DEHB; dikkatsizlik, odaklanamama, aşırı hareketlilik

Transkript

1 Düşünen Adam Psikiyati ve Nöolojik Bilimle Degisi 2012;25: DOI: /DAJPN Dikkat Eksikliği Hipeaktivite Bozukluğu (DEHB) Olan Çocuklaın Ebeveynleinde DEHB ve Diğe Psikiyatik Belitile Aaştımala / Reseaches Şeef Şimşek 1, Cem Gökçen 2, E. Çığıl Fettahoğlu 3 1 Yd. Doç. D., Dicle Ünivesitesi, Tıp Fakültesi, Çocuk Psikiyatisi AD, Diyabakı - Tükiye 2 Yd. Doç. D., Gaziantep Ünivesitesi, Tıp Fakültesi, Şahinbey Aaştıma ve Uygulama Hastanesi, Çocuk Ruh Sağlığı ve Hastalıklaı AD, Gaziantep - Tükiye 3 Yd. Doç. D., Akdeniz Ünivesitesi, Tıp Fakültesi, Çocuk Psikiyatisi AD, Antalya - Tükiye ÖZET Dikkat Eksikliği Hipeaktivite Bozukluğu (DEHB) olan çocuklaın ebeveynleinde DEHB ve diğe psikiyatik belitile Amaç: Bu çalışmanın amacı, Dikkat Eksikliği Hipeaktivite Bozukluğu (DEHB) olan çocuklaın ebeveynleindeki DEHB ve diğe psikiyatik belitilei aaştımaktı. Yöntem: DEHB olan 34 çocuğun anne (n=34) ve babalaı (n=29) aaştıma gubuna alındı. Kontol gubuna ise, daha önce uhsal sounla nedeniyle doktoa başvuu öyküsü olmayan, DSM-IV tanı ölçütleine göe, DEHB ve Yıkıcı Davanım Bozukluğu (YDB) tanılaı dışlanan 34 çocuğun anne (n=34) ve babalaı (n=31) alındı. Ebeveynlee, Beliti Taama listesi (Symptom Check List: SCL-90-R) ve Eişkin Dikkat Eksikliği Hipeaktivite Ölçeği (DEHÖ-E) uygulandı. Bulgula: Hasta gubunda bulunan ebeveynle, kontol gubundaki ebeveynlee göe anlamlı oanda daha fazla DEHB belitileine ve psikiyatik belitilee sahip bulundu. Sonuç: DEHB li çocuklaın değelendiilmelei ve tedavi süeçleinde ebeveynleinin, DEHB ve diğe psikiyatik bozuklukla açısından yakından izlenmesi faydalı olabili. Ebeveynde va olabilecek hastalığın tedavisinin, çocuğun DEHB belitileinin düzelmesine katkı sağlayacağına inanılmaktadı. Anahta kelimele: Dikkat eksikliği hipeaktivite bozukluğu, ebeveyn, psikopatoloji ABSTRACT Attention Deficit Hypeactivity Disode (ADHD) and othe psychiatic symptoms in paents of childen with ADHD Objective: The aim of this study is to investigate Attention Deficit Hypeactivity Disode (ADHD) and othe psychiatic symptoms of the paents of childen with ADHD. Method: Mothes (n=34) and fathes (n=29) of 34 childen with ADHD wee included into the study goup. Mothes (n=34) and fathes (n=31) of 34 childen with no histoy of efeal to a docto due to pevious psychological poblems and fo whom diagnoses of ADHD and Disuptive Behavio Disode (DBD) accoding to DSM-IV wee uled out wee assigned as the contols. The paents wee given Symptom Check List (SCL-90-R) and Adult Attention Deficit Hypeactivity Scale (ADHD-A). Results: Paents fom the patient goup wee found to have significantly moe ADHD and psychiatic symptoms compaed to paents fom the contol goup. Conclusion: In the evaluation and teatment pocess of childen with ADHD, it would be beneficial to monito thei paents in tems of adult ADHD and elated co-mobid psychiatic conditions. It is suggested that teating paents would benefit in the impovement of ADHD symptoms in childen. Key wods: Attention deficit hypeactivity disode, paent, psychopathology Yazışma adesi / Addess epint equests to: Yd. Doç. D. Şeef Şimşek, Dicle Ünivesitesi, Tıp Fakültesi, Çocuk Psikiyatisi Anabilim Dalı, Diyabakı - Tükiye Telefon / Phone: /5742, 5750 Faks / Fax: Elektonik posta adesi / addess: dseefsimsek@gmail.com Geliş taihi / Date of eceipt: 14 Aalık 2011 / Decembe 14, 2011 Kabul taihi / Date of acceptance: 23 Şubat 2012 / Febuay 23, 2012 GİRİŞ DEHB; dikkatsizlik, odaklanamama, aşıı haeketlilik ve dütüsellik gibi belitilein gözlendiği ve kişinin akademik, iş ve sosyal işlevselliğini olumsuz yönde etkileyen bi bozukluktu (1). Çocuklaın yaklaşık %5-10 unu ve eişkinlein %4 ünü etkileyen DEHB, dünya çapında yaygın bi soundu (2-4). Tükiye de okul çağı çocuklaında yapılmış bi çalışmada, çocuklada DEHB yaygınlığı %8.1 olaak bulunmuştu (5). DEHB ile ilgili yapılan çalışmalada, bu bozukluğun güçlü ailesel geçişinin olduğu ve kalıtım oanının %55-92 aasında değiştiği gösteilmişti (6). DEHB belitileinin açığa çıkmasında gen-çeve etkileşimi vugulanmıştı (7). Eişkin dönemde devam eden DEHB de ailesel geçiş iskinin daha yüksek olduğu ilei süülmüştü. 230 Düşünen Adam Psikiyati ve Nöolojik Bilimle Degisi, Cilt 25, Sayı 3, Eylül 2012 / Düşünen Adam The Jounal of Psychiaty and Neuological Sciences, Volume 25, Numbe 3, Septembe 2012

2 Ş. Şimşek, C. Gökçen, E. Ç. Fettahoğlu Benze şekilde, DEHB li eişkinlein çocuklaındaki DEHB oanı, DEHB li çocuklaın ebeveynleindeki DEHB oanından daha yüksek bulunmuştu (8). Aile çalışmalaında, DEHB li çocuklaın kadeşleinde ve ebeveynleinde DEHB göülme sıklığının 2-8 kat yüksek olduğu bildiilmişti (9-11). DEHB li çocuklaın ebeveynleinde anksiyete bozukluklaı, depesyon, antisosyal kişilik bozukluğu ile alkol ve madde kullanımının daha sık olduğu bildiilmişti (12,13). Eişkin DEHB hastalaında, benze şekilde, duyguduum bozukluklaı, anksiyete bozukluklaı ve alkol/madde kullanımının sıklıkla eşlik ettiği bulunmuştu. Bu eştanılaın bulunmasının hastalığın gidişini ve tedaviyi olumsuz etkilediği gösteilmişti (14). Ayıca, DEHB dışı psikiyatik hastalığı olan çocuklaın anne babalaında da psikiyatik bozukluklaın daha sık göüldüğü bildiilmektedi (15). Bu çalışmanın amacı, DEHB tanılı çocuklaın ebeveynlei ile kontol gubundaki çocuklaın ebeveynleindeki DEHB ve diğe psikiyatik belitilein kaşılaştıılmasıdı. YÖNTEM VE GEREÇLER Bu çalışmaya, Akdeniz Ünivesitesi Tıp Fakültesi Çocuk Ruh Sağlığı ve Hastalıklaı Polikliniği ne Hazian 2008-Aalık 2008 döneminde başvuan ve Okul Çağı Çocuklaı için Duygulanım Bozukluklaı ve Şizofeni Göüşme Çizelgesi Şimdi ve Yaşam Boyu Vesiyonu (ÇDŞG-ŞY-T) ve DSM-IV tanı ölçütleine dayalı göüşmelele DEHB tanısı alan, 6-17 yaş aalığındaki 58 çocuk ile başlandı. On üç olgunun anne-babası fomlaı doldumak istemezken, 6 olgunun anne ve/veya babası fomu dolduacak zihinsel kapasitede değildi, 5 olgu da fomlaı eksik dolduduğu için çalışma dışı bıakıldı. Çalışmaya alınma kitei açısından, DEHB şiddeti fazla veya değil şeklinde bi ayıım gözetilmedi. Çalışmaya alınan DEHB li olgulaın hepsi tedavi göüyoladı. Ek tanı olaak, 23 hastada anksiyete bozukluğu, 14 hastada yıkıcı davanım bozukluğu (kaşıt olma-kaşı gelme ve davanım bozukluğu), 6 hastada tik bozukluğu, 9 hastada dışa atım bozukluklaı (enüezis ve enkopezis) ve 2 hastada depesyon vadı. Kontol gubu olaak ise; daha önce uhsal sounla nedeniyle doktoa başvuu öyküsü olmayan, ÇDŞG-ŞY-T ve DSM-IV tanı ölçütleine göe DEHB ve Yıkıcı Davanım Bozukluğu (YDB) tanılaı dışlanan 6-17 yaş aalığındaki 34 çocuğun anne (n=34) ve babalaı (n=31) alındı. Kontol gubu, toplum kaynaklı seçilmiş, daha çok, hastane pesonelinin yakınlaı ve tanıdıklaı aacılığı ile bulunan çocukla ve ailelei çalışmaya alınmıştı. He iki gubun anneleinin tamamı çalışmaya alınıken, DEHB gubundan 4, kontol gubundan 6 babaya ulaşılamadı. He iki gupta da anne-babala çalışmaya dahil ediliken, çocukta zihinsel gelişim geiliği (klinik göüşmede şüphelenilen olgulaa WISC-R testi uygulandı ve IQ su 80 in altında olanla çalışma dışı bıakıldı), konik fiziksel ahatsızlık olması (epilepsi, malignite vb.) ve çocuğun evlat edinilmiş olması, o aile için dışlama ölçütü olaak kabul edildi. Aaştımaya katılan he iki guptaki çocuklaa ve anne-babalaına çalışma ile ilgili bilgi veileek, onam fomlaı imzalatılmış ve çalışma ile ilgili etik kuul onayı alınmıştı. Vei Toplama Aaçlaı Göüşme Fomu Çalışmaya katılan öneklem gubunun sosyodemogafik veilei hakkında bilgi sahibi olmak amacıyla hazılanan fom, anne-baba ile göüşme sıasında dolduuldu. Fomda çocuklaın cinsiyeti, yaşı, kadeş sayısı, ebeveynlein de yaş, eğitim süesi, aile özelliklei, geli düzeyi, sigaa ve alkol kullanımı gibi bilgilee ulaşmak için soula bulunmaktaydı. Beliti Taama Listesi (Symptom Check List: SCL-90-R): Beliti Taama Listesi (SCL-90-R), psikiyatik belitilein taandığı bi öz bildiim ölçeğidi. Ölçek 90 maddeden oluşmakta ve 9 ayı beliti boyutunu (somatizasyon, obsesif-kompulsif bozukluk, kişileaası duyalılık, depesyon, anksiyete, düşmanlık, fobik kaygı, paanoid düşünce, psikotizm ve bu alt ölçeklee gimeyen maddeleden oluşan ek bölüm) değelendimektedi. Deogatis (16) taafından geliştiilen bu ölçeğin Tükçe geçelilik ve güvenililiği Dağ (17) taafından geçekleştiilmişti. Düşünen Adam Psikiyati ve Nöolojik Bilimle Degisi, Cilt 25, Sayı 3, Eylül 2012 / Düşünen Adam The Jounal of Psychiaty and Neuological Sciences, Volume 25, Numbe 3, Septembe

3 Dikkat Eksikliği Hipeaktivite Bozukluğu (DEHB) olan çocuklaın ebeveynleinde DEHB ve diğe psikiyatik belitile Eişkin Dikkat Eksikliği Hipeaktivite Ölçeği (DEHÖ-E): Tugay taafından geliştiilen ölçeğin geçelilik ve güvenililik çalışması Günay ve akadaşlaı (18) taafından yapılmıştı. Beşli Liket tipi deecelendime ölçeği olup, dokuzu dikkat eksikliğini, dokuzu aşıı haeketlilik ve dütüselliği, 30 u DEHB ile ilgili özelliklei sogulayan 58 maddeden oluşmaktadı. Dikkat eksikliği ve aşıı haeketlilik/dütüsellik bölümleinden üçten düşük puan alanlaın düşük düzeyde, aasında puan alanlaın ota düzeyde ve 11 in üstünde puan alanlaın yüksek düzeyde dikkat eksikliği ve aşıı haeketlilik/dütüsellik belitileine sahip olduklaı kabul edilmektedi. Soun (S) bölümünden aasında puan alanla düşük, aasında puan alanla ota, aasında puan alanla yüksek düzeyde belitilen özelliklei taşımaktadı. Toplamda ise, 20 nin altında puan alanla düşük, aasında puan alanla ota, 59 un üstünde puan alanla yüksek düzeyde DEHB belitilei göstemektedi (18). Okul Çağı Çocuklaı için Duygulanım Bozukluklaı ve Şizofeni Göüşme Çizelgesi- Şimdi ve Yaşam Boyu Vesiyonu (ÇDŞG-ŞY): ÇDŞG-ŞY, oldukça sık kullanılan yapılandıılmış bi göüşme ölçeği olan Kiddie Schedule fo Affective disode and Schizophenia fo School Aged Childen Pesent and Lifetime Vesion un Tükçe vesiyonudu. ÇDŞG-ŞY, Kaufman ve akadaşlaı (19) taafından 1994 yılında, DSM IV yayınlandıktan sona geliştiilmişti. ÇDŞG-ŞY, 2004 yılında, Gökle ve akadaşlaı (20) taafından Tükçe ye uyalanmıştı. ÇDŞG-ŞY, 20 faklı psikiyatik tanı açısından değelendime yapabilmektedi. ÇDŞG-ŞY, anne-baba ve çocuğun kendisiyle göüşme yoluyla uygulanı ve en sonunda, tüm kaynakladan alınan bilgile doğultusunda değelendime yapılı. Eğe faklı kaynakladan gelen bilgile aasında uyumsuzluk vasa klinisyen kendi klinik yagısını kullanı. İstatistiksel Yöntem Çalışmaya ait veile Windows için SPSS (Statistical Package fo Social Sciences) 13.0 bilgisaya pogamı kullanılaak değelendiilmişti. Tanımlayıcı istatistiksel yöntemlein (otalama, standat sapma) yanı sıa, niteliksel veileden ikili guplaın kaşılaştıılmasında t testi kullanılmıştı. Niceliksel değişkenle ki-kae testi ile kaşılaştıılmıştı. DEHÖ-E ile SCL-90 aasındaki ilişkinin yönü ve düzeyinin belilenmesi amacıyla Peason koelasyon testi kullanılmıştı. Anlamlılık p<0.05 düzeyinde değelendiilmişti. BULGULAR Hasta ve kontol gubunda bulunan çocuklaın yaşlaı, eğitim duumlaı, anne ve babalaının yaş ve eğitim düzeyi aasında istatistiksel olaak fak yoktu (p>0.05). Çalışmada sadece çocukla, yaş ve cinsiyet açısından eşleştiildi. Ebeveynle açısından fak olmaması tesadüfî bi biliktelikti. Hasta ve kontol gubu ebeveynleinin demogafik özelliklei Tablo 1 de gösteilmişti (Tablo 1). Eişkin Dikkat Eksikliği Hipeaktivite Ölçeği alt ölçek puanlaının kaşılaştıılması sonucunda; DEHB gubu anneleinin, kontol gubundaki annelee göe tüm alt ölçeklede ve toplamda istatistiksel olaak anlamlı ölçüde daha yüksek puan aldığı saptandı (p<0.05). He iki gubun babalaının kaşılaştıılması sonucunda ise, DEHB gubu babalaının 3 alt ölçek puanlaının toplanmasıyla elde edilen genel toplam puanı haiç, diğe alt Tablo 1: DEHB ve kontol guplaında ebeveynlein demogafik özelliklei DEHB gubu n=34 Kontol gubu n=34 Yaş, yıl, Ot±SS 35.3± ± >0.05 Eğitim, yıl, Ot±SS 9.2± ± >0.05 Baba Yaş, yıl, Ot±SS 39.1± ± >0.05 Eğitim, yıl, Ot±SS 10.3± ± >0.05 DEHB: Dikkat Eksikliği Hipeaktivite Bozukluğu; t: Student t test, Ot±SS: Otalama±Standat Sapma t p 232 Düşünen Adam Psikiyati ve Nöolojik Bilimle Degisi, Cilt 25, Sayı 3, Eylül 2012 / Düşünen Adam The Jounal of Psychiaty and Neuological Sciences, Volume 25, Numbe 3, Septembe 2012

4 Ş. Şimşek, C. Gökçen, E. Ç. Fettahoğlu Tablo 2: Hasta ve kontol guplaında ebeveynlein, Eişkin Dikkat Eksikliği Hipeaktivite Ölçeği alt ölçek puanlaının kaşılaştıması DEHB n=34 Baba n=29 Kontol n=34 Baba n=31 t p Dikkat Eksikliği 7.88± ± Baba 6.00± ± Haeketlilik 7.00± ± Dütüsellik Baba 6.41± ± Soun 19.85± ± <0.001 Baba 20.48± ± Genel Toplam 35.03± ± <0.001 Baba 32.90± ± DEHB: Dikkat Eksikliği Hipeaktivite Bozukluğu; t: Student t test ölçek puanlaının, kontol gubundaki babalaın puanlaından istatistiksel olaak daha yüksek olduğu göüldü (p<0.05). Kontol gubunun he iki ebeveyni tüm alt ölçeklede düşük düzeyde DEHB belitileini gösteiken, DEHB gubunun he iki ebeveyni tüm alt ölçek puanlaı ota düzeyde DEHB belitilei gösteiyodu (Tablo 2). SCL-90-R alt ölçek puanlaının kaşılaştıılması sonucunda; DEHB gubu anneleinin kontol gubundaki annelee göe, fobi haiç tüm alt ölçeklede istatistiksel olaak anlamlı ölçüde daha yüksek puan aldığı saptandı (p<0.05). Psikiyatik belitile açısından babala incelendiğinde ise, DEHB gubunun babalaının kontol gubundaki babalaa göe obsesif belitile, depesif belitile, paanoid belitile ve kişileaası ilişkilede duyalılık alt ölçekleinde istatistiksel olaak anlamlı ölçüde daha yüksek puan aldığı saptandı (p<0.05) (Tablo 3). Ebeveynlein DEHB belitilei ile SCL-90-R alt beliti kümelei aasındaki ilişki incelendiğinde, hasta gubunda annelein DEHB alt ölçek puanlaı attıkça tüm SCL-90-R alt ölçek beliti puanlaının attığı, babalada ise DEHB soun ve genel toplam beliti puanlaı ile tüm SCL-90-R alt ölçek beliti puanlaının attığı, ancak, dikkat eksikliği ve haeketlilik/dütüsellik beliti puanlaı ile anlamlı bi ilişkinin olmadığı göülmüştü. Kontol gubunda ise annelein ve babalaın DEHB dikkat eksikliği, soun ve genel toplam beliti puanlaı ile tüm SCL-90-R alt ölçek beliti puanlaının attığı, ancak haeketlilik/dütüsellik beliti puanlaı ile anlamlı bi ilişkinin olmadığı göülmüştü. Ebeveynlein DEHB belitilei ile SCL-90-R alt beliti kümelei aasındaki ilişkinin yönünü saptamak amacıyla doğusal egesyon analizi uygulanmıştı. Hasta gubunun hem anne hem de babalaında DEHB soun ve DEHB toplam (bağımsız değişkenle) puanlaı attıkça tüm SCL-90-R alt beliti kümeleine (bağımlı değişkenle) ait puanlaın attığı saptanmıştı. Benze bi ilişki kontol gubunda da saptanmıştı (Tablo 4). TARTIŞMA Çalışmamızda, DEHB gubunun hem anne hem de babalaında, çocuklaında DEHB ve diğe yıkıcı davanım bozukluğu olmayan ebeveynlee göe, genel olaak psikiyatik belitilein ve DEHB belitileinin daha yüksek düzeyde göüldüğü saptanmıştı. DEHB de kuvvetli genetik geçişin olduğu bilinmektedi ve DEHB li Düşünen Adam Psikiyati ve Nöolojik Bilimle Degisi, Cilt 25, Sayı 3, Eylül 2012 / Düşünen Adam The Jounal of Psychiaty and Neuological Sciences, Volume 25, Numbe 3, Septembe

5 Dikkat Eksikliği Hipeaktivite Bozukluğu (DEHB) olan çocuklaın ebeveynleinde DEHB ve diğe psikiyatik belitile Tablo 3: DEHB ve kontol guplaında ebeveynlein SCL-90-R puanlaı kaşılaştıması SCL 90-R DEHB gubu n=34 Baba n=29 Kontol gubu n=34 Baba n=31 t p Somatik belitile 1.15± ± Baba 0.61± ± Anksiyete belitilei 0.85± ± <0.001 Baba 0.48± ± Obsesif belitile 1.10± ± <0.001 Baba 0.86± ± Depesif belitile 1.00± ± Baba 0.70± ± Kişileaası ilişkilede duyalılık 1.00± ± Baba 0.77± ± Psikotik belitile 0.55± ± Baba 0.42± ± Paanoid belitile 0.85± ± Baba 0.78± ± Öfke 1.00± ± <0.001 Baba 0.75± ± Fobi 0.47± ± Baba 0.32± ± Ek 0.86± ± Baba 0.63± ± Genel beliti indeksi 0.90± ± <0.001 Baba 0.61± ± SCL 90-R: Beliti taama listesi; DEHB: Dikkat Eksikliği Hipeaktivite Bozukluğu; t: Student t test çocukla ve ailelei ile ilgili yapılan çalışmalada, DEHB de genetik geçişin %75 oanında olduğu gösteilmişti (21). Çok sayıda çalışmada, DEHB li çocuklaın aileleinde, kontol guplaına kıyasla daha yüksek oanda DEHB belitisi saptanmıştı (22-24). Ayıca, eişkinliğe kada devam eden DEHB belitileinin daha güçlü genetik geçişinin olduğu bildiilmektedi (25). Camcıoğlu ve akadaşlaının (26) yaptığı çalışmada, DEHB olan çocuklaın anne-babalaının Wende-Utah Deecelendime Ölçeği (WUDÖ, çocukluk dönemindeki DEHB belitileini geiye dönük değelendien bi ölçek) ve Eişkin Dikkat Eksikliği Hipeaktivite Bozukluğu Ölçeği (DEHÖ-E, mevcut DEHB belitileini değelendien bi ölçek) puan otalamalaının, kontol gubununkinden anlamlı oanda daha yüksek olduğu bulunmuştu. Çalışmamızda DEHB gubunun anneleinin, kontol gubuna göe daha fazla psikiyatik belitiye sahip olduklaını bulduk. DEHB gubunun babalaının da obsesif, depesif, paanoid belitile ve kişileaası duyalılıkta anlamlı oanda daha fazla belitiye sahip olduğunu saptadık. Konu ile ilgili yazında, DEHB li çocuklaın 234 Düşünen Adam Psikiyati ve Nöolojik Bilimle Degisi, Cilt 25, Sayı 3, Eylül 2012 / Düşünen Adam The Jounal of Psychiaty and Neuological Sciences, Volume 25, Numbe 3, Septembe 2012

6 Ş. Şimşek, C. Gökçen, E. Ç. Fettahoğlu Tablo 4: Hasta gubunda ebeveynlein DEHB belitilei ile psikiyatik belitile aasındaki ilişkinin doğusal egesyon analizi ile gösteilmesi SCL 90 Dikkat eksikliği Haeketlilik dütüsellik Soun Toplam Somatik belitile ** Baba 0.53* ** 0.66** Anksiyete belitilei * 0.48** 0.53** Baba ** 0.69** Obsesif belitile 0.43* ** 0.635** Baba 0.65** ** ** Depesif belitile ** 0.53** Baba 0.55* ** 0.69** Kişileaası ilişkilede duyalılık ** 0.52 Baba ** 0.48 Psikotik belitile ** 0.56** Baba 0.56* ** 0.72** Paanoid belitile ** 0.64** Baba ** 0.42* Öfke ** 0.47** Baba ** 0.62** Fobi 0.48** ** 0.55 ** Baba 0.65** ** 0.60** Ek 0.42* ** 0.64** Baba ** 0.60** Genel beliti indeksi ** 0.60** Baba ** 0.69** SCL 90-R: Beliti taama listesi, *p<0.05, **p<0.01 ebeveynleinin daha fazla eksen I tanısı aldıklaı, eişkin DEHB de, başta anksiyete bozukluğu olmak üzee, diğe psikiyatik bozukluklaın yüksek oanda eş zamanlı bulunduğu bildiilmektedi (27-31). DEHB tanısı alan bieyle yetişkinlik dönemleinde, çalışma alanında, ev yaşantısında ve kişileaası ilişkileinde sounla yaşamaktadı (22). Bu kişilein evde va olan kuallaa uyum sağlamakta güçlük çekmelei, evle ilişkili ve evliliğin geektidiği soumluluklaı almakta sounla yaşamalaı ve evlilikleinin sıklıkla ayılıkla noktalanması, bu bieylein aileleiyle ilgili yaşadıklaı sounlaın bazılaı olaak sayılabili. Ebeveynlein DEHB belitilei ile SCL-90-R alt beliti kümelei aasındaki ilişki incelendiğinde, DEHB belitilei attıkça (soun ve toplam puanla) diğe psikiyatik belitilein de attığını bulduk. Kontol gubunda da benze bi ilişki bulduk. Bu bulguyu, ebeveynlede DEHB belitileinin şiddetinin atmasının diğe psikiyatik bozuklukla açısından isk oluştuduğu şeklinde youmladık. DEHB li bi çocuğa sahip ebeveynin, çocuğuyla ilişkisinde yaşadığı sounla ve aynı zamanda, kendi DEHB belitilei sebebiyle yaşadığı güçlükle, bu ebeveynlede daha yüksek oanda psikiyatik belitilein bulunmasına neden olmuş olabili. DEHB li çocuklaın ebeveynleiyle olan ilişkilei, bu çocuklaın stesli, talepkâ, ısacı ve müdahale edici yapıda olmalaı Düşünen Adam Psikiyati ve Nöolojik Bilimle Degisi, Cilt 25, Sayı 3, Eylül 2012 / Düşünen Adam The Jounal of Psychiaty and Neuological Sciences, Volume 25, Numbe 3, Septembe

7 Dikkat Eksikliği Hipeaktivite Bozukluğu (DEHB) olan çocuklaın ebeveynleinde DEHB ve diğe psikiyatik belitile sebebiyle daha olumsuz seyetmekte, sonuç olaak da, bu duumun aile ilişkilei ve ebeveynlein uhsal duumlaı üzeinde olumsuz etki yaptığı belitilmektedi (32-34). Ayıca, kendisi de DEHB belitileine sahip bi annenin, DEHB li bi çocuğun geeksinim göstediği sakinlik, sabı, sını koyabilme, poblemle kaşısında dütüsel davanmama gibi özelliklei taşıyan tutum ve tavıla segilemesinin güçlüğü göz önüne alındığında, böyle bi evde yaşamanın bieyle açısından ne denli zo olduğu, hem çocuk hem de annenin uhsal sağlıklaını olumsuz etkileneceği öngöülebili. Ayıca, daha şiddetli DEHB belitisine sahip annelein ebeveyn eğitimine daha az yanıt vediklei gösteilmişti (35). Bu duum, çocuğun yeteince iyi tedavi almasını olanaksızlaştıı. Bu sebeple, tedavide sadece çocuğun değil ebeveynin de, başta DEHB açısından değelendiilmesi ve geekise va olan psikiyatik poblemlei için tedaviye yönlendiilmesi önemlidi. DEHB nin eişkinlikte pek çok psikiyatik bozuklukla eşzamanlı gözlendiği dikkate alındığında, bu değelendimenin önemi daha da beliginleşmektedi. Bu çalışmanın bazı kısıtlılıklaı mevcuttu. Ebeveynledeki DEHB belitilei de dahil olmak üzee, psikiyatik belitile özbildiim ölçeklei ile değelendiilmiş, ancak yapılandıılmış göüşme yapılmamıştı. Bu duum göz önüne alındığında, çalışmamıza katılan ebeveynlede DEHB nin veya diğe psikiyatik bozukluklaın tanısal valığından çok, belitilein olup olmadığı veya bu belitilein düzeylei açısından youm yapmak mümkündü. Çocuklada komobid psikiyatik bozukluklaın aaştıılmamış olması da çalışmanın kısıtlılıklaı aasındadı. Öneklem büyüklüğünün yetesizliği sebebiyle, bulgulaın genellenebililiği açısından da kısıtlılık bulunmaktadı. Sonuç olaak; geek ilaç kullanımı ve tedaviyi südümede, geekse dokto taafından öneilecek davanışsal düzenlemelede ailenin işbiliği, tedavinin başaısını etkileyen önemli unsuladandı. Bu sebeple, DEHB li çocuklaın değelendiilme ve tedavi süecinde anne ve babalaının da eişkin DEHB ve ilişkili komobid psikiyatik duumla açısından değelendiilmesinin göz önüne alınması, bu süecin daha etkili işlemesinde faydalı olacaktı. KAYNAKLAR 1. Biedeman J. Attention-deficit/hypeactivity disode: a selective oveview. Biol Psychiaty 2005; 57: Faaone SV, Segeant J, Gillbeg C, Biedeman J. The woldwide pevalence of ADHD: is it an Ameican condition? Wold Psychiaty 2003; 2: Kessle RC, Adle L, Bakley R, Biedeman J, Connes CK, Demle O, Faaone SV, Geenhill LL, Howes MJ, Secnik K, Spence T, Ustun TB, Waltes EE, Zaslavsky AM. The pevalence and coelates of adult ADHD in the United States: esults fom the National Comobidity Suvey Replication. Am J Psychiaty 2006; 163: Polanczyk G, de Lima MS, Hota BL, Biedeman J, Rohde LA. The woldwide pevalence of ADHD: a systematic eview and metaegession analysis. Am J Psychiaty 2007; 164: Eşan EE, Doğan O, Doğan S, Süme H. The distibution of symptoms of attention-deficit/hypeactivity disode and oppositional defiant disode in school age childen in Tukey. Eu Child Adolesc Psychiaty 2004; 13: Cantwell DP. Attention deficit Disode: a ewiew of the past 10 yeas. J Am Acad Child Adolesc Psychiaty 1996; 35: Rietveld MJ, Hudziak JJ, Batels M, van Beijsteveldt CE, Boomsma DI. Heitability of attention poblems in childen: I. coss-sectional esults fom a study of twins, age 3-12 yeas. Am J Med Genet B Neuopsychiat Genet 2003; 117: Biedeman J, Faaone S, Milbege S, Cutis S, Chen L, Mas A, Ouellette C, Mooe P, Spence T. Pedictos of pesistence and emission of ADHD: esults fom a fou yea pospective follow-up study of ADHD childen. J Am Acad Child Adolesc Psychiaty 1996; 35: Biedeman J, Faaone SV, Keenan K, Knee D, Tsuang MT. Familygenetic and psychosocial isk factos in DSM-III attention deficit disode. J Am Acad Child Adolesc Psychiaty 1990; 29: Faaone S, Biedeman J, Chen WJ, Kifche B, Keenan K, Mooe C. Segegation analysis of attention deficit hypeactivity disode: evidence fo single gene tansmission. Psychiat Genet 1992; 2: Fick PJ, Lahey BB, Chist MG, Geen S. Histoy of childhood behavio poblem in biological elatives of boys with attention deficit hypeactivity disode and conduct disode. J Clin Child Psychol 1991; 20: Düşünen Adam Psikiyati ve Nöolojik Bilimle Degisi, Cilt 25, Sayı 3, Eylül 2012 / Düşünen Adam The Jounal of Psychiaty and Neuological Sciences, Volume 25, Numbe 3, Septembe 2012

8 Ş. Şimşek, C. Gökçen, E. Ç. Fettahoğlu 12. Biedeman J, Faaone SV, Spence T, Wilens T, Mick E, Lapey KA. Gende diffeences in a sample of adults with attention deficit hypeactivity disode. Psychiaty Res 1994; 53: Biedeman J, Faaone SV, Spence T, Wilens T, Noman D, Lapey KA, Mick E, Lehman BK, Doyle A. Pattens of psychiatic comobidity, cognition, and psychosocial functioning in adults with attention deficit hypeactivity disode. Am J Psychiaty 1993; 150: Ekinci S, Öncü B, Canan S. Eişkin dikkat eksikliği ve Hipeaktivite bozukluğu: Eş tanı ve işlevsellik. Anadolu Psikiyati Degisi 2011; 12: Reiss D. Paents and childen: linked by psychopathology but not by clinical cae. J Am Acad Child Adolesc Psychiaty 2011; 50: Deogatis LR. SCL 90: Administation, Scoing and Pocedue Manual-I fo the evised vesion. Baltimoe, MD: John Hopkins Unix., School of Medicine, Clinical Psychometics Unit, Dağ İ. Beliti Taama Listesinin ünivesiteli öğencile için güveniliği ve geçeliliği. Tük Psikiyati Deg 1991; 2: Günay Ş, Savan C, Aksoy UM, Mane F, Tugay A, Yagıç İ. Eişkin dikkat eksikliği hipeaktivite ölçeğinin dilsel eşdeğelilik, geçelik, güvenilik ve nom çalışması. Tükiye de Psikiyati 2006; 8: Kaufman J, Bimahe B, Bent D, Rao U, Flynn C, Moeci P, Williamson D, Ryan N. Schedule fo affective disode and schizophenia fo school age childen-pesent and life-time vesion (K- SADS-PL): initial eliability and validity data. J Em Acad Child Adolesc Psychiaty 1997; 36: Gökle B, Ünal F, Pehlivantük B. Okul çağı çocuklaı için duygulanım bozukluklaı ve şizofeni göüşme çizelgesi-şimdi ve yaşam boyu şekli-tükçe uyalamasının geçelik ve güveniliği. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Degisi 2004; 11: Spetie L, Anold EL. Attention-Deficit/Hypeactivity Disode: In Volkma M (edito). Lewis s Child and Adolescent Psychiaty. 4.baskı, Williams&Wilkins, 2007, Faaone SV, Biedeman J, Chen W, Milbege S, Wabuton R, Tsuang MT. Genetic heteogeneity in attention deficit hypeactivity disode: Gende psychiatic comobidity and matenal ADHD. J Abnom Psychol 1995; 104: Biedeman J, Muni K, Knee D. Conduct and oppositional disode in clinically efeed childen with attention deficit disode: A contolled family study. J Am Acad Child Adolesc Psychiaty 1987; 26: Öne Ö, Aysev AS. Dikkat eksikliği hipeaktivite bozukluğu. İçinde: Aysev AS, Tane YI (Editöle). Çocuk ve Egen Ruh Sağlığı ve Hastalıklaı. 1. Baskı, İstanbul: Golden Pint, 2007, Faaone SV, Biedeman J, Spence T, Wilens T, Seidman LJ, Mick E, Doyle AE. Attention deficit hypeactivity disode in adults: an oveview. Biol Psychiaty 2000; 48: Camcıoğlu T, Yıldız Ö, Ağaoğlu B. DEHB tanısı konmuş çocuklaın anne babalaında DEHB sıklığı. Anadolu Psikiyati Degisi 2011; 12: Chonis AM, Lahey BB, Pelham WE J, Kipp HL, Baumann BL, Lee SS. Psychopathology and substance abuse in paents of young childen with attention deficit hypeactivity disode. J Am Acad Child Adolesc Psychiaty 2003; 42: Yapıcıoğlu B, Kavakcı Ö, Güle AS, Semiz M, Doğan O. Sivas il mekezinde eişkin dikkat eksikliği hipeaktivite bozukluğunun yaygınlığı ve eşlik eden eksen-i, eksen-ii tanılaı. Anadolu Psikiyati Degisi 2011; 12: Aydın H Dile RS, Yudagül E, Uğuz Ş, Şeydaoğlu G. DEHB tanılı çocuklaın ebeveynleinde DEHB oanı. Klinik Psikiyati 2006; 9: Sevinc E, Şengul C, Cakaloz B, Heken H. Psikiyati polikliniğinde eişkin dikkat eksikliği hipeaktivite bozukluğu tanısı konan hastalada eştanı. Nöopsikiyati Aşivi 2010; 47: Alyanak F Ö, Yagıc İ, Oflaz S. Genel Psikiyati Polikliniği nde eişkin dikkat eksikliği-hipeaktivite bozukluğu sıklığı ve dikkat eksikliği-hipeaktivite bozukluğuna eşlik eden diğe psikiyatik bozuklukla. Nöopsikiyati Aşivi 2011; 48: Johnston C, Mash EJ. Families of childen with attention-deficit/ hypeactivity disode: eview and ecommendations fo futue eseach. Clin Child Fam Psychol Rev 2001; 4: Secnik K, Swensen A, Lage MJ. Comobidities and costs of adult patients diagnosed with attention-deficit hypeactivity disode. Phamacoeconomics 2005; 23: Riley AW, Lyman LM, Spiel G, Döpfne M, Loenzo MJ, Ralston SJ. The Family Stain Index. Reliability, validity, and facto stuctue of a bief questionnaie fo families of childen with ADHD. Eu Child Adolesc Psychiaty 2006; 15 (Suppl.1): Havey E, Danfoth JS, McKee TE, Ulaszek WR, Fiedman JL. Paenting of childen with Attention-Defecit/Hypeactivity Disode (ADHD): the ole of paental ADHD symptomatology. J Atten Disod 2003; 7: Düşünen Adam Psikiyati ve Nöolojik Bilimle Degisi, Cilt 25, Sayı 3, Eylül 2012 / Düşünen Adam The Jounal of Psychiaty and Neuological Sciences, Volume 25, Numbe 3, Septembe