PROBLEMİ TANIMLAMA. Problem Araştırma Problemi Literatür Taraması Değişkenler Hipotez Amaç Sayıltı Sınırlılıklar Tanımlar Uygulama Özet

Transkript

1 PROBLEMİ TANIMLAMA Problem Araştırma Problemi Literatür Taraması Değişkenler Hipotez Amaç Sayıltı Sınırlılıklar Tanımlar Uygulama Özet Dr. Cevdet CENGİZ

2 PROBLEM Problemin tanımlanması, çoğu kez çözülmesinden daha önemlidir A. Einstein Problem; teoremler veya kurallar yardımıyla çözülmesi istenen soru veya mesele olarak tanımlanmıştır (TDK, 2007). Bir problemi çözmek için öncelikle problemi iyi anlamamız, analiz etmemiz, tanımlamamız gerekir. Nasıl çözeceğimize karar verir, varsayımlarda bulunur, çözüme ilişkin yollar bulur, bilgi toplar ve bu bilgilere dayanarak çözüm üretiriz. Problemleri sistematik biçimde bilimsel yöntemle belirlemek, çözmek için belirli aşamalar kullanılır. 2

3 3

4 Araştırma Problemi Bilimsel araştırma problem ile başlar ve yapmayı düşündüğünüz araştırma ile çözüm arayacağınız sorundur. Araştırma fikrini bulmak birinci aşamadır. Günlük yaşantı, gözlem, uygulama, geçmiş araştırma soruları, kuram ve teorileri incelemek başlıca yollardır. Araştırma konusu, araştırmayı yapmayı düşündüğümüz alandaki bir konudur. Araştırma problemine göre çok daha kapsamlıdır. 4

5 Araştırma Problemi Bilim gözlem ile başlamaktadır, araştırma problemini oluşturmak bu süreç ile başlar. Kuramları, daha önce yayınlanmış araştırma raporlarını inceleyerek problemimizi belirleyebiliriz. Fikir kaynakları; * Günlük yaşam (karşılaştığımız, gözlemlediğimiz sorunlar) * Uygulamalar (kendi uygulamalarımızda karşılaştığımız sorunlar) * Geçmiş araştırmalar (Alan yazını: Literatür) * Kuramlar 5

6 Araştırma Problemi Araştırma fikrinin belirlenmesinde sonra araştırma konusu belirlenir. Konu daraltılarak alt konular belirlenip biri araştırma için seçilir. Araştırma problemi yazılır. Bu problemin çözümü için araştırma soruları yazılır. 6

7 Araştırma Problemi Tümevarım, Tümdengelim yöntemi ile yazacağımız soruların araştırılabilir olması gerekir. 7 Araştırılabilir nitelikte bir problemin/soruların özellikleri: - Akla yatkın (fazla zaman, para, enerji gerektirmeyen) - Anlamlı olmalı (Araştırılmaya değer, alana bilgi ve deneyim kazandırmalı) - Açık ve anlaşılır (kavramlar, değişkenler açık, net, anlaşılır olmalı) - İfadeler, olasılık veya emir kipi şeklinde yazılmamalı - Sınanabilir, test edilebilir, ölçülebilir olmalı (tartışmalı sorular olmamalı. Hayatın anlamı nedir?) - Çok geniş veya çok dar kapsamlı olmamalıdır - Orijinal, özgün olmalıdır (daha önce cevaplanmamış olmalı) - Etik olmamalıdır (fiziksel, psikolojik zarar vermemelidir)

8 8

9 LİTERATÜR TARAMASI Aynı zamanda Alan Yazını olarak isimlendirilir. Araştırmanıza kuramsal bir temel kazandırmanızı ve sizin yaptığınız çalışmalar benzer çalışmaları, sonuçlarını görmenizi sağlar. Araştırmacı problemle ilgili çalışmaya başlamadan önce belirlediği konudaki diğer makaleleri ve bulguları incelemelidir. Diğer araştırma sonuçlarını inceleyerek bilgisini artırır ve rapor aşamasında diğer araştırmalara atıf yapma imkanı bulur. Bunun yanında çok önceden makale olarak yayınlanmış bir konuyu aynı şekilde uygulaması ve daha öncekilere atıf yapmaması durumunda fikir hırsızlığı ile suçlanabilir veya itibar kaybeder. Bu sebeple Literatür taraması araştırmanın geleceği açısından çok önemlidir. 9

10 LİTERATÜR ARAŞTIRMASI Herkesçe bilinen, herkesçe tekrarlanan terimler. Üzerinde çok konuşulmuş ve yazılmış bulgular. Sözlük, ansiklopedi, el kitabı bilgilerindeki anonim yazılar. Orijinalliği olmayan gözlem ve fikirler. Telif hakkı koruması bitmiş eserler. Kamuoyuna açık, genel bilgiler. Atasözleri, deyişler. * Bu başlıklar için atıf yapmanıza ayrıca gerek yoktur. 10

11 LİTERATÜR ARAŞTIRMASI Hukukta, yasayı bilmemek mazeret değildir, denir. Yazı metodolojisinde de benzer bir kural vardır: Eğer tevafuk (denk gelme) değilse veya bilmeden yapılma dışında, bir eserdeki bir fikri kalıp halinde olmasa bile fikir halinde alıp aynen kullanmak ve bunu belirtmemek öncelikle etik değildir, sonralıkla intihal`e girer (Karasar, 1994). Nasıl yapılır? Araştırma konusuna ilişkin anahtar kelimelerin listesi yapılır, eş anlamları bulunur ve indeks, dizinlerde bu kelimeler yazılarak araştırma yapılır. Birincil ve İkincil kaynaklar diye ikiye ayırabiliriz. 11

12 12

13 LİTERATÜR TARAMASI 13

14 Birincil Kaynaklar Özgün kitaplar, dergiler, tez veya tezlerin kitapların basılmadığı özgün olan çalışmalardır. Dergiler, araştırma raporların yayınlandığı (aylık, üç, dört aylık) dergilerdir. Hacettepe Spor Bilimleri Dergisi, Türkiye Klinikleri Spor Bilimleri Dergisi vb. Kütüphane ve ULAKBİM den (Ulusal Akademik Ağ ve Bilgi Merkezi) ulaşabilirsiniz. 14

15 İkincil Kaynaklar Başka araştırmacıların, araştırma sonuçlarını veren yayınlar bunlara örnek olabilir. Ansiklopediler, kitaplar (Y.Lisans, Doktora) ve derleme (review) makalelerinde yazarlar daha önce yapılan çalışmaları özetlemekte, sonuçları hakkında bilgi vermektedir. 15

16 Kaynakların Sıralanması 16

17 Not Kartları (4N 1K Modeli) Okuduğumuz araştırmaların özetini not kartları ile hazırlayabiliriz. Aşamaları şöyledir; 1K 1N 2N 3N 4N Araştırmayı kim yapmış? Araştırma ne zaman yapılmış? Araştırma niçin yapılmış, hangi problemin çözümü için? Araştırma nasıl yapılmış, Yöntem, çalışma grubu, veri toplama araçları nelerdir? Araştırma sonucunda ne bulunmuş? 17

18 LİTERATÜR TARAMASINDA İZLENECEK YOL Güncel çalışmalardan başlayarak geriye doğru gidiniz. Kaynaklar bölümü daha eski çalışmaları görmenizi sağlayacaktır. Özeti varsa önce o bölümü okuyarak makaleye başlayın İkincil kaynaklar yerine birincil kaynaklara ulaşın Kitaplara bakarken içindekiler bölümünü inceleyerek başlayın Okuduğunuz her yayın ile ilgili not alınız (1K 4N-4N 1K) Elektronik olarak yapılan literatür taraması daha hızlı ve ekonomiktir. Google gibi web sayfalarında; anahtar kelime yazılarak araştırma olanağı vardır. 18

19 LİTERATÜR TARAMASINDA İZLENECEK YOL Google taranacak birden fazla kelime içinde yazılmalı, AND kelimesi iki kelimeyi aynı anda aradığınızı gösterir (daraltma), OR iki kelimeden birisinin o sayfada olması yeterli demektir (genişletme). Gelişmiş arama seçeneğini de kullanabilirsiniz. Google academic ile akademik yayınları tarayabilirsiniz. Tarama ve özetlemeden sonra literatür yazımına başlanır.literatür raporları veya bir araştırmanın problem durumu şu bölümlerden oluşur. * Giriş, *Gelişme, *Özet, * Problem Durumu 19

20 20

21 DEĞİŞKENLER Araştırma soruları, bir durumu betimleyebilir, olaylar olgular arasında ilişkileri ortay çıkarmak için de olabilir. Eğer araştırma sorusunda bir ilişkinin cevabı aranıyorsa değişken kavramını bilmemiz gerekir. Değişken bir durumdan diğerine farklılık gösteren bir özelliktir. Örneğin bu yansıyı okuma hızımız aynı mıdır? Kişiden kişiye değişir. Örneğin, öğrenme stilleri ve matematik dersinde alına test sonuçları. Bu üçünden hangileri değişkendir. Öğrenme stilleri ve başarı notları matematik dersi değildir, tüm öğrenciler için sabittir. 21

22 Değişkenler Yapı/Özellik Değer Neden-Sonuç Nicel Nitel Sürekli Süreksiz Bağımlı Bağımsız Değiştirilebilen Seçilmiş Düzenleyici Dışsal 22

23 Değişkenlerin Sınıflandırılması Değişken Sınıfı Tanımı Örnek Özellik/ Yapı Nicel Nitel Özelliğine ilişkin sayı veya miktarı temsil eder. Özelliğe ilişkin sınıflandırma, kategoriler vardır. Test veya ölçek puanı, BKİ, takımsayısı, Sınıf geçme notu Medeni Durum, Cinsiyet, EDDB, Öğretim Yöntemi Değer Sürekli Süreksiz İki ölçüm arasında sonsuz sayıda değer alır. Sadece sınırlı sayıda değer alır. Boy (metre), Test puanı, Ağırlık (kg) Cinsiyet, Öğretim Yöntemi, Medeni Durum Nedensellik 23 Bağımlı Bağımsız Araştırmanın olası sonucu. Bireysel/grupsal farklara odaklanır. Nitel veya nicel olabilir. Araştırmada olası nedeni ifade eder. Etkisi test edilecek değişkendir. Nitel veya nicel olabilir. Başarı notu, Tutum, Kariyer Seçimi Cinsiyet, Sınav kaygısı, Öğretim Yöntemi, Meslek

24 DEĞİŞKENLER Yapılarına, özelliklerine göre nicel veya nitel. Değişkenin özelliği sayı ve miktar olarak açıklanıyorsa nicel, sınıflandırılıyorsa nitel (kategorik) değişkendir. Cinsiyet (sadece erkek, kadın alt kategorileri vardır), uygulanan öğretim yöntemleri, medeni durum, doğum yeri, öğrenim görülen bölüm. Bireylerin diğerlerinden ayrılan özelliklerdir ve sınıflandırılmasını sağlar. Değişkenler aldıkları değerlere göre sürekli / süreksiz olarak sınıflandırılır. Süreksiz değişken, ölçülen özellik ile ilgili sınırlı sayıda değer alırken, sürekli değişkenler iki ölçüm arasında sonsuz sayıda değer alabilir. Örneğin: cinsiyet (erkek,kadın), bireyin boyu sürekli değişkendir. 24

25 BAĞIMLI/BAĞIMSIZ DEĞİŞKEN Bağımsız D. temelde değiştirilebilen (manipulated=yönlendirmek)) ve seçilmiş olan diye 2 ye ayrılır. Örneğin, bir okulda iki sınıftan birine fiziksel uygunluk bilgi testi (FUBT) verilerek eğitim verilirken diğerine verilmez ve eğitimin etkisine bakılır. Sınıf bağımlı d. iken FUBT bağımsız değişkendir. Araştırma sorumuz ise FUB eğitimi verilen sınıf ile FUB eğitimi verilmeyen sınıf arasında fark var mıdır? 25

26 NEDEN-SONUÇ İLİŞKİSİ Bağımlı ve bağımsız değişken olarak sınıflandırılabilir. Bağımsız Değişken: Araştırmacının bağımlı değişken üzerinde etkisini test etmek istediği değişkendir. Bağımlı değişken ise üzerinde bağımsız değişkenin etkisi incelenen değişkendir. Bağımlı değişken, araştırmacının bireyler ya da gruplar arası değişkenliğini incelediği değişken, çözmeye odaklandığı problemdir. Bağımsız Değişken (NEDEN) Bağımlı Değişken (SONUÇ) 26

27 DEĞİŞKENLER ALIŞTIRMALAR: Öğrencilerin bilgisayar oyunları oynama süreleri arttıkça şiddet hareketlerinde bulunma düzeyleri Bağımlı D. (Sonuç) Bağımsız D. Şiddet hareketlerinde bulunma Bilgisayar oynama Süresi Bacak kas kuvveti arttırılan sporcuların sürate etkisi var mıdır? Sürat, hız Bacak kas kuvveti 27

28 DEĞİŞKENLER ALIŞTIRMALAR: Bağımlı D.(Sonuç) Bağımsız D. Hızlı okuma becerisi, kitap okuma sayısından bağımsız mıdır? Hızlı okuma becerisi Kitap okuma sayısı Öğrencilerin araştırmaya yönelik tutumları arasında öğrenim görülen alana göre farklılık var mıdır? Araştırmaya yönelik tutumları Öğrenim görülen alan 28

29 HİPOTEZ Bir araştırmanın olası sonucuna dair yapılan tahminlerin ifadesidir. Olaylar arasındaki ilişkiyi açıklamaya yönelik bilimsel bir öneri, bir önermedir. Bu bilimsel önerinin geçerliliği gözleme dayalı denemenin sonucuna bağlıdır. Araştırmanın kuramsal temellerine dayalı olarak tahminler yürütmenize, sonuca dair daha derinlemesine düşünmenize, değişkenler arasında ilişki durumu kurup kurmadığınıza dair fikir verecektir.türkçede DENENCE veya VARSAYIM kelimeleri kullanılmaktadır. 29

30 HİPOTEZ Araştırma sorusu ile ilgili iki farklı şekilde hipotez kurulabilir. Sıfır (null) değişkenler arasında farkın/ilişkinin olmadığını ve Alternatif hipotez değişkenler arası farkın/ilişkinin olduğunu gösterir. Örnek sayfa 64 30

31 AMAÇ Araştırmanın amacı, çalışmanın hedeflerini ortaya koyan genel bir ifadedir. Amaç problem ifadesi içinde yer alabilir. Öncelikle araştırmanın genel amacı yazılabilir. Ardından bu amacın gerçekleşmesi durumunda hangi alt amaçların gerçekleşeceği yazılır. Alt amaçlar soru cümlesi olarak üç şekilde ifade edilir; betimsel ( nedir sorusu yazılır), korelasyonel (ilişkisel=ilişki var mıdır sorusu sorulur), son olarak karşılaştırmalı (fark var mıdır?) gruplar, sınıflar arasında fark var mıdır? (Örnek: sf

32 ÖNEM Problem ve amaç bölümünde araştırmanın önemi verilse de ayrı bir başlık altında araştırma ile kime, neye, hangi oranda katkı getireceğiniz açıklanmalıdır. Araştırma ile literatüre katkısı, alana katkısı ne olacak? Kuramsal boyutta ne sağlanacak? Bilgi birikimine katkı sağlayacak mı? Uygulamada ne sağlayacak? Sorularına açıklık kazandırmamız gerekir? 32

33 SAYILTI (ASSUMPTION) Araştırma sürecinde doğruluğunun ispatlanması gerekmeyen önermedir. Araştırma sürecinde hipotezin doğruluğu test edilerek kabul veya reddedilir. Sayıltı ise doğru olarak kabul edilerek araştırma gerçekleştirilir. Sayıltı herhangi bir biçimde doğrulanmaz veya reddedilmez o yüzden hipotezden farklıdır. Örneğin: Öğrencilerin BE dersinde alternatif değerlendirme yöntemlerine ilişkin görüşleri nelerdir? Araştırma problemine şu sayıltılar önrek verilebilir. Öğrencileri farklı sosyo-ekonomik seviyelerden geldiği Veri toplama araçlarına verilen cevapların samimi ve doğru olduğu vb. (Geçerlik-Güvenirlik sağlanarak bu sayıltıyı yazmanıza gerek kalmayacaktır, sayıltıları azaltmamız gereklidir) 33

34 SINIRLILIKLAR Araştırmamızın temeli, uygulanması ve sonuçları açısından sınırların belirlendiği bölümdür. Yukarıda verilen örnekte olduğu gibi bir okuldan alınıyorsa örneklem o okul ile sınırlıdır. Verilerin toplandığı yıla, mevsim ile sınırlıdır. Anket aracılığıyla toplanmış ve anket tekniği ile sınırlıdır. Araştırmada bu sınırlılıkları azaltmak ve kontrol etmek araştırmacının amaçlarından biridir. 34

35 TANIMLAR Araştırmada geçen değişkenlerin ve anahtar kelimelerin tanımları ve ifade ettikleri bu bölümde yer alır. Literatür taramasında zaten bulmuş olacaksınız. Bilinmeyen, yoruma açık, araştırmada kullandığınız değişkenler ile ne kastettiğinizi anlaşılması adına yararlı olacaktır. Sayfa 72 35