Bilgi Toplumu = Herkes İçin Bilgi, Alt Yapı ve Fırsat

Transkript

1 Bilgi Toplumu = Herkes İçin Bilgi, Alt Yapı ve Fırsat Yaşar Tonta H.Ü. Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü tonta@hacettepe.edu.tr yunus.hacettepe.edu.tr/~tonta/tonta.html Bilgi Toplumu, Ankara 12 Ocak

2 Plan Bilgi ve İletişim Teknolojilerindeki (BİT) başlıca yönelimler Internet bağlantısı Güney Doğu Avrupa da Bilgi Toplumu gelişmeleri Dijital uçurum BİT ler dünyayı nasıl değiştirebilir? Sonuç Bilgi Toplumu, Ankara 12 Ocak

3 Müthiş Düzen Çağı En iyi fiyata dünyanın her yerinden tam istediğimizi anında almaya doğru gidiyoruz. Kaynak: Reich, 2000, p. 15 Bilgi Toplumu, Ankara 12 Ocak

4 Sanayi Toplumu Kitlesel üretim ve kitlesel dağıtım Üret, depola, sat Mekanistik örgütlenme Sürekli gelişme Geleneksek eğitim Katı/hiyerarşik yönetim Merkezileşmeye dayanan ekonomik modeller Bilgi Toplumu, Ankara 12 Ocak

5 Bilgi Toplumu Kitlesel özelleştirme ve kişiselleştirme Sat, üret, teslim et Dinamik örgütlenme Müşteri odaklı eğitim / Sürekli gelişme Gevşek / yatay yönetim Özelleşmeye dayanan ekonomik modeller Bilgi Toplumu, Ankara 12 Ocak

6 Bilgi... Zenginlik yaratmak için kullanılan kaynakların hiç biri bilgi kadar önemli değildir. Bilgi kalkınmanın can damarı Bilgi rekabetin vazgeçilmez unsuru Bilgi Toplumu, Ankara 12 Ocak

7 İnsan Bilgisinin Küreselleşmesi Tüm insanlığın belleği herkes tarafından erişilebilir hale getirilebilir, ve muhtemelen yakın bir gelecekte getirilecektir... Bu yeni tüm insanlığın beyninin...tek bir yerde toplanması gerekli değildir. Bu beyin insan kafası ya da kalbi gibi kolayca tahrip edilemez. Kesin ve tam olarak Peru da, Çin de, İzlanda da, Merkezi Afrika da ya da tehlikeye ve engellemeye karşı garanti altına alınabilecek herhangi bir yerde bu beynin röprodüksiyonu yapılabilir. Kaynak: Dyson (1997, p ) Bilgi Toplumu, Ankara 12 Ocak

8 Başlıca Yönelimler Bilgisayar gücünde artış Bilginin işlenmesi, depolanması ve bilgiye erişim Maliyetlerdeki düşüş Bilgi işleme ve iletim Bilgi patlaması Bilgi Toplumu, Ankara 12 Ocak

9 Depolama Maliyetleri Kaynak: Bilgi Toplumu, Ankara 12 Ocak

10 Depolama Maliyetleri Depolama Fiyatları ( ) , ,0 Fiyatlar her yıl %45 düşüyor 1 Gigabyte (USD) 1 Terabyte (USD) ,0 Maliyet (USD) 1.000,0 100,0 10,0 1,0 0,1 0, USD 0,42 USD Bilgi Toplumu, Ankara 12 Ocak Yıl Kaynak:

11 İletim Maliyetleri Kaynak: ULAKBİM Faaliyet Raporu, 2003 ( Bilgi Toplumu, Ankara 12 Ocak

12 Bilgi Patlaması 5 Exabyte (5 x byte) 2002 de dünyada üretilen yeni bilgi miktarı (5 x byte) 5 Exabyte lık bilgi = 37,000 yeni Kongre Kütüphanesi! Yüzey web de 10 milyar belge var (167 Terabyte) var Derin web de 550 milyar belge var (91857 Terabyte) Kaynak: BrightPlanet & Lyman and Varian Bilgi Toplumu, Ankara 12 Ocak

13 Bilgi Artışı Tablo de dünyada üretilen özgün dijital bilgi üretimi. İyimser tahminlerde bilginin dijital olarak tarandığı varsayıldı, alt tahminlerde dijital içeriğin sıkıştırıldığı varsayıldı. Depolama ortamı 2002 Üst tahmin (Terabyte olarak) 2002 Alt tahmin (Terabyte olarak) Üst tahmin Alt tahmin % Değişim Üst tahminler Kâğıt 1, , %36 Film 420,254 76,69 431,690 58,209 %-3 Manyetik ,416,230 2,779,760 2,073,760 %87 Optik %28 TOPLAM 5,609,121 3,416,281 3,212,731 2,132,238 %74.5 Kaynak: Lyman ve Varian Bilgi Toplumu, Ankara 12 Ocak

14 Internet Zaman ve mekân engelinin ortadan kalkması Bilgi kaynaklarına ve hizmetlerine günde 24 saat haftada 7 gün uzaktan erişim Anında memnuniyet Bilgi Toplumu, Ankara 12 Ocak

17 Bölgelere göre dünya nüfusu ve Internet kullanım oranları ve yaygınlığı 80 Dünya nüfusuna oranı (%) Yaygınlık (Internet kullananların ülke nüfusuna oranı %) Dünyadaki Internet kullanıcılarına oranı (%) Yüzde (%) Afrika 1 2 Asya 7 11 Avrupa Orta Doğu Kuzey Amerika 9 Latin Amerika/Kayayibler Okyanusya/Avustralya 2 Kaynak: 3 Aralık 2004 Bilgi Toplumu, Ankara 12 Ocak

18 OECD ülkelerinde hane halkı bilgisayar kullanımı ( ) Kaynak: OECD, ICT Usage Survey Bilgi Toplumu, Ankara 12 Ocak

19 OECD ülkelerinde hane halkı Internet kullanımı ( ) Kaynak: OECD, ICT Usage Survey Bilgi Toplumu, Ankara 12 Ocak

20 DİE Hane Halkı Bilişim Teknolojileri Kullanımı Araştırması, 2004 Internet erişimi olan hane oranı: %7,02 Kaynak: DİE, Bilgi Toplumu, Ankara 12 Ocak

21 GÉANT Topolojisi Kaynak: Bilgi Toplumu, Ankara 12 Ocak

22 Ağa Hazırlıklılık İndeksi Ağ kullanımı 100 nüfus başına düşen Internet kullanıcısı/cep telefonu sayısı Host başına düşen Internet kullanıcı sayısı Internet e bağlı bilgisayarların oranı Halka açık Internet olanaklarının varlığı Destekleyici etmenler Ağ erişim değişkenleri (alt yapı, donanım/yazılım ve destek) Ağ politikası değişkenleri (BİT politikası, iş çevresi ve ekonomik çevre) Ağ toplumu değişkenleri (Ağa dayalı öğrenme, BİT fırsatları, sosyal sermaye) Ağa dayalı ekonomi (e-ticaret, e-devlet, genel alt yapı) Kaynak: Bilgi Toplumu, Ankara 12 Ocak

23 Ağa Hazırlıklılık İndeksi Ülke Sıralamaları Kaynak: Bilgi Toplumu, Ankara 12 Ocak

24 Kişi Başına Düşen GSYİH ile Ağa Hazırlıklı Olma Arasındaki İlişki Kaynak: Bilgi Toplumu, Ankara 12 Ocak

25 Kişi Başına Düşen GSYİH ile BT Harcamalarının GSYİH ye Oranı (%) Kaynak: Pohjola, 2000, p.9 Bilgi Toplumu, Ankara 12 Ocak

26 Hane Halkı Bilişim Teknolojileri Kullanımı Araştırması, 2004 Kaynak: ww/w.die.gov.tr/turkish/sonist/hhbilisim/151004/kapak.html Bilgi Toplumu, Ankara 12 Ocak

27 DİE Hane Halkı Bilişim Teknolojileri Kullanımı Araştırması, 2004 Internet erişimi olan hane oranı: %7,02 Kaynak: DİE, Bilgi Toplumu, Ankara 12 Ocak

28 Cinsiyete ve yaş gruplarına göre bilgisayar kullanım oranları Cinsiyete ve yaş gruplarına göre bilgisayar kullanım oranları Yüzde (%) Kadın 30 Erkek Yaş Grubu Toplam birey sayısı Bilgisayar kullanan (%) İnternet Kullanan (%) Yaş grubu Kadın Erkek Kadın Erkek Kadın Erkek ,6 M 5,2 M 21,1 44,4 15,9 38, ,3 M 6,4 M 13,1 26,4 9,9 21, ,7 M 4,7 M 7,1 19,2 4,9 13, ,4 M 3,5 M 2,8 12,9 1,7 9, ,2 M 2,1 M 0,7 4,0 0,6 2, ,5 M 1,3 M 0,1 0,8 0,1 0,9 Kaynak: DİE, Bilgi Toplumu, Ankara 12 Ocak

29 Cinsiyete ve yaş gruplarına göre Internet kullanım oranları Cinsiyete ve yaş gruplarına göre Internet kullanım oranları Kadın Erkek Yüzde (%) Yaş grubu Kaynak: DİE, Bilgi Toplumu, Ankara 12 Ocak

30 Eğitim durumuna göre bilgisayar kullanım oranları Eğitim durumuna göre bilgisayar kullanımı Yüzde ( % ) Kadın Erkek Toplam Bir okul bitirmedi İlkokul İlköğretim/ortaokul ve dengi Lise ve dengi Üniversite/master/doktora Eğitim durumu Toplam birey Bilgisayar kullanan İnternet kullanan sayıs ı Toplam Kadın Erkek Toplam Kadın Erkek Bir okul bitirmedi ,92 0,26 0,66 0,69 0,18 0,51 İlkokul ,19 0,38 1,81 1,31 0,19 1,12 İlköğ retim/ortaokul ve dengi ,13 6,02 18,12 17,58 3,59 13,99 Lise ve dengi ,84 11,68 26,16 29,84 8,25 21,59 Üniversite/master/doktora ,69 26,18 43,50 60,07 22,63 37,44 Kaynak: DİE, Bilgi Toplumu, Ankara 12 Ocak

31 Eğitim durumuna göre Internet kullanım oranları Eğitim durumuna göre Internet kullanım oranları Yüzde ( % ) Kadın Erkek Toplam Bir okul bitirmedi İlkokul İlköğretim/ortaokul ve dengi Lise ve dengi Üniversite/master/doktora Eğitim durumu Kaynak: DİE, Bilgi Toplumu, Ankara 12 Ocak

32 İşgücü durumuna göre bilgisayar kullanım oranları İşgücü durum una göre bilgisayar kullanım ı Yüzde (%) ücretli/maaşlı serbest meslek ücretsiz aile işçisi ev kadını/ev kızı Kadın Erkek Toplam 0 3 işsiz/iş arıyor emekli öğrenci 0 diğer 3 3 Tablo 4:Referans dönemindeki iş gücü durumuna göre bilgisayar ve İnternet kullanım oranı (% ) İşgücü durumu Bilgisayar kullanan İnternet kullanan Toplam birey sayıs ı Toplam Kadın Erkek Toplam Kadın Erkek Ücretli/maaş lı ,64 9,39 24,25 26,62 7,53 19,09 Serbest meslek (kendi ,15 0,93 10,22 8,53 0,87 7,66 Ü cretsiz aile iş çisi ,63 1,46 5,17 5,11 0,94 4,17 Ev kadın ı/ev kız ı ,56 2,56-1,17 1,17 - İşsiz/iş arıyor ,46 6,91 15,55 20,71 5,88 14,82 Emekli ,32 1,99 2,33 2,65 1,29 1,35 Ö ğ renci ,41 21,68 42,73 53,47 16,97 36,51 Diğ er ,27-3,27 2,68-2,68 Kaynak: DİE, Bilgi Toplumu, Ankara 12 Ocak

33 İşgücü durumuna göre Internet kullanım oranları İşgücü durumuna göre Internet kullanım oranları Yüzde (%) Kadın Erkek Toplam ücretli/maaşlı serbest meslek ücretsiz aile işçisi ev kadını/ev kızı işsiz/iş arıyor emekli öğrenci diğer Kaynak: DİE, Bilgi Toplumu, Ankara 12 Ocak

34 Hanelerde bilişim teknolojilerine sahip olma durumu Tablo 5:Hanelerde bilişim teknolojileri ekipman durumu (%) Bilişim teknolojilerine sahip olan hane oranı İnternete bağlı araçlara sahip olan hane oranı Kişisel bilgisayar 9,98 5,86 Taşınabilir bilgisayar 0,85 0,55 El bilgisayarı 0,13 0,06 Cep/araç telefonu 53,64 2,08 Televizyon (uydu yayını ve kablo TV dahil) 92,19 0,13 Oyun konsolu 2,85 0,24 Kaynak: DİE, Bilgi Toplumu, Ankara 12 Ocak

35 Kullanılan yere göre bilgisayar ve Internet kullanım oranları Kaynak: DİE, Bilgi Toplumu, Ankara 12 Ocak

36 Internet kullanım amaçları Tablo 6 : Hanehalkı bireylerinin İnternet kullanma amaçları Amaçlar (%) İletişim 76 Bilgi arama ve çevirimiçi (on-line) hizmetler 93 Mal ve hizmet siparişi vermek ve satmak, bankacılık 17 Kamu kurum/kuruluşlarıyla iletişim 45 Eğitim 43 Kaynak: DİE, Bilgi Toplumu, Ankara 12 Ocak

37 ULAKNET Omurgası ve Yurt Dışı Çıkışı Küresel Internet Geçişi: 465 Mbps Omurga Kapasitesi: 155 Mbps Uç bağlantı kapasitesi: 4-75 kat arttı Kaynak: ULAKBİM Faaliyet Raporu, 2003 ( Bilgi Toplumu, Ankara 12 Ocak

38 ULAKNET Uçlar Haritası Kaynak: Bilgi Toplumu, Ankara 12 Ocak

39 Avrupa Ülkeleri GÉANT ve Internet bağlantı kapasiteleri Kaynak: ULAKBİM Faaliyet Raporu, 2003 ( Bilgi Toplumu, Ankara 12 Ocak

40 Güney Doğu Avrupa da Bilgi Toplumu Gelişmeleri SEEREN: Güney Doğu Avrupa Araştırma ve Eğitim Ağı SEE - Grid Proposal: Güney Doğu Avrupa Grid Önerisi Varna Çalıştayı (2003): Güney Doğu Avrupa daki Ulusal Araştırma ve Eğitim Ağlarıyla İlgili Poitika Konuları Ulusal Bilgi Toplumu Politikaları: eseeurope Initiative (Elektronik Güney Doğu Avrupa Girişimi) eeurope Bilgi Toplumu değerlendirme (benchmark) göstergeleri Meydan okumalar ve fırsatlar Bilgi Toplumu, Ankara 12 Ocak

41 Güney Doğu Avrupa Araştırma ve Eğitim Ağı: SEEREN GRNET, Hungarnet, RoEduNet, TERENA and DANTE Proje Aralık 2002 de başladı Mali destek: AB IST Programı Amaç: Güney Doğu Avrupa ülkeleriyle gelişmiş ülkeler arasındaki dijital uçurumu kapatmak Taraf ülkelerde ulusal araştırma ve eğitim ağları (NREN) kurmak Bilgi Toplumu, Ankara 12 Ocak

42 SEE-GRID Önerisi Güney Doğu Avrupa GRID destekli Elektronik Alt Yapı Geliştirme Güney Doğu Avrupa ülkelerinde (YUN, ARN, BUL, MAK, SIR-KAR, BOS-HER, ROM, TÜR, HIR) GRID etkinliklerini başlatmak GRID ler, ebilim ve ealt Yapı insan ağı yaratmak Güney Doğu Avrupa bölgesindeki tüm Avrupa GRID çabalarına destek olmak GEANT, SEEREN ve IPv6 girişimleriyle işbirliği yapmak GRID test yatakları kurmak Dijital uçurumu kapatmak Kaynak: ULAKBİM sayfası Bilgi Toplumu, Ankara 12 Ocak

43 SEE-GRID Projesi Kaynak: ULAKBİM, Bilgi Toplumu, Ankara 12 Ocak

44 ULAKBİM ve SEE-GRID Kaynak: ULAKBİM, Bilgi Toplumu, Ankara 12 Ocak

45 EGEE Avrupa da ebilim için Destekleyici GRID ler Mayıs 2004 de başladı Amaç Avrupa da üretim için GRID alt yapısı kurmak 30MEuro destek Büyük Hadron Çarpıştırıcı Hesaplama Grid i Biyotıp Grid leri Bilgi Toplumu, Ankara 12 Ocak

46 Varna Çalıştayı (7-9 Eylül 2003, Bulgaristan) TERENA, CEENet ve SEEREN EU Projesi Avrupa da araştırma ve eğitim ağlaşmasında önemli bir dijital uçurum var. Ağ bağlantısı ve hizmet sunma bakımından ülkeler arasında büyük bir dağılım söz konusu. Güney Doğu Avrupa daki ülkeler tayfın en altlarında Telekom bağlantılarının çok yüksek fiyatlandırılması Tekelci telekom operatörlerinin hakimiyeti Liberalleştirme Hükûmetlerin rolü Avrupa Araştırma Alanı nın (AAA) gerçekleşmesi gecikebilir eavrupa Bilgi Toplumu kurmanın tek yolu GDA ülkeleriyle diğer Avrupa ülkeleri arasındaki dijital uçurumu kapatmak Bilgi Toplumu, Ankara 12 Ocak

47 Güney Doğu Avrupa da Ulusal Araştırma ve Eğitim Ağlarıyla İlgili Politika Konuları Bilgi Toplumu (BT) gelişmelerinin önemi Avrupa yı 2010 a kadar dünyanın önde gelen bilgiye dayalı ekonomisi haline getirmek Bunun için uygun bilgi ve iletişim alt yapısı gerekli BT için araştırma ve eğitim camiasının anahtar rolü İletişim omurgasının yaşamsal önemi Sadece pazar güçlerine güvenmek olanaksız. Sağlam, dinamik, profesyonel ve kâr amacı gütmeyen bir örgüt gerekli BT geliştirme sürecinde makul bir ücretle sağlanan standart Internet hizmetleri önemli Bilgi Toplumu, Ankara 12 Ocak

48 Dijital Uçurum Küresel bölünme Sanayileşmiş ve daha az gelişmiş uluslar arasındaki farklar Toplumsal uçurum Bir ulusun insanları arasındaki eşitsizlikler Demokratik uçurum Kamu yaşamına katılmak için dijital teknolojileri kullananlarla kullanmayanlar arasındaki farklar Kaynak: Hargittai, p. 828 Bilgi Toplumu, Ankara 12 Ocak

49 Dijital Adaletsizlik Etkin Internet kullanımı için sadece Internet e bağlı olmak yeterli değil Daha duyarlı ölçüler gerekli Teknik araçlar Kullanım otonomisi Toplumsal destek ağı Deneyim Beceri Eşitlik adalet/hakkaniyet Bilgi Toplumu, Ankara 12 Ocak

50 BİT ler Dünyayı Gerçekten Nasıl Değiştirebilir? I Bağlantı ve erişim değişim yaratıyor Eş düzeyli veya aygıttan aygıta bağlantılı ağlar Her aygıt ve uygulamaya kesin yerel mekan verisinin gömülmesi Algılayıcıların birleştirilmesi sıcaklığı, hareketi, basıncı, hızı, akışı, elektrik kullanımını, radyoaktiviteyi, kimyasal bileşimi ölçen aygıtların entegrasyonu Kaynak: Gage, 2002 Bilgi Toplumu, Ankara 12 Ocak

51 Bağlantı + İçerik Bilgi Toplumu, Ankara 12 Ocak

52 Internet Telefon Değildir Internet: Potansiyel bir eşitleyici araç Bağlantılılık önemli İçerik üretim ve dağıtımı Web in etkin ve etkili kullanımı Web kapsamı Arama becerilerinin eksikliği Dil ve okur yazarlık engeli Mevcut ile Erişilebilir arasındaki fark Bilgi Toplumu, Ankara 12 Ocak

53 Internet Gezici Kütüphanesi Brewster Kahle Kaynak: joi.ito.com/archives/2002/12/09/brewster_showing_us_the_bookmobile.html Bilgi Toplumu, Ankara 12 Ocak

54 Internet Gezici Kütüphanesi Brewster Kahle Kaynak: joi.ito.com/archives/2002/12/09/brewster_showing_us_the_bookmobile.html Bilgi Toplumu, Ankara 12 Ocak

55 BM Bin Yıl Kalkınma Hedefleri 2015 e dek tüm BM üyesi devletler aşağıdaki hedefleri gerçekleştirme sözü verdi Yoksulluk ve açlığı ortadan kaldırmak Evrensel ilkokul eğitimi sağlamak Okullaşmada cinsiyet eşitliği sağlamak Çocuk ölümlerini azaltmak Anne sağlığını iyileştirmek HIV/AIDS vb. hastalıklarla savaşmak Sürdürülebilir çevre Kalkınma için küresel katılım ve ortaklıklar kurmak Bilgi Toplumu, Ankara 12 Ocak

56 BİT ler Dünyayı Gerçekten Nasıl Değiştirebilir? II Bütün okulların, işyerlerinin vs. ağa bağlanması Telekom şirketlerinin okulları, işyerlerini sahiplenmesi, eğitim ve danışmanlık hizmetleri sağlaması Kuruluş ve kişilerin birbirleriyle bire bir bağlantı kurmaları Her bağlı kişinin/kuruluşun kendisini/çevresini tanımlaması, içerik yaratması Mikrokredi örgütleri aracılığıyla gereksinim duyanlara bire bir yardım yapılması Tekil kimlik sistemleri geliştirilmesi Her bireyin yaşam koşullarının iyileştirilmesi Bizi birbirimize bağlayan teknolojilerin seçilmesi Bizi birbirimize bağlayan kurumların yaratılması Kaynak: Gage, 2002 Bilgi Toplumu, Ankara 12 Ocak

57 Bilgi Toplumu = Herkes İçin Bilgi, Alt Yapı ve Fırsat Yaşar Tonta H.Ü. Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü tonta@hacettepe.edu.tr yunus.hacettepe.edu.tr/~tonta/tonta.html Bilgi Toplumu, Ankara 12 Ocak