BÜLTEN SAYI 15 T.C. MALİYE BAKANLIĞI MAYIS 2008 AB VE DIŞ İLİŞKİLER DAİRESİ BAŞKANLIĞI BU SAYIDA: AB Ekonomi ve Maliye Bakanları Konseyi (ECOFIN)

Transkript

1 T.C. MALİYE BAKANLIĞI AB VE DIŞ İLİŞKİLER DAİRESİ BAŞKANLIĞI MAYIS 2008 SAYI 15 AB Ekonomi ve Maliye Bakanları Konseyi (ECOFIN) BU SAYIDA: AVRUPA KOMİSYONU 2008 BAHAR EKONOMİK TAHMİNLER RAPORU İRLANDA EKONOMİSİ ve AR-GE FAALİYETLERİ SÜRDÜRÜLEBİLİR BÜYÜME KONULU KONFERANS (25 NİSAN 2008-ANKARA) MALİ REFORM ve MECLİS PLAN ve BÜTÇE KOMİSYONU MEDVEDEV: RUSYA İÇİN YENİ BİR AÇILIM MI? Mayıs 2008 tarihinde Brüksel de, Slovenya Maliye Bakanı Andrej Bajuk başkanlığında toplanan AB Maliye Bakanları, başta mali denetim ve istikrar olmak üzere genel ekonomi politikası ilkeleri üzerinde anlaşma sağlamışlardır. Ayrıca bu konuda üç yıllık yeni bir dönemi başlatmışlardır. Bu çerçevede, üye ülkeler, sonbahar itibariyle kendi ulusal reform programlarını oluşturacaklardır. Toplantıda anlaşma sağlanan önemli sonuçlar şunlardır: Ulusal denetçilerin görevlerini yerine getirirken diğer üye ülkelerdeki finansal istikrarı gözetmelerine izin verecek şekilde güçlendirilmeleri AB Denetçiler Komitesi nin işlevinin geliştirilmesi ve görev alanlarının genişletilmesi Ana ve ev sahibi ülkelerdeki denetçiler arasında bilgi değişiminin sağlanarak işbirliğinin oluşturulması Bir kriz anında, özel sektörün birincil durumu vurgulanmak kaydıyla bütçesel maliyetler söz konusu olduğunda, potansiyel yük paylaşımı konusunda anlaşılması Düzenleyici ve finansal raporlamanın yakınlaştırılma çalışmalarının hızlandırılması Toplantıda aynı zamanda, 2007 Ekim ve Aralık aylarında kabul edilen üç yol haritası güncellenmiştir: Finansal çalkantılara karşı alınacak önlemler, finansal sistemde denetleyici düzenlemelerin geliştirilmesi ve finansal istikrar ve kriz yönetimi için AB düzenlemelerinin geliştirilmesi. Vergi konusunda ise, Maliye Bakanları iki yıllık bir çalışmanın ardından, topluluğun AB üyesi olmayan ülkelerle karara bağlayacağı vergiye ilişkin düzenlemeleri oybirliği ile kabul etmişlerdir. Bu düzenlemeler, üye ülkelerin topluluk düzeyinde kabul edeceği ve uygulayacağı vergi alanında iyi yönetişim ilkelerini (şeffaflık, bilgi değişimi ve adil rekabet) içermekte olup, sınır-ötesi vergi dolandırıcılığı ve vergi kaçakçılığının önlenmesini ve para aklama, yolsuzluk ve terörün finansmanına karşı mücadelenin güçlendirilmesini sağlayacaktır. 14 Mayısta ayrıca, maliye ve ekonomi politikaları diyalogunun genişletilmesi amacıyla aday ülkelerin maliye ve ekonomi bakanları ve merkez bankası temsilcileriyle onuncu ekonomik politika diyalog toplantısı gerçekleştirilmiştir. Toplantıda, Hırvatistan, Makedonya ve Türkiye nin Katılım Öncesi Ekonomik Programları memnuniyetle karşılanarak ekonomide kaydettikleri istikrar ve değişim onaylanmıştır. Kaynak:

2 AVRUPA KOMİSYONU 2008 BAHAR EKONOMİK TAHMİNLER RAPORU SELCEN YILDIRIM AB Uzman Yardımcısı Avrupa Birliği Komisyonu nun Ekonomik ve Mali İşlerden Sorumlu Genel Müdürlüğü, senede iki kez olmak üzere üye ülkeler, avro bölgesi ve aday ülkeler hakkında kısa vadeli makroekonomik tahminler oluşturmaktadır. Bu tahminler, içinde bulunulan yıl ile bir sonraki seneyi kapsayacak şekilde en az iki yıllık bir zaman dilimine dayandırılmaktadır. Ayrıca analizler, merkezi bir ekonometri modeli yerine her bir ülkeye özel oluşturulan masaların kullandıkları değişik istatistik metotlarına göre yapılmaktadır. Bu çerçevede, Avrupa Komisyonu yılı bahar dönemi için hazırlanan ve önemli ekonomik göstergeleri sunan bu raporu geçtiğimiz nisan ayında yayınlamıştır. Özellikle son iki senedir dünya finansal piyasalarını dalgalandıran mortgage krizine karşı Avrupa Birliği ve diğer aday ülkelerin gösterdiği tepki analiz edilmekte, ABD de ve AB genelinde baş gösteren resesyon sinyallerine karşı büyüme oranları ve enflasyon rakamları incelenmektedir. Söz konusu raporda ayrıca, AB ve dünya piyasalarının yanı sıra ülkemiz için yapılan bazı önemli değerlendirmeler de bulunmaktadır. Küresel Dalgalanma ve AB Ekonomisi AB ve avro bölgesinde ekonomik faaliyetler yavaşlamaya başlamıştır yılı için GSYİH potansiyel büyüme tahminlerinin yukarısında olsa da %2.8 lik bir büyüme gerçekleştirebilmiştir ve 2009 yılları için ise tahmin edilen büyüme rakamları aşağı çekilerek %2 ve %1.8 seviyesine inmiştir. Ancak, geçen yaz ortaya çıkan ve hala etkisini sürdüren finansal dalgalanmanın küresel piyasalarda oluşturduğu yavaşlama ve resesyon eşiğinde olan ABD ekonomisi dikkate alındığında büyümedeki yavaşlama şaşırtıcı olmamıştır. Ayrıca, hızla yükselen enerji ve gıda fiyatları da büyüme ve enflasyonu olumsuz etkilemiştir. Büyümenin özel tüketimden çok artan yatırıma dayanan güçlü bir temele dayanması ise olumlu bir gelişmedir. ABD deki yavaşlamanın sonbaharda öngörülenden daha uzun ve kesinleşmiş olması finansal dalgalanmayı daha da derinleştirmekte ve etkilerini daha geniş bir alana yaymaktadır. Ekonomideki diğer sektörlere de sıçrayan bu dalgalanma, işgücü piyasasının zayıflaması, enflasyonun yükselmesi, kredi ortamının kötüleşmesi ve düşen ev ve hisse senedi fiyatları sonucu negatif refah etkisinin oluşmasıyla tüketimi önemli derecede düşürmüştür. ABD nin dünya ekonomisindeki lokomotif rolü düşünüldüğünde, bu son gelişmeler dünya ekonomisinde de bir soğumaya neden olmuştur. Dünya ticareti büyüme oranları, 2007 yılında %7 iken, önümüzdeki iki yıl için %6 olarak öngörülmektedir. Küresel büyüme ise 2008 ve 2009 yılları için yarım puan aşağı çekilerek %3.8 ve %3.6 seviyelerine gerilemiştir. Düşen ABD doları ve finansal çalkantı sonucu bazı emtiaların alternatif yatırımlara dönmesi gıda, maden ve petrol fiyatlarının son yılların en yüksek seviyesine çıkmasında etkili olmuştur. Küresel büyümenin yavaşlamış olması bazı piyasalarda fiyat baskılarını frenlese de yükselen ekonomilerden gelen güçlü talep ve petrol ihraç eden bazı ülkelerde artan tansiyon fiyatların daha da yükseleceğine işaret etmektedir. Özellikle biyo-yakıt sanayisinde kullanılacak ürünlere olan büyük talep, ikame etkisinin oluşması, rekoltenin düşük olması ve ayrıca büyük ihracatçı ülkelerin koydukları ihracat vergileri fiyatları yukarı çeken diğer faktörlerdir. Gıda fiyatlarının, 2007 yılının ikinci yarısında avro bazında yaklaşık %40 artmasına karşılık 2008 yılının ilk yarısında %54 artması beklenmektedir. Petrol fiyatlarının ise, future piyasalarda yapılan sözleşmelere bağlı olarak varil başına ABD dolar olması öngörülmektedir. AB ekonomisi ise, gelişmiş bazı temellerin arkasında bu esen ters rüzgarı iyi yönetebilmiştir. Kamu finansman açığı ile cari işlemler açığının GSYİH ya oranla %1 in altında olması, işletme bilançolarının geçmiş yıllarda güçlü bir yapıya kavuşması ve işsizlik oranlarının 15 yılın en düşük oranı olan %7.1 seviyesine inmesi söz konusu temelleri oluşturmaktadır. Buna karşın, küresel ekonomik görünüm artan belirsizlikle beraber önemli riskleri de taşımaktadır. Bu yüzden, yapılacak tahminler finansal piyasalardaki gerginliğin zamanla ortaya çıkacağı varsayımına dayanarak reel ekonomi üzerindeki etkilerinin ne kadar yönetilebilir olduğunu göstermelidir. Çünkü kredi krizinin 2

3 reel ekonomi üzerinde gecikmeli bir etkisinin olabileceği düşünülmektedir. Aslında, Avrupa ekonomisinin karşılaştığı şoka karşılık bu etkinin sınırlı kaldığı düşünülebilir. Bunun sebebi, yukarıda bahsi geçen güçlü göstergeler yanında geçmiş yapısal reformlar ve makroekonomik politikaların artan kredibilitesi sayesinde Avrupa ekonomisinin eskisinden daha esnek hale gelmesidir. Ancak, Avrupa ekonomisin GSYİH oranlarının bu yıl ve gelecek yıl için ayrıca 0.5 ve 0.1 puanlık düzeltmeye tabi tutulabileceği olasılığı, kredi sıkışıklığının yarattığı ortamın hala etkili olduğunu göstermektedir. Toplam yatırım, 2007 yılında %5.4 iken 2008 de %2.8 e gerilemektedir. İnşaat sektöründeki yatırımların zayıflaması birçok AB ülkesinde aşırı değerlenmiş konut piyasasındaki durgunluğu yansıtmaktadır. Ekipman yatırımları için konuşmak gerekirse, bankaların şirketlere kredi verme oranları son krizden çok etkilenmese de yatırımcı güveni zedelenmiştir. Diğer taraftan yüksek kapasite kullanım oranları ve sağlam bilançolar ekipman yatırımlarında görünümün daha iyi olduğunu göstermektedir. Özel tüketim harcamalarındaki yavaşlama enflasyondaki genel artıştan kaynaklanırken, hane halkı harcamalarındaki düşüş reel ücretlerdeki düşük artışlara bağlıdır. Hizmet sektörünün aksine, imalat sektöründeki emek arzı sıkıntısı, 2007 yılı sonlarında gittikçe kendini belli ederken ücretlerin 2008 yılında hafif bir artışla %2.9 dan %3.8 e çıkması beklenmektedir. Ancak, istihdam önceki iyileşme dönemlerine nazaran iyi bir görünüm sergilemektedir yılının güçlü büyüme momentumunun etkisiyle istihdam AB genelinde %1.7 artmıştır ve 4 milyon yeni iş olanağı yaratmıştır. Buna karşın milli gelirdeki genel yavaşlamaya paralel bir durum önümüzdeki iki yıl için istihdam oranlarına da yansıyacaktır de istihdamın ancak %0.5 oranında artması beklenmektedir ki bu oran uzun-dönemli ortalamanın oldukça aşağısındadır. Rapor, Türkiye hakkında bazı önemli ekonomik göstergelere değinmekte olup, yavaş büyüme ve güçlü fiyat baskılarının gözlemlendiği vurgulanmaktadır. Türkiye Ekonomisi 2006 yılında %7 olan reel GSYİH büyüme oranı 2007 de, başta yurtiçi talebin düşmesi sebebiyle %4 e gerilemiştir. Ayrıca, sıkı para politikası, yüksek faiz oranları ve düşük krediler bu yavaşlamada etkili olmuştur. Dış sektörlerin katkısı da aynı dönemde değişikliğe uğramıştır da yaklaşık %7 olan ithalat artışı 2007 de %11 e çıkarken ihracat artışı %4.75 seviyesinden %6.5 e yükselmiştir. Enflasyon ise 2007 de %7 iken, Mart 2008 de yıllık % 9 olarak gerçekleşmiştir ki bu Merkez Bankası nın %4 lük hedefinin oldukça üzerindedir. Yüksek reel faize rağmen (yaklaşık %10 un üzerinde) sermaye çıkışı yaşanmaktadır ve bu durum Türk lirası üzerinde aşağı yönlü bir baskı oluşturmaktadır. Geçen beş yılda gözlemlenen güçlü büyüme istihdamda kendini hissettirmemiştir. İstihdam 2007 den bu yana yaklaşık %1 artış göstermiştir. İşgücü piyasasına her yıl yoğun bir şekilde genç insan girişinden dolayı istihdam oranı %41 oranında seyretmeye devam ederken, işsizlik de yaklaşık %10 seviyesini korumaktadır. Yurtiçi talebin kısılmasından dolayı yılın ilk yarısında cari işlemler açığında hafif bir düşüş yaşanmıştır yılında %6 dan %5.75 e gerilemiştir. Yabancı doğrudan yatırımlar tarihi yüksekliğini korumakla beraber cari işlemler açığının yarısını finanse etmektedir. Önemli miktarda finansman ihtiyacı olan Türkiye, dolayısıyla çoğu AB üyesi veya aday ülkeden mevcut finansal türbülansa karşı daha savunmasızdır. Türkiye, sıkı para ve maliye politikasının dezenflasyon sürecine desteği sürerken ihracatını artırabilmelidir. Enflasyon baskılarında tedricen bir düşüş daha sonra faiz oranlarını aşağı çekecektir ve yatırım ortamının gelişmesine yardımcı olacaktır. Genel olarak ekonominin 2008 yılında %4.25, 2009 ise %4.75 büyümesi beklenmektedir. Özel tüketim harcamaları ve ekipman yatırımları, kamu harcamaları ve inşaat sektöründe daha önceki yıllara göre düşük olan artışını tolere etmektedir; dolayısıyla çıktı artışı dengede görünmektedir. Enflasyonun yavaş bir düşüş sergilemesi sonucu harcanabilir gelirdeki artış hızlı bir şekilde olmayabilir. Bu da özel sektör harcamalarının 2009 da ancak %4.5 ten %5 e 3

4 yükselmesine sebep olacaktır. Sabit yatırımlar ise makroekonomik belirsizliklerin ve reel faizin düşmesiyle bir miktar artış gösterebilir. Mali disiplin ve Merkez Bankası nın dezenflasyon sürecinde artan kredibilitesine bağlı olarak 2008 ve 2009 yıllarında tüketici fiyatlarının %8 ve %6 nın altına düşmesi beklenmektedir. Ancak, yüksek enerji ve gıda fiyatları ile döviz kuru etkisi (pass-through) bu süreci yavaşlatmaktadır. İthalattaki büyüme daha çok ihracat mallarının ithal içerikli ürünler içermesinden kaynaklanırken 2008 de ihracat düşük kurdan faydalanmaya başlayacaktır. Bu yüzden, cari işlemler açığının yıllarında %6 civarında stabil olması öngörülmektedir yılı seçimleri dolayısıyla mali politikada bir gevşeme görülse de, yılın ikinci döneminde alınan düzeltici tedbirlerle %4 faiz dışı fazla verilmiştir. Bu fazla 2006 yılında %46 olan borç oranının 2007 yılında %39 a düşmesine katkıda bulunmuştur. Genel faiz ödemeleri 2003 yılında GSYİH nin %13 ünü oluştururken bu oran 2007 yılında %7 ye düşmüştür. Kısa vadede, kamu sektörü dengesi yüksek faiz oranlarından ve özelleştirmede yaşanan yavaşlamadan etkilenebilir. Ancak, devam eden kamu finansmanı reformları vergi tabanını genişletmeye ve verginin toplanmasında etkinliği artırmaya yardımcı olacaktır. Faiz dışı harcamalar ise büyük ölçüde sabit kalacak gibi görünmektedir. Genel yönetim borç stokunun ise, yavaş bir hızla olsa bile, 2009 da %28 seviyesine düşmesi beklenmektedir başlarında hükümet, borçların ortalama vadesini uzatmada ve döviz bazlı borcu Türk Lirasına çevirmekte önemli ilerlemeler kaydetmiştir. Ancak, 2008 baharında yaşanan finansal türbülanstan bu yana, Türkiye nin faiz ve döviz riskinin yanında yatırımların başka bir yere aktarılması riskiyle yüz yüze olduğu açıkça görünmektedir ve iç borç vadesi kısalmaya başlamıştır. Tahmini Ana Göstergeler- AB 27 Yıllık yüzde değişim GSYİH Özel Tüketim Kamu harcamaları Toplam Yatırım İstihdam Enflasyon Kamu Borç Stoku Cari İşlemler Dengesi Tahmini Ana Göstergeler- TÜRKİYE Yıllık yüzde değişim GSYİH Özel Tüketim Kamu harcamaları İhracat İthalat İstihdam TÜFE Genel Yönetim Borç Stoku Cari İşlemler Dengesi KAYNAK: European Commission, DG Economic and Financial Affairs, Economic Forecast Spring 2008, 4

5 İRLANDA EKONOMİSİ ve AR-GE FAALİYETLERİ * ÖZGÜR ÜTÜK AB Uzman Yardımcısı 20 öncesine kadar Avrupa nın en fakir ülkelerinden birisi olan İrlanda geçen zaman zarfında büyük bir atılım gerçekleştirerek yaklaşık $ ile kişi başına düşen milli gelir açısından Avrupa nın en önde gelen ülkeleri arasında önemli bir yer edinmiştir. Kapalı küçük bir ekonomi iken küreselleşme sonucu ticaret, yatırım, göç alanlarında önemli bir değişim yaşamış, modern bir ekonomi haline gelmiştir. Bu nedenle, İrlanda örneği, geçiş dönemindeki yeni AB üyelerine, karşılaşılabilecek güçlükler ve yaşanan değişimler açısından ışık tutmaktadır. Özellikle AB üyeliği sonrası ekonomik kalkınma alanında büyük adımlar atan bir ülke olan İrlanda ülkemiz açısından bir model teşkil edebilir. Bu sebepten ötürü İrlanda nın geçirdiği büyük değişimin ve bu değişime katkıda bulunan unsurların detaylı bir şekilde analiz edilmesi gerekmektedir. Bu yazımızda İrlanda ekonomisinin geçirdiği değişim süreci ele alınacak ve İrlanda nın gelişiminde büyük rol oynayan Ar-Ge faaliyetlerine değinilecektir. İrlanda nın 1970 lerdeki AB üyeliği, ülkeyi yatırım açısından çekici kılmıştır. Ancak, devletin ekonomiye müdahaleleri ve 1970 lerdeki petrol şokları bu yatırımların önemli gelir artışlarına dönüşmesi önünde engel teşkil etmiş, bu durum 1980 lere kadar devam etmiştir. Bu tarihten sonra İrlanda da büyüme odaklı reformlar kararlı bir şekilde uygulanmaya başlamış, istikrarlı mali ortam sağlanmış, düşük enflasyon oranları korunmuş ve ücretlerde istikrarlı bir artış yaşanmıştır Her ne kadar son yıllarda büyüme oranı %5 seviyesinde seyretse de yılları arasında yaklaşık %9 luk bir performans yakalanmıştır. Bunun yanı sıra, işsizlik oranı da %14 ten %4 e gerilemiştir. İnşaat sektöründeki canlılık, doğrudan yabancı yatırımlardaki artış, bilişim gibi teknoloji ağırlıklı sektörlerde yaşanan gelişmeler, Ar-Ge alanında atılan adımlar ve İrlanda nın kabul ettiği vasıflı göçmen işçiler bu büyümenin temelinde yatan etkenlerdir. Bütün bunlara ek olarak, uluslararası ekonomi için iyi bir yatırım ortamının oluşturulması gerektiği fikrinin benimsenmesi, ekonomik büyümede sektör çeşitliliğinin sağlanması, özellikle bilgi ve iletişim teknolojileri ve kimyasallar sektörünün ABD deki sektörler ile bağlantı kurması İrlanda nın küresel ekonomiye entegre olmasını sağlamıştır. Yaşanan bu dışa açılım sayesinde İrlanda ya, özellikle ilaç, elektronik ve yazılım sektörlerinde doğrudan yabancı yatırımların yöneldiği ve bunların teknolojik yenilenmeyi hızlandırarak ekonomik gelişmeye büyük katkı sağladığı görülmektedir. Örneğin, teknoloji ve ilaç sektöründe faaliyet gösteren ve küresel ekonominin önde gelen firmalarından olan ve BM, Intel, Hewlet Packard, Dell, Oracle, Lotus, Microsoft Novartis, Pfizer, Alergan gibi firmalar yatırım yapmak için İrlanda yı tercih etmişlerdir. İrlanda mucizesinin arkasında yatan en önemli unsurlardan biri ise Araştırma-Geliştirme (AR- GE) faaliyetlerine verilen önem ve bu alanda yapılan yatırımlardır yılında GSYİH nin %1,12 sini Ar-Ge faaliyetlerine harcayan İrlanda bu oranı 2005 yılında %1,26 ya, 2006 yılında ise %1,32 ye yükseltmiştir. ABD nin Georgia Institute of Technology üniversitesinin yaptığı değerlendirmeye göre İrlanda, hükümetin bilim, teknoloji ve buluşlar alanına gösterdiği ilgi ve destek alanında birinci sıradadır. İrlanda Ar-Ge alanında mevcut durumu geliştirmek amacıyla eğitime ayrılan kaynakları arttırmayı, üniversite mezunlarını istihdam etmek üzere bir araştırma altyapısı kurmayı, araştırmalardan elde edilen verilerin ticari alana aktarılmasını sağlayacak mali, yasal ve ticari çerçeve oluşturmayı ve teknolojik altyapısını güçlendirmeyi hedeflemiştir yılında Bilim, Teknoloji ve Buluşlar Stratejisi uygulanmaya başlatılmıştır ve bu Strateji kapsamında yılları arasında Ar-Ge alanında toplam 6,1 milyar Avro luk yatırım yapılması öngörülmektedir. Strateji kapsamında yatırım yapılacak faaliyet alanları ve yatırım miktarları tablo 1 de yer almaktadır. Ar-Ge faaliyetlerinin desteklenmesi ve geliştirilmesi yönünde çalışmalar yapan kuruluşlar ise şunlardır: a- Enterprice Ireland: Yerlel sektörün geliştirilmesi ve ilerletilmesinden sorumlu Hükümet Ajansıdır. 5

6 Amacı, global pazarda güçlü konuma gelecek ve böylece ulusal ve bölgesel refahın artmasına hizmet edecek nitelikte İrlandalı firmaların oluşma sürecini hızlandırmaktır. Ülke çapındaki 13 ofisi, yurtdışındaki 32 ofisi aracılığıyla doğrudan müşterilerine (girişimciler) hizmet vermektedir. Öncelikli alanları, ihracat satışları, araştırma ve buluşlar alanında yatırım, üretim aracılığıyla rekabet, iş kurma ve geliştirme ve bölgesel girişimleri yönlendirme olan ajans ayrıca dünya standardında İrlandalı tedarikçileri arayan ve gıda alanında üretim yapacak uluslararası şirketlere de yardımcı olmaktadır. b- Sanayi Kalkınma Ajansı (Industrial Development Agency-IDA): Yurtdışından üretim ve uluslararası ticaret sektörüne yeni yatırımların çekilmesinden sorumlu Hükümet Ajansıdır. Aynı zamanda, mevcut yatırımcıların işlerini geliştirmeleri ve genişletmeleriyle de ilgilenmektedir. Yabancı yatırımların teşviki amacıyla, Ekonomide ortaya çıkan ihtiyaçlara cevap verecek ve İrlanda bazlı olarak uluslararası pazarda rekabet edebilecek iş sektörleri üzerinde odaklanmakta ve bu amaçla İrlanda ekonomisi hakkında güncel verileri toplamaktadır. Gerekli insan kaynağı, araştırma çalışmalarını oluşturmak üzere uluslararası iş çevreleri ile İrlanda daki yüksek eğitim kurumları ve araştırma merkezleri arasında bağlantılar kurmaktadır. AB politikalarıyla bağlantılı olarak altyapı ve iş sektörünü destekleyici hizmetlerin (iletişim, eğitim) gelişimine katkıda bulunmaktadır. c- Ulusal Ekonomik Kalkınma Otoritesi (FORFAS): Girişimcilik, ticaret, bilim, teknoloji ve buluşlar konusunda ulusal politikanın oluşturulmasından sorumlu olup, istişari hizmet de vermektedir. Girişim, Ticaret ve İstihdam Bakanlığına bağlı olup, doğrudan Bakana sanayinin gelişimiyle ilgili önerilerde bulunabilmektedir. FORFAS, bağımsız istişare konseylerine araştırma ve yönetim alanında destek sağlamakta; diğer ajanslarda elemanlarını istihdam edebilmekte veya bu ajanslara sorumluluk devretmektedir. FORFAS ın altında Kalkınma Ajansları ve girişimciliğin geliştirilmesi alanında faaliyet gösteren diğer Ajanslar faaliyet göstermektedir. d- İrlanda Bilim Vakfı (SFI): Ulusal Kalkınma Programı (UKP) ve Bilim, Teknoloji ve Buluşlar (BTB) Stratejisi nin uygulanmasından sorumludur. İrlanda Bilim Vakfı, firmalara teknoloji transferi sağlamak üzere, bilim, matematik ve mühendislik alanlarında çalışan akademik araştırmacılara ve araştırma gruplarına destek vermektedir. Verilen destek araştırmacıların kendi yetenekleri bazında aldıkları yardımlardan oluşmaktadır. Vakıf, biyoteknoloji ile Bilgi ve iletişim Teknolojisi alanındaki akademik araştırmacıları desteklemektedir. Vakıf, Mart 2008 tarihi itibariyle enerji konusunu da üçüncü öncelik olarak belirlemiştir. Enerjinin üçüncü öncelik alanı olarak seçilmesinin altında yatan neden, 2006 yılında yenilenebilir enerji alanında dünya çapında yapılan yatırımların miktarının 100 milyar ABD dolarına ulaşması üzerine, İrlanda nın bu pazarda da pay sahibi olmaya çalışmasıdır. Enerji alanındaki araştırmacılara ve araştırma gruplarına 90 milyon Euro kaynak ayrılmıştır. İrlanda, özellikle AB ile müzakereleri sürdürdüğümüz şu dönemde ülkemiz açısından dikkate alınması gereken ve tecrübelerinden yararlanılması gereken bir ülke konumundadır. İrlanda mucizesinden çıkarılacak en önemli dersler ise küresel ekonomik sistemle entegrasyonun sağlanması ve özellikle Ar-Ge yatırımları sayesinde doğrudan yabancı yatırımın çekilmesi ve bilimsel ve teknolojik kapasitesinin geliştirilerek küresel piyasalarda rekabet gücünün arttırılmasıdır. Her ne kadar İrlanda kendine özgü koşullara (örneğin, ABD ye göç etmiş İrlandalıların ekonomik kalkınmadaki rolleri) sahip olsa da bir çok açıdan ülkemize model teşkil edebilir. Ülkemizin rekabet gücünün artırılması ve yabancı sermayenin ülkemize çekilebilmesi açısından İrlanda da Ar-Ge faaliyetlerine verilen önem ve bu alanda yapılan yatırımlar ve faaliyet gösteren hükümet ajansları dikkatli incelenmesi gereken unsurlardır. 6

7 Tablo 1 Yatırım Faaliyet Alanları ve Miktarları Faaliyetin Konusu Yatırım Miktarı (milyon Avro) Dünya standartlarında araştırma-geliştirme 3,462 Ar-Ge alanında girişimcilik 1,292 Tarım ve gıda alanında araştırmalar 642 Sağlık alanında araştırmalar 301 Enerji alanında araştırmalar 149 Denizcilik alanında araştırmalar 141 Çevre alanında araştırmalar 93 Jeo-bilimsel araştırmalar 33 Bu çalışmada Maliye Bakanımız Sayın Kemal Unakıtan ın Nisan 2008 tarihlerinde İrlanda ya düzenlediği ziyaret sırasında İrlanda makamlarından edinilen bilgilerden, Dublin Büyükelçiliğimiz ve Dublin Ticaret Müşavirliğimizce sağlanan kaynaklardan yararlanılmıştır. AB ile Sırbistan arasında İstikrar ve Ortaklık Anlaşması İmzalandı Avrupa Birliği (AB), Sırbistan'la aday ülke statüsünün ilk adımını oluşturan İstikrar ve Ortaklık Anlaşması nı 29 Nisan 2008 tarihinde imzaladı. Müzakereleri geçen yıl Eylül ayında tamamlanan Anlaşma, Sırbistan'ın aranan zanlıların yakalanarak teslim edilmeleri dahil eski Yugoslavya Uluslararası Savaş Suçları Mahkemesiyle tam işbirliği yapması halinde geçerli olacaktır. Batı Balkanlar'ın AB ile bütünleşmesi için 1999 yılındaki Zagreb Zirvesi nde hayata geçirilen İstikrar ve Ortaklık Süreci, siyasi, yargı ve ekonomik reformlarla potansiyel aday ülkelerin AB üyelik müzakerelerine hazırlanmasını ve bu kapsamda kişi başına yıllık 30 avrodan az olmamak üzere mali yardımları öngörüyor. Slovenya dışındaki eski Yugoslavya ülkeleri ve Arnavutluk'u kapsayan süreçte bugüne dek aday ülkeler Hırvatistan ve Makedonya yanında henüz bu statüyü alamayan Arnavutluk ve Karadağ ile, İstikrar ve Ortaklık Anlaşması imzalandı. Kalan bölge ülkelerinden Bosna Hersek'in de önümüzdeki dönemde AB ile İstikrar ve Ortaklık Anlaşması imzalaması beklenirken bağımsızlığı bazı AB üyeleri tarafından tanınmayan Kosova'nın durumu belirsizliğini koruyor. Kaynak: 7

8 SÜRDÜRÜLEBİLİR BÜYÜME KONULU KONFERANS (25 NİSAN 2008-ANKARA) İBRAHİM BARIŞ ŞAYLAN AB Uzman Yardımcısı Dünya Bankası ve Hazine Müsteşarlığı nın işbirliği çerçevesinde Ülke Ekonomik Raporu (CEM) ve Ülke İşbirliği Stratejisi (CPS) çalışmaları kapsamında Sürdürülebilir Büyüme konulu konferans 25 Nisan 2008 tarihinde Swissotel de yapılmıştır. Söz konusu konferansta açılış konuşmaları, Dünya Bankası Türkiye Ülke Direktörü Ulrich ZACHAU ve Hazineden Sorumlu Devlet Bakanı Sayın Mehmet ŞİMŞEK tarafından yapılmıştır. Açılış konuşmalarının ardından, oturum başkanlığını Hazine Müsteşarı İbrahim H. ÇANAKÇI nın yaptığı ve tartışmacıların DPT Müsteşar Yardımcısı Halil İbrahim AKÇA, Ankara Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ercan UYGUR, Koç Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Kamil YILMAZ ve Finansbank Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı Ömer ARAS ın oluşturduğu bir panel düzenlenmiştir. Açılış Konuşmaları Dünya Bankası Türkiye Ülke Direktörü Ulrich ZACHAU konuşmasında Ülke İşbirliği Stratejisi nin (CPS), 9. Kalkınma Planı (İstikrar içinde büyüyen, gelirini daha adil paylaşan, küresel ölçekte rekabet gücüne sahip, bilgi toplumuna dönüşen, AB ye üyelik için uyum sürecini tamamlamış bir Türkiye vizyonu) ve Hükümet Programı nda belirtilen hususlara uygun olarak hazırlandığını belirtmiştir dönemine yönelik olarak hazırlanan CPS kapsamındaki program ve projelere toplam 6,2 milyar dolar civarında finansmanın sağlanmasının öngörüldüğünü belirten ZACHAU, bu çerçevede üç ana kalkınma eksenine katkıda bulunmayı hedeflediklerini açıklamıştır. Bunlar: 1- Rekabet Gücünün ve İstihdam Olanaklarının Artırılması, 2- Adil ve Beşeri Sosyal Kalkınma ve 3- Yüksek Kalitede Kamu Hizmetlerinin Etkin Bir Şekilde Sunulması dır. ZACHAU, sürdürülebilir büyümenin gerçekleştirilebilmesi için makroekonomik reformlar kapsamında 3 alana dikkat edilmesi gerektiğini açıklamıştır. Bunlar: 1- İstihdam (daha fazla iş fırsatının sağlanması), 2- Verimlilik (daha yüksek gelir ve daha iyi iş fırsatlarının sağlanması) ve 3- Eğitim dir (daha nitelikli iş gücünün oluşturulması). Açılış konuşmalarından ikincisi Hazineden Sorumlu Devlet Bakanı Sayın Mehmet ŞİMŞEK tarafından yapılmıştır. Sayın ŞİMŞEK, CPS nin ülkemiz kalkınma hedefleri doğrultusunda hazırlandığını belirttikten sonra, 9. Kalkınma Programındaki kalkınma hedeflerinin gerçekleştirilmesine yönelik olarak Dünya Bankası ndan Kalkınma Politikası Kredilerinin alınacağını ifade etmiştir. Sayın ŞİMŞEK, programda yer alan proje kredilerinin ise reel sektör ve ihracatın desteklenmesine yönelik krediler ile enerji, sağlık, ulaştırma, altyapı gibi sektörlerde gerçekleştirilecek projelerin finansmanında kullanılacağını açıklamıştır. Sayın ŞİMŞEK, döneminde yıllık bazda GSYİH nin ortalama %5,1 i oranında gerçekleşen faiz dışı fazla neticesinde; kamu net borç stoğunun GSYİH ye oranı 2001 yılında %66,4 ten 2007 yılında %30 seviyesinin altına gerilediğini ve kamu açıklarının GSYİH nin %3 ünün altına düşürüldüğünü açıklamıştır. Bu verilerin ülkemizin Maastricht kriterilerini karşılayabildiğini göstermesi açısında olumlu gelişmeler olduğu ve ayrıca ülkemizin, söz konusu kriterler açısından bir çok gelişmiş AB üyesi ülkeden çok daha iyi durumda bulunduğu belirtilen diğer bir husustur. Sayın ŞİMŞEK, Dünya Bankası nın, tüm ülkelerin yatırım ortamını iyileştirilmesine yönelik reform çabaları için bir referans niteliğindeki Doing Business Raporuna göre; Türkiye nin, 178 ülkenin iş ortamlarının sıralamasında bir önceki yıla kıyasla 34 basamak yükselmiş olduğunu ve İş Yapma Kolaylığı endeksinde 57. sıraya yerleştiğini belirtmiştir. Ayrıca, Türkiye nin Çin, Hindistan, Mısır, Endonezya ve Vietnam ile birlikte en hızlı reform yapan ülkeler arasında tanımlanmış olması da konuşma süresinde belirtilen diğer bir husustur. 8

9 Sayın ŞİMŞEK, konuşmasının sonunda, Dünya Bankası nın yeni CPS döneminde kalkınma programımız ve ülke önceliklerimiz doğrultusunda sağlayacağı mali ve teknik desteğin yüksek büyüme performansımızın sürekliliğine ciddi katkılar sağlayacağını ifade etmiştir. Ayrıca, Dünya Bankası tarafından; Kalkınma Politikası Kredileri (DPL) yoluyla kalkınma hedeflerimizin gerçekleştirilmesine yönelik sağlanan katkıya da değinen Sayın ŞİMŞEK, bugüne kadar Banka ile işbirliğinde yürütülen programlar çerçevesinde gerek tasarım gerek uygulama aşamasında yapısal reform çabalarımıza sağlanan desteği vurgulamıştır. Sayın ŞİMŞEK, söz konusu bu desteğin önümüzdeki 4 yıllık dönemi kapsamakta olan CPS programı ile de devam edeceğini, Rekabet ve İstihdam Yaratma Kalkınma Politikası Kredisi (CEDPL) aracılığıyla rekabet gücünün ve istihdamın artırılmasına yönelik çabalarımıza katkı sağlanacağını; Kamu Sektörü Kalkınma Politikası Kredisi (PPDPL) ve önümüzdeki dönemde uygulamasına başlanacak olan Enerji Kalkınma Politikası Kredisi (EDPL) ile de 9. Kalkınma Planımızın eksenlerinden; kamu hizmetlerinde kalite ve etkinliğin arıtılması, beşeri gelişme ve sosyal dayanışmanın güçlendirilmesi ve bölgesel gelişmenin sağlanmasına destek verileceğini açıklayarak konuşmasını sonlandırmıştır. Panel Tartışmaları Panel tartışmaları, panelin oturum başkanlığını yapan Hazine Müsteşarı İbrahim H. ÇANAKÇI nın yaptığı açılış konuşması ile başlamıştır. ÇANAKÇI, panelin, 2 yılda bir düzenli olarak hazırlanan ve ülkemizin makroekonomik gelişmeleri, zorlukları ve buna ilişkin politika önerilerini kapsayan Ülke Ekonomik Raporu na (CEM) odaklanacağını ifade etmiştir. ÇANAKÇI, CEM in şu konu başlıklarını içerdiğini belirtmiştir. Bunlar: Hızlı Büyümenin Sürdürülebilirliği, Verimlilik ve Rekabet Gücünün Artırılması, Kamu Yönetişiminin İyileştirilmesi, İstihdam ve Göç Yönetiminin Geliştirilmesi, Bölgesel Kalkınma Politikalarına Yönelik Güçlükler, Çevrenin Korunması - Çabaların Öncelikli Hale Getirilmesi ve Yönetişimin Güçlendirilmesi ve Gıda Güvenliği Politikası dır. ÇANAKÇI, CEM e göre ülkemizin büyümeyi sürdürebilmesi açısından 2 noktaya dikkat çektiğini ve bunların dış dengenin sürdürülebilir olması ile verimlilik ve rekabetin artırılması olduğunu kaydetmiştir. Paneldeki ilk sunum Uzun Vadeli Büyüme başlığı ile Koç Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Kamil YILMAZ tarafından yapılmıştır. Sunumun temel sorusu 2002 den beri yakalanan yüksek büyüme hızının uzun vadede nasıl devam ettirilebileceği olmuştur. Sunumda, büyüme hızının emek arzı ve sabit sermaye yatırımlarının artması ile bağlantılı olduğu; ancak toplam faktör verimliliğinin (teknoloji, Ar-Ge ve inovasyon, beşeri sermaye yatırımları ve kurumsal gelişme) büyüme hızı üzerinde daha belirleyici olduğu vurgulanmıştır. Sunumda, CEM raporunda kurumsal gelişim başta olmak üzere bu hususlar üzerinde yeterince durulmadığı ifade edilmiştir. Büyüme önündeki engellerin belirlenmesi ve bu doğrultuda makroekonomik bir analizin yapılması, dalgalı kur sisteminin önemi, dış yatırımlar için daha fazla teşvikin sağlanması sunumda belirtilen diğer hususlardır. Sunumda, vergi reformunun yapılması gerektiği de belirtilmiştir. Öncelikli olarak, dolaylı vergilerin ağırlığının azaltılıp dolaysız vergilere yoğunlaşılması, yüksek giydirilmiş ücret (asgari ücret) gibi hususlarda düzenleme yapılması gerektiği ve vergi reformunun harcamalarla ile ilgili tüm mikroekonomik reformları etkileyeceği ve bundan dolayı vergi reformunun önümüzdeki genel seçimlere kadar yapılmasının önemi üzerinde durulmuştur. Paneldeki ikinci sunum Finansbank Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı Ömer ARAS tarafından yapılmıştır. Sunumda, AB ile aramızdaki refah seviyesinin kapatılması açısından % 7 lik büyüme hedefinin büyük bir hedef olduğu ve bu hedeflerin yakalanabilmesinde uluslararası ekonomik durumun belirleyici olabileceği ifade edilmiştir. 9

10 Bu çerçevede, kamusal tasarrufun artırılması (özel emeklilik fonu gibi), dış yatırımların teşvik edilmesi ve bölgeler arası gelişmişlik düzeyinin dengelenmesi yönünde çalışmaların yapılması gerektiği sunumda belirtilen diğer hususlar arasında yer almıştır. Sunumda, konunun vergi boyutuna da değinilmiştir. Vergilendirme sisteminin basitleştirilmesi, kayıtdışının azaltılması, Ar-Ge nin yanında girişimcilik ve inovasyonun da desteklenmesi (örneğin turizm ve sağlık alanlarında yapılan yeni yatırımlarında yenilik olarak algılanması gibi) vurgulanmıştır. Sunumda ayrıca, konunun sadece Maliye Bakanlığı na bırakılmaması gerektiği; daha geniş açıdan bakılıp okullarda da vergi kültürünün öğretilmesi için çalışmalar yapılmasının önemi ifade edilmiştir. Paneldeki üçüncü sunum Sürdürülebilir Büyüme-Türkiye Ekonomisi başlığı ile Ankara Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ercan UYGUR tarafından yapılmıştır. Sunumun ana teması yüksek büyümenin nasıl sürdürülebileceği olmuştur. Sunumda sürdürülebilir büyümenin, istihdam yaratması ve istikrar sağlaması gerektiği vurgulanmıştır. Ancak ülkemizdeki büyümenin istihdam yaratmadığı; çünkü tarım sektöründen diğer sektörlere göçün olduğu ve 2 milyon kişinin diğer sektörlerde iş aradığına dikkat çekilmiştir. Bu açıdan bakıldığında ülkemizdeki işsizlik sorununun gelişmiş ülkelerle karşılaştığında farklı olduğu, ülkemizdeki durumun tarım sektörü ile birlikte düşünülmesi gerektiği sunumda belirtilmiştir. Talep unsurları açısından da dengenin (tüketim-yatırım ve ihracat-ithalat dengesi) sağlanmasının önemi belirtilmiştir. Bu kapsamda, yatırım/gsyih oranının % 25 i aşması gerektiği; çünkü böylece istihdamın yaratılabileceği, ülkemizde ise bu oranın en fazla % 23 olarak gerçekleştiği vurgulanmıştır. Sürdürülebilir büyümede, dış kaynaklar ile iç kaynaklar arasında dengenin tutturulması gerektiği ve bu büyümenin dış kaynaklara dayanmaması gerektiği sunumda ifade edilen diğer bir husustur. İç kaynakların özellikle tasarruf kaynağı olduğu, son yıllarda özel tasarrufun azaldığı ve bunun yerine kamu tasarrufunun arttığı kaydedilmiş ve böylece genel tasarrufun azalması sonucu cari açıkların arttığı dile getirilmiştir. Büyümenin, tüketimin artmasından da kaynaklandığı; ancak sürdürülebilir büyümenin tüketim yerine yatırıma dayalı olarak gerçekleştirilmesi ve bu doğrultuda finansman sisteminin iyileştirilmesi gerektiği belirtilen hususlar arasında bulunmaktadır. Üretkenlik, yatırım ve eğitim boyutunun da sürdürülebilir büyüme açısından önemli olduğunun altı çizilmiştir. Bunun yanında kurumsallaşmanın da sürdürülebilir büyümede dikkate alınması gereken bir husus olduğu açıklanmıştır. Büyümeye yönelik kurumların oluşturulması ve yönetişim konusunda adım atılması gerektiği sunumdaki diğer önemli noktalardır. Ayrıca, vadelerin uzaması ile büyüme açısından geleceğe daha fazla ağırlık verileceği; bunun da güçlü bir sigortacılık ve mali sektör ile gerçekleştirilebileceği kaydedilmiştir. Paneldeki dördüncü sunum DPT Müsteşar Yardımcısı Halil İbrahim AKÇA tarafından yapılmıştır. Sunumda, ekonomik ve büyüme hedeflerinin daha uzun dönemli düşünülmesi gerektiği (2023 yılı yerine 2050 yılı gibi) ve ülkemizin demografik unsurlarının bu çerçevede avantaja dönüştürülmesinin önemi üzerinde durulmuştur. Eğitimin kalitesinin iyileştirilmesi gerektiği vurgulanan sunumda, eğitim ve istihdam arasındaki bağa dikkat çekilmiş ve bu hususlarda Dünya Bankası ile işbirliği yapılacağı ifade edilmiştir. Sunumda ayrıca, cari açık ve kamu yönetimi reformu üzerinde de durulmuştur. Sunumda, cari açık kapsamında tasarruf oranının düşüklüğü, rekabet gücümüzün yeterli düzeyde olmaması (ham madde, ara madde, orta ve yüksek teknoloji ithal etmemiz, enerji ürünleri ithalatı) gibi hususlara odaklanılmıştır. Kamu yönetimi reformu kapsamında ise OECD nin yaptığı bir çalışmaya göre bu reform sayesinde ülkemizde yıllık ortalama %1-2 lik büyüme konusundaki reformlar, Kamu Personel Rejimi reformu, adalet reformu, e-devlet uygulamaları ve sağlanacağının tahmin edildiği kaydedilmiştir. Ayrıca, merkezi yönetim ve yerel yönetimler arasında yetki paylaşımı afet yönetimi gibi hususlar sunum sırasında dile getirilmiştir. 10

11 MALİ REFORM ve MECLİS PLAN ve BÜTÇE KOMİSYONU i MÜGE HAYRİYE GÜVENÇ AB Uzman Yardımcısı Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) Plan ve Bütçe Komisyonu T.C. Anayasasınca Meclis te planlama, bütçe ve kesin hesaptan sorumlu olarak atanan tek Anayasal komisyondur. Meclis te faaliyet gösteren diğer komisyon üyeleri Plan ve Bütçe Komisyonu nun toplantı ve görüşmelerine katılabilirler ancak düzenlemeler konusunda herhangi bir değiştirme teklifi veya oy verme yetkisine sahip değillerdir. Komisyon 40 üyeden oluşmaktadır. 25 üye iktidar veya koalisyon partisinden, geri kalan üyeler ise parlamentoda temsil edilen diğer parti temsilcilerinden oluşmaktadır. Komisyon da genel olarak mali nitelikli tasarılar görüşülmektedir. Bunun yanı sıra Merkez Bankası ve Hazine yetkilileri tarafından Komisyon için ekonomik bilgilendirme toplantıları düzenlenmektedir. Aralık 2003 tarihinde yürürlüğe giren 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu ve genel anlamda mali reform süreci Plan ve Bütçe Komisyonu nun çalışmalarına da yansımıştır. Mali reform doğrultusunda, Meclis iç tüzüğünün Komisyon a ilişkin düzenlemelerinde bir takım değişiklikler yapılması öngörülmüş ve yıl içerisinde yapılan çalışmalar sonucunda Meclis İç Tüzük Değişiklik Taslağı hazırlanmıştır. Bu yazıda mali reformun Plan ve Bütçe Komisyonu nun çalışmaları üzerindeki etkisi ve bunun sonucunda Meclis İç Tüzüğü nde Plan ve Bütçe Komisyonu nun çalışmalarına ilişkin olarak yapılması planlanan değişiklikler üzerinde durulacaktır. İç Tüzük değişiklik taslağı uyarınca, Plan ve Bütçe Komisyonu kamu kurumlarına ilişkin merkezi yönetim taslak bütçe kanunu ve kesin hesap taslak kanunu ile TBMM ne sunulan idari faaliyet raporları ve diğer benzeri raporları Meclis te faaliyet gösteren diğer komisyonların görüşlerinin alınması amacıyla TBMM Başkanlığı na, yerel idarelerin genel faaliyet raporlarını ise İçişleri Komisyonu na gönderecektir. Komisyonlar inceleme ve değerlendirme sonuçları ile görüşlerini ve varsa değişiklik önerilerini Plan ve Bütçe Komisyonu Başkanı na iletilmek üzere TBMM Başkanlığı na ayrı raporlar halinde 5 Kasım tarihine kadar gönderecektir. Komisyonların görüş bildirmemesi Plan ve Bütçe Komisyonu nun konu hakkında kendi raporunu hazırlamasının önünde bir engel teşkil etmeyecektir. Komiteler idari faaliyet raporlarını kamu kaynaklarına ulaşım ve kamu kurumlarının yönetim ve hesap verebilirlik sorumluluğu açısından değerlendirecektir. İç Tüzük değişiklik taslağı uyarınca, Plan ve Bütçe Komisyonu altında faaliyet gösterecek iki alt komitenin kurulması öngörülmektedir. İlk olarak, merkezi yönetim bütçesi ve eklerinin, Madde 178 uyarınca kamu kurumlarının bütçelerine ilişkin olarak hazırlanan raporların ve Plan ve Bütçe Komisyonu kararı gereğince kamu harcamalarında artış ya da azalış öngören taslak yasa veya önerilerin incelenmesi ve değerlendirilmesinden sorumlu bir Daimi Bütçe Alt Komitesi nin oluşturulması planlanmaktadır. İkinci olarak, Kesin Hesap taslak kanunu ve ek belgelerinin, Komitelerin Kesin Hesaba ilişkin olarak hazırladıkları raporlar ile kamu kurumlarının Madde 178 uyarınca hazırlamış oldukları ve her yıl TBMM ne düzenli olarak sunulan faaliyet raporları, genel uygunluk bildirimi ve diğer ilgili raporlar ile Sayıştay Başkanlığı tarafından hazırlanan ve Meclis e sunulan diğer ilgili raporların görüşülmesi, incelenmesi ve değerlendirilmesinden sorumlu bir Daimi Kesin Hesap Alt Komitesi nin oluşturulması düşünülmektedir. Kurulması planlanan Alt Komiteler yapmış oldukları değerlendirme sonuçlarını içeren raporları Plan ve Bütçe Komisyonu Başkanı na sunmakla yükümlüdür. Alt Komitelerin üye sayısı Plan ve Bütçe Komisyonu tarafından belirlenecektir. Alt Komite üyeleri parlamentoda temsil edilen partilerin almış oldukları oy oranı göz önünde bulundurularak Plan ve Bütçe Komisyonu tarafından belirlenecektir. Alt komitelere üyelik bir hükümet dönemi süresince yapılacak iki seçimle belirlenecektir. İlk seçimle belirlenen üyeler iki yasama dönemi boyunca, ikinci seçimle belirlenenler ise Yüksek Seçim Kurulu nun genel seçim sonuçlarını açıkladığı tarihe kadar görev yapacaktır. Plan ve Bütçe Komisyonu Başkanı gerekli gördüğü takdirde alt komitelere başkanlık edebilir. Kesin Hesap Alt Komitesi tarafından 11

12 hazırlanan rapor Plan ve Bütçe Komisyonu tarafından gerçekleştirilecek olan ayrı bir oturum sonunda nihai şeklini alacaktır. Genel yönetim taslak bütçe kanunu ve eklerine ilişkin olarak Daimi Bütçe Alt Komitesi tarafından hazırlanan rapor ise Plan ve Bütçe Komisyonu nun genel bütçe görüşmeleri sırasında değerlendirilecektir. Alt Komiteler incelemelerine ilişkin konularda Plan ve Bütçe Komisyonu Başkanlığı aracılığıyla ilgili kamu kurumlarından ek bilgi ve belge talep edebilirler. İç Tüzük değişiklik taslağı uyarınca getirilen bir başka değişiklik ise Sayıştay Başkanlığı tarafından TBMM ne sunulan diğer raporların Plan ve Bütçe Komisyonu veya diğer komisyonlar tarafından istenildiği takdirde ilgili Komisyonlara da iletileceğidir. Öte yandan, İç Tüzük değişikliği ile genel olarak sivil toplum kuruluşlarına da süreç içerisinde yer verilmesi planlanmaktadır. Bunun yanı sıra halihazırdaki düzenlemeler uyarınca 40 milletvekilinin katılımıyla gerçekleşen teknik bütçe görüşmelerine Meclis te faaliyet gösteren diğer komisyonların da katılmasıyla birlikte bu sayı 250 milletvekilini bulacaktır. Böylece, Plan ve Bütçe Komisyonu nun çalışmaları daha kapsayıcı bir niteliğe sahip olacaktır. i Bu yazı Nisan 2008 tarihleri arasında OECD-SIGMA Kamu Harcamaları Yönetimi Çalışma Ziyareti kapsamında Meclis Plan ve Bütçe Komisyonu tarafından SIGMA Heyetine iletilen bilgiler çerçevesinde yazılmıştır. AB, Rusya paktı üzerinde anlaşmaya yaklaşıyor AB-Rusya ilişkileri 1997 yılında imzalanan Ortaklık ve İşbirliği Anlaşması na dayanarak ilerlemektedir ancak 10 yıl sonra bunun yeni bir yasal çerçeveye oturma ihtiyacı doğmuştur. Rusya ile stratejik bir antlaşma imzalamaya yönelik AB içerisindeki müzakereler hafta başından itibaren yapılmaktadır. Ancak, Litvanya nın dondurulmuş anlaşmazlıkların Gürcistan ve Moldova nın toprak bütünlüğünü tehdit etmekte olduğu yönündeki endişeleri görüşmeleri askıya almıştır. Konu daha önce, enerji ve güvenlik açısından Polonya tarafından bloke edilmişti. 11 Mayısta Litvanya nın başkenti Vilnius ta üst düzey yetkililerle yapılan görüşmeler sonucu hem Litvanya nın ihtiyaçlarını karşılayan hem de AB nin çıkarlarını koruyan bir anlaşmaya varılmıştır. Daha sonra konu, 13 Mayıs ta Brüksel de gerçekleşen COROPER toplantısında da ele alınmıştır. Toplantıda, 23 ülke tarafından anlaşma metnine getirilen bazı değişiklikler görüşülmüştür ancak öneriler Litvanya tarafından daha çok çekincelerle karşılanmıştır. Rusya ile müzakerelere başlamak için son bir anlaşmanın 26 Mayıs ta gerçekleşecek bir sonraki AB dışişleri bakanları toplantısında onaylanması beklenmektedir. Slovenya dönem başkanlığı, Haziran da Sibirya da toplanacak zirvede Rusya ile görüşmeleri tekrar başlatmayı hedeflemektedir. Kaynak: 12

13 MEDVEDEV: RUSYA İÇİN YENİ BİR AÇILIM MI? AYŞENUR ONUR AB Uzman Yardımcısı vermiş ve Putin in politikalarını sürdüreceğini belirtmiştir. 2 Mart 2008 tarihinde Rusya Federasyonu nda yapılan devlet başkanlığı seçimlerinde halkoylarının yaklaşık %70 ini alan Dmitri Anatolyeviç Medvedev, 8 yıldır (2 dönem) devlet başkanlığı görevini yürüten Vladimir Putin den görevi resmen devraldı. Çar II. Nikolay dan sonra Rusya nın en genç lideri olan Rusya nın yeni devlet başkanı Medvedev, 14 Eylül 1965 tarihinde St. Petersburg ta doğmuş ve 1987 yılında Putin in de mezun olduğu St. Petersburg Hukuk Fakültesi nden mezun olmuştur. Mezun olduktan sonra aynı okulda Medeni Hukuk dersleri vermeye başlayan Medvedev, aynı zamanda St. Petersburg Belediyesi Dış İlişkiler Komitesi için de çalışmaya başlamıştır. Yolu burada Putin ile kesişen Medvedev, 2000 seçimlerinde Putin in seçim kampanyasını yönetmiştir. Haziran 2000 de Gazprom Yönetim Kurulu Başkanlığı na seçilen yeni devlet başkanı daha sonra, 2003 yılında Rus siyasetinin en güçlü mevkilerinden biri olan Kremlin İdari İşler Başkanlığı na terfi etmiş, 2005 yılında ise Başbakan Birinci Yardımcısı olarak atanmıştır. Yeni devlet başkanlığı seçiminin ardından Rusya da ve uluslararası alanda en büyük soru, Kremlin in asıl patronunun kim olacağıdır. Uzun yıllardır Putin in en önemli kurmaylarından biri olarak bilinen ve onun desteği ile iktidara gelen Medvedev in, selefinden ne ölçüde bağımsız bir politika izleyebileceği merak konusudur. Genel kanı, anayasa gereği üçüncü kez aday olamayan Putin in, kendi sözünden çıkmayacağı düşünülen Medvedev e görevi devrettiği şeklindedir. Özellikle, Medvedev iktidarının ilk yıllarında Putin in siyasetteki ağırlığının süreceği düşünülmektedir. Nitekim Medvedev de kendi yaptığı açıklamalarda bunun sinyalini Konjonktürel açıdan bakıldığında Rusya nın yeni devlet başkanına selefinden kalan durumun değerlendirilmesi, yeni devlet başkanının Rusya için yeni bir açılım sunup sunamayacağı konusunda bir izlenim verecektir. Bunun için Putin den kalan mirasın iç ve dış politika açısından incelenmesi gerekmektedir. Öncelikle, Rus iç politikası açısından Putin dönemine bakıldığında, belki de Çeçenistan sorunu en önemli konulardan biri olarak görülebilir yılında devlet başkanlığına geldikten sonraki ilk işi Rusya nın parçalanma tehlikesini ortadan kaldırmak olan Putin, diğer federe cumhuriyetlerin de bağımsızlık taleplerini teşvik etmesini engellemek amacıyla II. Çeçenistan Savaşı nı başlatarak Çeçenlere boyun eğdirmek istemiş ve ülke genelinde de merkeziyetçi politikalara yönelmiştir. Bu nedenle çözümü güç ve baskı uygulanmasına dayalı olan Çeçenistan sorununun büyük ölçüde yeni devlet başkanı Medvedev in karşısına da geleceğini düşünmek yanlış olmayacaktır. Bunun yanı sıra, Putin in ilk dönem devlet başkanlığı sırasında, hiyerarşik bir bölünme ile 89 bölgeye ayrılan Rusya Federasyonu, yeni bir kanunla yedi federal idari bölgeye bölünmüş ve özerk cumhuriyetler bu federal idari bölgelere dahil edilerek yetkileri sınırlandırılmıştır. Putin in bu politikasının Medvedev döneminde tekrar alevlenmesi ihtimaliyle cumhuriyetler ile Moskova arasında büyük gerginlikler yaşanabileceği tahmin edilmektedir. Benzer şekilde, Yeltsin in başlattığı demokratikleşme sürecini durduran Putin in merkeziyetçi politikası doğrultusunda Rusya daki demokrasi anlayışının yönetilebilir demokrasi olarak algılanması ve bu nedenle de Rusya da muhalefete uygulanan baskı ve basın-yayın organlarının kontrol altına alınması gibi uluslararası alanda Rusya yı olumsuz etkileyen hususlar, Medvedev in iç politikada ele alması ve düzeltici çalışmalar yapması gereken hususlardır. İç politika bağlamında Medvedev e Putin den miras olarak kalacak bir diğer önemli husus sosyo-ekonomik alan ile ilgilidir. Dünyadaki en büyük gaz ve petrol rezervlerine sahip ülkelerin başında gelen Rusya ekonomisi, enerji fiyatlarına bağlı olarak Putin döneminde ekonomik krizden kurtulmuştur. 13

14 Ekonomik iyileşmeye rağmen petrol fiyatlarına bağımlılığı nedeniyle Rusya ekonomisinin orta ve uzun dönemdeki seyrinin belirsiz olması da hiç şüphesiz Medvedev in ele alması gereken konuların başında gelecektir. Ancak Medvedev in Gazprom un eski Yönetim Kurulu Başkanlığını yapması, enerji politikalarının Rusya nın en önemli dış politika aracı olmaya devam edeceğinin bir göstergesidir. Bunun yanı sıra, başbakan yardımcılığı sırasında ülkedeki ekonomik ve sosyal reformlardan sorumlu olan Medvedev yeni görevi sırasında sosyo-ekonomik meselelerin arka planını bilme avantajına da sahip olacaktır. Bu konuda Putin, yeni devlet başkanı döneminde de büyümenin devam etmesi ve yeni başkanın Rusya nın tüm bölgelerinin birleştiği merkez olması gerektiğinin altını çizerek merkeziyetçi politikanın devam etmesi gerektiğinin altını çizmiştir. Medvedev ise yemin töreninin ardından yaptığı konuşmada sosyal ve ekonomik alanda özgürlüklerin gelişiminin sağlanmasına vurgu yaparak liberal iktidarının farklılığı hakkında bir ipucu vermiştir. Medvedev in devlet başkanlığının Rusya için ne derece yeni bir açılım sağlayacağı hususunda Putin den kalan mirasın dış politika ayağına da bakmakta fayda vardır. Putin dönemi dış politikasına gündemini vuran yaklaşım; Rusya nın uluslararası alandakini gücünü, ülkenin çıkarlarını gözeterek ve bu doğrultuda küresel süreçleri etkilemeye çalışarak artırmak olmuştur. Bu amaca hizmet edecek ve Rusya ya küresel güç olma fırsatını sunacak etken olarak Putin en başta BDT coğrafyasında bölgesel güç konumunu pekiştirmeye çalışmıştır. Ancak bu durum, Rusya ile başta ABD olmak üzere Batı yı karşı karşıya getirmiştir. Özellikle NATO nun genişleme çabaları, ABD nin bu bölgeye füze radar sistemleri yerleştirmek istemesi ve bölgedeki renkli devrimleri desteklemesi, ilişkilerin gerginleşmesine neden olmuştur. Öyle ki 11 Eylül olayları sonrasında teröre karşı birlikte mücadele etme doğrultusunda yumuşamaya başlayan ikili ilişkiler, bu son dönemdeki gerginliklerin gölgesinde kalmıştır. Dış politikada yaşanan bu sorunların Medvedev döneminde de gündemde kalacağı ve hatta çözüm bulunması gereken en önemli problemlerin başında geleceğini tahmin etmek hiç de zor değildir. Bu noktada Medvedev in dış politikada Putin in uluslararası arenada güçlendirmiş olduğu Rusya imajını korumaya devam edeceğini düşünmek daha doğru olacaktır. Sonuç olarak, Medvedev in devlet başkanlığının Rusya Federasyonu için yeni bir açılım getirip getirmeyeceği konusunda henüz çok kesin yargılara varmak mümkün değildir. Her ne kadar iktidardaki Birleşik Rusya Partisi nin liderlik koltuğuna oturan ve yeni başbakan olarak seçilmesi beklenen Putin in aktif siyasette kalmaya devam edecek olması, Rusya da çifte çarlığa dönüş mü? sorusunu gündeme getirse de, Putin in varisi olan Medvedev in bir kukla başkan olacağını düşünmek de yanlış olacaktır. KGB kökenli Putin ile karşılaştırıldığında daha demokratik ve liberal bir anlayışa sahip olan Medvedev in, selefi Putin in gölgesinde kalmayacağını daha muhtemeldir. KAYNAKLAR: İlyas Kamalov, Putin in Ardından Rusya, Avrasya Stratejik Araştırmalar Merkezi, 7 Mayıs 2008, s erişim adresi: Bobo Lo, Vladimir Putin and the Evolution of Russian Foreign Policy, The Royal Institute of International Affairs, Chatham House Papers, Blackwell Publishing, Roland Gotz, Russia and the Energy Supply of Europe: The Russian Energy Strategy to 2020 (updated version), FG /06, Research Unit Russia/CIS, German Institute for International and Security Affairs, October 2005, pp

15 T.C. MALİYE BAKANLIĞI AB VE DIŞ İLİŞKİLER DAİRESİ BAŞKANLIĞI İlkadım Caddesi No:2 Kat: Dikmen/ANKARA Telefon: (312) Faks: (312) e-posta: T.C. Maliye Bakanlığı Tüm hakları saklıdır.