ortalamasından düşüktür. Başka bir ifadeyle bölgenin 0-14 yaş grubundaki nüfusu Türkiye ortalamasının altında kalırken, yaşlı nüfus ortalaması üzerindedir. Ayrıca genç bağımlılık oranının Türkiye ortalamasının altında olmasından da bölgenin doğurganlık oranının Türkiye ortalamasından düşüktür. Planlama Bölgesinin nüfus projeksiyonları, 2010 yılı başlangıç nüfus kabul edilerek 2040 yılı için dört farklı nüfus projeksiyonu hesaplama yöntemi ile hesaplanmıştır. Nüfus projeksiyonu hesaplamada kullanılan yöntemler; en küçük kareler, bileşik faiz, üssel yöntem ve ortalama yöntemdir. Planlama alanına ilişkin nüfus kabulleri plan üretim sürecinde sosyal, kültürel, fiziksel ve doğal etmenlerin sentezlenmesi ile birlikte ayrıca yapılacaktır. Tablo 6.12: Planlama Bölgesi İlçeler Bazında Nüfus Projeksiyonları İLÇELER YILI PROJEKSİYON NÜFUSLARI NÜFUSU En Küçük K. Bileşik Faiz Üssel Ortalama Merkez 334, , , , ,618 Ayvalık 63, , , , ,501 Balya 15,085 7,437 9,174 15,648 10,753 Bandırma 135, , , , ,765 Bigadiç 49,006 51,013 51,188 62,049 54,750 Burhaniye 11,249 2,327 5,649 8,278 5,418 Dursunbey 43,516 35,257 36,243 50,149 40,550 Edremit 120, , , , ,660 Erdek 33,236 38,827 39,181 42,464 40,157 Gömeç 11,807 17,218 17,355 18,303 17,625 Gönen 73,407 88,390 87,193 97,804 91,129 Havran 28,050 30,750 31,644 35,842 32,745 İvrindi 36,606 38,424 37,478 45,712 40,538 Kepsut 25,574 18,797 19,755 28,221 22,258 Manyas 22,277 15,476 16,514 24,659 18,883 Marmara 8,236 10,525 9,764 12,271 10,854 Savaştepe 19,896 18,388 17,319 24,002 19,903 Sındırgı 38,465 28,307 27,914 43,073 33,098 Susurluk 41,504 40,563 39,961 50,118 43,547 Balıkesir Merkez 136, , , , ,482 Ayvacık 30,027 33,000 32,000 43,513 36,171 Bayramiç 30,707 30,269 29,463 42,420 34,051 Biga 80,982 86,177 87, ,027 96,282 Bozcaada 2,354 3,299 3,232 4,128 3,553 Çan 50,669 60,996 59,861 78,891 66,583 Eceabat 9,154 8,433 8,138 12,251 9,607 Ezine 36,088 41,893 41,959 53,922 45,925 Gelibolu 44,697 56,224 53,764 68,173 59,387 Gökçeada 7,074 9,395 8,445 11,923 9,921 Lapseki 26,365 29,601 29,378 38,326 32,435 Yenice 35,796 30,563 31,294 48,582 36,813 Çanakkale 490, , , , ,333 96

97 6.3. BALIKESİR BALIKESİR İLİ MEVCUT DEMOGRAFİK YAPI Balıkesir ilinde 19 ilçe ve 53 belediye bulunmaktadır. Balıkesir ilinin mevcut ilçe- belde demografik kademelenmesi ve nüfus dağılımı aşağıdaki tabloda verilmektedir. Tablo: Balıkesir İlçe Belde Kentsel Nüfus Dağılımı İLÇE BELDE NÜFUS (2010) MERKEZ BALIKESİR MERKEZ ŞAMLI PAMUKÇU KOCAAVŞAR AYVALIK AYVALIK ALINOVA KÜÇÜKKÖY BALYA BALYA ŞİFA(ILICA) 753 BANDIRMA BANDIRMA KADIKÖY ZEYTİNLİ ERDEK ERDEK KARŞIYAKA OCAKLAR GÖMEÇ GÖMEÇ KARAAĞAÇ GÖNEN GÖNEN SARIKÖY HAVRAN HAVRAN BÜYÜKDERE AKSAKAL EDİNCİK BİGADİÇ BİGADİÇ İSKELEKÖY BURHANİYE BURHANİYE PELİTKÖY DURSUNBEY DURSUNBEY EDREMİT EDREMİT AKÇAY ALTINOLUK GÜRE İVRİNDİ İVRİNDİ BÜYÜKYENİCE GÖKÇEYAZI KORUCU KAYAPA KEPSUT KEPSUT SAVAŞTEPE SAVAŞTEPE SARIBEYLER SINDIRGI SINDIRGI GÖLCÜK YAYLABAYIR

98 YÜREĞİL SUSURLUK SUSURLUK GÖBEL KARAPÜRÇEK SALUR MARMARA MARMARA AVŞA SARAYLAR MANYAS MANYAS KIZIKSA Kaynak: TUİK: ADNKS 2010 Balıkesir ilinde 896 adet köy bulunmaktadır. İlde bulunan köylerin isimleri, bağlı oldukları ilçe ve beldeler aşağıdaki tabloda nüfus kademelenmesi ile birlikte verilmiştir. Tablo: Balıkesir İli Köy İsimleri ve Nüfusları MERKEZ İLÇE KÖY TOPLAM ERKEK KADIN Akarsu Akçakaya Akçaköy Aktarma Aslıhan Aslıhantepeciği Atköy Aynaoğlu Ayşebacı Ayvatlar Bakacak Balıklı Beyköy Büyükbostancı Cinge Çandır Çayırhisar Çiçekpınar Çiftlikköy Deliklitaş Dereçiftlik Gökköy Halalca İnkaya Kabakdere Kabaklı Kalaycılar Karaman Kavaklı Kocaavşar Köseler Köteyli Köylü Köyü Küçükbostancı Naipli Orhanlı Ortaca Ortamandıra Ovabayındır Ovacık Ovaköy Pamukçu Paşaköy Selimiye Türkali Üçpınar Yakupköy Yenice Ziyaretli Turplu Bucak toplamı Aliağa Bağalan Bahçedere

99 Beşpınar Çamköy Çukurhüseyin Dereköy Ertuğrul Karakavak Karamanlar Kozören Kutludüğün Kuyualan Macarlar Meryemdere Sarıalan Yeşilyurt Küpeler Dallımandıra Bucak toplamı Ataköy Ayvacık Bayat Bereketli Boğatepe Bozen Çakıllık Çınarlıdere Çiftçidere Dedeburnu Dişbudak Karabeyler Kılcılar Kirazköy Kirazpınar Kozderegüvem Kuşkaya Sıvatpınar KÖY TOPLAM ERKEK KADIN Taşköy Taşpınar Tayyipler Turnalar Yeşiller Konakpınar Bucak toplamı Şamlı Alacabayır Armutalan Boğazköy Büyükpınar Düzoba Fethiye Halkapınar Hisaralan Karacaören Karakol Kırmızılar Kurtdere Taşkesiği Tatlıpınar Toybelen Yağcılar Yaylacık Yeniiskender Yeroluk Bucak toplamı Çanacık Çaypınar Davutlar Gökçeören İbirler Karakaya Kürse Yaylabayır Yeşilova Yeniköy Bucak toplamı İlçe toplamı Şehir Akbaş Alidemirci Bengiler Çakallar KÖY TOPLAM ERKEK KADIN Çalova Çamavşar Çamucu

100 Çiğdem Çukurcak Dereköy Doğanlar Dörtyol Farsak Göktepe Habipler Hacıhüseyin Havutbaşı Kadıköy Kaşıkçı Kavakalanı Kocabük Medrese Müstecap Narlı Patlak Semizköy Yaylacık Yazlık Kaynak: TUİK: ADNKS 2010 Bucak toplamı Değirmendere Göloba Kayapınar Koyuneri Mancılık Orhanlar Örenköy Danişment Bucak toplamı Ilıca Gökmusa Karacahisar Karlık Kayalar Söbücealan Yarışalanı Yenikavak Bucak toplamı İlçe toplamı AYVALIK İLÇESİ KÖY TOPLAM ERKEK KADIN Bağyüzü Çamoba Hacıveliler (B) Küçükköy Murateli Mutlu Tıfıllar Türközü Yeniköy Bucak toplamı Akçapınar (B) Altınova Beşiktepe Bulutçeşme Çakmak

101 Karaayıt Kırcalar Odaburnu Üçkabaağaç Bucak toplamı İlçe toplamı Kaynak: TUİK: ADNKS 2010 BANDIRMA İLÇESİ KÖY TOPLAM ERKEK KADIN Akçapınar Bereketli Çakılköy Dedeoba Doğruca Dutliman Emre Erikli Eskiziraatli Mahbubeler Ömerli Yenice Yenisığırcı Yeniyenice Yeniziraatli Bucak toplamı Doğa Ergili Kirazlı Kaynak: TUİK: ADNKS 2010 KÖY TOPLAM ERKEK KADIN Kuşcenneti Yeşilçomlu Aksakal Bucak toplamı Beyköy Bezirci Çinge Çarıkköy Çepni Doğanpınar Gölyaka Hıdırköy Külefli Misakça Orhaniye Şirinçavuş Edincik Bucak toplamı İlçe toplamı BİGADİÇ İLÇESİ KÖY TOPLAM ERKEK KADIN Şehir Adalı Babaköy Bademli Balatlı Beğendikler Bekirler Çaldere Çamköy KÖY TOPLAM ERKEK KADIN Çayüstü Çekirdekli Çeribaşı

102 Davutlar Dedeçınar Dikkonak Doğançam Durasılar Elyapan Emirler Hamidiye Hisarköy Işıklar İlyaslar İskele Kadıköy Kargın Kayalıdere Kayırlar Kozpınar Mecidiye Okçular Özgören Salmanlı Turfullar Yağcıbedir Yeniköy Yolbaşı Yürücekler Bucak toplamı Akyar Başçeşme Çömlekçi Değirmenli Esenli Güvemçetm i Küçükyenik öy Kaynak: TUİK: ADNKS 2010 Yeşildere KÖY TOPLAM ERKEK KADIN Çağış Bucak toplamı Alanköy Altınlar Aşağıçamlı Aşağıgöcek Bozbük Çıtak Davutça Dündarcık Hacıömerde resi İğciler Kalafat Karabahçe KÖY TOPLAM ERKEK KADIN Kırca Kızılçukur Köseler Kürsü Meyvalı Okçularyeri Panayır Topalak Tozağan Yukarıçaml ı Yukarıgöçe k Yağcılar Bucak toplamı İlçe toplamı BURHANİYE İLÇESİ KÖY TOPLAM ERKEK KADIN Şehir Ağacık Avunduk Bahadınlı Börezli Çallı Çamtepe Çoruk Damlalı Dutluca Hacıbozlar

103 Hisarköy Karadere Kırtık Kızıklı KÖY TOPLAM ERKEK KADIN Kurucaoluk Kuyucak Kuyumcu Pelitköy Sübeylidere Şahinler Kaynak: TUİK: ADNKS 2010 Şarköy Tahtacı Taylıeli Yabancılar Yaylacık Yunuslar Bucak toplamı İlçe toplamı DURSUNBEY İLÇESİ KÖY TOPLAM ERKEK KADIN Şehir Adaören Akbaşlar Akyayla Alaçam Arıklar Aşağımusalar Aşağıyağcılar Aziziye Bayıryüzügüney Beyel Boyalıca Büyükakçaalan Çamköy Çanakçı Çatalçam Çelikler Çınarköy Değirmenciler Delice Durabeyler Gazellidere Göbül Gökçepınar Güğü Hacıahmetpınarı Hacılar Hacıömerler Hasanlar Hondular Işıklar İrfaniye İsmailler Karamanlar Karapınar Karyağmaz Kavakköy Kızılcadere Kızılöz Kurtlar Osmaniye Ramazanlar Resüller Reşadiye Saçayak KÖY TOPLAM ERKEK KADIN Sağırlar Sakızköy Selimağa Sinderler Şenköy Tafak Taşkesiği Tepeköy Turnacık Yassıören Yukarımusalar Yukarıyağcılar Bucak toplamı

104 Alagüney Çaltıcak Çamharman Demirciler Dereköy Doğancılar Ayvacık Hindikler KÖY TOPLAM ERKEK KADIN Hopanlar Karagöz Kardeşler Kazimiye Kuzköy Küçükakçaalan Mahmutça Örenköy Poyracık Sarısipahiler Tezlik Yunuslar Gökçedağ Bucak toplamı Beyce Çakırca Ericek Kaynak: TUİK: ADNKS 2010 Gölcük Hamzacık Karakaya Mahmudiye Meydançayırı Mıcırlar Odaköy Süleler Şabanlar Umurlar Veliler Kavacık Bucak toplamı Akçagüney Dada Gürleyen Kumlu Küçükler Naipler Sarnıçköy Sebiller Taşpınar Kireç Bucak toplamı İlçe toplamı EDREMİT İLÇESİ KÖY TOPLAM ERKEK KADIN Beyoba Bostancı Çamcı Çamlıbel Çıkrıkçı Dereli Güre Hacıarslanlar Kadıköy Kızılkeçili Mehmetalan Ortaoba Pınarbaşı Yaşyer Yaylaönü Yolören Zeytinli Akçay Bucak toplamı Altınoluk Arıtaşı Avcılar Doyran Kavlaklar Narlı Tahtakuşlar Bucak toplamı İlçe toplamı

105 Kaynak: TÜİK: ADNKS 2010 ERDEK İLÇESİ KÖY TOPLAM ERKEK KADIN Beyoba Bostancı Çamcı Çamlıbel Çıkrıkçı Dereli Güre Hacıarslanlar Kadıköy Kızılkeçili Mehmetalan Ortaoba Pınarbaşı Yaşyer Kaynak: TUİK: ADNKS 2010 Yaylaönü Yolören Zeytinli Akçay Bucak toplamı Altınoluk Arıtaşı Avcılar Doyran Kavlaklar Narlı Tahtakuşlar Bucak toplamı İlçe toplamı GÖNEN İLÇESİ KÖY TOPLAM ERKEK KADIN Akçapınar Alacaoluk Alaettin Asmalıdere Atıcıoba Babayaka Bakırlı Balcıdede Balcı Bayramiç Beyoluk Bostancı Canbaz Çalıoba Çatak Çınarpınar Dumanalan Ekşidere Fındıklı Gaybular Gökçesu Güneşli Hacımenteş Hacıvelioba Hasanbey Ilıcaoba İncirli Kalfaköy Karaağaçalan Karalarçiftliği Karasukabaklar Keçeler Kocapınar Korudeğirmen Körpeağaç Köteyli Kumköy Muratlar Ortaoba

106 Osmanpazar Pehlivanhoca Saraçlar Sebepli Söğüt Şaroluk Taştepe Tuzakçı Üçpınar Yeniakçapınar Yürükkeçidere Bucak toplamı Büyüksoğuklar Ilıcak Killik Küçüksoğuklar Paşaçiftlik Üzümlü Buğdaylı Bucak toplamı Sarıköy Armutlu Ayvalıdere Çığmış Çifteçeşmeler Dereköy Dışbudak Gebeçınar Kaynak: TUİK: ADNKS 2010 Gelgeç Geyikli Gündoğan Hafızhüseyinbey Havutça Hodul Kavakalan Kınalar Tahtalı Turplu Ulukır Bucak toplamı Alaşar Çakmak Çalıca Çınarlı Çiftlikalan Çobanhamidiye Kalburcu Kaplanoba Kavakoba Koçbayır Küpçıktı Ömerler Suçıktı Tütüncü Bucak toplamı İlçe toplamı İVRİNDİ İLÇESİ KÖY TOPLAM ERKEK KADIN Şehir Akçal Aşağıkaleoba Bozören Büyükfındık Çukuroba Erdel Eriklikömürcü Geçmiş Gökçeler Gözlüçayır Hüseyinbeyobası Yukarıkaleoba Karaçepiş Kınık Kocaeli Kocaoba Küçükfındık Küçükyenice Osmanlar Sarıca Topuzlar Yağlılar Yeşilköy Evciler

107 Bucak toplamı Gömeniç Sofular Soğanbükü Yaren Gökçeyazı Bucak toplamı Çatalan Çiçekli Çukurlar Ilıcakpınar Osmanköy Pelitören Sarıpınar Susuzyayla Kayapa Bucak toplamı Ayaklı Büyükılıca Büyükyenice Çarkacı Çelimler Kaynak: TUİK: ADNKS 2010 Çobanlar Değirmenbaşı Demirciler Döşeme Gebeçınar Gümeli Hacıahmetler Haydar İkizce Kaşağıl Kılcılar Kına Kıpıklar Kışladere Kuşdere Küçükılıca Mallıca Taşdibi Yürekli Korucu Bucak toplamı İlçe toplamı KEPSUT İLÇESİ KÖY TOPLAM ERKEK KADIN Şehir Ahmetölen Akçakertil Akçaköy Alagüney Armutlu Bağtepe Bektaşlar Beyköy Danahisar Darıçukuru Dedekaşı Dereli Dombaydere Eşeler Eyüpbükü Göbel Hotaşlar Kalburcu Yeşildağ Karacaağaç Karacaören Karaçaltı Karagöz Karahaliller Keçidere Mahmudiye Mehmetler Mezitler Nusret Osmaniye Ovacık Örenli Recep Saraç Sarıçayır Sarıfakılar

108 Serçeören Servet Şeremetler Tekkeışıklar Tilkicik Yoğunoluk Işıklar Bucak toplamı Bükdere Büyükkatrancı Çalkandil Dalköy Gökköy İsaalan Kayacıklar Kayaeli Kepekler Kaynak: TUİK: ADNKS 2010 Kızıloluk Küçükkatrancı Mestanlar Örencik Örenharman Piyade Sayacık Seçdere Tuzak Yaylabaşı Durak Bucak toplamı İlçe toplamı HAVRAN İLÇESİ KÖY TOPLAM ERKEK KADIN Şehir Ahmetölen Akçakertil Akçaköy Alagüney Armutlu Bağtepe Bektaşlar Beyköy Danahisar Darıçukuru Dedekaşı Dereli Dombaydere Eşeler Eyüpbükü Göbel Hotaşlar Kalburcu Yeşildağ Karacaağaç Karacaören Karaçaltı Karagöz Karahaliller Keçidere Mahmudiye Mehmetler Mezitler Nusret Osmaniye Ovacık Örenli Recep Saraç Sarıçayır Sarıfakılar Serçeören Servet Şeremetler Tekkeışıklar Tilkicik Yoğunoluk Işıklar Bucak toplamı Bükdere

109 Büyükkatrancı Çalkandil Dalköy Gökköy İsaalan Kayacıklar Kayaeli Kepekler Kızıloluk Küçükkatrancı Mestanlar Örencik Kaynak: TUİK: ADNKS 2011 Örenharman Piyade Sayacık Seçdere Tuzak Yaylabaşı Durak Bucak toplamı İlçe toplamı MANYAS İLÇESİ KÖY TOPLAM ERKEK KADIN Şehir Boğazpınar Bölceağaç Cumhuriyet Çal Çamlı Çataltepe Çavuşköy Dereköy Erecek Eskiçatal Eşen Hekim İrşadiye Kalfa Kapaklı Kayaca Kızık Kızıksa Koçoğlu Kubaş Peynirkuyu Soğuksu Tepecik Yeniköy Kaynak: TUİK: ADNKS 2010 Yayla Kulak Haydar Bucak toplamı Hacıibrahimpınarı Hacıosman Hacıyakup Işıklar Karakabaağaç Darıca Değirmenboğazı Necip Ören Bucak toplamı Akçaova Çakırca Doğancı Dura Hamamlı Kocagöl Salur Süleymanlı Şevketiye Bucak toplamı İlçe toplamı

110 SAVAŞTEPE İLÇESİ KÖY TOPLAM ERKEK KADIN Şehir Akpınar Ardıçlı Aşağıdanişment Beyköy Bozalan Çaltılı Çamurlu Çavlı Çiftlikdere Deveören Dikmeler Eğerci Güvemküçüktarla Hıdırbalı İsadere Kalemköy Karacalar Karaçam Karapınar Kocabıyıklar Kocaören Kurudere Mecidiye Pelitcik Kaynak: TUİK: ADNKS 2010 Sarısüleymanlar Soğucak Söğütçük Söğütlügözle Tavşancık Yazören Yeşilhisar Yukarıdanişment Yukarıkaraçam Yunakdere Bucak toplamı Sarıbeyler Çukurçayır Esenköy Güvem Kongurca Koğukyurt Madenmezarı Minnetler Sıtmapınar Türediler Yolcupınarı Bucak toplamı İlçe toplamı SINDIRGI İLÇESİ KÖY TOPLAM ERKEK KADIN Şehir Aktaş Alacaatlı Alakır Armutlu Aslandede Bayırlı Bayraklı Büyükdağdere Çakıllı Çaltılı Çaygören Çelebiler Çoturtepe Danaçayır Hisaralan Ilıcalı Işıklar İbiller Karaağaç Karagür Kepez Kertil Kınık Kıranköy Kızılgür Kocabey

111 Kocasinan Kozlu Küçükbükü Küçükdağdere Mandıra Ormaniçi Osmanlar Pürsünler Sinandede Süller Şahinkaya Taşköy Umurlar Yaylabayır Yaylacık Yolcupınar Yusufçamı Yüreğil Bucak toplamı Alayaka Bulak Çamalanı Çayır Kaynak: TUİK: ADNKS 2010 SUSURLUK İLÇESİ KÖY TOPLAM ERKEK KADIN Şehir Aziziye Babaköy Balıklıdere Bozen Buzağılık Dereköy Duman Ekinlik Gökçeağaç Günaydın Gürece İclaliye Kalfaköy Karaköy Karapürçek Kayıkçı Çıkrıkçı Çılbırcı Dedeler Derecikören Devletlibaba Düğüncüler Gözören İzzettin Karacalar Kürendere Mumcuköy Pelitören Şapçı Düvertepe Bucak toplamı Akçakısrak Eğridere Eşmedere Gölcük Bükrecik Bucak toplamı İlçe toplamı Kocapınar Kulat Kurucaoluk Paşaköy Söğütçayır Sultançayır Sülecek Yağcı Yahyaköy Yaylaçayır Yıldız Bucak toplamı Beyköy Ilıcaboğazı Kepekler Muradiye Okçugöl Söve

112 Ümiteli Göbel Bucak toplamı Alibey Asmalıdere Danaveli Demirkapı Eminpınarı Kaynak: TUİK: ADNKS 2010 MARMARA İLÇESİ KÖY TOPLAM ERKEK KADIN Şehir Asmalı Avşa Ekinlik Gündoğdu Saraylar Topağaç Bucak toplamı İlçe toplamı Gökçedere Kayalıdere Kiraz Odalıdam Reşadiye Ömerköy Bucak toplamı İlçe toplamı Şehir Dursunlu Hacıhüseyinler Hacıoğlu Hacıosman Karaağaç Keremköy Kobaşlar Kumgedik Kuyualan Ulubeyler Bucak toplamı İlçe toplamı İl toplamı Kaynak: TUİK: ADNKS

113 NÜFUS GELİŞİMİ (KENTSEL-KIRSAL) Yıllara Göre Nüfus Değişimi yılları arası Balıkesir ili ve ilçelerinin nüfus dağılımı aşağıdaki tabloda verilmiştir.1980 yılı nüfus sayımında ilin Merkez ilçe dahil 17 ilçesi varken, 1990 yılı nüfus sayımına göre 19 ilçesi bulunmaktadır.2010 Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi sonuçlarına göre, en yüksek nüfus kişi ile Merkez İlçeye ait iken, en düşük nüfus ise kişi ile Marmara İlçesine aittir. Tablo 6.13: Balıkesir İli Merkez ve İlçelerinin Yıllara Göre Nüfusları BALIKESİR Kentsel Kırsal Toplam MERKEZ Kentsel Kırsal Toplam AYVALIK Kentsel Kırsal Toplam BALYA Kentsel Kırsal Toplam BANDIRMA Kentsel Kırsal Toplam BİGADİÇ Kentsel Kırsal Toplam BURHANİYE Kentsel Kırsal Toplam DURSUNBEY Kentsel Kırsal Toplam EDREMİT Kentsel Kırsal Toplam ERDEK Kentsel Kırsal Toplam GÖMEÇ Kentsel

114 Kırsal Toplam GÖNEN Kentsel Kırsal Toplam HAVRAN Kentsel Kırsal Toplam İVRİNDİ Kentsel Kırsal Toplam KEPSUT Kentsel Kırsal Toplam SAVAŞTEPE Kentsel Kırsal Toplam SINDIRGI Kentsel Kırsal Toplam SUSURLUK Kentsel Kırsal Toplam MANYAS Kentsel Kırsal Toplam MARMARA Kentsel Kırsal Toplam Kaynak: TUİK ADNKS 2010 Balıkesir ilinin nüfus değişimine yılları arasında baktığımızda, kentsel nüfusun devamlı artan bir diyagram izlediği gözlenmektedir. Buna paralel olarak kırsal nüfusun zaman içerisinde azalan bir diyagramı vardır yıları arasında Kentsel Nüfus %36,12 lik bir artış gösterirken, Kırsal Nüfus - %0,9 luk bir düşüş yaşamıştır. Toplam Nüfus ise %14 lük bir artış göstermiştir. Bu dönemde 114

115 ekonomik ve sosyal değişkenler bölgenin kentsel nüfusunu etkilemiş ve göç kentsel büyüklükteki alanları etkilemiştir. Kırsal alanda ise; verimli tarım arazilerinin bulunması ve bölgedeki ekonomik temellerin tarım endüstrisi üzerine kurulu olması bu dönemde kırsal nüfusun değişkenliğini azaltan etmenlerdendir yılları arası döneme bakıldığında ise Kentsel Nüfus artışını sürdürerek %23 oranında gerçekleşmiştir. Kırsal nüfus değişimi ise azalma eğilimini sürdürerek -%1,2 oranında gerçekleşmiştir. Toplamda ise %10 luk bir artış gerçekleşmiştir. Bu dönemin analizi yapıldığında ise; kırdan kente göçün arttığı gözlenmekte ve doğal nüfus artışının yanında bölgenin göç almaya devam ettiği gözlemlenmektedir yılları arasında ise kentsel nüfus artışının %20 oranında gerçekleştiği gözlemlenmektedir. Kırsal Nüfus artışı ise -%8,3 oranında düşüş yaşamıştır. Toplamda ise %7,05 lik bir artış yaşanmıştır. Bu dönemde bölgede artan endüstrileşme, tarımda makineleşme oranın artması, tüketim alışkanlıklarının değişmesi ve artan iletişim olanakları gibi etmenler kırsal alanlardan kentsel alanlara göçü hızlandırmıştır. Merkez ilçede 1980 yılından 2010 yılına kadar kentsel nüfusta artış gözlenirken bu artış oransal olarak da birbirine yakın değer artışları sergilemektedir. Kırsal nüfus değişimi ise yılları arasında artış gösterir iken yılları arasında düşüş göstermiştir yılları arasında kırsal alanlarda %56 lık bir artış gözlemlenmektedir. Bu artışın sebeplerinden bazıları artan kentsel alan talebi ve kentsel yayılma ayrıca kent yaşamından sıkılanların kent çeperinde yaşamak istemeleridir. Ayvalık ilçesinde kentsel gelişme eğilimi devamlı olarak artış gösteren bir eğilim sergilerken, kırsal gelişmenin de artış gösterdiği bölgedeki nadir ilçelerden biridir. Kentsel artış hızı her dönemde ortalama %20 lik bir artış göstermekle birlikte kırsal artış hızı 2000 yılına kadar yaklaşık %25 lik artış sergilemiştir. İlçenin turizm altyapısının gelişmesi ve artan hizmetler sektörü faaliyetleri ilçenin nüfus artışında önemli etmenlerdir. Balya ilçesi kentsel gelişme eğilimini; periyodunda durağana yakın bir oranda gerçekleştirmiş olup, 2000 li yıllardan sonra kentsel nüfusta hafif düşme göstermiştir. Kırsal nüfusun 80 yılından itibaren kademeli düşüşü devam etmiş ve son yıllarda bu düşüş hızı artmıştır. Bölgenin dışa göç veren bir demografik görüntüsü vardır. Bandırma ilçesi, 80 li yıllardan itibaren kademeli olarak kentsel nüfus artışı gösteren bir ilçedir yılları arasında her periyotta ortalama %20 lik artış sergilemiştir. Kırsal nüfusun değişimi ise; onar yıllık periyotlarda azalma göstermiş, toplamda 80 yılı kırsal nüfus ile günümüz nüfusu arasında yaklaşık %70 oranında bir düşüş gözlemlenmektedir. Bigadiç ilçesi, yılları arasında kentsel nüfus %50 lik bir artış sergilemiş, yılları arasında nüfus artış oranı ise %15 e düşmüştür. Kırsal nüfusun değişimi 80 li yıllardan 2000 li yıllara kadar durağana yakın bir tutum sergilerken, 2000 li yıllardan sonra %50 lik bir düşüş yaşanmıştır. Burhaniye ilçesi, yılları arasında kentsel nüfusta %30 luk artış yaşamış, yılları arasında artış hızı %50 ye çıkmıştır yılları arasında ise yüksek seyreden artış hızı biraz gerileyerek %30 lara düşmüştür. Kırsal nüfus değişimi ise yılları arasında %50 lik bir düşüş yaşarken, 90 yıllardan itibaren durağan bir tutum sergilemiştir. Dursunbey İlçesi, yılları arasında kentsel gelişme toplamda %60 lık bir gelişme gösterirken, kırsal alanda ise aynı dönemde toplamda %50 lik bir düşüş gözlemlenmektedir. 115

116 Edremit ilçesi, yılları arasın kademeli olarak kentsel nüfus hızı ortalama %15 artırmış, fakat bu artış hızı yılları arasında %33 oranında gerçekleşmiştir. Kırsal alanda ise artış eğilimi yılları arasında %50 lik bir artış gerçekleşmiştir. Bölgede artan turizm faaliyetlerinin sonucu olarak bölge ekonomisi gelişme göstermiş ve yıları arasında kırsal nüfus %100 e yaklaşarak kırsal alanların kentleşme süreci başlamıştır. Bu dönemde doygunluğa ulaşan kırsal topraklar yılları arasında %30 luk bir gelişme göstererek artış eğilimini devam ettirmiştir. Erdek ilçesi, yılları arasında kentsel nüfus artışında %30 a yakın artış yaşamış ve bu artış hızı yılları arasında %40 lara çıkmıştır. Fakat periyodunda bu artış hızı düşerek %12 lik bir büyüme gerçekleşmiştir. Kırsal nüfusun değişimi ise döneminde %30 luk bir düşüş gösterir iken sonraki periyotlarda durağana yakın bir pozisyon sergilemiştir. Gömeç ilçesi, bölgedeki diğer ilçeler gibi; kentsel ve kırsal nüfus yoğunluğunu kendi ölçeğinde yaşamış bir ilçedir. 90 lı ve 2000 li yıllarda Kentsel nüfus artış hızı ortalama %18 lik bir artış gösterirken; kırsal nüfus değişimi döneminde %8 lik bir düşüş yaşarken daha sonraki periyotta istikrarlı bir hal almıştır. Gönen ilçesi, yılları arasında kentsel nüfus atışında %50 lik bir artış yaşamış daha sonraki iki dönemde de bu artış hızı sırası ile %37 ve %30 olarak gerçekleşmiştir. Kırsal nüfus değişimi ise üç dönemde de kademeli olarak düşüş yaşamış ve en hızlı düşüşü yılları arasında %16,6 ile gerçekleşmiştir. Grafik 6.14: Balıkesir ili ilçelere göre 2010 Yılı Toplam Nüfusları YILI BALIKESİR İLÇE NÜFUSLARI(ADNKS-2010) Grafik 6.15: Balıkesir ili ilçelere göre 2010 Yılı Kentsel Nüfusları 2010 YILI BALIKESİR İLÇE NÜFUSLARI(ADNKS-2010)

117 Grafik 6.16: Balıkesir ili ilçelere göre 2010 Yılı Kırsal Nüfusları YILI BALIKESİR İLÇE NÜFUSLARI(ADNKS-2010) Tablo 6.14: Balıkesir ili İlçelere göre 2010 Yılı Kentsel Kırsal Nüfuslar ve Oranları KENTSEL KIRSAL NÜFUS ORAN (%) NÜFUS ORAN (%) BALIKESİR % %39.70 MERKEZ % % AYVALIK % % BALYA % % BANDIRMA % % BİGADİÇ % % BURHANİYE % % DURSUNBEY % % EDREMİT % % ERDEK % % GÖMEÇ % % GÖNEN % % HAVRAN % % İVRİNDİ % % KEPSUT % % SAVAŞTEPE % % SINDIRGI % % SUSURLUK % % MANYAS % % MARMARA % % Kaynak: TÜİK

118 BALIKESİR MERKEZ AYVALIK BALYA BANDIRMA BİGADİÇ BURHANİYE DURSUNBEY EDREMİT ERDEK GÖMEÇ GÖNEN HAVRAN İVRİNDİ KEPSUT SAVAŞTEPE SINDIRGI SUSURLUK MANYAS MARMARA Grafik 6.17: Balıkesir İli İlçelere Göre 2010 Yılı Kentsel Kırsal Nüfus Oranları (%) % 90.00% Kentsel Kırsal 80.00% 70.00% 60.00% 50.00% 40.00% 30.00% 20.00% 10.00% 0.00% Nüfus Artış Hızları Kaynak: TUİK 2010 ADNKS Balıkesir ilinin 1985 yılından 2011 yılına kadar yaşamış olduğu nüfus artış oranlarının yüzdesi ve yılları arasında kırsal ve kentsel alanlardaki nüfus değişimlerine ait bilgiler aşağıdaki tabloda verilmiştir. Tablo 6.15: Balıkesir İli ve İlçeleri Yıllık Artış Hızları Kentsel Kırsal Toplam BALIKESİR Merkez Ayvalık Balya Bandırma Bigadiç Burhaniye Dursunbey Edremit Erdek Gömeç Gönen Havran İvrindi Kepsut Manyas Marmara Savaştepe Sındırgı Susurluk Kaynak: TÜİK 2011

119 Balıkesir il genelinde yılları arsında toplam nüfus artış hızı her yıl kademeli olarak artmıştır yılında %21,4 oranında büyüme hızı gerçekleştiren Balıkesir ili, yılları arasındaki en fazla büyüme hızını yakalamıştır yılları arasında en fazla büyüme hızına sahip ilçe %13.62 ile Merkez ilçe olmuştur. Aynı dönemde Balya ilçesi nüfus olarak %4,03 oranında küçülmüştür yılları arasında Gömeç ilçesi, %37,18 oranla en fazla büyüme hızına sahip ilçe olurken, aynı dönemde Burhaniye ilçesi % 15,3 oranında nüfus küçülmesi yaşamıştır yılları arasında Ayvalık ilçesi %25,44 oranında nüfus artış hızı yakalamıştır. Aynı dönem aralığında Manyas ilçesi %14,2 oranında nüfus küçülmesi yaşamıştır yılları arasında Edremit ilçesi kentsel nüfusta %37,30 büyüme ile il genelinde ilk sırada yer almıştır yılları arasında kırsal nüfus artış hızı pozitif olan tek ilçe %1,55 oran ile Ayvalık ilçesi olmuştur. Aynı dönemde kırsal nüfusta en fazla küçülme yaşayan ilçe %33,8 oran ile Sındırgı ilçesi olmuştur. Toplam nüfusta yılları arasında en fazla büyüme hızı yakalayan ilçe % oran ile Merkez ilçe olurken, en fazla düşüş yaşayan ilçe %22,01 oran ile Balya ilçesi olmuştur Kentsel Nüfus Oranı, Yüzölçümü Ve Yoğunluklar Balıkesir ili göller dâhil toplam yüzölçümü ,73 km², nüfus yoğunluğu ise kişi/km² dir. İlçelerin nüfus yoğunluğu incelendiğinde en yüksek yoğunluğa sahip ilçe 239,76 kişi/ km² ile Ayvalık İlçesidir. Nüfus yoğunluğu bakımından en düşük orana sahip ilçe ise %16.12 ile Balya İlçesidir. Marmara Adası ise 154,01 km² lik alanı ile ilin en küçük alan sahip ilçesidir. Kentsel nüfus yoğunluğu incelendiğinde Bandırma, Ayvalık ve Burhaniye ilk üç sırada yer alırken; kırsal nüfus yoğunluğu bakımından Balya, Sındırgı ve İvrindi İlçeleri ilk üç sırada yer almaktadır. Tablo 6.16: Balıkesir İli İlçelere Göre 2010 Yılı Kentsel Nüfus Oranı, Yüzölçümü ve Nüfus Yoğunluğu 2010 Kentsel Yüzölçümü Nüfus Kentsel Kırsal Toplam Nüfus (km²) Yoğunluğu Oranı (%) (Göller dahil) (Kişi/km²) BALIKESİR % , Merkez % , Ayvalık % , Balya % , Bandırma % , Bigadiç % , Burhaniye % , Dursunbey % , Edremit % , Erdek % , Gömeç % , Gönen % , Havran % , İvrindi % , Kepsut % , Manyas % , Marmara % , Savaştepe % , Sındırgı % , Susurluk % , Kaynak: TUİK 2010 ADKNKS 119

120 BALIKESİR Merkez Ayvalık Balya Bandırma Bigadiç Burhaniye Dursunbey Edremit Erdek Gömeç Gönen Havran İvrindi Kepsut Manyas Marmara Savaştepe Sındırgı Susurluk Grafik 6.18: Balıkesir İli İlçelere Göre 2010 yılı Kentsel Nüfus Oranları (%) 90.00% 80.00% 70.00% 60.00% 50.00% 40.00% 30.00% 20.00% 10.00% 0.00% 79.35% 60.30% 57.70% 86.10% 77.98% 12.60% 33.35% 43.10% 38.89% 62.26% 59.67% 42.24% 38.38% 17.39% 47.00% 37.18% 28.54% 29.45% 16.90% 57.85% Kaynak: TUİK 2010 ADKNKS 2500 Yüzölçümüleri Kaynak: TUİK 2012 *Yüzölçümlerinde göller dâhildir. 120

121 BALIKESİR Merkez Ayvalık Balya Bandırma Bigadiç Burhaniye Dursunbey Edremit Erdek Gömeç Gönen Havran İvrindi Kepsut Manyas Marmara Savaştepe Sındırgı Susurluk Grafik 6.20: Balıkesir İli İlçelere Göre Nüfus Yoğunlukları 2010 (kişi/km²) Yıllara Göre Kentleşme Hızları Kaynak: TUİK 2010 ADKNKS yılları arasında en fazla kentleşme hızına sahip ilçe %37,95 oran ile Marmara ilçesidir. Marmara ilçesini %19,83 oranla İvrindi ilçesi takip etmektedir. Aynı dönem aralığında en düşük kentleşme hızına sahip ilçe -%7,3 ile Gömeç ilçesidir yılları arasında en yüksek kentleşme hızına sahip ilçe %28,54 oran ile Erdek ilçesi olurken aynı dönemde kentleşme hızı en düşük olan ilçe ise; -%44,86 kentleşme oranı ile Marmara ilçesidir yılları arasında Balıkesir ili ilçeleri kentleşme hızları incelendiğinde; en yüksek kentleşme hızına sahip ilçe %23,9 oran ile Dursunbey ilçesi olurken, aynı dönemde en düşük kentleşme hızına sahip ilçe -%24.95 oran ile Edremit ilçesi olmuştur yılları arasında Balıkesir ilinde en yüksek kentleşme hızına sahip ilçe %50,05 oran il Sındırgı ilçesidir. Aynı dönemde en düşük kentleşme hızına sahip ilçe %1,86 oran ile Havran ilçesidir. Balıkesir ili yılları arasında dönemsel kentleşme hızlarının ilçelere göre dağılımı aşağıdaki grafikte verilmiştir. Tablo 6.17: Balıkesir İli İlçelere Göre Yılları Arası Kentleşme Hızları (%) İLCE_ADI KENTLEŞME HIZI % KENTLEŞME HIZI % KENTLEŞME HIZI % KENTLEŞME HIZI % AYVALIK BALYA BANDIRMA BİGADİÇ BURHANİYE DURSUNBEY EDREMİT ERDEK

122 GÖMEÇ GÖNEN HAVRAN İVRİNDİ KEPSUT MANYAS MARMARA MERKEZ SAVAŞTEPE SINDIRGI SUSURLUK Kaynak: TUİK 1980 yılından itibaren Balıkesir ilinde Merkez ilçe kentleşme hızını devamlı pozitif değerde tutmuştur. Edremit ilçesinde 2000 yılına kadar kentleşme hızı negatif değerlerdeyken 2000 yılından itibaren pozitif değer taşımaya başlamıştır. Marmara ilçesi dönemsel olarak kentleşme hızında inişli çıkışlı dönemler yaşamıştır. 122

123 NÜFUSUN DEMOGRAFİK ÖZELLİKLERİ Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımı Balıkesir ilinin demografik yapısı, yaş gruplarına göre incelendiğinde genel itibari ile dengeli bir yapı gözlemlenmektedir. Fakat yaş grubunda erkek çocuk sayısının aynı yaş grubundaki kız çocuk sayısının yaklaşık iki katı olduğu gözlemlenmektedir.45 li yaş grubuna kadar erkek nüfusun kadın nüfustan fazla olduğu ilde yaş grubundan sonra bu durum tam tersi seyir izlemektedir. Bunun en belirgin örneği ise 90+ yaş grubundaki kadın nüfusun, aynı yaş grubundaki erkek nüfusun iki katından daha fazla nüfusa sahiptir. Tablo 6.18: Balıkesir İli Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımı ve Nüfus Piramidi YAŞ GRUBU ERKEK KADIN TOPLAM ERKEK KADIN

124 1) Merkez İlçe Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımları Balıkesir ili Merkez ilçe nüfus dağılımı genel hatları ile incelendiğinde kadın erkek oranının, hemen hemen her yaş grubunda yaklaşık değerlerde seyrettiği söylenebilir. Fakat yaş grubunda erkek nüfusunu ile kadın nüfusu arasındaki farkın açıldığı gözlemlenmektedir yaş grubundan itibaren kadın nüfusunun erkek nüfusundan daha fazla olduğu buna bağlı olarak kadınların yaşam sürelerinin erkelere göre daha fazla olduğu söylenebilir. Toplam erkek ve kadın nüfuslarına bakıldığında ise erkek nüfusunun kadın nüfustan iki bin kişi kadar daha fazla olduğu görülmektedir. Tablo 6.19: Merkez İlçe Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımı ve Nüfus Piramidi YAŞ GRUBU ERKEK KADIN TOPLAM Toplam ERKEK KADIN

125 2) Ayvalık İlçe Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımları Yaş grupları açısından ve aynı yaş grubundaki erkek ve kadın sayıları açısından Ayvalık ilçesi incelendiğinde, yaş piramidinin dengeli ve genç bir nüfusa sahip olduğu gözlemlenmektedir. Erkek nüfus ve kadın nüfusun 75 yaş grubuna kadar yaklaşık değerlerde olduğu gözlemlenirken 75 yaş sınırından itibaren İl genelinde olduğu gibi kadın nüfusun erkek nüfustan daha fazla olduğu söylenebilir. Toplam kadın erkek nüfusuna bakıldığında denge bulunmaktadır. Tablo 6.20: Ayvalık İlçesi Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımı ve Nüfus Piramidi YAŞ GRUBU ERKEK KADIN TOPLAM Toplam ERKEK KADIN

126 3) Balya İlçesi Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımları Balya ilçesi nüfus piramidi incelendiğinde yaş gruplarının dengesiz dağılımı ve yaş ortalamasının yüksek olduğu gözlemlenmektedir. Özellikle yaş arasındaki yaş grubunun toplam nüfus içerisindeki payının düşük olması ve yaş arasındaki nüfusun fazla olması nüfus piramidinin dengesiz dağılmasına neden olmaktadır. Toplam nüfusa bakıldığında da kadın sayısının erkek sayısından fazla olduğu gözlemlenmekte ve özellikle 60 yaş üzeri kadın sayısının, aynı gruptaki erkek sayısından fazla olması bunun nedenlerindendir. Tablo 6.21: Balya İlçesi Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımı ve Nüfus Piramidi YAŞ GRUBU ERKEK KADIN TOPLAM Toplam ERKEK KADIN

127 4) Bandırma İlçesi Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımları Bandırma ilçesi nüfus dağılımı yaş gruplarına göre incelendiğinde yaş bandında nüfusun arttığı ve yaş gruplarında en yüksek payı da bu grubun aldığı gözlemlenmektedir. Bu nüfus yapısı nüfusun genç ve genç-orta sınıflarında ağırlıklı olduğu söylenebilir.40 yaş üzeri kadın erkek nüfus dağılımına bakıldığında kadın sayısının erkek sayısından fazla olmasına rağmen toplam nüfusta erkek sayısı kadınların sayısından fazladır. Bunun nedeni ise 0-40 yaş grubunda bulunan erkek nüfusun kadınlardan fazla olması ve bu grubun toplam içerisindeki payanında büyük olmasından kaynaklanmaktadır. Tablo 6.22: Bandırma İlçesi Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımı ve Nüfus Piramidi YAŞ GRUBU ERKEK KADIN TOPLAM Toplam ERKEK KADIN

128 5) Bigadiç İlçesi Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımları Bigadiç ilçesinin nüfus dağılımında ilk dikkat çeken, yaş gruplarının sayılarının birbirine yakın olması ve buna bağlı olarak nüfus piramidinin sütuna yakın bir şekle benzemesidir. Bu yapıya sahip nüfus piramitlerinde nüfusun standart eğilimlerde devam ettiği, yorumu yapılabilir. Genç nüfusun toplam içerisindeki payı yüksek ve kadın erkek oranı hemen hemen yakın değerlerdedir.40 yaş üzeri yaş gruplarında ise kadın nüfusu erkek nüfusundan fazla olasına rağmen toplam nüfus içerisinde kadın nüfusu erkek nüfusundan azdır. Tablo 6.23: Bigadiç İlçesi Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımı ve Nüfus Piramidi YAŞ GRUBU ERKEK KADIN TOPLAM Toplam ERKEK KADIN

129 6) Burhaniye İlçesi Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımları Burhaniye ilçesinin yaş gruplarına göre dağılımı incelendiğinde; yaş grupları arasında sayısal olarak belirgin üstünlükler bulunmamaktadır ve nüfusun durağan seyrettiği gözlemlenmektedir. Kadın nüfus ve erkek nüfus dengesi toplam nüfusa bakıldığında kadın nüfus lehinde çıkmaktadır.45 yaş ve üzeri grupta kadın nüfusunun erkek nüfustan fazladır. Bir diğer dikkat çeken noktada arası yaş grubunda erkek nüfusun sayısının kadın nüfus sayısından belirgin şekilde fazla olmasıdır. Tablo 6.24: Burhaniye İlçesi Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımı ve Nüfus Piramidi YAŞ GRUBU ERKEK KADIN TOPLAM Toplam ERKEK KADIN

130 7) Dursunbey İlçesi Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımları Dursunbey ilçesinin nüfus piramidi incelendiğinde yaş grupları arasında sayısal ve kadınerkek nüfusları arasında farklılıklar gözlemlenmektedir yaş grubunda nüfus fazlalaşır iken 0-10 yaş arasında düşüş olmuştur. Nüfusun standart bir gelişme ve gerileme eğiliminin olmamasından dolayı yaş piramidi değişkenlikler göstermektedir. Toplam nüfusa bakıldığında ise kadın nüfusun erkek nüfustan fazla olduğu gözlemlenmektedir. Tablo 6.25: Dursunbey İlçesi Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımı ve Nüfus Piramidi YAŞ GRUBU ERKEK KADIN TOPLAM Toplam ERKEK KADIN

131 8) Edremit İlçesi Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımları Edremit ilçesinin yaş piramidi sütun şeklinde ve yaş gruplarının sayıları birbirine yakındır. Nüfusun standart olarak değişimi yaş piramidinin bu durumda olasına neden olmaktadır. 60 yaş üzerindeki yaş gruplarındaki kadın sayısının erkek nüfusa oranının yüksek olmasına rağmen toplam nüfusta erkek kadın oranı aynıdır. Tablo 6.26: Edremit İlçesi Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımı ve Nüfus Piramidi YAŞ GRUBU ERKEK KADIN TOPLAM Toplam ERKEK KADIN

132 9) Erdek İlçesi Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımları Erdek ilçesinin yaş gruplarının dağılımına bakıldığında yaşlı nüfusun fazlalığı dikkat çekmektedir. Özellikle yaş arasında bulunan yaş gruplarının toplam sayısının fazla olması ve alttan gelen yaş gruplarında kişi sayısının az olması bu durumu ortaya koymaktadır yaş grubunda erkek nüfusun kadın nüfusa oranı yüksektir ve toplam nüfusta da erkek nüfusu kadın nüfusundan fazladır. Tablo 6.27: Erdek İlçesi Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımı ve Nüfus Piramidi YAŞ GRUBU ERKEK KADIN TOPLAM Toplam ERKEK KADIN

133 10) Gömeç İlçesi Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımları Gömeç ilçesinin yaş grupları incelendiğinde, yaş grupları arasındaki sayısal farklılıklar dikkat çekmektedir. Özellikle yaş grubundaki nüfus azalması ve yaş grubunda erkek sayısındaki azalma, toplam nüfus içerisinde kadın nüfusunun fazla olmasına neden olmaktadır.65 yaşından itibaren kadın nüfusu erkek nüfustan fazladır. Tablo 6.28: Gömeç İlçesi Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımı ve Nüfus Piramidi YAŞ GRUBU ERKEK KADIN TOPLAM Toplam ERKEK KADIN

134 11) Gönen İlçesi Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımları Gönen ilçesinin yaş gruplarına göre dağılımına bakıldığında orta yaş grubuna ait kişi sayısının fazla olduğu ve yaş grubu arasındaki nüfus artışının sabite yakın olması genel yaş ortalamasını yüksek değerlere çekmektedir. Genç nüfus aralıklarında ise yaş arasına kadın ve erkek nüfus artış hızı dikkat çekicidir.60 yaş üzerinde kadın nüfus oranı erkek nüfus oranından fazladır. Toplam nüfus içerisindeki kadın nüfus oranı erkek nüfustan fazladır. Tablo 6.29: Gönen İlçesi Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımı ve Nüfus Piramidi YAŞ GRUBU ERKEK KADIN TOPLAM Toplam ERKEK KADIN

135 12) Havran İlçesi Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımları Havran ilçesinin nüfus dağılımında, yaş grupları arasında sayısal olarak fazla fark olamamakla birlikte; genel itibari ile nüfus piramidi standart eğilim sergilemektedir. Ancak yaş grubundaki azalma ve yaş grubundaki artış dikkat çekicidir.60 yaş üzerinde kadın nüfus, erkek nüfusa göre fazla olmasına rağmen genel nüfus içerisinde erkek nüfusun daha fazla oluğu görülmektedir. Tablo 6.30: Havran İlçesi Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımı ve Nüfus Piramidi YAŞ GRUBU ERKEK KADIN TOPLAM Toplam ERKEK KADIN

136 13) İvrindi İlçesi Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımları İvrindi ilçesinin genel nüfus grafiğinde kademeli olarak düşüş ve artışların yaşandığı, bu düşüş ve artışların yaş gruplarında daha çok erkek nüfus üzerinde etkili olduğu gözlemlenmektedir ve yaş gruplarında kademeli düşüş ve çıkışlar açıkça görülmektedir.45 yaş üzeri grupta kadın nüfusu daha fazla olmasına rağmen toplam nüfus içerisinde erkek nüfus daha fazladır. Tablo 6.31: İvrindi İlçesi Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımı ve Nüfus Piramidi YAŞ GRUBU ERKEK KADIN TOPLAM Toplam ERKEK KADIN

137 14) Kepsut İlçesi Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımları Kepsut ilçesinin nüfus piramidine bakıldığında, genç ve orta yaş grubunun ağırlıklı oldu fakat alttan gelen çocuk nüfusta azalma olduğu gözlemlenmektedir. Özellikle kadın nüfus gruplarında yaş grupları arasında düşüş ve artışlar aynı yaş grubundaki erkek nüfusuna göre daha belirgindir.55 yaş ve üzeri gruplarda kadın sayısı, erkek nüfustan fazla olmasına rağmen toplam içerisinde erkek nüfus daha fazladır. Tablo 6.32: Kepsut İlçesi Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımı ve Nüfus Piramidi YAŞ GRUBU ERKEK KADIN TOPLAM Toplam ERKEK KADIN

138 15) Manyas İlçesi Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımları Manyas ilçesinin nüfus dağılımına bakıldığında, genç nüfusun yaşlı nüfusa oranla fazla olduğu fakat yaş grubuna kadar yaş grupları arasında sayısal olarak fazla farkın olmadığı gözlemlenmemektedir.65 yaş üzeri gruplarda erkek nüfusun düşüşü yüksek oranda seyretmektedir. Toplam nüfus değerlendirildiğinde kadın nüfus oranın daha fazla olduğu görülmektedir. Tablo 6.33: Manyas İlçesi Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımı ve Nüfus Piramidi YAŞ GRUBU ERKEK KADIN TOPLAM Toplam ERKEK KADIN

139 16) Marmara İlçesi Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımları Marmara ilçesinin nüfus dağılımına yaş grupları açısından bakıldığında orta ve orta-üst yaş grubunun sayısal olarak diğer gruplardan fazla olması nedeni ile ilçenin genel nüfus yapısı orta yaş grubundadır.0-25 yaş arasında ki nüfusta yaşanan düşüş ilçenin yaş ortalamasının yukarı çekmiştir. Kadın nüfusu 70 yaş ve üzeri grupta aynı grubun erkek yaş grubunu geçmektedir buna bağlı olarak toplam nüfusta erkek kadın oranı erkek nüfus lehindedir. Tablo 6.34: Marmara İlçesi Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımı ve Nüfus Piramidi YAŞ GRUBU ERKEK KADIN TOPLAM Toplam ERKEK KADIN

140 17) Savaştepe İlçesi Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımları Savaştepe ilçesinin yaş gruplarına göre nüfus dağılımında dikkat çeken nokta ve yaş gruplarının artış hızlarıdır. Genel nüfus tipolojisi olarak durağan bir görünün sergileyen ilçede 55 yaş ve üzeri gruplarda kadın nüfus oranı erkek nüfus oranından fazladır ve nüfusun genelinde de kadın nüfus oranı erkek nüfustan fazladır. Tablo 6.35: Savaştepe İlçesi Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımı ve Nüfus Piramidi YAŞ GRUBU ERKEK KADIN TOPLAM Toplam ERKEK KADIN

141 18) Sındırgı İlçesi Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımları Sındırgı ilçesinin nüfus yapısının yaş gruplarına göre dağılımı incelendiğinde; yaşlı nüfusun ağırlıkta olduğu gözlemlenmektedir yaş grubundaki artışa rağmen genelin yaş ortalaması yüksektir. İlçede 55 yaş ve üzeri gruplarda kadın nüfus oranı erkek nüfus oranından fazladır ve toplamda da kadın nüfus oranı erkek nüfustan fazladır. Tablo 6.36: Sındırgı İlçesi Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımı ve Nüfus Piramidi YAŞ GRUBU ERKEK KADIN TOPLAM Toplam ERKEK KADIN

142 19) Susurluk İlçesi Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımları Susurluk ilçesinin yaş gruplarına göre dağılımı incelendiğinde yaş grubunda bulunanların, sayılarının oransal olarak yakın değerler aldığını buna bağlı olarak genel yaş ortalamasının orta olarak geliştiği gözlemlenmektedir yaş grubunda ise azalma eğilimi görülmektedir.35 yaş ve üzeri grupta kadın sayısının genel olarak erkek sayısından fazla olduğu gözlemlenmekte ve toplam nüfusta da kadın nüfus oranı, erkek nüfus oranından fazladır. Tablo 6.37: Susurluk İlçesi Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımı ve Nüfus Piramidi YAŞ GRUBU ERKEK KADIN TOPLAM Toplam ERKEK KADIN

143 Doğurganlık Ve Bebek Ölüm Hızları 2010 yılı verilerine göre Balıkesir il genelinin toplam doğurganlık hızı ve bebek ölüm hızı, doğurganlığını tamamlamış olan (45-49) yaş grubundaki kadın nüfusu, bu nüfusa ilişkin canlı doğan çocuk sayısı ve ortalama canlı doğan çocuk sayısı gibi bilgiler aşağıda tablo halinde düzenlenmiştir. Bebek ve çocuk ölüm hızı, toplam kadın ve canlı doğan çocuk sayısı, çocuk sahibi olmada ortalama yaş değişiklikleri, toplam doğurganlık gibi etmenler nüfus ve nüfusa bağlı gelişmelerini etkileyen ve sosyal yapı ve gelişme eğilimlerini gösteren faktörlerdir. Tablo 6.38: Türkiye ve Balıkesir Doğurganlık Göstergeleri TOPLAM KADIN SAYISI Kadın Nüfus SON BİR CANLI DOĞAN ÇOCUK SAYISI ORTALAMA CANLI DOĞAN ÇOCUK YIL İÇİNDE DOĞAN ÇOCUK SAYISI TOPLAM DOĞURGANLIK HIZI BEBEK ÖLÜM HIZI TÜRKİYE BALIKESİR Çocuk Kadın Oranı Kaynak: TÜİK yılları arasında, Türkiye için doğurgan kadın nüfusu kabul edilen yaşları arasındaki toplam kadın nüfusu, artan bir grafik izlemekteyken, Balıkesir ilinde yılları arasında yaşları arasındaki toplam kadın sayısı artış göstermiş, ancak yılları arasında düşüş göstermiştir. 0-4 yaş arasındaki çocuk sayısı Türkiye genelinde dönemsel olarak artan ve azalan bir eğilim gösterir iken; yılları arasında Balıkesir İlinde 0-4 yaş arası çocuk sayısı devamlı azalan bir eğilim sergilemiştir. Çocuk Kadın Oranı; yaş grubundaki her 1000 kadın için 0-4 yaş grubundaki çocuğa sahip olma sayısıdır ve bu oran, yılları arasında Türkiye ve Balıkesir de azalan bir grafik sergilemiştir. Fakat yılları sarasında Türkiye de çocuk-kadın oranı azalma eğilimine devam ederken, Balıkesir İlinde bu oran artış göstermiştir. Tablo 6.39: Balıkesir İli Yıllara Göre Çocuk Kadın Oranı ( ) Türkiye Balıkesir Yıllar 0-4 Yaştaki Çocuk Sayısı Yaştaki Toplam Çocuk Kadın Oranı ( ) 0-4 Yaştaki Çocuk Sayısı Yaştaki Toplam Çocuk Kadın Oranı ( ) Kadın Sayısı Kadın Sayısı Kaynak: TÜİK 2010 ADNKS 143

144 Grafik 6.21: Balıkesir İli Yıllara Göre Çocuk Kadın Oranı ( ) Türkiye Balıkesir İktisaden Faal Olma Durumu İktisaden faal olma durumu, ekonomik olarak etkin veya yeterli olma durumu olarak tanımlanabilir. İşgücüne katılma oranı; 12 ve daha yukarı yaştaki her 100 kişi içinde işgücünde olan insan sayısıdır. Bir başka deyişle; işgücündeki nüfusun 12 ve daha yukarı yaştaki nüfusa oranıdır. İşsizlik oranı, işgücündeki her 100 kişide işsiz olan kişi sayısıdır. Balıkesir iline ait işgücüne katılma oranları ve işsizlik oranları aşağıdaki tabloda verilmiştir. Tablo 6.40: Balıkesir İli İlçelere Göre İktisaden Faal Olma Durumu İşgücüne Katılma Oranı (%) İşsizlik Oranı (%) Erkek Kadın Toplam Toplam BALIKESİR Merkez Ayvalık Balya Bandırma Bigadiç Burhaniye Dursunbey Edremit Erdek Gömeç Gönen Havran İvrindi Kepsut Manyas Marmara Savaştepe Sındırgı Susurluk Kaynak: TUİK 2000 Yılı Genel Nüfus Sayımı 144

145 2000 yılı verilerine göre Türkiye de iş gücüne katılma oranları, erkeklerde %70,6, kadınlarda %39,6 ve toplamda %55,2 dir.balıkesir ilinin işgücüne katılma oranı toplamda %48,37 ile Türkiye ortalamasın altındadır. Aynı dönemde erkeklerin ve kadınların Balıkesir ilinde işgücüne katılma oranı Türkiye ortalamasının altındadır. Balıkesir ili işgücüne katılma oranları incelendiğinde, Merkez İlçe %37,39 işgücüne katılma oranı ile en düşük orana sahiptir. Balya, Dursunbey, İvrindi, Kepsut, Marmara ve Sındırgı gibi ilçelerde işgücüne katılım oranları %50 nin üzerindedir. Erkeklerin işgücüne katılma oranının en yüksek olduğu ilçe %66,12 oranla Marmara ilçesi, kadınların işgücüne katılma oranının en yüksek olduğu ilçe %60,69 ile Balya ilçesidir. Grafik 6.22: Balıkesir İli İlçelere Göre İşgücüne Katılma Oranı 80 Erkek Kadın Toplam Balıkesir ilinin ilçelere göre işsizlik oranları, 2000 yılı TÜİK verilerine göre aşağıdaki grafikte verilmiştir. Balıkesir il geneli işsizlik oranı ise tüm ilçelerin işsizlik oranlarının ortalaması olarak verilmiştir.2000 yılı verilerine göre Türkiye de işsizlik oranı toplamda % 8,9 iken Balıkesir ilinde bu oran %4,36 dır ve ortalamanın altındadır. İl genelinde Burhaniye İlçesinde işsizlik oranı % 7,51 oranla en yüksek seviyeye sahiptir. İşsizlik oranın en düşük olduğu ilçe 1.84 ile Balya ilçesidir. Kırsal nüfus yoğunluğunun olduğu ve genellikle dışa göç veren ilçelerde işsizlik oranı düşüktür. Sanayi ve hizmetler sektörünün geliştiği, kümelenmenin yoğun olduğu ilçelerde ise işsizlik oranları yüksektir. 145

146 BALIKESİR Merkez Ayvalık Balya Bandırma Bigadiç Burhaniye Dursunbey Edremit Erdek Gömeç Gönen Havran İvrindi Kepsut Manyas Marmara Savaştepe Sındırgı Susurluk Grafik 6.23: Balıkesir İli İlçelere Göre Toplam İşsizlik Oranı (%) Okuryazarlık Ve Eğitim Durumu Aşağıdaki tabloda Balıkesir ilinde yaşayan halkın, eğitim düzeylerine göre ilçelere göre dağılımı verilmiştir. İlçelere göre mezun olunan okullar geneline bakıldığında lise ve dengi okul bitiren nüfusun diğer eğitim düzeylerine göre sayıca fazla olduğu ve liseden üniversiteye geçişte oranın düştüğü görülmektedir. Tablo 6.41: Balıkesir İli İlçelere Göre Okuryazarlık ve Eğitim Durumu OKUMA YAZMA BİLMEYEN % OKUMA YAZMA BİLEN BİR OKUL BİTİRMEYEN % İLKOKUL MEZUNU % İLKÖĞRETİM MEZUNU % ORTAOKUL VE DENGİ OKUL MEZUNU % LİSE VE DENGİ OKUL MEZUNU % YÜKSEK OKUL VEYA FAKÜLTE MEZUNU % YÜKSEK LİSANS MEZUNU % DOKTORA MEZUNU % BALIKESİR Erkek Kadın Toplam Merkez Erkek Kadın Toplam Ayvalık Erkek Kadın Toplam Balya Erkek Kadın Toplam Bandırma Erkek Kadın Toplam Bigadiç Erkek Kadın Toplam Burhaniye Erkek Kadın

147 Toplam Dursunbey Erkek Kadın Toplam Edremit Erkek Kadın Toplam Erdek Erkek Kadın Toplam Gömeç Erkek Kadın Toplam Gönen Erkek Kadın Toplam Havran Erkek Kadın Toplam İvrindi Erkek Kadın Toplam Kepsut Erkek Kadın Toplam Manyas Erkek Kadın Toplam Marmara Erkek Kadın Toplam Savaştepe Erkek Kadın Toplam Sındırgı Erkek Kadın Toplam Susurluk Erkek Kadın Toplam Kaynak: TUİK 2011 İl genelinde okuma yazma bilmeyenlerin oranı erkeklerde %2,64, kadınlarda %8,96 ve toplamda %5,81 dir. Balıkesir ilinde okuma yazma bilmeyenlerin en yüksek olduğu ilçe %7,52 ile Savaştepe ilçesidir. 147

148 Merkez Ayvalık Balya Bandır Bigadiç Burha Dursu Edremit Erdek Gömeç Gönen Havran İvrindi Kepsut Manyas Marm Savaşt Sındırgı Susurluk Grafik 6.24: Balıkesir İli İlçelere Göre Okuma-Yazma Bilmeyen Cinsiyete Göre Oranı (%) ERKEK KADIN Balıkesir ilinde ilkokul mezunlarının yüzdesinin en fazla olduğu ilçe % 20,17 oran ile Gömeç ilçesi, en az ilkokul mezunu yüzdesine sahip ilçe ise %10,86 oran il Marmara ilçesidir. İlçeler arasında ilköğretim okulu mezunlarının en fazla yüzdeye sahip olduğu ilçe %19,52 oran ile Kepsut ilçesidir. İlköğretim okulu mezunlarının en az bulunduğu ilçe ise; %11,94 oran ile Gömeç ilçesidir. İl genelinde ortaokul mezunlarının oranı erkeklerde %6,35, kadınlarda %3,83 ve toplamda 5,09 dur. Ortaokul mezunlarının en fazla bulunduğu ilçe %7,52 oran ile Balya ilçesiyken en az ortaokul mezununa sahip ilçe %4,52 oran il Havran ilçesidir. Lise mezunlarının en fazla bulunduğu ilçe %24,85 oran ile Merkez ilçe iken, Havran ilçesi %15,18 oran ile lise mezunlarının en az yüzdeye sahip olduğu ilçedir. Balıkesir ilinde yüksekokul ve üniversite mezunlarının oranları; erkeklerde %9,08, kadınlarda %5,75 ve toplamda %7,41 dir. Yüksekokul ve üniversite mezunlarının en fazla bulunduğu ilçe %12,3 ile Merkez ilçedir. En az yüksekokul ve üniversite mezununun bulunduğu ilçe ise; %4,4 oran ile Havran ilçesidir. İl genelinde yüksek lisans ve doktora mezunu kişi sayısı oldukça düşüktür. En fazla yüksek lisans ve doktora mezunu yüzdesine sahip ilçe Merkez ilçedir Bağımlılık Durumu Aktif nüfus olarak da tanımlanan bağımlılık oranı, her 100 kişi için 0-14 yaş ile 65 ve üstü yaş grubundakilerin, yaş grubuna oranıdır. Yani iktisaden faal olma durumunda olmadığı kabul edilen yaş gruplarının, iktisaden faal olduğu kabul edilen yaş grubuna oranıdır. 148

149 Tablo 6.42: Balıkesir İli İlçelere Göre Bağımlılık Durumu (%) Erkek Kadın Toplam Merkez Ayvalık Balya Bandırma Bigadiç Burhaniye Dursunbey Edremit Erdek Gömeç Gönen Havran İvrindi Kepsut Manyas Marmara Savaştepe Sındırgı Susurluk BALIKESİR Kaynak: TUİK 2010 Balıkesir ili bağılılık oranları; erkeklerde %50,31, kadınlarda %46,11 ve toplamda %39,81 dir. Bölgenin idari merkezi ve organizasyon odağı olan Merkez İlçede bağımlılık oranı, erkeklerde %41,56, kadınlarda %31,87 ve toplamda %39,2 ile il genelinde en düşük bağımlılık oranlarına sahip ilçedir. Balya ilçesi; %62,28 erkek, %66,18 kadın ve %64,12 bağımlılık oranları ile il genelinde ilk sırada yer almaktadır. Erkek nüfusun bağımlılık oranın il ortalanmasının üzerinde olduğu ilçeler; Sındırgı, Savaştepe, İvrindi, Dursunbey ve Balya ilçeleridir. Kadın nüfusun bağımlılık oranının il ortalamasın altında olduğu ilçeler; Merkez, Bandırma, Burhaniye ve Edremit İlçeleridir Yaşlı Nüfus Oranları Yaşlı nüfus oranı yaş grubundaki her 100 kişi için 65 ve daha yukarı yaş grubundaki kişi sayısıdır. Yani yaşlı nüfus olarak kabul edilen 654 yaş üzeri nüfusun il genelindeki oranına yaşlı nüfus oranı denir. Balıkesir ili ilçelere göre yaşlı nüfus oranları aşağıdaki tabloda verilmiştir. 149

150 Merkez Ayvalık Balya Bandırma Bigadiç Burhaniye Dursunbey Edremit Erdek Gömeç Gönen Havran İvrindi Kepsut Manyas Marmara Savaştepe Sındırgı Susurluk BALIKESİR Tablo 6.43: Balıkesir İli İlçelere Göre Yaşlı Nüfus Dağılımları (%) ERKEK KADIN TOPLAM Merkez Ayvalık Balya Bandırma Bigadiç Burhaniye Dursunbey Edremit Erdek Gömeç Gönen Havran İvrindi Kepsut Manyas Marmara Savaştepe Sındırgı Susurluk BALIKESİR Kaynak: TÜİK 2010 Balıkesir il genelinde yaşlı nüfus oranları; erkeklerde %15,51, kadınlarda %19,13 ve toplamda %17,56 dır. Balya ilçesi; %38,44 erkek, %44,02 kadın ve % toplam yaşlı nüfus oranları ile il genelinde en yüksek orana sahiptir. Merkez ilçe ise %11,03 erkek, % 14,44 kadın ve % 12,70 oranla il genelinde en düşük yaşlı nüfus oranına sahip ilçedir. Balıkesir il genelinde kanı yaşlı nüfus oranı, erkek yaşlı nüfus oranından genellikle fazladır. Sadece Gönen İlçesinde erkek yaşlı nüfus oranı, kadın yaşlı nüfus oranından fazladır. Grafik 6.25: Balıkesir İli İlçelere Göre Yaşlı Nüfus Oranları (%) ERKEK KADIN TOPLAM

151 Hane Halkı Büyüklükleri Hane halkı ise aralarında akrabalık bağı bulunsun veya bulunmasın, aynı konutta veya aynı konutun bir kısmında yaşayan, hane halkı hizmet ve yönetimine katılan, gelir ve giderlerini ayırmayan, bir veya birkaç kişinin oluşturduğu topluluktur. Hane halkı nüfusunun hane sayısına oranı olan ortalama hane halkı büyüklüğü, bir hane halkını oluşturan kişilerin ortalama sayısı olarak tanımlanır. Balıkesir ili ilçelere göre ortalama hane halkı büyüklükleri aşağıdaki tabloda verilmiştir. Tablo 6.44: Balıkesir İli İlçelere Göre Ortalama Hane Halkı Büyüklükleri (kişi) Merkez Ayvalık Balya Bandırma Bigadiç Burhaniye Dursunbey Edremit Erdek Gömeç Gönen Havran İvrindi Kepsut Manyas Marmara Savaştepe Sındırgı Susurluk Kaynak: TÜİK 2011 Balıkesir il geneli 1990 yılı verilerine göre, ortalama hane halkı büyüklüğü 3,86 kişi olup, Sındırgı ilçesi 4.36 ortalama hane halkı büyüklüğü ile ilk sırada yer alırken, Balya ilçesi 3,30 ortalama hane halkı büyüklüğü ile son sırada yer almaktadır. İl geneli hane halkı büyüklüğü ortalaması ise 3,86 olmakta ve merkez ilçe hane halkı büyüklüğü ilçe geneli ortalama hane halkı büyüklüğünden fazla olup 4,06'dır. Balıkesir il genelinde 2000 yılı verilerine göre, ortalama hane halkı büyüklüğü 3,38 kişi dir. Bigadiç İlçesi 3,69 ortalama hane halkı büyüklüğü ile il genelinde ilk sıra yer almaktadır. Ayvalık ve Havran İlçeleri 3,22 ortalama hane halkı büyüklüğü ile il genelinde en düşük değere sahiptir. Balıkesir il geneli 2011 verilerine göre ise ortalama hane halkı büyüklüğü 2,89 kişi olup merkez ilçe hane halkı ortalaması 3,03 kişidir. Balya ilçesi 2,52 kişi hane halkı büyüklüğü ile son sırada, Dursunbey ve Havran ilçeleri ise 3,05 hane halkı büyüklükleri ile ilk sırada yer almaktadırlar. İl geneli nüfus değişimleri incelendiğinde tüm ilçelerde hane halkı sayısı düşüş göstermiştir yılları arası, 4,36 kişi hane halkı büyülüğünden 2,65'e düşüş ile en büyük düşüş Sındırgı 151

152 Merkez Ayvalık Balya Bandırma Bigadiç Burhaniye Dursunbey Edremit Erdek Gömeç Gönen Havran İvrindi Kepsut Manyas Marmara Savaştepe Sındırgı Susurluk ilçesinde görülmüş ve hane halkı ortalaması en yüksek olmasına karşın 2011 yılı itibariyle Balya ilçesinden sonra hane halkı ortalaması en düşük olan ilçe konumundadır. Grafik 6.26: Balıkesir İli İlçelere Göre Ortalama Hane Halkı Büyüklükleri Kaynak: TÜİK 2000 Balıkesir ili 2011 hane halkı verileri incelendiğinde, kentli nüfusun hane halkı ortalaması en büyük olan yerleşim 3.19 hane halkı büyüklüğü ile Gömeç ilçesi, en küçük olan ise 2.65 ile Marmara ilçesidir. Balıkesir merkez hane halkı ortalaması 2.95, kır ortalaması 2.88 dir. Kent-kır ortalamaları alındığında Manyas ilçesi 3.01 hane halkı ortalaması ile en büyüğü, Erdek ilçesi de 2.67 hane halkı ortalamasıyla en düşüğüdür. Balıkesir il bütünü hane halkı büyüklükleri, Türkiye ortalamasına göre hem kentte hem kırda düşüktür. Tablo 6.45: Balıkesir İli Ortalama Hanehalkı Büyüklükleri Ortalama Hanehalkı Büyüklükleri TOPLAM ŞEHİR KÖY TÜRKİYE İLÇE ADI AYVALIK MERKEZ BALYA BANDIRMA BİGADİÇ BURHANİYE DURSUNBEY EDREMİT ERDEK GÖNEN HAVRAN İVRİNDİ KEPSUT MANYAS

153 NÜFUS PROJEKSİYONLARI SAVAŞTEPE SINDIRGI SUSURLUK MARMARA GÖMEÇ BALIKESİR 2, Kaynak: TÜİK 2011 Nüfus projeksiyonları, planlama çalışmalarında kullanılan en yaygın yöntemler olan, En Küçük Kareler Yöntemi, Bileşik Faiz Yöntemi ve Üssel Yöntem ile hesaplanmıştır. Bu hesaplamalarda, TÜİK 1980, 1985, 1990, 1995, 2000 nüfus sayımları ve adrese dayalı nüfus sayımı verileri kullanılmıştır. Bu yöntemlerle bulunan 2040 yılı nüfusları ve ortalamaları aşağıdaki tablolarda verilmiştir. Nüfus projeksiyonlarında, belirgin nüfus değişimlerini geçmiş yıllara oranlayarak, sonuçlara en dengeli şekilde yansıtan yöntem en küçük kareler dir. Bu çalışmada, TÜİK verilerinden farklı olarak, sadece ilçe merkezleri değil, ilçe ve belde merkezleri nüfusları kentsel nüfus olarak kabul edilmiştir. Kırsal nüfuslardaki azalmanın bir nedeni budur. Projeksiyon sonuçlarının hepsi aşağıdaki tablolarda verilmiş, ancak 2040 yılı kabulleri yapılmamıştır. Nüfus kabulleri, projeksiyonlarla birlikte, imar planı nüfus taşıma kapasiteleri ve sektörel gelişme eğilimleri de dikkate alınarak planlama aşamasında yapılacaktır. Balıkesir İli Projeksiyon Nüfusları Tablo 6.45: Balıkesir İli Toplam Nüfus Projeksiyonları Yıllar En Küçük K. Bileşik Faiz Üssel Ortalama ,152,323 1,152,323 1,152,323 1,152, ,226,677 1,230,617 1,226,943 1,232, ,309,653 1,319,777 1,311,004 1,313, ,385,549 1,421,131 1,405,695 1,404, ,468,074 1,536,175 1,512,369 1,505, ,558,021 1,666,591 1,632,561 1,619, ,656,284 1,814,269 1,1768,006 1,746,186 Tablo 6.46: Balıkesir İli Kentsel Nüfus Projeksiyonları Yıllar En Küçük K. Bileşik Faiz Üssel Ortalama , , , , , , , , , , , , , , , , ,026,735 1,110,074 1,053,653 1,063, ,123,832 1,247,974 1,172,720 1,181, ,229,192 1,403,004 1,306,706 1,312,967 Tablo 6.47: Balıkesir İli Kırsal Nüfus Projeksiyonları Yıllar En Küçük K. Bileşik Faiz Üssel Ortalama , , , , , , , , , , , ,

154 , , , , , , , , , , , , , , , ,219 Balıkesir Merkez İlçe Projeksiyon Nüfusları Tablo 6.48: Balıkesir Merkez İlçe Toplam Nüfus Projeksiyonları Yıllar En Küçük K. Bileşik Faiz Üssel Ortalama , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,622 Tablo 6.49: Balıkesir Merkez İlçe Kentsel Nüfus Projeksiyonları Yıllar En Küçük K. Bileşik Faiz Üssel Ortalama , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,871 Tablo 6.50: Balıkesir Merkez İlçe Kırsal Nüfus Projeksiyonları Yıllar En Küçük K. Bileşik Faiz Üssel Ortalama ,146 69,146 69,146 69, ,074 68,709 69,545 69, ,554 68,274 69,986 69, ,036 67,842 70,471 69, ,520 67,413 70,999 68, ,006 66,987 71,574 68, ,494 66,563 72,195 68,751 Tablo 6.51: Balıkesir Merkez İlçe Belediyeleri Nüfus Projeksiyonları Belediye Yıllar En Küçük K. Bileşik Faiz Üssel Ortalama KOCAAVŞAR

155 PAMUKÇU ŞAMLI Ayvalık İlçesi Projeksiyon Nüfusları Tablo 6.52: Ayvalık İlçesi Toplam Nüfus Projeksiyonları Yıllar En Küçük K. Bileşik Faiz Üssel Ortalama ,627 63,627 63,627 63, ,657 70,474 69,323 71, ,459 78,059 75,723 78, ,735 86,464 82,913 85, ,539 95,775 90,997 94, , , , , , , , ,611 Tablo 6.53: Ayvalık İlçesi Kentsel Nüfus Projeksiyonları Yıllar En Küçük K. Bileşik Faiz Üssel Ortalama ,718 36,718 36,718 36, ,607 40,854 40,483 40, ,604 45,455 44,684 45, ,892 50,575 49,372 49, ,504 56,271 54,607 55, ,477 62,609 60,458 60, ,855 69,661 67,000 67,172 Tablo 6.54: Ayvalık İlçesi Kırsal Nüfus Projeksiyonları Yıllar En Küçük K. Bileşik Faiz Üssel Ortalama ,909 26,909 26,909 26, ,050 29,620 28,840 30, ,855 32,604 31,039 32, ,843 35,889 33,541 35, ,035 39,504 36,390 38, ,452 43,484 39,637 42, ,117 47,865 43,336 46,439 Tablo 6.55: Ayvalık İlçesi Belediyeleri Nüfus Projeksiyonları Belediye Yıllar En Küçük K. Bileşik Faiz Üssel Ortalama ,237 11,237 11,237 11, ,040 12,307 12,330 12,

156 ALTINOVA KÜÇÜKKÖY ,151 13,480 13,542 13, ,332 14,764 14,888 14, ,589 16,171 16,383 16, ,930 17,711 18,046 17, ,364 19,398 19,896 19, ,740 8,740 8,740 8, ,911 11,031 10,778 11, ,351 13,923 13,572 14, ,259 17,573 17,455 17, ,754 22,180 22,919 22, ,986 27,994 30,693 28, ,141 35,333 41,858 36,111 Balya İlçesi Projeksiyon Nüfusları Tablo 6.56: Balya İlçesi Toplam Nüfus Projeksiyonları Yıllar En Küçük K. Bileşik Faiz Üssel Ortalama ,085 15,085 15,085 15, ,987 13,919 14,707 14, ,608 12,851 14,825 13, ,276 11,877 14,117 12, ,986 10,925 13,900 11, ,735 10,171 13,734 10, ,520 9,426 13,615 10,187 Tablo 6.57: Balya İlçesi Kentsel Nüfus Projeksiyonları Yıllar En Küçük K. Bileşik Faiz Üssel Ortalama ,902 1,902 1,902 1, ,859 1,885 1,976 1, ,816 1,867 2,057 1, ,773 1,850 2,146 1, ,731 1,833 2,243 1, ,689 1,817 2,349 1, ,647 1,800 2,465 1,971 Tablo 6.58: Balya İlçesi Kırsal Nüfus Projeksiyonları Yıllar En Küçük K. Bileşik Faiz Üssel Ortalama ,183 13,183 13,183 13, ,128 12,034 12,731 12, ,792 10,984 12,328 11, ,503 10,027 11,971 10, ,255 9,152 11,657 9, ,046 8,354 11,385 8, ,873 7,626 11,150 8,

157 Tablo 6.59: Balya İlçesi Belediyeleri Nüfus Projeksiyonları Belediye Yıllar En Küçük K. Bileşik Faiz Üssel Ortalama ŞİFA (ILICA) Bandırma İlçesi Projeksiyon Nüfusları Tablo 6.60: Bandırma İlçesi Toplam Nüfus Projeksiyonları Yıllar En Küçük K. Bileşik Faiz Üssel Ortalama , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,765 Tablo 6.61: Bandırma İlçesi Kentsel Nüfus Projeksiyonları Yıllar En Küçük K. Bileşik Faiz Üssel Ortalama , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,010 Tablo 6.62: Bandırma İlçesi Kırsal Nüfus Projeksiyonları Yıllar En Küçük K. Bileşik Faiz Üssel Ortalama ,718 36,718 36,718 36, ,607 40,854 39,256 40, ,604 45,455 42,119 44, ,892 50,575 45,345 48, ,504 56,271 48,982 53, ,477 62,609 53,080 58, ,855 69,661 57,697 64,071 Tablo 6.63: Bandırma İlçesi Belediyeleri Nüfus Projeksiyonları Belediye Yıllar En Küçük K. Bileşik Faiz Üssel Ortalama ,537 1,537 1,537 1, ,893 1,569 1,660 1, ,930 1,601 1,797 1,776 AKSAKAL ,967 1,634 1,950 1, ,004 1,667 2,120 1, ,042 1,701 2,309 2, ,080 1,736 2,522 2,

158 EDİNCİK ,851 4,851 4,851 4, ,779 4,752 4,985 4, ,698 4,655 5,138 4, ,617 4,560 5,311 4, ,536 4,468 5,506 4, ,456 4,376 5,726 4, ,377 4,287 5,973 4,879 Bigadiç İlçesi Projeksiyon Nüfusları Tablo 6.64: Bigadiç İlçesi Toplam Nüfus Projeksiyonları Yıllar En Küçük K. Bileşik Faiz Üssel Ortalama ,006 49,006 49,006 49, ,640 49,952 50,597 50, ,187 51,108 52,422 51, ,835 52,498 54,507 52, ,591 54,142 56,885 54, ,463 56,067 59,590 56, ,462 58,297 62,662 58,474 Tablo 6.65: Bigadiç İlçesi Kentsel Nüfus Projeksiyonları Yıllar En Küçük K. Bileşik Faiz Üssel Ortalama ,494 16,494 16,494 16, ,482 18,270 18,223 18, ,973 20,236 20,161 20, ,552 22,414 22,333 22, ,228 24,827 24,771 24, ,008 27,500 27,510 26, ,904 30,460 30,589 29,318 Tablo 6.66: Bigadiç İlçesi Kırsal Nüfus Projeksiyonları Yıllar En Küçük K. Bileşik Faiz Üssel Ortalama ,512 32,512 32,512 32, ,158 31,682 32,374 32, ,214 30,872 32,261 31, ,283 30,084 32,174 30, ,363 29,315 32,114 30, ,455 28,567 32,080 29, ,558 27,837 32,073 29,156 Tablo 6.67: Bigadiç İlçesi Belediyeleri Nüfus Projeksiyonları Belediye Yıllar En Küçük K. Bileşik Faiz Üssel Ortalama ,087 2,087 2,087 2, ,134 2,137 2,197 2, ,170 2,188 2,316 2,225 İSKELEKÖY ,206 2,241 2,444 2, ,242 2,295 2,582 2, ,279 2,350 2,730 2, ,316 2,406 2,891 2,

159 Burhaniye İlçesi Projeksiyon Nüfusları Tablo 6.68: Burhaniye İlçesi Toplam Nüfus Projeksiyonları Yıllar En küçük k. Bileşik faiz Üssel Ortalama ,089 51,089 51,089 51, ,978 56,665 55,488 55, ,952 63,509 60,843 61, ,768 71,834 67,269 67, ,561 81,848 74,907 76, ,192 93,808 83,933 85, , ,020 94,558 97,681 Tablo 6.69: Burhaniye İlçesi Kentsel Nüfus Projeksiyonları Yıllar En Küçük K. Bileşik Faiz Üssel Ortalama ,840 39,840 39,840 39, ,292 46,626 45,026 45, ,786 54,568 51,024 52, ,064 63,863 57,972 60, ,266 74,741 66,031 69, ,559 87,472 75,392 80, , ,371 86,280 92,263 Tablo 6.70: Burhaniye İlçesi Kırsal Nüfus Projeksiyonları Yıllar En Küçük K. Bileşik Faiz Üssel Ortalama ,249 11,249 11,249 11, ,686 10,029 10,462 9, ,166 8,941 9,819 8, ,704 7,971 9,297 7, ,295 7,107 8,876 6, ,633 6,336 8,541 5, ,327 5,649 8,278 5,418 Tablo 6.71: Burhaniye İlçesi Belediyeleri Nüfus Projeksiyonları Belediye Yıllar En Küçük K. Bileşik Faiz Üssel Ortalama ,186 2,186 2,186 2, ,401 2,298 2,334 2, ,530 2,416 2,494 2,480 PELİTKÖY ,663 2,541 2,667 2, ,801 2,671 2,853 2, ,944 2,808 3,054 2, ,092 2,953 3,272 3,

160 Dursunbey İlçesi Projeksiyon Nüfusları Tablo 6.72: Dursunbey İlçesi Toplam Nüfus Projeksiyonları Yıllar En küçük k. Bileşik faiz Üssel Ortalama ,516 43,516 43,516 43, ,262 43,035 44,300 43, ,267 42,823 45,290 42, ,413 42,881 46,497 41, ,702 43,210 47,935 41, ,133 43,816 49,618 40, ,710 44,702 51,560 40,550 Tablo 6.73: Dursunbey İlçesi Kentsel Nüfus Projeksiyonları Yıllar En Küçük K. Bileşik Faiz Üssel Ortalama ,924 16,924 16,924 16, ,368 18,388 18,389 18, ,710 19,979 19,993 19, ,119 21,707 21,749 21, ,603 23,585 23,673 23, ,165 25,626 25,783 25, ,815 27,843 28,095 27,251 Tablo 6.74: Dursunbey İlçesi Kırsal Nüfus Projeksiyonları Yıllar En Küçük K. Bileşik Faiz Üssel Ortalama ,592 26,592 26,592 26, ,894 24,647 25,911 25, ,557 22,844 25,297 23, ,294 21,174 24,748 22, ,099 19,625 24,262 20, ,968 18,190 23,835 19, ,895 16,859 23,465 18,073 Edremit İlçesi Projeksiyon Nüfusları Tablo 6.75: Edremit İlçesi Toplam Nüfus Projeksiyonları Yıllar En küçük k. Bileşik faiz Üssel Ortalama , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,

161 Tablo 6.76: Edremit İlçesi Kentsel Nüfus Projeksiyonları Yıllar En Küçük K. Bileşik Faiz Üssel Ortalama ,132 52,132 52,132 52, ,890 58,134 57,140 56, ,860 64,826 62,678 62, ,155 72,290 68,805 68, ,813 80,612 75,586 75, ,870 89,892 83,094 83, , ,241 91,409 91,674 Tablo 6.77: Edremit İlçesi Kırsal Nüfus Projeksiyonları Yıllar En Küçük K. Bileşik Faiz Üssel Ortalama ,823 68,823 68,823 68, ,769 85,332 78,166 83, , ,800 89,900 99, , , , , , , , , , , , , , , , ,887 Tablo 6.78: Edremit İlçesi Belediyeleri Nüfus Projeksiyonları Belediye Yıllar En Küçük K. Bileşik Faiz Üssel Ortalama ,623 10,623 10,623 10, ,163 10,969 11,194 11, ,481 11,286 11,824 11,530 AKÇAY ,804 11,613 12,503 11, ,132 11,949 13,234 12, ,466 12,295 14,023 12, ,806 12,651 14,874 13,444 ALTINOLUK GÜRE ,717 14,717 14,717 14, ,096 20,908 19,272 20, ,184 29,704 26,116 28, ,880 42,199 36,550 39, ,331 59,952 52,647 54, ,186 85,172 77,719 78, , , , , ,829 3,829 3,829 3, ,938 4,392 4,340 4, ,572 5,037 4,938 5, ,276 5,777 5,637 5, ,060 6,626 6,458 6, ,939 7,600 7,424 7, ,928 8,716 8,564 8, ,329 6,329 6,329 6, ,142 8,952 7,532 8, ,812 12,661 9,100 10,

162 KADIKÖY ,484 17,908 11,172 14, ,624 25,330 13,942 19, ,911 35,827 17,686 26, ,337 50,674 22,796 36,935 ZEYTİNLİ ,722 16,722 16,722 16, ,010 21,595 19,882 20, ,363 27,888 23,858 25, ,672 36,015 28,883 31, ,216 46,510 35,258 39, ,357 60,063 43,377 49, ,565 77,567 53,746 61,959 *Akçay beldesi 2004 yılında belediye statüsü kazanmış olup,belde için projeksiyon hesabında 2000 mahalle nüfusu yılları arasındaki her yıl için adrese dayalı nüfus kayıt sistemi (ADNKS) esas alınmıştır. Erdek İlçesi Projeksiyon Nüfusları Tablo 6.79: Erdek İlçesi Toplam Nüfus Projeksiyonları Yıllar En küçük k. Bileşik faiz Üssel Ortalama ,236 33,236 33,236 33, ,024 35,118 35,104 35, ,789 35,110 37,308 37, ,799 37,373 38,888 39, ,083 43,168 42,984 42, ,672 46,804 46,344 45, ,604 51,006 50,326 49,312 Tablo 6.80: Erdek İlçesi Kentsel Nüfus Projeksiyonları Yıllar En Küçük K. Bileşik Faiz Üssel Ortalama ,693 20,693 20,693 20, ,155 23,310 22,981 23, ,769 26,257 25,559 26, ,607 29,577 28,468 29, ,697 33,317 31,751 32, ,074 37,530 35,461 36, ,775 42,275 39,656 40,569 Tablo 6.81: Erdek İlçesi Kırsal Nüfus Projeksiyonları Yıllar En Küçük K. Bileşik Faiz Üssel Ortalama ,543 12,543 12,543 12, ,869 11,808 12,123 11, ,020 11,116 11,749 10, ,192 10,465 11,420 10, ,386 9,851 11,133 9, ,598 9,274 10,883 9, ,829 8,731 10,670 8,

163 Tablo 6.82: Erdek İlçesi Belediyeleri Nüfus Projeksiyonları Belediye Yıllar En Küçük K. Bileşik Faiz Üssel Ortalama ,663 2,663 2,663 2, ,077 2,787 2,881 2, ,208 2,917 3,120 3,082 KARŞIYAKA ,342 3,053 3,384 3, ,481 3,195 3,674 3, ,623 3,344 3,994 3, ,770 3,500 4,346 3,872 OCAKLAR ,700 1,700 1,700 1, ,960 1,851 1,844 1, ,138 2,016 2,001 2, ,327 2,196 2,173 2, ,530 2,392 2,361 2, ,747 2,605 2,566 2, ,980 2,837 2,791 2,869 Gömeç İlçesi Projeksiyon Nüfusları Tablo 6.83: Gömeç İlçesi Toplam Nüfus Projeksiyonları Yıllar En küçük k. Bileşik faiz Üssel Ortalama ,807 11,807 11,807 11, ,104 12,629 12,578 12, ,898 13,516 13,660 13, ,729 14,474 14,470 14, ,600 15,509 15,629 15, ,513 16,627 16,965 16, ,473 17,836 18,504 17,938 Tablo 6.84: Gömeç İlçesi Kentsel Nüfus Projeksiyonları Yıllar En Küçük K. Bileşik Faiz Üssel Ortalama ,988 4,988 4,988 4, ,869 5,184 5,216 5, ,078 5,388 5,464 5, ,292 5,600 5,734 5, ,512 5,820 6,028 5, ,737 6,049 6,349 6, ,969 6,287 6,698 6,318 Tablo 6.85: Gömeç İlçesi Kırsal Nüfus Projeksiyonları Yıllar En Küçük K. Bileşik Faiz Üssel Ortalama ,819 6,819 6,819 6, ,235 7,445 7,362 7, ,820 8,128 7,996 8, ,437 8,874 8,736 9, ,088 9,689 9,601 9, ,776 10,578 10,616 10,

164 ,504 11,549 11,806 11,620 Tablo 6.86: Gömeç İlçesi Belediyeleri Nüfus Projeksiyonları Belediye Yıllar En Küçük K. Bileşik Faiz Üssel Ortalama ,246 2,246 2,246 2, ,635 2,342 2,413 2, ,771 2,442 2,596 2,603 KARAAĞAÇ ,912 2,546 2,794 2, ,057 2,654 3,011 2, ,208 2,768 3,247 3, ,365 2,886 3,504 3,251 Gönen İlçesi Projeksiyon Nüfusları Tablo 6.87: Gönen İlçesi Toplam Nüfus Projeksiyonları Yıllar En küçük k. Bileşik faiz Üssel Ortalama ,407 73,407 73,407 73, ,026 75,543 76,939 76, ,225 77,741 80,668 79, ,459 80,004 84,605 82, ,731 82,332 88,764 84, ,041 84,728 93,158 87, ,262 87,193 97,804 91,129 Tablo 6.88: Gönen İlçesi Kentsel Nüfus Projeksiyonları Yıllar En Küçük K. Bileşik Faiz Üssel Ortalama ,802 43,802 43,802 43, ,768 50,366 49,176 50, ,976 57,913 55,330 56, ,808 66,591 62,388 64, ,360 76,570 70,491 72, ,743 88,044 79,808 82, , ,237 90,531 93,617 Tablo 6.89: Gönen İlçesi Kırsal Nüfus Projeksiyonları Yıllar En Küçük K. Bileşik Faiz Üssel Ortalama ,605 26,605 26,605 26, ,158 24,580 25,986 25, ,826 22,709 25,431 23, ,567 20,981 24,936 22, ,376 19,384 24,499 21, ,249 17,908 24,117 19, ,179 16,545 23,789 18,

165 Tablo 6.90: Gönen İlçesi Belediyeleri Nüfus Projeksiyonları Belediye Yıllar En Küçük K. Bileşik Faiz Üssel Ortalama ,870 4,870 4,870 4, ,057 4,843 5,081 4, ,023 4,817 5,310 5,050 SARIKÖY ,989 4,790 5,559 5, ,955 4,764 5,831 5, ,922 4,737 6,126 5, ,888 4,711 6,449 5,349 Havran İlçesi Projeksiyon Nüfusları Tablo 6.91: Havran İlçesi Toplam Nüfus Projeksiyonları Yıllar En küçük k. Bileşik faiz Üssel Ortalama ,050 28,050 28,050 28, ,642 28,619 29,178 28, ,081 29,200 30,368 29, ,579 29,793 31,625 30, ,130 30,398 32,953 31, ,729 31,015 34,357 31, ,479 31,644 35,842 32,745 Tablo 6.92: Havran İlçesi Kentsel Nüfus Projeksiyonları Yıllar En Küçük K. Bileşik Faiz Üssel Ortalama ,766 10,766 10,766 10, ,231 11,304 11,467 11, ,655 11,870 12,223 11, ,088 12,463 13,036 12, ,531 13,087 13,914 13, ,985 13,741 14,861 13, ,450 14,428 15,884 14,587 Tablo 6.93: Havran İlçesi Kırsal Nüfus Projeksiyonları Yıllar En Küçük K. Bileşik Faiz Üssel Ortalama ,284 17,284 17,284 17, ,411 19,002 16,470 13, ,426 20,892 16,124 13, ,491 22,969 16,123 14, ,599 25,252 16,383 14, ,744 27,763 16,849 15, ,029 30,523 17,484 16,

166 Tablo 6.94: Havran İlçesi Belediyeleri Nüfus Projeksiyonları Belediye Yıllar En Küçük K. Bileşik Faiz Üssel Ortalama ,020 2,020 2,020 2, ,047 1,979 2,084 2, ,011 1,939 2,156 2,035 BÜYÜKDERE ,975 1,900 2,237 2, ,939 1,862 2,326 2, ,904 1,824 2,425 2, ,868 1,787 2,535 2,064 İvrindi İlçesi Projeksiyon Nüfusları Tablo 6.95: İvrindi İlçesi Toplam Nüfus Projeksiyonları Yıllar En küçük k. Bileşik faiz Üssel Ortalama ,606 36,606 36,606 36, ,352 36,846 37,227 37, ,507 37,117 37,903 37, ,673 37,423 38,639 37, ,848 37,765 39,439 38, ,034 38,146 40,306 38, ,230 38,569 41,245 39,348 Tablo 6.96: İvrindi İlçesi Kentsel Nüfus Projeksiyonları Yıllar En Küçük K. Bileşik Faiz Üssel Ortalama ,368 6,368 6,368 6, ,437 6,810 6,828 6, ,745 7,282 7,325 7, ,062 7,787 7,863 7, ,389 8,327 8,445 8, ,726 8,905 9,075 8, ,073 9,523 9,757 9,118 Tablo 6.97: İvrindi İlçesi Kırsal Nüfus Projeksiyonları Yıllar En Küçük K. Bileşik Faiz Üssel Ortalama ,238 30,238 30,238 30, ,915 30,036 30,399 30, ,762 29,835 30,578 30, ,611 29,636 30,776 30, ,459 29,438 30,994 30, ,308 29,241 31,231 30, ,157 29,046 31,488 30,

167 Tablo 6.98: İvrindi İlçesi Belediyeleri Nüfus Projeksiyonları Belediye Yıllar En Küçük K. Bileşik Faiz Üssel Ortalama ,120 2,120 2,120 2, ,395 2,122 2,241 2, ,399 2,125 2,372 2,299 BÜYÜKYENİCE ,403 2,127 2,515 2, ,406 2,130 2,670 2, ,410 2,132 2,839 2, ,414 2,134 3,023 2,524 GÖKÇEYAZI KORUCU KAYAPA ,151 2,151 2,151 2, ,940 2,213 2,239 2, ,968 2,277 2,336 2, ,997 2,342 2,442 2, ,026 2,410 2,558 2, ,055 2,479 2,685 2, ,084 2,550 2,824 2, ,074 1,074 1,074 1, ,581 1,071 1,180 1, ,553 1,068 1,307 1, ,524 1,064 1,458 1, ,496 1,061 1,638 1, ,468 1,058 1,854 1, ,441 1,055 2,115 1, ,910 1,910 1,910 1, ,293 2,007 2,077 2, ,405 2,109 2,263 2, ,521 2,216 2,468 2, ,640 2,329 2,696 2, ,764 2,447 2,950 2, ,892 2,572 3,233 2,899 Kepsut İlçesi Projeksiyon Nüfusları Tablo 6.99: Kepsut İlçesi Toplam Nüfus Projeksiyonları Yıllar En küçük k. Bileşik faiz Üssel Ortalama ,574 25,574 25,574 25, ,403 24,764 25,542 25, ,358 24,066 25,588 24, ,360 23,475 25,717 23, ,409 22,988 25,927 23, ,501 22,601 26,222 23, ,635 22,313 26,605 22,

168 Tablo 6.100: Kepsut İlçesi Kentsel Nüfus Projeksiyonları Yıllar En Küçük K. Bileşik Faiz Üssel Ortalama ,286 7,286 7,286 7, ,027 7,725 7,721 7, ,355 8,191 8,189 7, ,691 8,684 8,695 8, ,038 9,208 9,241 8, ,394 9,762 9,831 9, ,760 10,351 10,470 9,860 Tablo 6.101: Kepsut İlçesi Kırsal Nüfus Projeksiyonları Yıllar En Küçük K. Bileşik Faiz Üssel Ortalama ,288 18,288 18,288 18, ,376 17,039 17,821 17, ,003 15,875 17,399 16, ,669 14,791 17,022 15, ,371 13,780 16,686 14, ,107 12,839 16,391 13, ,875 11,962 16,135 12,991 Manyas İlçesi Projeksiyon Nüfusları Tablo 6.102: Manyas İlçesi Toplam Nüfus Projeksiyonları Yıllar En küçük k. Bileşik faiz Üssel Ortalama ,267 22,267 22,267 22, ,464 21,432 22,285 21, ,351 20,708 22,378 21, ,290 20,090 22,548 20, ,277 19,573 22,798 20, ,309 19,153 23,129 19, ,384 18,825 23,543 19,583 Tablo 6.103: Manyas İlçesi Kentsel Nüfus Projeksiyonları Yıllar En Küçük K. Bileşik Faiz Üssel Ortalama ,501 6,501 6,501 6, ,587 6,866 6,939 6, ,864 7,251 7,410 7, ,149 7,658 7,918 7, ,441 8,088 8,467 7, ,740 8,542 9,060 8, ,048 9,022 9,701 8,

169 Tablo 6.104: Manyas İlçesi Kırsal Nüfus Projeksiyonları Yıllar En Küçük K. Bileşik Faiz Üssel Ortalama ,766 15,766 15,766 15, ,877 14,566 15,346 14, ,487 13,457 14,968 13, ,141 12,432 14,630 13, ,836 11,485 14,331 12, ,569 10,611 14,069 11, ,336 9,803 13,842 10,660 Tablo 6.105: Manyas İlçesi Belediyeleri Nüfus Projeksiyonları Belediye Yıllar En Küçük K. Bileşik Faiz Üssel Ortalama ,237 1,237 1,237 1, ,726 1,393 1,370 1, ,973 1,569 1,520 1,687 KIZIKSA ,250 1,767 1,689 1, ,565 1,990 1,878 2, ,922 2,242 2,090 2, ,331 2,525 2,330 2,729 SALUR ,931 1,931 1,931 1, ,853 1,892 1,992 1, ,795 1,854 2,061 1, ,738 1,817 2,138 1, ,681 1,780 2,223 1, ,625 1,744 2,317 1, ,570 1,709 2,422 1,901 Marmara İlçesi Projeksiyon Nüfusları Tablo 6.106: Marmara İlçesi Toplam Nüfus Projeksiyonları Yıllar En küçük k. Bileşik faiz Üssel Ortalama ,236 8,236 8,236 8, ,543 8,514 8,663 8, ,804 8,802 9,139 9, ,076 9,101 9,673 9, ,358 9,410 10,270 10, ,650 9,730 10,918 10, ,954 10,061 11,690 10,902 Tablo 6.107: Marmara İlçesi Kentsel Nüfus Projeksiyonları Yıllar En Küçük K. Bileşik Faiz Üssel Ortalama ,426 2,426 2,426 2, ,228 2,478 2,540 2, ,173 2,532 2,662 2, ,119 2,587 2,795 2, ,065 2,643 2,939 2, ,011 2,700 3,094 2, ,958 2,758 3,263 2,

170 Tablo 6.108: Marmara İlçesi Kırsal Nüfus Projeksiyonları Yıllar En Küçük K. Bileşik Faiz Üssel Ortalama ,810 5,810 5,810 5, ,315 6,036 6,123 6, ,631 6,270 6,477 6, ,957 6,514 6,878 7, ,293 6,767 7,331 7, ,639 7,030 7,844 7, ,996 7,303 8,427 8,242 Tablo 6.109: Marmara İlçesi Belediyeleri Nüfus Projeksiyonları Belediye Yıllar En Küçük K. Bileşik Faiz Üssel Ortalama ,602 2,602 2,602 2, ,373 2,968 2,987 3, ,738 3,386 3,452 3,525 AVŞA ,136 3,863 4,015 4, ,573 4,406 4,701 4, ,054 5,026 5,542 5, ,584 5,734 6,579 5,965 SARAYLAR ,365 2,365 2,365 2, ,884 2,696 2,674 2, ,218 3,072 3,034 3, ,585 3,502 3,454 3, ,990 3,992 3,945 3, ,439 4,550 4,521 4, ,937 5,186 5,199 5,107 Savaştepe İlçesi Projeksiyon Nüfusları Tablo 6.110: Savaştepe İlçesi Toplam Nüfus Projeksiyonları Yıllar En küçük k. Bileşik faiz Üssel Ortalama ,896 19,896 19,896 19, ,979 19,645 20,422 20, ,630 19,458 21,045 20, ,310 19,329 21,771 20, ,322 19,260 22,608 20, ,754 19,248 23,566 20, ,516 19,293 24,656 21,155 Tablo 6.111: Savaştepe İlçesi Kentsel Nüfus Projeksiyonları Yıllar En Küçük K. Bileşik Faiz Üssel Ortalama ,352 9,352 9,352 9, ,776 9,775 10,108 10, ,169 10,218 10,938 10, ,571 10,680 11,850 11, ,983 11,164 12,853 12, ,405 11,669 13,957 12, ,836 12,198 15,173 13,

171 Tablo 6.112: Savaştepe İlçesi Kırsal Nüfus Projeksiyonları Yıllar En Küçük K. Bileşik Faiz Üssel Ortalama ,544 10,544 10,544 10, ,203 9,870 10,314 10, ,461 9,240 10,107 9, ,739 8,649 9,921 9, ,035 8,096 9,755 8, ,349 7,579 9,609 8, ,680 7,095 9,483 7,753 Tablo 6.113: Savaştepe İlçesi Belediyeleri Nüfus Projeksiyonları Belediye Yıllar En Küçük K. Bileşik Faiz Üssel Ortalama ,410 2,410 2,410 2, ,900 2,370 2,551 2, ,843 2,331 2,707 2,627 SARIBEYLER ,786 2,293 2,878 2, ,729 2,255 3,067 2, ,673 2,218 3,274 2, ,618 2,181 3,503 2,768 Sındırgı İlçesi Projeksiyon Nüfusları Tablo 6.114: Sındırgı İvrindi İlçesi Toplam Nüfus Projeksiyonları Yıllar En küçük k. Bileşik faiz Üssel Ortalama ,465 38,465 38,465 38, ,746 37,008 38,626 38, ,819 35,777 38,913 37, ,999 34,759 39,328 36, ,277 33,944 39,875 35, ,650 33,318 40,557 35, ,112 32,874 41,378 34,788 Tablo 6.115: Sındırgı İlçesi Kentsel Nüfus Projeksiyonları Yıllar En Küçük K. Bileşik Faiz Üssel Ortalama ,673 12,673 12,673 12, ,711 13,399 13,449 13, ,338 14,167 14,284 13, ,985 14,978 15,184 14, ,651 15,837 16,155 15, ,338 16,744 17,203 16, ,047 17,703 18,336 17,

172 Tablo 6.116: Sındırgı İlçesi Kırsal Nüfus Projeksiyonları Yıllar En Küçük K. Bileşik Faiz Üssel Ortalama ,792 25,792 25,792 25, ,035 23,609 25,177 24, ,481 21,610 24,629 23, ,014 19,781 24,144 21, ,626 18,107 23,720 20, ,312 16,574 23,354 18, ,065 15,171 23,042 17,426 Tablo 6.117: Sındırgı İlçesi Belediyeleri Nüfus Projeksiyonları Belediye Yıllar En Küçük K. Bileşik Faiz Üssel Ortalama ,700 1,700 1,700 1, ,675 1,653 1,747 1, ,628 1,608 1,801 1,679 GÖLCÜK ,583 1,564 1,862 1, ,537 1,521 1,931 1, ,493 1,479 2,009 1, ,449 1,438 2,096 1,661 YAYLABAYIR YÜREĞİL ,212 1,212 1,212 1, ,763 1,267 1,349 1, ,847 1,325 1,511 1, ,933 1,386 1,702 1, ,023 1,449 1,929 1, ,116 1,515 2,201 1, ,213 1,584 2,528 2, ,105 2,105 2,105 2, ,311 2,110 2,211 2, ,329 2,115 2,326 2, ,347 2,121 2,450 2, ,366 2,126 2,585 2, ,384 2,131 2,731 2, ,403 2,136 2,889 2,476 Susurluk İlçesi Projeksiyon Nüfusları Tablo 6.118: Susurluk İlçesi Toplam Nüfus Projeksiyonları Yıllar En küçük k. Bileşik faiz Üssel Ortalama ,504 41,504 41,504 41, ,470 41,958 42,902 42, ,755 42,617 43,992 43, ,163 43,481 44,510 44, ,695 44,557 48,410 45, ,355 45,847 50,733 46, ,147 47,356 53,329 48,

173 Tablo 6.119: Susurluk İlçesi Kentsel Nüfus Projeksiyonları Yıllar En Küçük K. Bileşik Faiz Üssel Ortalama ,995 23,995 23,995 23, ,394 25,679 25,875 25, ,136 27,482 27,917 27, ,956 29,410 30,136 29, ,859 31,475 32,550 31, ,851 33,684 35,176 34, ,940 36,048 38,034 36,674 Tablo 6.120: Susurluk İlçesi Kırsal Nüfus Projeksiyonlar Yıllar En Küçük K. Bileşik Faiz Üssel Ortalama ,509 17,509 17,509 17, ,076 16,279 17,027 16, ,619 15,135 16,593 15, ,207 14,071 16,204 14, ,836 13,082 15,860 13, ,504 12,163 15,557 12, ,207 11,308 15,295 11,937 Tablo 6.121: Susurluk İlçesi Belediyeleri Nüfus Projeksiyonları Belediye Yıllar En Küçük K. Bileşik Faiz Üssel Ortalama ,169 2,169 2,169 2, ,152 2,090 2,228 2, ,062 2,015 2,296 2,124 GÖBEL ,973 1,942 2,373 2, ,886 1,871 2,461 2, ,800 1,804 2,559 2, ,716 1,738 2,670 2,041 KARAPÜRÇEK ,788 1,788 1,788 1, ,739 1,710 1,823 1, ,657 1,635 1,865 1, ,577 1,564 1,916 1, ,498 1,495 1,975 1, ,421 1,430 2,045 1, ,346 1,368 2,125 1,

174 6.4. ÇANAKKALE ÇANAKKALE İLİ MEVCUT DEMOGRAFİK YAPI Çanakkale ilinde 12 ilçe ve 34 belediye bulunmaktadır. Çanakkale ilinin mevcut ilçe-belde demografik kademelenmesi ve nüfus dağılımı aşağıdaki tabloda verilmektedir. Tablo 6.122: Çanakkale İlçe Belde İsimleri ve Kentsel Nüfus Dağılımı İLÇE BELDE NÜFUS (2010) MERKEZ ÇANAKKALE MERKEZ ERENKÖY (İNTEPE) KEPEZ KUMKALE AYVACIK AYVACIK GÜLPINAR KÜÇÜKKUYU BAYRAMİÇ BAYRAMİÇ BİGA BİGA BALIKLIÇEŞME GÜMÜŞÇAY KARABİGA KOZÇEŞME YENİÇİFTLİK BOZCAADA BOZCAADA ÇAN ÇAN TERZİALAN Kaynak: TUİK: ADNKS 2010 ECEABAT ECEABAT EZİNE EZİNE GEYİKLİ MAHMUDİYE GELİBOLU GELİBOLU BOLAYIR EVREŞE KAVAKKÖY GÖKÇEADA GÖKÇEADA LAPSEKİ LAPSEKİ ÇARDAK UMURBEY YENİCE YENİCE AKÇAKOYUN HAMDİBEY KALKIM PAZARKÖY Çanakkale ilinde 567 adet köy bulunmaktadır. İlde bulunan köylerin isimleri, bağlı oldukları ilçe ve beldeler aşağıdaki tabloda nüfus kademelenmesi ile birlikte verilmiştir. 174

175 Tablo 6.123: Çanakkale İli Köy İsimleri ve Nüfusları MERKEZ KÖY TOPLAM ERKEK KADIN Şehir Aşağıokçular Belen Çınarlı Çiftlikdere Denizgöründü Elmacık Maraşalfevziçakmak Işıklar Kalabaklı Karacaören Karapınar Kayadere Kemalköy Kepez Kızılcaören Kızılkeçili Kurşunlu Musaköy Özbek Salihler Saraycık Sarıbeyli Sarıcaeli Taşlıtarla Ulupınar Yağcılar Yapıldak Yukarıokçular Kaynak: TUİK, ADNKS 2010 Bucak toplamı Akçapınar Akçeşme Civler Çıplak Dümrek Gökçalı Güzelyalı Halileli Kalafat Kumkale Ovacık Tevfikiye Erenköy Bucak toplamı Akçalı Alanköy Bodurlar Çamyayla Dedeler Haliloğlu Karacalar Kocalar Ortaca Serçiler Terziler Kirazlı Bucak toplamı İlçe toplamı AYVACIK KÖY TOPLAM ERKEK KADIN Şehir Ahmetçe Ahmetler Akçin Baharlar Behram Bilaller Budaklar Büyükhusun Cemaller Çakmaklar Çaltı Çınarpınar

176 Demirci Dibekli Erecek Güzelköy Hüseyinfakı İlyasfakı Kayalar Keçikaya Kırca Kısacık Korubaşı Kozlu Kulfal Küçükhusun Misvak Paşaköy Pınardere Sapanca Sazlı Söğütlü Süleymanköy Şapköy Tamış Tartışık Tuztaşı Uzunalan Yeniçam Bucak toplamı Gülpınar Kaynak: TUİK, ADNKS 2010 Babadere Babakale Bademli Balabanlı Bektaş Çamkalabak Çamköy Kestanelik Kocaköy Koyunevi Kösedere Kuruoba Naldöken Tabaklar Taşağıl Taşboğaz Tuzla Yukarıköy Bucak toplamı Küçükkuyu Adatepe Arıklı Bahçedere Küçükçetmi Nusratlı Yeşilyurt Bucak toplamı İlçe toplamı BAYRAMİÇ KÖY TOPLAM ERKEK KADIN Şehir Ağaçköy Akpınar Alakeçi Alikabaklar Bıyıklı Çalıdağı Çavuşköy Dağahmetçe Daloba Doğancı Güvemcik Güzeltepe Kaykılar Koşuburnutürkmenl eri Kurşunlu Kutluoba Nebiler Örenli Palamutoba Pınarbaşı Pıtıreli

177 Saçaklı Saraycık Sarıdüz Tülüler Türkmenli Üzümlü Yahşieli Yassıbağ Zerdalilik Zeytinli Ahmetçeli Bucak toplamı Çalıobaakçakıl Beşik Çavuşlu Çırpılar Dağoba Gedik Karaköy Köseler Külcüler Mollahasanlar Sarıot Serhat Toluklar Tongurlu Yeşilköy Evciler Bucak toplamı Aşağışapcı Kaynak: TUİK: ADNKS 2010 Aşağışevik Bekirler Bezirganlar Cazgirler Çatalçam Gökçeiçi Hacıbekirler Hacıdervişler Hacıköy Işıkeli Karaibrahimler Karıncalık Korucak Köylü Kuşçayır Muratlar Osmaniye Söğütgediği Üçyol Yanıklar Yaylacık Yeniceköy Yeniköy Yukarışevik Yiğitaliler Çiftlik Yukarışapçı Bucak toplamı İlçe toplamı BİGA KÖY TOPLAM ERKEK KADIN Şehir Abdiağa Ağaköy Akkayrak Akköprü Akpınar Akyaprak Arabaalan Aziziye Bahçeli Bakacaklıçiftliği Camialan Çavuşköy Dikmen Doğancı Elmalı Eybekli Gemicikırı Güleç Havdan Hoşoba Ilıcabaşı

178 Işıkeli İdriskoru İskender Kalafat Kaldırımbaşı Kapanbelen Kaşıkçıoba Katrancı Kaynarca Ovacık Sarıkaya Sarısıvat Sarnıç Savaştepe Şakirbey Yenice Yeniçiftlik Yeşilköy Yolindi Bucak toplamı Ahmetler Bezirganlar Cihadiye Çeltik Çömlekçi Dereköy Geredelli Gürçeşme Harmanlı Kahvetepe Paşaçayı Ramazanlar Sarıca Türkbakacak Yanıç Bakacak Bucak toplamı Arabakonağı Ayıtdere Bekirli Çelikgürü Çınardere Eskibalıklı Geyikkırı Göktepe Gürgendere Hisarlı Karacaali Karahamzalar Kayapınar Kemer Kozçeşme Otlukdere Selvi Balıklıçeşme Bucak toplamı Adliye Aşağıdemirci Çeşmealtı Çınarköprü Eğridere Emirorman Hacıköy Kanibey Osmaniye Şirinköy Yukarıdemirci Gümüşçay Bucak toplamı Danişment Karaağaç Kazmalı Pekmezli Gündoğdu Bucak toplamı Karabiga Aksaz Çakırlı Değirmencik Hacıhüseyinyayla sı Karapürçek Kocagür Örtülüce Tokatkırı Bucak toplamı Ambaroba Bozlar Gerlengeç Güvemalan

179 Hacıpehlivan İlyasalan Kepekli Koruoba Sazoba Sığırcık Yenimahalle Kaynak: TUİK: ADNKS 2010 Sinekçi Bucak toplamı İlçe toplamı ÇAN KÖY TOPLAM ERKEK KADIN Şehir Altıkulaç Asmalı Bardakçılar Bostandere Bozguç Büyükpaşa Büyüktepe Çakılköy Çekiçler Çomaklı Danapınar Derenti Doğaca Dondurma Durali Emeşe Eskiyayla Hacılar Helvacı Hurma İlyasağaçiftliği Kalburcu Karadağ Karakoca Karlı Kazabat Kızılelma Kocayayla Kulfal Küçükpaşa Mallı Maltepe Okçular Ozancık Sameteli Terzialan Uzunalan Yaya Yaykın Yeniçeri Yuvalar Zeybekçayır Bucak toplamı Ahlatlıburun Alibeyçiftliği Bahadırlı Bilaller Cicikler Çaltıkara Çamköy Dereoba Doğancılar Duman Göle Hacıkasım Halilağa Kadılar Karakadılar Keçiağılı Koyunyeri Kumarlar Küçüklü Söğütalan Şerbetli Tepeköy Üvezdere Etili

180 Bucak İlçe toplamı toplamı Kaynak: TUİK: ADNKS 2010 ECEABAT KÖY TOPLAM ERKEK KADIN Şehir Alçıtepe Behramlı Beşyol Çamyayla Büyükanafarta Kilidülbahir Kaynak: TUİK: ADNKS 2010 Kocadere Kumköy Küçükanafarta Seddülbahir Yalova Yolağzı Bucak toplamı İlçe toplamı EZİNE KÖY TOPLAM ERKEK KADIN Şehir Akçakeçili Akköy Aladağ Alemşah Arasanlı Bahçeli Balıklı Belen Bozeli Çamköy Çamlıca Çarıksız Çetmi Çınarköy Derbentbaşı Gökçebayır Güllüce Hisaralan Karadağ Karagömlek Kayacık Kemallı Kızılköy Kızıltepe Koçali Kaynak: TUİK: ADNKS 2010 Köprübaşı Körüktaşı Köseler Pazarköy Sarısöğüt Sarpdere Şapköy Taştepe Tavaklı Uluköy Üsküfçü Yavaşlar Yaylacık Yenioba Bucak toplamı Bozalan Çamoba Dalyan Kumburun Mahmudiye Mecidiye Pınarbaşı Üvecik Yeniköy Geyikli Bucak toplamı İlçe toplamı

181 GELİBOLU KÖY TOPLAM ERKEK KADIN Şehir Bayırköy Burhanlı Cevizli Cumalı Değirmendüzü Fındıklı Ilgardere Karainebeyli Kavaklı Ocaklı Pazarlı Sütlüce Tayfurköy Yeniköy Bucak toplamı Bolayır Kaynak: TUİK: ADNKS 2010 Demirtepe Güneyli Kavakköy Koruköy Bucak toplamı Evreşe Adilhan Bayramiç Çokal Kalealtı Kocaçeşme Süleymaniye Şadıllı Yülüce Bucak toplamı İlçe toplamı Kaynak: TUİK: ADNKS 2010 GÖKÇEADA KÖY TOPLAM ERKEK KADIN Şehir Bademli Dereköy Kaleköy Tepeköy Uğurlu Yenibademli Zeytinliköy Eşelek Şirinköy Bucak toplamı İlçe toplamı Kaynak: TUİK: ADNKS

182 LAPSEKİ KÖY TOPLAM ERKEK KADIN Şehir Adatepe Alpagut Balcılar Çamyurt Çardak Çavuşköy Dereköy Eçialan Güreci Hacıömerler İlyasköy Karaömerler Kemiklialan Kocabaşlar Kocaveli Mecidiye Subaşı Suluca Şahinli Şevketiye Taştepe Yaylalar Yeniceköy Kaynak: TUİK: ADNKS 2010 Bucak toplamı Beypınar Çataltepe Dişbudak Doğandere Dumanlı Karamusalar Kızıldam Nusratiye Kırcalar Beyçayırı Bucak toplamı Umurbey Akçaalan Beybaş Gökköy Hacıgelen Harmancık Kangırlı Sındal Üçpınar Bucak toplamı İlçe toplamı YENİCE KÖY TOPLAM ERKEK KADIN Şehir Aşağıinova Aşağıkaraaşık Ballıçay Başkoz Bekten Çakır Çakıroba Çal Çamoba Çınarcık Davutköy Gümüşler Gündoğdu Güzeloba Karadoru Karaköy Karasu Namazgah Sameteli Sarıçayır Sazak Seyvan Sofular Soğucak Taban Torhasan

183 Umurlar Yukarıinova Yukarıkaraaşı k Nevruz Bucak toplamı Hamdibey Bayatlar Hıdırlar Kargacı Kayatepe Reşadiye Üçkabaağaç Bucak toplamı Akçakoyun Akköy Armutçuk Aşağıçavuş Bağlı Canbaz Çiftlik Çukuroba Kalabakbaşı Karaaydın Kıraçoba Kırıklar Oğlanalanı Örencik Yarış Yukarıçavuş Kalkım Bucak toplamı Pazarköy Alancık Araovacık Boynanlar Çınarköy Çırpılar Darıalan Hacılar Hacıyusuflar Haydaroba Kabalı Kızıldam Koruköy Kovancı Kuzupınarı Öğmen Suuçtu Yağdıran Yalıoba Yeniköy Yeşilköy Bucak toplamı İlçe toplamı İl toplamı Kaynak: TUİK: ADNKS

184 NÜFUS GELİŞİMİ (KENTSEL-KIRSAL) Yıllara Göre Nüfus Değişimi Çanakkale ilçeleri yıllara göre kentsel, kırsal ve toplam nüfus değişimi aşağıdaki tabloda verilmiştir yılı TUİK Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemine göre Çanakkale Merkez ilçe kişi ile en fazla nüfusa sahip ilçedir. Bozcaada ilçesi ise kişi ile il genelinde en az nüfusa sahip ilçedir. Tablo 6.124: Çanakkale İli Yıllara Göre Nüfus Değişimi ÇANAKKALE Kentsel Kırsal Toplam MERKEZ Kentsel Kırsal Toplam Ayvacık Kentsel Kırsal Toplam Bayramiç Kentsel Kırsal Toplam Biga Kentsel Kırsal Toplam Bozcaada Kentsel Kırsal Toplam Çan Kentsel Kırsal Toplam Eceabat Kentsel Kırsal Toplam Ezine Kentsel Kırsal Toplam Gelibolu Kentsel Kırsal Toplam Gökçeada Kentsel Kırsal Toplam Lapseki Kentsel Kırsal Toplam Yenice Kentsel Kırsal Toplam Kaynak: TÜİK 2010

185 Çanakkale ili yılları arasında kentsel nüfusta %33 büyüme göstermiş, kırsal nüfusta ise -%0,3 azalma yaşamıştır. Toplam nüfus ise %10,4 oranında artış göstermiştir yılları arasında nüfus artış hızında, bir önceki döneme göre azalma görülmüştür yılları arasında kentsel nüfus %27,9 artış, kırsal nüfusta -%5,4 azalma ve toplam nüfusta %5,5 lik bir artış göstermiştir yılları arasında toplam nüfus artış hızı %5,5 oranında artış yaşamıştır. Kırsal nüfusta -%5,8 azalma olmuştur yılları arasında Merkez ilçe toplam nüfusu %200 den fazla artış yaşamıştır. Kırsal nüfusunda fazla değişim yaşamayan Merkez ilçe en büyük artışı kentsel nüfus artışında yaşamıştır yılları arasında Merkez ilçe toplam nüfusta %31 oranında büyüme göstermiştir. Bu büyümenin % 40 ı kentsel nüfus artışında, %6 sı kırsal nüfus artışında yaşanmıştır. Ayvacık ilçesi yılları arasında %48,4 oranında kentsel nüfus artışı yaşamamıştır. Sonraki dönemlerde kentsel nüfus artışı % 15 li gelişme göstermiştir. Toplam nüfusta azalma yaşayan ilçe, yılları arasında %1,6 oranında nüfus azalması yaşamıştır. Bayramiç ilçesinde yılları arasında kentsel nüfusta %29,3 oranında artış, kırsal nüfusta -%9.8 azalma ve toplam nüfusta -%0,2 lik bir küçülme gerçekleşmiştir döneminde kentsel nüfus %18 oranında artış, kırsal nüfus -%6,7 oranında azalma ve toplam nüfusta %1,1 lik bir artış gerçekleşmiştir döneminde kentsel nüfus artış hızı artarak devam etmiş ve %35 oranında gerçekleşmiştir. Kırsal nüfusta %15 azalma gerçekleşmiş ve toplam nüfus -%4,1 oranında küçülmüştür. Grafik 6.27: Çanakkale İli İlçelere Göre 2010 Yılı Toplam Nüfusları Kaynak: TÜİK ADNKS 2010 Bozcaada ilçesi kırsal nüfusu bulunmayan bir ilçedir yılları arasında %10.5, döneminde %27.5 oranında kentsel nüfus artış göstermiştir yılları arasında -%3 küçülme göstermiştir. Eceabat ilçesi yılları arasında kentsel nüfusta -10.5, kırsal nüfusta -%2.7 ve toplam nüfusta -%6.1 oranında azalma yaşamıştır yılları arasında kentsel nüfusta %17.8, toplam nüfusta %2.7 artış yaşayan ilçe, kırsal nüfusta -%8.3 oranında azalma yaşamıştır yılları 185

186 arasında kentsel nüfusta %12.6 büyüme gösteren ilçe, kırsal nüfusta -% 26.7 küçülme göstermiştir. Toplam nüfus ise döneminde %7.8 azalmıştır. Grafik 6.28: Çanakkale İli İlçelere Göre 2010 Yılı Kentsel Nüfusları Kaynak: TÜİK ADNKS 2010 Ezine ilçesi yılları arasında kentsel nüfusta %19,4, kırsal nüfusta %6,4 ve toplam nüfusta %10,3 oranında artış yaşamıştır yılları arasında kentsel nüfusta %32,3, kırsal nüfusta %9 ve toplam nüfusta %3,1 artış göstermiştir yılları arasında kentsel nüfusta %17,1 ve toplam nüfusta %2.2 oranında artış göstermiştir. Kırsal nüfusta ise %25,3 oranında azalma göstermiştir. Gelibolu ilçesi yılları arasında kentsel nüfusta %26,8 ve toplam nüfusta %7,6 oranında artış göstermiştir. Kırsal nüfus ise; -%5 oranında küçülmüştür yılları arasında Gelibolu ilçesi, kentsel nüfusta %23,9, kırsal nüfusta %8,2 ve toplam nüfusta %15,5 artış göstermiştir. Grafik 6.29: Çanakkale İli İlçelere Göre 2010 Yılı Kırsal Nüfusları

187 Gökçeada ilçesi yılları arasında kentsel nüfusta %26,5, kırsal nüfusta %59,4 ve toplam nüfusta %33 oranında artış gerçekleşmiştir yılları arasında kentsel nüfusta %19,4 ve toplam nüfusta%11,7 oranında artış gerçekleşmiştir. Kırsal nüfus ise %13,5 oranında küçülmüştür. Tablo 6.125: Çanakkale İli İlçelere Göre Kentsel Kırsal Nüfusları ve Oranları KENTSEL Kaynak: TÜİK ADNKS 2010 KIRSAL NÜFUS ORAN NÜFUS ORAN (%) (%) ÇANAKKALE % % 45.2 MERKEZ % % 22.3 Ayvacık % % 75.2 Bayramiç % % 55.8 Biga % % 50.1 Bozcaada % % 0 Çan % % 43.2 Eceabat % % 41.3 Ezine % % 42.5 Gelibolu % % 36.7 Gökçeada % % 31 Lapseki % % 58.7 Yenice % % 80.4 Lapseki ilçesinde yılları arasında kentsel nüfus %20,6 oranında artarken kırsal nüfus % 2,6 oranında azalmıştır. Toplam nüfus ise %3,7 oranında artmıştır yılları arasında kentsel nüfus %46,6 artış göstermiştir. Kırsal nüfusun %6,5 oranında küçüldüğü dönemde toplam nüfus % 6.12 artmıştır. Yenice ilçesi yılları arasında kentsel nüfusta %60,2 oranında büyüme göstermiştir. Toplamda %4,4 artan ilçe nüfusu, kırsal nüfusta %1,7 küçülmüştür yılları arasında kentsel nüfusta % 15,8, kırsal nüfusta 17,5 ve toplam nüfusta %8,7 oranında azalma yaşamıştır yılları arasında kentsel nüfus %25,8 artış göstermiştir. Aynı dönemde kırsal nüfus %14 oranında azalmıştır. Toplam nüfus ise % 8,4 gerilemiştir. 187

188 Grafik 6.30: Çanakkale İli İlçelere Göre 2010 Yılı Kentsel Kırsal Nüfus Oranları (%) Kaynak: TÜİK ADNKS 2010 (*Bozcaada nın Kırsal Nüfusu Bulunmamaktadır.) Nüfus Artış Hızları Nüfusun yıl içinde göstermiş olduğu artış hızına yıllık nüfus artış hızı denir. Yıllık nüfus artış hızı; iki sayım tarihi arasındaki dönemde her nüfus için yıllık artan nüfustur. Nüfus artış hızı, eğitime, kültüre ve ekonomik gelişime bağlı olarak değişir. Nüfus artış hızı yüzde olarak hesaplanmıştır. Tablo 6.126: Çanakkale İli İlçelere Göre Yıllık Nüfus Artış Hızları (%) Kentsel Kırsal Toplam ÇANAKKALE Merkez Ayvacık Bayramiç Biga Bozcaada Çan Eceabat Ezine Gelibolu Gökçeada Lapseki Yenice Kaynak: TÜİK

189 Çanakkale ilinde, yılları arasında; %24.8 kentsel, %11.24 kırsal olmak üzere toplamda % 4.62 oranında nüfus büyümesi gerçekleşmiştir. Merkez ilçede ise %39.98 kentsel, %6.95 kırsal olmak üzere toplamda % oranında büyüme gerçekleşmiştir. Ayvacık ilçesi, yılları arasında %15.17 oranında kentsel nüfus artışı yaşanırken kırsal nüfusta %6.06 oranında azalma yaşanmıştır. Toplamda ise % 0.71 lik bir azalma gerçekleşmiştir. Bayramiç ilçesi, yılları arasında; kentsel nüfusta % artış yaşarken, kırsal nüfusta % azalma yaşamıştır. Toplam nüfusta ise %5.5 lik bir küçülme gerçekleşmiştir. Biga ilçesinde, yılları arasında, kentsel nüfus %35.02 oranında artmış, kırsal nüfus %11.76 oranında azalmış ve toplam nüfusta %6.31 lik azalma yaşanmıştır. Çan ilçesi, yılları arasında kentsel nüfusta %0.24, kırsal nüfusta %9.11 ve toplamda %5.1 azalma yaşamıştır. Eceabat ilçesi, yılları arasında kentsel nüfusta 12.6 artış gözlenmektedir. Kırsal nüfusta %26.73 azalma gerçekleşirken toplam nüfus %8.47 oranında azalmıştır. Gelibolu ilçesi, yılları arasında kentsel nüfusta %22.48 oranında büyümüştür. Aynı dönemde kırsal nüfus %29.13, toplam nüfus ise %1.94 oranında azalmıştır. Lapseki ilçesi, yılları arasında kentsel nüfusta %28.27 oranında gelişme göstermiştir. Kırsal nüfusta %11.79, toplam nüfusta ise %0.31 oranlarında azalma gözlenmiştir. Yenice ilçesi, yılları arasında kentsel nüfusta %25.81 artış gerçekleşmiştir. Kırsal nüfusta %13.95, toplam nüfusta ise %10.26 oranlarında azalma olmuştur. Çanakkale ili ilçelere göre yılları arasında dönemsel olarak nüfus artış hızları aşağıdaki grafikte verilmiştir. Grafik 6.31: Çanakkale İli İlçelere Göre Yılları Arası Nüfus Artış Hızları (%) Kaynak: TÜİK 2011 Çanakkale ili yılları arasında kentsel, kırsal ve toplam nüfus artışlarına ilişkin grafik aşağıda verilmiştir. 189

190 Grafik 6.32: Çanakkale İli İlçelere Göre Yılları Arası Kırsal-Kentsel-Toplam Nüfus Artış Hızları (%) KENTSEL KIRSAL TOPLAM Kaynak: TÜİK Kentsel Nüfus Oranı, Yüzölçümü ve Yoğunluklar Çanakkale ilçelerine ait, 2010 yılı kentsel, kırsal, toplam nüfuslar, kentsel nüfus oranları, yüzölçümleri ve nüfus yoğunluklarına ilişkin veriler aşağıdaki tabloda verilmiştir. Tablo 6.127: Çanakkale İli İlçelere Göre 2010 Yılı Kentsel Nüfus Oranı, Yüzölçümü ve Nüfus Yoğunluğu 2010 Kentsel Nüfus Yüzölçümü Nüfus Kentsel Kırsal Toplam Oranı (%) (km²) Yoğunluğu (Göller dahil) (Kişi/km²) ÇANAKKALE % , MERKEZ % , Ayvacık % , Bayramiç % , Biga % , Bozcaada % , Çan % , Eceabat % , Ezine % , Gelibolu % , Gökçeada % , Lapseki % , Yenice % , Kaynak: TÜİK 2011 Çanakkale ili genelinde nüfus yoğunluğu 49 kişi/m² dir. Merkez ilçenin yoğunluğu kişi/m² ile il genelinde ilk sırada yer almaktadır. Eceabat ilçesi 19.5 kişi/m² yoğunluk ile il genelinde en az yoğunluğa sahip ilçedir. Çanakkale ilinin göller dahil toplam yüzölçümü 9.950,43 km² dir. İlçeler arasında en geniş yüzölçümüne ait ilçe; 1.416,79 km² ile Yenice ilçesidir. Bozcaada ilçesi ise 42,63 km² yüzölçümü ile il genelinde en az yüzölçümüne sahip ilçedir. Kentsel nüfus oranlarında 190

191 Merkez ilçe %77.7 lik oran ile ilk sırada yer almaktadır. Bozcaada ilçesinin kentsel nüfusu %100 olması, kırsal yerleşmesinin bulunmamasından ve ölçek olarak küçük olmasından kaynaklanmaktadır. Yenice ilçesi %19.6 kentsel nüfus oranı ile il genelinde en az kentsel nüfusa sahip ilçedir. Grafik 6.33: Çanakkale ili İlçelere Göre Yüzölçümü Dağılımları (km²) YOĞUNLUKLAR Yıllara Göre Kentleşme Hızları Çanakkale iline ait 1980 yılından 2010 yılına kadar dönemsel olarak kentleşme hızları aşağıdaki grafikte verilmiştir. Tablo 6.128: Çanakkale İli İlçelere Dönemlik Göre Kentleşme Hızları (%) İLCE_ADI KENTLEŞME HIZI % KENTLEŞME KENTLEŞME HIZI HIZI % % KENTLEŞME HIZI % AYVACIK BAYRAMİÇ BİGA BOZCAADA ÇAN ECEABAT EZİNE GELİBOLU GÖKÇEADA LAPSEKİ YENİCE MERKEZ Çanakkale ilinde yılları arasında en hızlı kentleşen ilçe %40.29 oranı ile Yenice ilçesidir. Aynı dönemde en az kentleşme hızına sahip ilçe -%11.11 oranla Gökçeada ilçesidir yılları arasında en fazla kentleşme hızına sahip ilçe %21.32 oran ile Ayvacık ilçesi, en düşük 191

192 kentleşme hızına sahip ilçe ise -%6.26 oranla Bozcada ilçesi olmuştur yılları arasında en fazla kentleşme hızına sahip ilçe %38.25 oran ile Lapseki ilçesidir. Aynı yıl aralıklarında en az kentleşme hızına sahip ilçe -%7.76 oran ile Yenice ilçesi olmuştur. Grafik 6.34: Çanakkale İli İlçelere Dönemlik Göre Kentleşme Hızları (%) yılları arasında Lapseki ilçesi %38.25 oranla en hızlı kentleşen ilçe olurken, Yenice ilçesi %7.76 oranla en az kentleşen ilçe olmuştur yılları arasında en fazla kentleşme hızına sahip ilçe %37.29 ile yenice ilçesi olurken en az kentleşme hızına sahip ilçe -3 ile Bozcaada ilçesi olmuştur. Merkez ilçe her dönemde kentleşme hızını pozitif değerde tutmuş ve yılları arasında 6.87 kentleşme hızı yakalamıştır. Yenice ilçesi dönemlik olarak kentleşme hızında hızlı düşüş ve çıkışlar yaşamıştır. Eceabat ilçesi ise 1985 yılından itibaren her dönem kentleşme hızını arttırmıştır. Ayvalık, Bayramiç, Çan ve Lapseki ilçeleri her dönem kentleşme hızını pozitif tutan ilçeler arasındadır. 192

193 NÜFUSUN DEMOGRAFİK ÖZELLİKLERİ Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımı Çanakkale il genelinin yaş gruplarına göre dağılımı incelendiğinde; orta yaş grubu ile genç nüfusun sayıca birbirlerine yaşın olduğu gözlemlenmektedir. Kadın erkek nüfusları da hemen hemen her yaş grubunda birbirine yakındır. Fakat yaş aralığında erkek nüfus sayıca kadın nüfustan fazladır. Tablo 6.129: Çanakkale İli Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımı ve Nüfus Piramidi YAŞ GRUBU ERKEK KADIN TOPLAM Toplam ERKEK KADIN

194 1) Merkez İlçe Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımı ve Nüfus Piramidi Çanakkale ili Merkez ilçe nin yaş gruplarına göre nüfus dağılımı incelendiğinde; genç nüfusun sayıca çoğunlukta olduğu bir yapı gözlemlenmektedir. Kadın-erkek nüfusu hemen hemen her yaş aralığında dengelidir. Fakat yaşa aralığındaki nüfus diğer nüfus aralıklarından sayıca fazla ve bu yaş grubundaki erkek sayısı kadın sayısının nerdeyse iki katıdır. Tablo 6.130: Çanakkale İli Merkez İlçe Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımı ve Nüfus Piramidi YAŞ GRUBU ERKEK KADIN TOPLAM Toplam ERKEK KADIN

195 2) Ayvacık İlçesi Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımı ve Nüfus Piramidi Ayvacık ilçesi nüfus piramidi incelendiğinde; genç nüfusun oldukça ağırlıklı olduğu görülmektedir. Kadın erkek nüfus dağılımında da dengenin gözlemlendiği ilçede yaş aralığından itibaren nüfus azalma göstermektedir. Tablo 6.131: Ayvacık İlçesi Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımı ve Nüfus Piramidi YAŞ GRUBU ERKEK KADIN TOPLAM Toplam ERKEK KADIN

196 3) Bayramiç İlçesi Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımı ve Nüfus Piramidi Bayramiç ilçesinin yaş gruplarına göre nüfus dağılımları incelendiğinde; yaş aralığındaki nüfusun sayıca birbirine yakın olduğu görülmektedir yaş aralığında ise nüfus aralıklarında dalgalanmalar olmaktadır. Kadın-erkek nüfus dağılımında denge kadınlar lehindedir. Tablo 6.132: Bayramiç İlçesi Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımı ve Nüfus Piramidi YAŞ GRUBU ERKEK KADIN TOPLAM Toplam ERKEK KADIN

197 4) Biga İlçesi Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımı ve Nüfus Piramidi Biga ilçesi nüfusun yaş aralıklarına göre dağılımları incelendiğinde yaş aralığında erkek nüfusta azalma gözlemlenmektedir. Yaşlı bir nüfusa sahip olan ilçede yaş aralığındaki çocuk nüfus sayıca azdır. Tablo 6.133: Biga İlçesi Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımı ve Nüfus Piramidi YAŞ GRUBU ERKEK KADIN TOPLAM Toplam ERKEK KADIN

198 5) Bozcaada İlçesi Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımı ve Nüfus Piramidi Bozcaada ilçesi yaş gruplarına göre nüfus dağılımları incelendiğinde; yaş aralıkları arasında dengesiz dağılım dikkat çekmektedir yaş aralığından itibaren normal ilerleyen nüfus piramidinde, yaş aralıkları nüfuslarında dalgalanmalar olmaktadır. İlçe genelinde yaş aralığında erkek nüfus sayıca tüm nüfus aralıklarındaki eşdeğerlerinden farklıdır. Tablo 6.134: Bozcaada İlçesi Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımı ve Nüfus Piramidi YAŞ GRUBU ERKEK KADIN TOPLAM Toplam ERKEK KADIN

199 6) Çan İlçesi Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımı ve Nüfus Piramidi Çan ilçesi yaş gruplarına göre nüfus dağılımı incelendiğinde; orta ve genç nüfusun yakın değerler sergilediği görülmektedir yaş aralığında erkek nüfus diğer yaş gruplarına göre daha azdır. Tablo 6.135: Çan İlçesi Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımı ve Nüfus Piramidi YAŞ GRUBU ERKEK KADIN TOPLAM Toplam ERKEK KADIN

200 7) Eceabat İlçesi Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımı ve Nüfus Piramidi Eceabat İlçesi yaş gruplarına göre nüfus dağılımları incelendiğinde orta ve genç nüfusun yakın değerler sergilediği görülmektedir. Kadın-erkek oranında genel toplamda kadın nüfusu erkek nüfusundan fazladır ve50-54 yaşa arlıklarında nüfus diğer yaş aralıklarına nazaran daha fazladır. Tablo 6.136: Eceabat İlçesi Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımı ve Nüfus Piramidi YAŞ GRUBU ERKEK KADIN TOPLAM Toplam ERKEK KADIN

201 8) Ezine İlçesi Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımı ve Nüfus Piramidi Ezine ilçesi yaş gruplarına göre nüfus dağılımı incelendiğinde; genç nüfus ağırlıklı bir nüfus kaşımıza çıkmaktadır yaş grubuna kadar tüm yaş grupları sayıca birbirine yakınken, yaş aralığında erkek nüfus sayıca aynı yaş grubundaki kadın nüfusun neredeyse iki katıdır. Kadın-erkek oranında kadınlar sayıca erkeklerden fazladırlar. Tablo 6.137: Ezine İlçesi Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımı ve Nüfus Piramidi YAŞ GRUBU ERKEK KADIN TOPLAM Toplam ERKEK KADIN

202 9) Gelibolu İlçesi Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımı ve Nüfus Piramidi Gelibolu ilçesi yaş gruplarına göre nüfus dağılımı incelendiğinde; yaş aralığındaki erkek nüfus aynı dönemdeki kadın nüfusun sayıca 5 katıdır. Genelde dengeli giden yaş aralıkları yaş aralığında sayıca da artmaktadır. Tablo 6.138: Gelibolu İlçesi Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımı ve Nüfus Piramidi YAŞ GRUBU ERKEK KADIN TOPLAM Toplam ERKEK KADIN

203 10) Gökçeada İlçesi Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımı ve Nüfus Piramidi Gökçeada ilçesi yaş gruplarına göre nüfus dağılımı incelendiğinde; yaş aralığında dengeli giden fakat yaş aralığında hızlı şekilde artan daha sonrada azalarak devam eden bir piramit karşımıza çıkmaktadır yaş aralığında erkek nüfus kadın nüfusun 7 katıdır. Tablo 6.139: Gökçeada İlçesi Yaş Gruplarına Göre Nüfus Dağılımı ve Nüfus Piramidi YAŞ GRUBU ERKEK KADIN TOPLAM Toplam ERKEK KADIN