uzman yaklaşımı coğrafya Branş Analizi

Transkript

1 Branş Analizi coğrafya coğrafya soruları Türkiye coğrafyası müfredatının bütününü irdeler niteliktedir. Soruların zorluk seviyesi birkaç soru dışında normal düzeydedir. Sınav sorularının zorluk derecesine göre dağılımı da iyi düzenlenmiştir. Dikkatli okunup yorumlanması gereken sorular olduğu gibi, kolayca doğru yanıta ulaşılan sorular da bulunmaktadır. Bilgi ağırlıklı sorular yanında grafi k okuma, bilgiyi yorumlama, analiz ve sentez sorularıyla güncel olaylarla ilgili sorular kullanılmıştır. Özetle çok uzun ve yorucu olan bu süreci iyi değerlendiren adayların genelde zorlanmayacağı bir sınav olmuştur. Okuduğunu anlayan, yorum gücü gelişmiş ve haritaya hâkim olan adayların sınavda zorlanmamış oldukları görülmektedir. yaklaşımı Bülent ÜNALAN

2 soruların konulara göre dağılımı coğrafya KONU BAŞLIĞI SORU SAYISI Türkiye nin Yer şekilleri 5 Türkiye de Toprak Türleri 1 Türkiye de Nüfus ve Yerleşme 3 Türkiye de Arazi Kullanımı 1 Türkiye de Tarım 1 Türkiye de Hayvancılık 1 Türkiye de Enerji Kaynakları 2 yaklaşımı Türkiye de Sanayi 1 Türkiye de Ulaşım ve Ticaret 2 Türkiye de Kültür ve Turizm 1 Toplam 18

3 28. Kaynağını Batı ve Orta Torosların güney yamaçlarından alan akarsuların Akdeniz e döküldükleri alanlarda büyük deltalar oluşmamıştır. Bu durum, aşağıdakilerden hangisi ile açıklanabilir? A) Yatak eğimlerinin fazla olmasıyla B) Rejimlerinin düzenli olmasıyla C) Bitki örtüsünün tahrip edilmesiyle D) Havzalarındaki kayaçların litolojik özellikleriyle E) Kıyıdaki derinliğin fazla olmasıyla Batı ve Orta Torosların güney yamaçları kalın kalker tabakaları ile kaplıdır. Bu arazilerden kaynağını alan akarsular yataklarında kimyasal çözülme yaparlar. Bol miktarda çözelti taşıyan bu akarsular çeşitli karstik şekillerin meydana gelmesinde etkilidir. Doğru yanıt D seçeneğidir. Bu soru coğrafya testinde seçiciliği yüksek, zor sorulardandır. Fiziki coğrafyanın ağırlığının artmasıyla beraber yorum gücü zorlaşan sorular arasında gösterilebilir.

4 29. Türkiye de farklı toprak türlerinin görülmesinde; I. iklimin çeşitlilik göstermesi, II. farklı kayaçların bulunması, III. iki kıtada da arazisinin bulunması, IV. akarsu ağının sık olması özelliklerinden hangileri etkilidir? A) I ve II B) I ve III C) II ve III D) II ve IV E) III ve IV Toprak, kayaçların ayrışma ve çözünmesiyle oluşan, içinde çeşitli mineraller, canlılar, canlı kalıntıları, hava ve su bulunan yeryüzü örtüsüdür. Toprak oluşumu öncelikle sıcaklık ve yağış koşullarına bağlıdır. Sıcaklık farklarının çok, yağışın yetersiz olduğu kurak iklim bölgelerinde fi ziksel ufalanma fazladır. Fakat bu bölgelerde yağış az olduğundan kimyasal ufalanma azdır. Sıcaklığın düşük olması nedeniyle yüksek yerlerdeki topraklarda mikroorganizmalar yaşayamaz. Yüzeyin kışın karlarla kaplandığı bölgelerde toprak oluşumu gecikir. Kayaçların bileşimleri ve ufalanmaya karşı dirençleri de toprak oluşumunu etkiler. Kolay ufalanan kayaçlar toprak oluşumunu hızlandırır. Ufalanmaya karşı dirençli olan kayaçların bulunduğu yerlerde toprak oluşumu daha yavaş olur. Bu nedenle Türkiye de farklı toprak türlerinin görülmesi öncelikle iklim çeşitliliği ve farklı kayaçların bulunmasıyla açıklanabilir. Doğru yanıt A seçeneğidir. Türkiye de toprak türlerinin oluşumunu sorgulayan bu soru iklimle ilişkilendirilerek sorulmuştur.

5 30. Türkiye de Doğu Karadeniz kıyı kesimine ait aşağıdaki özelliklerin hangisinde, yer şekillerinin etkisi yoktur? A) Halkın bir kısmının hayvancılığa yönelmesinde B) Kıyıyla iç kesimler arasında kara yolu ulaşımının zor olmasında C) Nüfusun, dar kıyı kesiminde yoğunlaşmasında D) Tarım alanlarının az olmasında E) Yer altı kaynaklarının dağılışında Doğu Karadeniz Bölümü nde kıyıya yakın ve paralel uzanan yüksek sıradağlar bölümde birçok özellik üzerinde etkili olmuştur. Bölümün bu özelliği dar ve parçalı olan tarım alanlarından dolayı halkın bir kısmının hayvancılığa yönelmesine, nüfusun dar bir kıyı şekilde toplanmasına, iç kesimlerle ulaşımın zor olmasına neden olmuştur. Bölümde yer altı kaynaklarının dağılışı Türkiye nin jeolojik yapısı ile ilgilidir. Yeryüzü şekilleri ile yer altı kaynakları arasında bağlantı kurulamaz. Doğru yanıt E seçeneğidir. ÖSYM nin yer şekillerinin etkisiyle ilgili kullandığı basit soru tarzlarındandır.

6 31. Son yıllarda, Konya Ovası nda hatalı arazi kullanımından kaynaklanan çevresel sorunlarda artış görülmektedir. Aşağıdakilerden hangisi, bu sorunlardan biri değildir? A) Bataklık alanların artması B) Obrukların oluşması C) Toprağın tuzlanması D) Erozyonun artması E) Yer altı su seviyesinin düşmesi Konya Ovası, Türkiye nin en önemli ovalarından biridir. Ova, Konya ile Ereğli arasında uzanan Konya Kapalı Havzası nın yaklaşık 1000 m izohipsinin çevrelediği sahaları kapsamaktadır. Konya Ovası nda iklim, ana kaya ve topografya farklılıkları sebebi ile çeşitli toprak grupları oluşmuştur. Konya Ovası nda doğal faktörlerden kaynaklanan belli başlı toprak sorunları: erozyon, sulama, toprak sığlığı, drenaj sorunu, tuzluluk ve alkaliliktir. Doğal bitki örtüsünün tahribi, yanlış arazi kullanımı, yer altı sularının aşırı kullanımıyla oluşan obruklar ve toprak kirliliği ise çalışma sahasında beşerî faktörlerden kaynaklanan sorunlardandır. Bölgede yanlış arazi kullanımı ile oluşan kuraklığın ve topraklardaki çoraklaşmanın etkisi olarak bataklık oluşumunun artması örnek olarak gösterilemez. Doğru yanıt A seçeneğidir. Türkiye nin ekolojik sorunları ile ilgili güncel bir soru olmuş. Coğrafya testinin orta zorluktaki sorularındandır.

7 32. Bir Türkiye fiziki haritasında, yaklaşık aynı boylam üzerinde olan iki ovanın farklı renklerle gösterilmesi aşağıdakilerden hangisine bağlanabilir? A) Eğim değerlerinin farklı olmasına B) Yüz ölçümlerinin farklı olmasına C) Yüksekliklerinin farklı olmasına D) Enlem derecelerinin farklı olmasına E) Bitki örtülerinin farklı olmasına Renklendirme yöntemi, eş yükselti eğrileriyle çizilmiş haritalar üzerinde kullanılır. Belirli yükseklik basamakları, belirli renklerle gösterilir. Alçak yerler yeşilin tonlarıyla ifade edilir. Yükseklik arttıkça sarı, turuncu ve kahverenginin tonları kullanılır. Fiziki haritalar renklendirme yöntemiyle yapılır. Bu nedenle fiziki haritalarda farklı renklerle gösterilen ovaların yükseltilerinin de farklı olduğu söylenebilir. Doğru yanıt C seçeneğidir. Türkiye nin yer şekilleri yapısıyla ilgili kolay bir soru. Önceki yıllarda bu sorunun benzeri sorulmuştu.

8 33. Aşağıdakilerden hangisi, Türkiye de teknolojinin gelişmesiyle doğal çevreye olan bağımlılığın azaldığına örnek olarak gösterilebilir? A) Doğu Karadeniz in yüksek kesimlerinde yaylacılık etkinliklerinin yapılması B) Seracılık etkinliklerinin, kıyı kesimlerinden iç kesimlere doğru yaygınlaşması C) Ülkenin iç kesimlerindeki bazı yerlerde tarım topraklarının nadasa bırakılması D) Dik yamaçlardaki tarım arazilerinin, eş yükselti eğrilerine paralel sürülmesi E) Organik tarımın uygulandığı yerlerde kimyasal gübre yerine doğal gübre kullanılması Türkiye de teknolojinin gelişmesiyle ekonomik faaliyetlerin yürütülmesinde doğal koşullara bağlılık azalmakta ve verim artışı gözlenmektedir. Seracılık etkinlikleri Türkiye nin güney kıyılarında doğal koşullara yürütülürken son yıllarda modern ısıtma tekniklerinin gelişmesiyle iç kesimlerde de yapılabilmektedir. Doğru yanıt B seçeneğidir. Doğal kaynak kullanımı ve insan faaliyetlerini sorgulayan kolay bir soru.

9 34. Karabük Konya Yukarıdaki haritada gösterilen Karabük şehrinden Konya şehrine doğru çizilecek hat boyunca hareket eden bir kişinin, sırasıyla aşağıdaki jeomorfolojik birimlerden hangilerini görmesi beklenir? A) Küre Dağları, Cihanbeyli Platosu, Sultan Dağları B) Köroğlu Dağları, Haymana Platosu, Cihanbeyli Platosu C) Köroğlu Dağları, Haymana Platosu, Sultan Dağları D) Küre Dağları, Haymana Platosu, Cihanbeyli Platosu E) Köroğlu Dağları, Cihanbeyli Platosu, Sultan Dağları Köroğlu Dağları, Batı Karadeniz in iç kesimlerinde bulunan sıradağlardır. Haymana Platosu, Tuz Gölü nün kuzeybatısında yer alır. Doğudan Kızılırmak, batıdan ise Sakarya nehrinin kolları tarafından vadilerle parçalanmıştır. Cihanbeyli Platosu Tuz Gölü nün batısındadır. Yapısı, kalker, kum taşı ve marnlı tabakalardan oluşur. Bu nedenle Karabük ile Konya arasındaki yolculukta sırasıyla Köroğlu Dağları, Haymana Platosu ve Cihanbeyli Platosu ndan geçilir. Doğru yanıt B seçeneğidir. ÖSYM nin önceki yıllarda kullandığı soru kalıplarındandır. Bu soru ile Türkiye nin yer şekilleri kazanımı sorgulanmıştır.

10 35. Türkiye nin kıyı bölgelerinde nüfus yoğunluğu iç bölgelere göre daha fazladır. Bu durumun oluşmasında aşağıdaki özelliklerden hangisinin etkisi en azdır? A) Su kaynaklarının bolluğu B) İklim şartlarının daha elverişli olması C) Tarımsal üretim ve gelirin daha yüksek olması D) Ulaşım imkânlarının gelişmiş olması E) Turizmin gelişmiş olması Türkiye de nüfus dağılışının gösterildiği bir harita incelendiğinde iç bölgelerde nüfusun kıyı bölgelere göre daha az olduğu gözlenir. Bu durumun meydana gelmesinin başlıca nedeni kıyı bölgelerde elverişli iklim koşullarının ekonomik faaliyetlerin gelişmesini olumlu etkilemesidir. Bu durumun meydana gelmesinde su kaynaklarının bolluğu en az etkiye sahiptir. Doğru yanıt A seçeneğidir. Türkiye de nüfus dağılışı kolay bir soru ile sorgulanmıştır.

11 yılında oluşturulan aşağıdaki tabloda, Türkiye nin yaş gruplarına göre 2012 ve 2025 yıllarının yıl ortası nüfus projeksiyonu gösterilmiştir. Nüfus (Bin Kişi) Yıllar Toplam Oranlar % ,2 67,7 7, ,9 68,2 9,9 100 Tablodaki verilere bakılarak elde edilecek aşağıdaki sonuçlardan hangisi yanlıştır? A) 2025 yılında, çocuk nüfus oranının 2012 yılına göre % 3,3 düşmesi beklenmektedir. B) 2012 yılının çocuk nüfus oranı, 2025 yılının yaşlı nüfus oranından daha yüksektir. C) 2025 yılında, iş gücüne dâhil olmayan nüfus oranının % 31,8 olması beklenmektedir. D) 2012 yılı çalışma çağı nüfus oranı, 2025 yılına göre % 0,5 daha az gözükmektedir. E) 2025 yılında, ortalama yaşam süresinin 2012 yılına göre artacağı öngörülmektedir. Türkiye de hazırlanan nüfus projeksiyonları incelendiğinde nüfus artış hızının azalmaya devam edeceği, yaşlı nüfus oranının artacağı görülür. Bu kapsamda Türkiye nin yaşlı nüfusla ilgili politikalar üretmesi gerekmektedir. Çalışma çağındaki nüfus dilimi içinde bulunan ve belirli bir işi olan nüfusa çalışan nüfus veya aktif nüfus denir. Çalışma çağındaki nüfus dilimi içerisine girdiği hâlde işi olmayan nüfusa da iş gücüne dâhil olmayan nüfus veya işsiz nüfus adı verilmektedir. Bu nedenle yaş grubunda iş gücüne dâhil olmayan nüfus miktarı bilinmediği için 2025 yılında iş gücüne dâhil olmayan nüfus oranının % 31,8 olması beklenmektedir. yargısına tam olarak ulaşılamaz. Doğru yanıt C seçeneğidir. Türkiye de nüfus projeksiyonu ile ilgili dikkat gerektiren zor bir tablo yorum sorusu olmuş.

12 37. İnsanların ekonomik, sosyal, siyasi veya doğal nedenlerle yer değiştirmesi olayına göç denir. Bu yer değiştirme hareketleri, bireylerin istekleriyle veya istekleri dışında gerçekleşir. Buna göre, Türkiye de yaşanan aşağıdaki göçlerden hangisi, bireylerin istekleri dışında yapılan göçlere örnektir? A) 1960 yılından sonra Avrupa nın endüstrileşmiş ülkelerine yapılan göçler B) 20. yüzyılın sonlarında Batı Trakya dan Türkiye ye yapılan toplu göçler C) Bazı illerden çok sayıda tarım işçisinin çalışmak amacıyla Çukurova ya yaptığı göçler D) Bilim ve teknolojinin gelişmesiyle nitelikli elemanların çalışmak için başka ülkelere yaptığı göçler E) Üniversite ve yüksekokullarda öğrenim görmek amacıyla gençlerin, öğretim kurumlarının bulunduğu kentlere yaptığı göçler Lozan Barış Antlaşması yla Türkiye ve Yunanistan arasında nüfus mübadelesi ve sözleşme protokolü imzalanmıştır. Buna göre Yunanistan daki Türkler ile ülkemizdeki Rumlar yer değiştirmiştir. Bu tip göçler Romanya ile Bulgaristan arasında da olmuştur. Bu nedenle 20. yüzyılın sonlarında Batı Trakya dan Türkiye ye yapılan toplu göçler zorunlu göçlere örnek verilebilir. Doğru yanıt B seçeneğidir. Türkiye de göçlerle ilgili bu soru konuya hâkim olmayı gerektiren bir soru olmuş. Göç türlerini ve özelliklerini bilen adayların kolaylıkla yapabileceği bir sorudur.

13 38. Türkiye nin iç kesimlerindeki bazı yörelerinde daha çok, kuraklığa dayanıklı tarım ürünleri yetiştirilir. Ancak son yıllarda bu yörelerdeki tarım alanlarında yetiştirilen ürün çeşitliliğinde bir artış görülmektedir. Bu durum üzerinde aşağıdakilerden hangisinin etkili olduğu söylenemez? A) Yeni tarım alanlarının açılması B) Sulama imkânlarının gelişmesi C) Makine kullanımının yaygınlaşması D) Kimyasal gübre kullanımının artması E) Tarımla uğraşanların bilinçlenmesi Türkiye nin iç kesimlerindeki bazı yörelerinde daha çok, kuraklığa dayanıklı tarım ürünleri yetiştirilir. Ancak son yıllarda iç yörelerde modern tarım tekniklerinin gelişmesine bağlı olarak ürün çeşitliliğinde ve verimde büyük artış görülmektedir. Tarımsal verimlilikte ve ürün artışında arazilerin genişlemesinin etkisinden bahsedilemez. Doğru yanıt A seçeneğidir. Türkiye de tarım ile ilgili olan bu sorunun benzerinden önceki yıllarda çok fazla soruldu. Çok bilinen bir yerden geldiği için kolay bir soru.

14 39. Türkiye de hayvancılığın istenilen düzeye çıkarılması ve hayvansal ürün talebinin karşılanması için çeşitli önlemler alınmaktadır. Buna göre aşağıdakilerden hangisi, Türkiye de hayvancılığın gelişmesi için alınacak önlemlerden biri değildir? A) Mera ve yayla hayvancılığından besi ve ahır hayvancılığına geçmek B) Hayvanlara kaba yemlerin dışında proteince zengin yemler vermek C) Mera ve yaylalarda erken ve aşırı otlatma yapmamak D) Et ve süt üretiminin yüksek olması için nöbetleşe ve dönüşümlü otlatmadan sürekli otlatmaya geçmek E) Hayvan ırklarını ıslah etmek, besicileri eğitmek ve mali yönden desteklemek Türkiye de hayvancılığın istenilen düzeye çıkarılması ve hayvansal ürün talebinin karşılanması için alınan önlemler arasında et ve süt üretiminin yüksek olması için nöbetleşe ve dönüşümlü otlatmadan sürekli otlatmaya geçilmesi gösterilemez. Çünkü meralarda ve çayırlarda sürekli otlatma bitki örtüsüne zarar vereceği için erozyona bağlı toprak kaybı meydana gelir. Doğru yanıt D seçeneğidir. Türkiye de hayvancılıkla ilgili kolay ve dikkat gerektiren bir soru olmuş. Önceki yıllarda bu sorunun benzerleri sorulmuştu.

15 40. Aşağıdaki enerji santrallerinden hangilerinin yıllık üretim miktarları üzerinde iklim koşullarının etkili olduğu söylenebilir? A) Tunçbilek Seyitömer B) Afşin Elbistan C) Karakaya Demirköprü D) Sarayköy Alaçatı E) Çatalağzı Soma Enerji santrallerinde kullanılan enerji kaynağı rüzgâr, güneş, akarsu gibi kaynaklar olursa iklim koşullarından etkilenir ve enerji üretiminde yıllara göre belirgin dalgalanmalar görülür. Doğru yanıt C seçeneğidir. Türkiye deki enerji kaynakları ile ilgili kolay bir soru olmuş.

16 41. I. Hamitabat (Kırklareli) Doğal gaz II. İzmir (İzmir) Doğal gaz III. Ovaakça (Bursa) Linyit IV. Bandırma (Balıkesir) Linyit Yukarıdaki termik santrallerden hangilerinin, enerji üretimi için kullandıkları yakıt türü yanlış verilmiştir? Ovaakça (Bursa) termik santralinde enerji kaynağı olarak doğal gaz, Bandırma santralinde enerji kaynağı olarak rüzgâr kullanılmaktadır. Doğru yanıt E seçeneğidir. A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) II ve III E) III ve IV coğrafya testinin zor sorularındandır. Bu sorunun cevabının ders kitaplarında yer verilmediği için araştırma yapılması gerekiyor.

17 42. Aşağıdakilerden hangisinin kuruluşunda ham maddeye yakınlık göz önüne alınmamıştır? A) Yatağan da termik santral B) Bursa da otomotiv endüstrisi C) Giresun da kâğıt endüstrisi D) Keçiborlu da kükürt işletmesi E) Afyonkarahisar da mermer işletmeciliği Bursa da otomotiv fabrikasının kuruluş yerinin belirlenmesinde ithalat ve ihracatın yapıldığı limanlara yakınlık, bölgede tüketim oranlarının yüksek olması ve pazarlamanın kolay olması gibi etmenler dikkate alınmıştır. Doğru yanıt B seçeneğidir. Türkiye de sanayi ile ilgili olarak ÖSYM nin önceki yıllarda çok fazla kullandığı soru kalıplarındandır.

18 43. Karadeniz in kıyı kesiminde yer alan Trabzon ve Samsun un etki alanlarının geniş olmasında; I. iklim özellikleri, II. nüfus özellikleri, III. fonksiyonel özellikler, IV. yüz ölçümü gibi etmenlerden hangileri daha fazla etkilidir? A) I ve II B) I ve III C) II ve III D) II ve IV E) III ve IV Karadeniz kıyısında yer alan Samsun ve Trabzon iç kesimlerle ulaşımın gelişmiş olmasına bağlı ticaret fonksiyonunun geliştiği kentlerdir. Ayrıca bu kentlerdeki saygın üniversitelerin Türkiye genelinden öğrenci çekmesi kentlerin gelişmesinde daha fazla etkiye sahip olmuştur. Doğru yanıt C seçeneğidir. Kentlerin gelişmesi ile ilgili yorumu kolay bir soru olmuş.

19 44. Dış ticaret açığı, dış satımın dış alıma göre daha az olması durumunda gerçekleşir. Aşağıdakilerden hangisi, Türkiye de dış ticaret açığının azaltılmasına yönelik önlemler arasında yer almaz? A) AR-GE çalışmalarının artırılması B) Sanayi üretim payının ve niteliğinin artırılması C) Dış pazarların ihtiyacına yönelik ürünlerin üretilmesi D) Uluslararası ticaret anlaşmalarının artırılması E) Millî gelirin yükseltilmesi Türkiye de dış ticaret açığının azaltılmasında ihracata yönelik üretim yapılması, AR- GE çalışmalarıyla dayanıklı ürünlerin üretilmesi, ticaret anlaşmaları ve turizm etkinliklerindeki gelişmeler etkili olmaktadır. Doğru yanıt E seçeneğidir. Türkiye de ticaret ile ilgili bu sorunun benzeri daha önceki yıllarda sorulmuştu. Bu sene gelen soru da kolay bir ticaret sorusu olmuş.

20 45. Türkiye nin, UNESCO Dünya Miras Listesi nde kayıtlı olan bazı kültürel ve doğal varlıkları aşağıda verilmiştir. I. Xantos Letoon II. Pamukkale Hierapolis III. Nemrut Dağı IV. Göreme Millî Parkı ve Kapadokya Kayalık Sitleri Buna göre, ülkemizi sembolize eden bu turizm varlıklarından hangileri, doğal ve kültürel özellikleri birlikte barındıran karma tipteki miras alanlarındandır? A) Yalnız I B) Yalnız II C) II ve III D) II ve IV E) III ve IV Ülkemizin, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğünün sorumluluğu altında yürüttüğü çalışmalar neticesinde bugüne kadar UNESCO Dünya Miras Listesi ne 11 adet varlığımızın alınması sağlanmıştır. Bu varlıklardan; İstanbul un Tarihî Alanları Safranbolu Şehri (Karabük) Hattuşaş (Boğazköy) - Hitit Başkenti (Çorum) Nemrut Dağı (Adıyaman - Kâhta) Xanthos-Letoon (Antalya - Muğla) Divriği Ulu Camii ve Darüşşifası (Sivas) Truva Antik Kenti (Çanakkale) Edirne Selimiye Camii ve Külliyesi (Edirne) Çatalhöyük Neolitik Kenti (Konya) kültürel olarak; Pamukkale-Hierapolis (Denizli) Göreme Millî Parkı ve Kapadokya (Nevşehir) hem kültürel, hem doğal miras olarak listeye alınmıştır. Doğru yanıt D seçeneğidir. Coğrafya testinin zor sorularındandır. Bilgi gerektiren bir soru olmuş.