YLIK. Halide Nusret ZO&LUTUNA Emine Işınsu ÖKSÜZ. Yaşar EŞMEKAYA

Transkript

1 YLIK KURUCULARI: Halide Nusret ZO&LUTUNA Emine Işınsu ÖKSÜZ Sahibi Yaşar EŞMEKAYA Sorumlu Yazı İşleri Müdürü Peyâmi ÇELİKCAN Töre, T.C. Milli Eğitim Bakanlığınca Tebliğler Dergisi»nin 8 Kasım 1976 tarih ve 1906 numaralı sayısının 496. sayfasında tavsiye edilmiştir. Her türlü haberleşme adresi: TÖRE DERGİSİ P.K. 211, Kızılay - ANKARA İDAREHANE Cemal Gürsel Cad. 73/1 Cebeci/ANKARA ABONE ŞARTLARI Yurtiçi yıllık 6 Aylık Yurtdışı Yıllık 1500 TL. 800 TL. 70 DM. Yıl :13 Sayı: 151 Aralık 1983 Montaj: Renk Ofset Dizgi-PîkajrMAYAŞ A.Ş. Dağıtım; Hürriyet Holding A.Ş. Baskı: DAİLY NEWS Matbaası-Ankara Baskı Tarihi : 30 Kasım 1983 Yurt içi havaleler numaralı posta çekine; yurt dışı havaleler Akbank, Ankara Hasköy Şubesi 4421 numaralı hesapa yatırılabilir. REKLAM TARİFESİ Kapak Tam Safya Renkli Kapak İçi Tam Sayfa Renkli Siyah Beyaz Tam Sayfa TL TL TL. Gönderilen yazılar basılsın veya basılmasın iade edilmez. TÖRE'de yayınlanan yazılar, kaynak gösterilmeden iktibas edilemez.. 1

2 150. sayısında Türkiye'nin her köşesine ulaşan dergimiz TÖRE ye bir ortak gururu t bir ortak sevinci ve hasreti yapiaşmak isteyen yüzlerce okuyucumuz katıldı. Her yeni okuyucu il birlikte sorumluluklarımızın da arttığını biliyor fakat bu sorumluluğu sadece TÖRE yazarının, TÖRE çalışanının değil % TÖRE okuyucusunun da hissedeceğine inanıyoruz. Çünkü TÖRE, yazarı, çalışanı ve okuyucusu ile büyük bir aile ocağıdır. Bizler bu ailenin duygu ve düşüncelerini dile getirmeye çalışan, aile üyelerini ortak bir gaye etrafında bütünleştirmeye gayret eden birer vasıtayız. Bu ortak gayeyi gerçekleştirmek için, devamlı araştıracak, iyiye ve güzele giden yolda yeni fikirler ortaya atacak ve üzerinde düşünüp, tartışacağız. Ailemizin hangi üyesinden geüse gelsin, hiç bir düşünceye ne aşırı bir itaatkarlık duygusu ile bağlanacak ne de körükörüne reddedeceğiz. Devamlı olarak düşünce talimi yapacağız, düşündüklerimizi açıklamaktan ve tartışmaktan çekinmeyecek fikirlerimizi olgunlaştıracağız. TÖRE okuyucusunun düşünmeye taup olması gereklidir, çünkü TÖRE; "Düşünenlerin Dergisi''dır. İşte bu prensipler çerçevesinde, bu ay; sonu bir iki yıldır sık sık tartışılan fakat üzerinde fazla düşünülmeden, çeşitli peşin hükümlerle ele alınan ve dolayısıyle mahiyeti anlaşılamayan "GENÇLİK VE SANAT" konu sunu ele almayı uygun bulduk. Konu öncelikle gençlerle ilgili olduğu için, düzenlediğimiz bir anketle gençlerin sanat meselelerimiz üzerine düşüncelerini aldık. Bu düşünceler okunduğu zaman da görülecektir ki, hemen her genç arkadaşımız farklı bakış açıları ve yorumlarla meseleyi ele almaktadır. Yine görülecektir ki, her arkadaşımızın doğruya da yanlış temeller üzerine kurulmuş farktı sanat anlayışları vardır. Biz gençlerin bu farklı düşüncelerini neşrederken, hiç kimsenin genç arkadaşlarımızı düşüncelerinden dolayı suçlamayacağını aksine, bu düşüncelerin tahlilini, tenkidini yapıp, üzerinde tartışacağını düşünüyoruz. Bir başlangıç olması hasebiyle, Doç. Dr. Sadık Kemal TÜR AL, Yağmur TUN ALI, > Alemdar YALÇIN ve Alaaddin KORKMAZ genç sanatçıların düşüncelerini de dikkate alarak, "Gençlik ve Sanat" mevzuunun tahutini yapmışlar ve tartışmanın yolunu açmışlardır. Bu yol yazarlarımızdan, okuyucularımıza kadar herkese açıktır. Bu sayımızda, genç kalemlere ayırdığımız '"KIVILCIM" bölümünü münderecatımizınsıklığı dolay isiyle neşredemiyoruz. Konu olarak da "GENÇLİK VE SANAT" mevzuunu ele almamız yani genç sanatçıların düşüncelerini ve meselelerini gündeme getirmemiz, büyük ölçüde bu sayımızın gençlerle ilgili olmasına vesile olmuştur. ; 10 Kasım 1983 günü büyük dava adamı Osman YükselSER DENGEÇTt'yi kaybettik Aktif mücadelesiyle bir nesle öncülük eden SERDENGEÇTİ'nin hayatinin her dönemi bi yuk çımere geçmiştir Bu dünyadaki çilesini ahiretteki Saadetine vllellmzm^ ^ yor, yakınlarına ve milletimize baş sağlığı diliyoruz.. '«*"«niyaz eaı Saygılarımızla

3 AYIN KONUSU İÇİNDEKİLER GENÇLİK ve SANAT 5 Hüseyin Bozok Kılıçaslan, Erol Yıldır, Murat Sözer, Erdoğan Çakır, İbrahim Şahin, Burak Harputlu, Alaybey Karoğlu, Halime Toroz, Selâhattin Oral, Oğuz Çetin'in anket cevapları 6 Yağmur TUNALI, Alâaddin KORKMAZ, Doç. Dr. Sadık K. TURAL, Alemdar YALÇIN'm "GENÇLİK ve SANAT "üzerine tahlilleri 18 AŞK DİYORUM (ŞİİR) Erdoğan ÇAKIR. 30 VAKİT ÇOK GEÇ(ŞİİR) Burak HARPUTLU MARTILAR UÇUŞUYOR ÜZERİMDEN(ŞİİR) Ahmet ÇİĞDEM.. 32 BİR GÜLÜ NASIL (ŞİİR) Murat SÖZER 34 DİRİLİŞ ve TÜKENİŞ (ŞİİR) Hüseyin Bozok KILIÇASLAN 35 ATATÜRKÇÜLÜK NEDİR? Prof. Dr. Bayram KODAMAN 36 MUSİKİ İLE TEDAVİ (Mülakat) Dilâver CEBECİ 38 OSMAN YÜKSEL SERDENGEÇTİ Mustafa Nadir Onay 41 TÜRKİSTAN HALK EDEBİYATI Prof. Dr. Kemal ÖZERGİN 45 MEVLANA İbrahim ŞAHİN 48 DÜŞÜNME HÜRRİYETİ Rıza AKDEMİR DÖRTLÜKLER (ŞİİR) Alper İslâm EVSEN 53 MARKSİZM'İN TENKİDİ Y. Doç. Dr. MehmetBAYRAKDAR 54 GÜN İÇİME HİÇ DOĞMADI (ŞİİR) Muhsin İlyas SUBAŞI KIBRIS NOTLARI Hüseyin MÜMTAZ.57 DESTANLARDA UYANMAK Sevinç ÇOKUM...59 GÜNLER GEÇİYOR (ŞİİR) Ahmet Tevfik OZAN 64 BİR AİLE Yunus Emre ÖZCAN 65 İLMİ FAALİYET İÇİNDE BULUNMAK Çeviren: Doç, Dr. Bahaeddin YEDİYILDIZ.67 NOT DEFTERİ AYIN YORUMU S

4 TÜRKİYE! BASIN YAYIN VE KİTAP FUARI nda TÜRKİYE ODALAR BİRLİĞİ SALONLARI BAKANLIKLAR - ANKARA 26 Kasım - 4 Aralık

5 AYIN KONUSU GENÇLİK ve SANAT Gençük ve özellikle gençliğin sanatla ilgili meseleleri, sık sık gündeme getirilerek tartışıldı. Fakat gençlikteki rahatsızlıkların sebeb ve esasları herkesin düşüncelerini açıkça beyan edebileceği bir tartışma zemini tesis edilemediği için t genellikle çok basit değerlendirmeler ve peşin hükümlerle ele alındı. Şurası muhakkak ki, artık verilenle yetinmeyen, düşünmesini öğrenmeye çalışan, bir gençlikle karşı karşıyayız. Gençliğin bilgi ve şuur seviyesindeki bu yükselme mutlaka ümid verici bir gelişmedir. Ancak, bu gelişmenin sürekli olması ve doğru yollara kanalize edilmesi için; gençlikteki yeni eğilimlerin ciddiyetle ele alınması ve tahlil edilmesi gerekmektedir. Bu sayımızda, bir başlangıç olarak ''Gençlik ve Sanat" üzerine gençlerin ve Doç. Dr. Sadık K.Tural, Alem Yalçın, Yağmur Tunalı ve Alaaddin Korkmaz'm düşüncelerini aldık. Şüphesiz yirmi kadar genç sanatçıya verilerek düzenlenen anketimizin bir bütün olarak gençliğin düşüncelerini temsil ettiğini iddia etmiyoruz. Fakat sınırlı da olsa gençliğin farklı düşüncelerinin temsil edildiği kanaatindeyiz. Yukarıda da belirttiğimiz gibi, biz çözüm bekleyen bir meselenin halli yolunda ilk adımı atıyoruz. Devamı, gençlerin ve "büyüklerin" bu önemli mevzuu ile ilgili vazifelerini yerine getirip, getirmeyeceklerine bağlıdır. Yer verilen düşüncelere katılmayanlar, yanlış bulanlar; katılmayış sebelerini ve kendi düşündüklerini ortaya koydukları takdirde mesele, daha geniş kapsamlı olarak tartışılacak ve çözüme kavuşacaktır. Anket cevaplarını neşrettiğimiz genç arkadaşların değişik dergilerde eserleri neşredilmiş olmasına rağmen, birçok kimse tarafından tanınmayacakları kuvvetle muhtemeldir. Amacımız; henüz eserleriyle kendisini kabul ettirmemiş fakat kabul ettirmek için gayret sarfeden genç sanatçıların düşüncelerini öğrenmek olduğuna göre; isimlerin tanınıp tanınmadığı fazlaca ehemmiyetli değildir. Bu arkadaşlarımızdan Selâhattin Oral, Halime Toros ve İbrahim Şahin 'in hikâyeleri, Erdoğan Çakır, Hüseyin Bozok kılıçaslan, Murat Sözer ve Burak Harputlu'nun şiirleri, Erol Yıldır ve Alaybey Karoğlu'nun desenleri, resimleri TÖRE Dergisi'nde ve DOĞUŞ Edebiyat'ta, Oğuz Çetin in ise çeşitli yazıları Millet Gazetesi ve Hamle Dergisi'nde neşredilmiştir. Kısaca tanıttığımız bu genç sanatçılarımızın cevapladıkları sualler şunlar olmuştur: 1) Mevcut sanat anlayışlarını katıldığınız ve katılmadığınız yönleri ile değerlendirip, kendi sanat anlayışınızı açıklar mısınız? f 2) Sanat meselelerimiz dikkate alındığında "Genç Sanatçı"ya düşen vazifeler neler olacaktır?,- 3) "Genç Sanatçı"yüklendiği vazifeleri yerine getirecek güce ve imkâna sahip midir? 5

6 HÜSEYİN BOZOK KILIÇASLAN M Gücü olan sanatçı, şartlar ne olursa olsun imkânını bulur imkân veya imkânsızlık sanatçının gücüne tesir edecek kadar selâhiyetli bir faktör değildir M Malum olduğu üzere sanat, resim, musiki v,s. gibi şubelerden müteşekkil çok şümullü bir mefhumdur. Bu bakımdan bir edebiyatçı, yâni bir şair olarak vereceğim cevaplarda, yine edebiyatın ön plânda olmasına gayret göstereceğim. Gerek batıda ve gerekse bizde "sanat sanat içindir" görüşü ile "sanat cemiyet içindir" görüşü edebiyatçıların en büyük münakaşa mevzularından biri olmuştur. Cemiyetin düzensizliklerini, insanın meselelerini anlatmaya çalışan edebiyatçılarla, kendi iç âlemlerinin tezahürlerini dile getiren edebiyatçılar arasında çok çetin mücâdeleler vücud bulmuştur. Asırlardan beri "sanat kimin içindir" suali cevabını bulmaya çalışmış ve bir büyük meselenin "öz"ünü teşkil etmiştir. Benim kanaatim şudur ki, sanatçı ister cemiyet için sanatla iştigal etsin, isterse sanat için sanatla iştigal etsin, neticede sanat yine cemiyetin mah olma mevkiindedir. Bu bakımdan sanat cemiyet içindir görüşüne katlimi-: yorum. Çünkü Hügo, Schiller, Lamartine, Goethe, Hâşim, Yahya Kemal gibi sanat sanat içindir düsturuna bağlı kalan sanatçılar, yine cemiyet tarafından okunmuş ve okuyucularının omuzlarında ölümsüz isimler arasına girmiş lerdir. Yâni demem şu ki, sanatçı kendi ruh haletlerini en ince noktasına kadar eserlerine aksettirip, muhataplarını da bundan nasiplendirme yi bilmelidir. Bir sanatçının temi ne olursa olsun mutlaka, ama mutlaka sanat kaygusunu duymalıdır. Ayrıca şu noktaya da temas etmek istiyorum: Biz millet olarak çok şanlı ve zengin bir geçmişe sahibiz. Bunun idrâkinde olmamız şart. Geçmişin kültür değerleriyle yüklü olan sanat eserlerinin günümüzden kopuk olduğunu kabul etmiyorum. Çünki bir sanatçı kendini yaşadığı devirden tecrit edemez. Dünü anlatmış olsa bile, o düne bugünün gözüyle bakacak ve öyle tefsir edecektir. Bir noktada dün ile bugün hâl hamur olacaktır. Ne diyor Camus "sanatçı çağının aynasıdır" öyle ise hasretimizi dile getirmekte hiç bir mahzur olmamalıdır. Yukarıda biraz temas ettim. Dedim ki, şanlı ve zengin bir geçmişe sahibiz, öyle ise ne yapacağız? Dünü çok iyi öğreneceğiz: hatta hıfzedeceğiz. Bunu yaparken de, bugünün insanı olduğumuzu hatırdan çıkarmıyacağız. Sanatçı kendi temini kendisi seçmelidir. Yâni sanatçı, yeri geldiğinde dünü anlatacak, yeri geldiğinde bugünü, bugünün güzelliklerini, çirkinliklerini, hatta iğrençliklerini anlatacaktır. Bunu yaparken de mes'uliyetini ve muhatabına seslenmeyi bilecektir. Bu suale cevap vermek için biraz cesaretli olmak lazım. Vereceğim cevabın haddimizi aşıp aşmayacağı hususunda endişe duyuyorum. Her şeyden önce ferdi gayretin ön plânda olduğu kanaatindeyim. Sanat, onbir kişilik bir futbol takımı değildir. Gerçi sporda da ferdi gayret vardır amma, sanatla mukayese edilemez. Bu bakımdan, kaabiliyetli ve gayretli genç sanatçıların, zamanın elinden tutmamaları için hiç bir sebep göremiyorum. İmkân meselesine gelince: Bu da sanatçının gücüne bağlı. Gücü olan sanatçı, şartlar ne olursa olsun imkânını bulur. Edebiyat târihlerine bakacak olursak, bir çok büyük sanatçının çok zor şartlara göğüs gererek kalbur üstünde kaldıklarını görürüz. Bu sebeple imkân veya imkânsızlık, sanatçının gücüne te'sir edecek kadar selâhiyetli bir faktör değildir. 6

7 EROL YILDIR "Genç sanatçının Dir mevki edinmesi tamamen şansına ve şahsi gayretlerine kalmıştır..; 1 Günümüzde sanatın her alanında çok fark lı anlayışlarla karşılaşmakta ve bu farklr anlayışlar arasında bir sentez kurmak mecburiyetiyle karşı karşıya bulunmaktayız. Şüphesiz sanatı birkaç ana gruba ayırabiliriz. Fakat bu* durum günümüz sanatı için geçerliliğini yitirdiğinden hiçbir anlam taşımayacaktır. Şöyle ki: Birçok sanat tarihçisi ve yorumcusu sanatın iki ana kola ayrıldığım belirtir. "Soyut" ve "Somut" sanat. Fakat her ikisinde birbirini tamamlayan özellikler ihtiva ettiğinde birleşirler. Farklı olarak nitelendirilen iki ayrı sanat anlayışı bir birini tamamlayan ve birbirinden kaynaklanan özellikler taşıması dolayısıyla, sanatçıya iki anlayışı da sinesinde barındıran sanat eserleri yapma mecburiyeti doğar. Günümüz sanatçısı ne kadar soyut çalışırsa çalışsın somut özellikler taşıyacaktır. Bu durumun başlıca nedeni toplum hayatının sanatçı aracılığıyla sanata yansımasının tabii bir neticesidir Çağımız insanı bunalımlıdır; hayatının her safhasında fikri ve bedeni birçok zorlukla karşı karşıyadır. Zorluklara çareler ararken farklı yolları denemektedir. Aslında cemiyetin kişiyi yalnızlığa itmesi bu durumu kaçınılmaz kılmaktadır. Bu durum -cemiyetih bir ferdi olan- sanatçıyı doğrudan etkilemekte farklı sanat anlayışlarına yöneltmektedir. O halde sanatta beürli bir akıma dahil olmayan bağımsız -olabildiğince- sanat anlayışları normal bir sonuç olarak karşımıza çıkacaktır. Bence sanatçının kendi nefsinde topluma karşı üzerine düşen vazifeler olduğunu hissetmesi kesinlikle gereklidir. Kendi sanat anlayışımın özüde budur. Ayrıca yaptığım çalışmalarda -konudan biraz daha fazla- plastik unsurların zenginliğine olabildiğince ulaşmak başlıca problem kaynağım dır. Günümüz sanatçısı sanatı, "para getiren" bir uğraş olarak benimsemektedir. "Madde "- nin sanata hakim olması bence; köksüz bir ağaçtan meyva almaya çalışmak kadar budalaca düşüncedir. Sanatçı 'Ticaret" zihniyetiyle sanat yapamaz. Bir ressam eline fırçasını alıp tuvalinin karşısına geçtiğinde "yapacağı resimi kaç liraya satacağını" düşünüyorsa sanatçı özelliğini yitirmiş demektir. Kişinin yaradılış icabı duygu ve düşüncelerini saklama yeteneği, günümüzde sanat çevrelerinde varolan tüccar zihniyeti sanatçı müsveddelerinin başlıca nedenidir. Bütün bu noktalar ışığında bugünkü genç sanatçıya birçok görevler düşmektedir. Ayrıca bu görevler yapılması kesinlikle gerekli bir şart olarak karşımızdadır. Sanatçı kesinlikle sanatını sevmelidir hatta tutku halini almış bir aşkla bağlanmalıdır. Sevgi karanlıkları aydınlatan esrarlı bir güce sahiptir. Genç sanatçı kendini duygu aynasında seyretmeli, tanımalıdır. Ne olduğunu, ne yapabileceğini ve ne yapması gerektiğini kendisine sormak bunlara içtenükle kendi nefsinde cevap verebilmelidir. Genç sanatçı her alanda birçok zorluklarla, engellerle karşılaşmaya kendini hazırlamalıdır. Gençlik yılları benlik duygusunun en doruk noktada bulunduğu çağlardır. Genç sanatçı hemen tanınmak, bir mevkiye gelmek ister Bence bir ressamın "ressamım" diyebilmesi için kendinden önceki ressamların "neler yaptıklarını" bilmesi gerekir. Günümüzde Türk toplumu sanatçıya her devirden daha çok ihtiyaç duymaktadır. Genç sanatçı bu durumdan yararlanmasını bilmelidir. Karşılaştığı zorluklar onu engellememeli ajksine kamçılamalıdır. Genç sanatçılara duyulan ihtiyaç ve üzerlerine düşen görevlere karşılık mevcut imkanlar ve destekleyici güçlerin yeterli olduğunu belirtmek çok gülünç olur. Ayrıca yapılan güç ve imkan yardimlan yerinde bir yardım değildir. Bence günümüzde genç sanatçının bir mevki edinmesi tamamen şansına ve şahsi gayretlerine kalmıştır. Genç sanatçıların bir ferdi olarak geleceğe büyük ümidlerle baktığımı söyleyemem. Ama, birşeyler yapabilmek için elimden gelen herşeyi ortaya koyacağıma inanıyorum.

8 MURAT SÖZER M Genç sanatçının önemli bir vazifesi de, geçmişin tenkidini yapmaktır" Sanat anlayışları yani, sanata dâir teorik temeller sözkonusu ediliyor fakat ben, bu konuda yeterli bilgi sahibi değilim. Ama bu meselenin bilhassa "Müslüman Genç Sanatçılar" için çok önemli olduğunun şuurundayım. Önemlilik şuradan geliyor: "Müslüman Genç Sanatçı" kayda değer bir sanat teoriğine sahip olmadığı gibi, bu teoriğe temel teşkil edecek meselelerini halledebilmiş, en geniş manâsıyle dünya görüşü diyebileceğimiz bir İslâm'a da şahit değildir. Bu yüzden o, sanatçılığı ile beraber, sanatının dayanacağı temelleri oluşturacak, bu işi yaparken de tslâmi meselelerin çözümü ile uğraşacak, tslâmi dünya görüşünün oluşumuna katkıda bulunacaktır. Bu katkının gerçekleşebilmesi, çok yönlülük, derinlik, bitmez tükenmez bir çalışma azmi, peşin hükümlerden ve değer yargılarından uzaklık, inşam açıklık vb. gibi bazı vazifelerin üstlenilmesine bağlıdır. Bunlar aynı zamanda bir gerekliliktir de. Sanatçı bu durumda sorumluluğu ile baş başa ve fakat gereksiz kayıtlardan uzak durarak eserini, eserinin kendine aitliğini bilerek, ortaya koymak zorundadır. Gereksiz kayıtlar deyince, İslâm adına eser verdiğini söyleyen kişi veya grupların sahip olduğu fikirlerden tutun da müesseselere kadar her şeyi kastediyorum. Kişiler veya gruplarla bir beraberlik sözkonusu olacaksa, bu beraberlik kayıtlayıcı değil de paylaşıcı bir tavırla gerçekleştirilmeli ki, istenene götürücü bir çeşitlilik ortaya çıksın ve rahat, gelişmeye yatkın bir zemin oluşsun. Yukarıda saydığım vazifelere ilâveten yüksek sorumluluk şuuru ile yaşadıkları geçmişin tenkidini yapmak da genç sanatçıların önemli bir vazifesidir. Mitolojiye prestijin esebep olduğu bir geçmişle hesaplaşma diyorum ben buna. Kendilerinde manevi bir dinamizm olduğundan genç sanatçılar olgusunu yaratabilecek bir nicel-nitel birikime sebep olduklarından ve kesinlikle konuşmak istediklerinden eminim. Ama kendilerine bağlı olmayan ve fakat, asıl gerek duydukları güç ve imkâna sahip değiller. Bundan da bir o kadar eminim. Paraları yoktur, yayıncılık yapamazlar. Başka yayın organlarına da sürekli yazamazlar. Çünkü; genellikle soru işareti kullanmak eğilimindedirler. Tenkitleri soyut-coşturucu değil de gayet somut ve ciddidir. Kitle tarafından anlaşılacaklarını da zannetmem. Çünkü şimdiye kadar bahsedilmeyen şeylerden bahsetmek gibi bir garabetleri vardır. Sonra, fazla açılmış oldukları için Kaynak meselesi derhal suçlanabilirler...vs. Kısaca onlar hazırdır vazifelerini yerine getirmeye ama, ortam hazır değildir. ERDOĞAN ÇAKIR Bugün "Genç Şür" adına edilen lâfların bir çoğu, edebiyat sahamızın köşebaşlarını tutanların müsaadeleri! nisbetinde hiç de genç bir tavırdan beklenilmeyecek şekilde; eskilerin tekrarı ve hem de onlara yeni şeyler eklemeyecek bir şekilde edildi. Bu ne demektir? Bu edebiyat sahasının patronlarının yıllardır söylediklerine; cılız, yeni bir iki soluğun daha karışması ve eskiyi sürdürmesi demektir. Genç kabul edilenlerin ve bunların ustalarının bugüne kadar söyledikleri komik sanat anlayışları ve poetikalar; uyuşuk, kokuşmuş ve bir türlü burnunun ucunu göremiyen şiir nutukları... Şiiri formüle edenler, ona şekil, muhteva, sentez vs. diyenler ve "şiir benim için şöyledir, böyledir..." aldatmacası. Bunun hemen herkes tarafından söylenmesi ve kabul edilmesinin tek sebebi vardır; 'Şiir' adına konuşanların özellikle genç geçinenlerin patronları ve koruyucuları tarafından konuşturulmuş olmaları. Şâire göre değişen şiir anlayışları değil, belirli şiir zevkleri olan patronlara göre şekillenen görüşler... Dergi sayfalarını karıştırdığımız zaman, bu söylediklerimin bir çok örneğini görüyoruz. Peki bunların şiir, hele 'genç şiir' adına ' söyleyecek neleri olabilir? Hiç...Onlar artık 8

9 f, Genç hareket, bütün engellerin üzerinden "edebiyat kalıntılarının" enkazını seyredecek tir./' tıların dışında bir düzlemde meydana gelmiş olmasıdır. Bugün genç denilen "genç" bir tavır beklemek beyhudedir. Bu tavra ve hassasiyete sahip bir hareket ise az bir kemiyyete sahip olmakla birlikte keyfiyyetinin gücüyle kendisinden bahsettirecek bir duruma gelmektedir. Genç hareket bütün bunalımları, hasretleri, acılan, sevinçleri ve "şnrle" geliyor. Edebiyat çevrelerinin "aman gençler-yaman gençler" diye ortaya çıkmaları bu hareketin onları rahatsız edecek boyutlara ulaşmış olmasındandır. Onlar, kendilerini devam ettirecek bir aktif, dinamik gücün peşindedir. Buna rağmen var güçleriyle genç hareketin önüne manialar yığmaktadırlar. Fakat genç hareket bütün engellerin üzerinden ^edebiyat kalıntılarının" enkazını seyredecektir. Bu bir imkan ve müsaade meselesi değil, zaman meselesidir. Zamanı olanlar göreceklerdir. İBRAHİM ŞAHİN bütün cazibesini kaybetmiş; ve şiirden, ve sa nattan ve toplumdan uzaklaşmış bir mızmız, sünepe fikrin peşinde 'artçı' olabilirler o kadar Dünya kurulalı beri hiçbir yerde, kendi kendisini inkâr ederek ve yalanlayarak başarıya ulaşmış bir hareket yoktur. Buna rağmen bizde genç şiir adına konuşanlar, kendinden önceki bir akıma veya görüşe katılarak -buna çok nadir olarak yeni bir şeyler ekleyerek kendisini inkâr etmektedir. Hem genç olacaksın, hem de binlerce yıldır söylenmiş şeylerin peşine takılıp bir şeyler mırıldanacaksın. Belki de eskileri kadar güzel söyleyemeyeceksin. Komik poetikalar yazıp, peşinde koşturacaksın. Niçin? 'Genç şiir adına. Bunlar genç değil asırlık bir ağın son çerçevesidir. Çünkü "Genç Şiir" henüz Edebiyat mahkemesinin patronlarından icazet alabilmiş değildir. Alamaz da. Çünkü bu adamlar kendi zevk ve kaidelerinin dışındaki şiire --ye sanata izin vermeyeceklerdir. Bugün "Genç Şiir" adına ortaya çıkanlar ise, edebiyat sahasının Hakimler Kurulunun onayından geçmiş, geçerlilikleri, mevcud sanat anlayışları ve kaidelerine uygunlu klan tasdik edilmiş olanlardır. "Münasiptir" hükmünü alanlardır. "Genç Şiir" değildir, hatta "Şiir" değildir. Edebiyat patronlarından onay almamış "Genç Şür"in poetikası, kuralı, kaidesi sadece "şiir" olması ve geçmişle kurulan artçı bağlan "Sanat şahsi ve muhteremdir" cümlesi nin ihtiva ettiği ma'nanın kabullenemezliği ortadadır. Bu sözün sahibi de izah ettiği fikrini değiştirdiği için eserleriyle hâlâ yaşamaktadır. Bunun üzerinde durmak istemiyorum. Ancak Batı'ya açılışımızla birlikte bizde başlayan sanat faaliyetleri Batı'nın birer kopyası durumundadırlar. Bunları hatırlatmak için kısaca açıklamak istiyorum. Batı'yla münasebetlerimiz resmi olarak Tanzimat Fermanıyla başlatılır. Bu genel hük- 9

10 mün yanmda bir profesörümüz bu münasebetlerin başlangıcını 1839'un tam on üç yıl evvelinden başlatır. Yani 1826'dan... Ve üç devreye ayırırlar. Birincisi tüm Batı değerlerini reddederek askeri yönlere adapte olmak. İkincisi Tanzimat sonrası ikiliği doğuran adaptasyon hareketleri. Üçüncüsü cumhuriyetden sonra kayıtsız şartsız Batı'ya açılış imiz dır. Bunlar m her üçünde de eksik yönler ortadadır. Sorunuzda bahsini ettiğiniz "insanımızın kültür kaosu "nun içinde olması ve tavırların neticesidir. Ancak meselenin çözümü *Doğu'- nun sezgi gücüyle, Batı'nın akılcılığının sentezini yapmakta yatar. Neden sentez dedik? Şunun için: Tek başına rasyonel bir anlayış insanlarda "angoisse" denilen kaosu, buhranı doğuruyor. Bugünkü Batı'İmin durumu budur. Aslında bu durum, sezgi ile aklın; başka bir şekilde anlatımı olan iki anlayışın hayatı izah tarzlarıyla açıklanabilir. Konu uzayacağından fazla açmak istemiyorum. Angoisse dediğimiz unsur insanda gerilimi artırıyor. Ve huzursuzluk başlıyor. Bu Batı felsefesinin bugün ortaya koyduğu insanın dramıdır. Halbuki Doğu'da "stoacı "ların "ataraksia" dedikleri bir gönül rahatlığı söz konusudur. Bu da sezgiyi doğurur. Bir örnek verecek olursak bizim insanımız "Genç sanatçı, ruhunun derinliğinde meydana gelen depremlerin dış dünya ile bağlantısını bulmalıdır..'' mutfağında terazi kullanmaz. El yordamı, goz kararıyla yemek yapar. Ama Avrupa mutfağında terazi vardır. Bunu farkedip terkibi sağlamak gerekir. Bu iki durumun çatışmasından doğan kaosun çözümü terkiptir. Günümüz sanatçısı ister gelenekten, ister görenekten, ister tarihten, isterse tarihten koparak sanatlarını icra etmiş olsunlar, bence her durumda "terkip" meselesine önem vermelidirler. İcra safhasında Türk aydını bunalımlarımızın kaynağını objektif olarak ele almalıdır. Daha doğrusu bizdeki ahçıbaşınm nitel anlayışla, Batı*- lı ahçıbaşının nicel anlayışını birleştirmek zorundadırlar. "Kültür" konusunun başlı başına ayrı bir önem taşıdığını farketmişsinizdir. Cumhuriyet sonrasında-bilhassa Gökalp'le birlikte-kültürmedeniyet kavramları üzerinde bir çok kereler tartışmalar yapıldığı için değinmek istemiyorum. Yukarıda açıklamaya çalıştığımız Batı hayranlığı, adaptasyon merakı bir çok şair ve yazarlarımıza etki etmiştir. Bu açıktır. Bu anlayış "Batı'da var bizde de olsun" düşüncesiyle izah edilir. Yaklaşık iki üç yüz yıllık bir kökü olan bu anlayışı bırakmalıyız. Sanat adamlarımız hatta ilim adamlarımız kaynağı kendilerinde olan temel fikirleri bile Batı'dan almak konusunda tereddüt etmemişlerdir. Sezginin kaynağı Doğu iken Bergsonculuğun bizde ne işi vardı? Başka bir söyleyişle bunu Batı'dan almaya ne gerek vardı? Schopenhaur'un hayatın kaynağını acı olarak ele alan görüşü bile Uzakdoğu'nun anlayışlarıyla büyük yakınlıklar gösterir. Tabüki bu anlayış bizde de bazı kurumlara te'sir etmiştir. Bugünkü genç sanatçıya düşen işte bu terkibi sağlamaktır. Çünkü biz tarihten kopanlayız. O bizimdir, bugünden de kopmamız mümkün değildir. Çünkü onu yaşıyoruz. İnsanımız, bugünkü insanımız-karamsar olmak istemiyorum- bir realite olarak gözle görülür bir bunalımın içindedir. Günlük hayatın birçok zorluklarının yanı sıra, akşam evine geldiğinde televizyonunda -hem de kendi televizyonunda- i- nancıyla bağdaşmayan bir hadiseyi görür ve nasıl buhrana düşmez? Sokakta, iş yerinde, belirttiğimiz gibi evinde, eğlence yerinde, h ergim medeniyetin yepyeni mahsulleriyle karşılaşmaktadır. Bu adamın içinde yetiştiği kesimin te'siriyle aldığı kültürle tezat teşkil eden mahsuller bu mahsullerin içinde yok mudur? Vardır, ister fikir olarak ister maddi bir eşya olarak... İşte bunları anlamalı ve yorumlaman genç sanatçı. Ruhun derinliğinde meydana gelen depremlerin dış dünya ile bağlantısını bulup ortaya ç ıkarmahd ir. Genç sanatçının -kendi milletimiz için söylüyorum- bir başka vazifesi birliği, milli bir ligi sağlamaktır. Cumhuriyetimizin ilanından tarih denemeyecek bir zaman geçtikten sonra hemen her on yılda bir yapılan yönetim değişikliklerinin sebebini hepimiz biliyoruz. İnsanlar birbirini öldürüyor. İşte bunları yazmalı, sebeplerini ortaya koymalıdır genç sanatçı. Kısacası sanat cemiyetin nizam defteridir. Sanatçı ise bu defterin katibidir. Vazifesi meselenin yanında çözümünü de ortaya koymaktır. Şimdi ortaya bir soru çıkıyor. Genç sanatçı bunları yapmak için neler üzerinde çalışmalıdır? Asli materyali cemiyettir. Ayrıca okumalıdır. Kendi tarihini, Avrupa tarihini okuyup öğrenmelidir. Psikoloji, sosyoloji, felsefe okumalıdır. Hepsinin başında Kur'an-ı Kerim *i bilmelidir. Bunların neticesinde düşünce gelir, teşhis gelir ve çözüm gelir. Genç sanatçının gücü onun estetik dehasının yanmda çalışmasıyla da ilişkilidir. Bunu izah etmeye çalıştık. Bugün dergilerimizde gör düğümüz genç imzalar yetersiz olmakla bera- 10

11 ber bahsettiğimiz hususlara sahip imzalar da yok değildir. Estetik dalış (Contempplation esthetigue) onun dehasıyla ilgilidir. Olayın dışına çıkarak, bir seyirci durumunda kalmak ya da içine girmek konusu değişebilir. Asıl öz estetik dalışıdır. Bu onun doğuştan getirdiği kaabiliyetlerle de izah edilebilir. İmkâna gelince.. Piyasada bir çok sanat dergisi vardır. Sanatın -plâstik veya fonetikbütün dalları için bu imkânların yeterli olduğunu söyleyemeyiz. Ancak icra vasfından olsa gerek edebiyat için bu imkan daha fazladır. Plâstik sanatlar içinse aynı dergiler yeni imkânlar sağlamak durumundadırlar. Bu sanatların icracılarının sırtına yüklenen mali imkânlar konusu da yabana atılmamalıdır. Bunun sorumlusu devlettir. Her türlü malzeme maliyetinin yanında kaynak mevzuu da mühimdir. Üç sorunun neticesi olarak şunu söyleyebiliriz; genç sanatçı desteklenmelidir. Gerekirse yeni imkanla istikbal onlarındır. sağlanmalıdır. Çünkü BURAK HARPUTLU "Tercümeyle ilim olmayacağı gibi taklidle de sanat olmaz. Çünkü sanatın gayesi olan hakikat, devamlı farklı çehrelere Dürünmektedir.." Sanat hakikate varmada bir vasıtadır; güzelliğin ve bunlarla bezenmiş bir fikrin sembolüdür. Sanatçı hislerine sindirdiği bir dünya ve hayat görüşünü, kendine has bir uslubla realiteler üzerine inşa ederek, bu vazifesini icra eder. "Deha" ve "ilham" sanatçının ihtiyaç duyduğu ve onun sanat zirvesindeki yerini belirleyecek iki temel unsurdur. Batının bir bir geçirdiği sanat devrelerinde -klasizmden toplumcu gerçekliliğe kadarmeseleye bakış açıları farklı olduğu halde, her sanatçının varmak istediği nokta, iyiye ve güzele gitmek olmuştur. Bu noktada sanatın güzellikten sapıp, salt bir çığlığın peşinden gitmesi düşünülemez. Maalesef bizde, Tanzimattan bu güne kadar süregelen bir kararsızlık ve bunun doğurduğu kargaşa, sanatın fasit bir daire içinde dönmesine sebep olmuştur. Jemelde ne batılı oluşumuz, ne de doğulu oluşumuj[_ve j>u IkT TEayram arasında bocadayışımiz, herşeyde jcxu ^dûw^ibt^aliiiatta da meselenin kaynagî^öf muştur. Bilindiği gibi, sanatı besleyen fikirdir. Günümüzde fikrin rayına oturmaması, sanatı^ kaynağından mahrum etmiştir. Bir arado ğ ma - tik kalıpların fikir sanılarak sanata kaynak teşkil edilmesi, sanatı; gayesinden uzaklaştırmış, günlük basit hayatın ve estetikten uzak çiğ görüşlerin uzantısı haline getirmiştir. Sanat hiçbir zaman anlaşılmaz kelimelerden veya şekillerden ibaret maharetlerden değildir. Elbette sanatta muhteva derinliği olacaktır; ama bu, onun anlaşılmazağma se bep teşkil etmemelidir. Günümüz sanatçılarına sorarsanız sanatlarının "toplum için" olduğunu belirtirler; ama hakikatte bunun tam tersini icra ederler. Bu noktada sanat tamamen bir sırra bürünmüş maharetten ibarettir. Sanatının sırrını kendisinden başkası seçemez, Bunun sebebi Batı karşısında yıllardır süregelen "aşağılık kompleksi" ve basitlik ile derinlik arasındaki ölçünün bulunmamasıdır. Genç sanatçılara düşen görev, topluma inerek onun hasletini dile getirmek ve ona iyiyi, güzeli tattırarak kapalı duran hakikat pencerelerinden bir parça ışık vermektir. Genç sanatçı bu vazifeyi yerine getirirken evvela kendini tanımalıdır. Kendi gibi düşünmelidir. Batı'dan da faydalanmalıdır ama, batının duyuş, düşünüş ve hayata bakış tarzının bizden ne kadar farklı olduğunu gözönünde bulundurmalıdır. Eskiyi taklitten öte eskiyi tanımalı ve öğrenmelidir. Divan şiirinin "nezaketi haddeden" geçirme inceliği tanınmadan veya "dünyaya minnet etmemekle" de kurtulunulacağını ortaya seren gerçekçi görüş kavranmadan şürde zirveye çıkmak beklenemez. Herşeyden önce Genç Sanatçı, sanatı besleyerek bir fikre dört elle sarılmak zorundadır. Tercümeyle ilim olmayacağı gibi, taklidle de sanat olmaz, fonkü sanatlın gayesi oıan hakileât^e^amh farklı farklı çehrelere bürünmektedir^ Mesele ona gitmede benimsenecek değişik yolların ortaya çıkarılmasıdır. Girişte de belirttiğim gibi, sanatçının temelde iki şeye ihtiyacı vardır: "Deha" ve "ilham ".JBger Genç Sanatçı dehasını geliştirecek ve ilham alacak yeterli kaynaklara sahip-.se. onun için sanat yolu tamamen açumiş de-"" mektir, Fakat günümüzde bütün bunlardan ote, genç sanatçının sanatını sergileyecek yeterli vasıtaların ve kendilerine gösterilen ilginin azlığından dolayı vazifelerini yerine getirmeleri beklenemez. 11

12 ALAYBEY KAROĞLU İnsan yaratıcılığının en duyarlıklı dokusunu oluşturan sanat, sosyal ekonomik ve kültürel yapı ile yakından ilgilidir. Bilim ve Teknolojideki süratli ilerlemeler ve bunun neticesi olan kültür değişmesi; tarihi süreç içerisinde sanata direkt olarak yansımıştır. Hâl böyle olunca, sanatkar içinde bulunduğu iktisadi ve içtimai sistemin tesirinde kalarak yaşadığı zamanı tarif eder hüviyette eserler yapmıştır. Günümüze kadar birçok araştırma ve icraatlar neticesinde, her zaman başka bir çehre ile karşımıza çıkan sanat; değişik serüvenler yaşamış bazan parlamış, yükselmiş bazan da düşme göstermiştir. Rönesansla başlayan ve dallanıp çiçeklenen Plâstik sanatlarda değişik anlayış ve felsefeler neticesinde: günümüze kadar birbirine tepki olarak doğan sanat akımları zincirini yarattı. Objenin ilk kez yorumlanması ile başlayan Emprestyonizm'den (İzlenimcilik) tutun da, makine ve sanayi hareketlerinin getirdiği sosyal ve psikolojik dengesizliklerin yarattığı Ekspestyonizme (Dışa vurumculuk), ilmi gelişmeler neticesi olan Kübizme ve bu arada görülen daha bir çok sanat akımları Fovizm, Sürrealizm, Sembolizm, Fütürizm ve Dadaizme kadar hatta Kandisky'nin soyut anla\ ışına kadar her defasında yeni ve farklı anlayışların sanata hakim olduğunu görüyoruz. Birbirlerine tepki olarak doğan bu çağdaş ve modern sanat akımları kitle veya grup hareketleri olarak doğar ve gelişir. Bugün ise sanat kitle hareketi olarak görihnıesi yanlışlığı, kültür kaosu ve insanlar arasındaki ilişkilerin zayıflaması neticesinde fertlerin yalnız kalması ve bu yalnızlıkların sanatçıya yansıması; sanatta ferdiciliği ön plâna çıkardı. Zira sanat her ne kadar cemiyetten kaynaklanıyorsa da sanatkârların farklı idrak ve Yorumlarından dolayı sanat fer- Her çeşit sanat akımı tesirinde resim yapıl dığını galerilerde görmekteyiz. Uzun müddet geçerliliklerini sürdüren ve bir zamanlar fazlaca taraftar toplayabilen bu sanat anlayışlarını gözü kapalı kabullenmek ne ölçüde yanlış ise, şaşmaz bir itaatlıkla bunlara sarılmakta o ölçüde doğru değildir. Şu veya bu şekilde resim yapmak için bir takım plânlar düzenlemek ve bu plânlar istikametinde çalışmak günümüzde çok anlamsız olsa gerek. Önemli olan iyisini yapmaktır. Çalışmalarımda iyiyi, doğruyu ve güzeli ararım. Biçim veya şekil hatta muhteva o kadar önemli değildir. Bunların hepsini birlikte yoğrulan ve birbirlerini tamamlayan öğeler olarak düşünürüm. Önemlisi plâstik zenginliğe estetik doymuşluğa, güzele, daha güzele, çok daha güzele ulaşabilmektir. Genç sanatçıya düşen vazifelere gelince: Evvelâ genç sanatçıyı tarif etmek lâzımdır. Benim anladığım genç sanatçı: Her çağda yaşayabilenler veya kabul "Kimseden ilgi görmek için yola çıkmadık. İçimizdeki karar, inanç ve aşk her türlü zorluğu yenecektir..' 1 edilenler değil, bugün sanatçı adayları olan ve yarın sanatçı olabilecek kişilerdir. Sanatçı, kendine ailesine ve milletine daha da genişletirsek, tüm insanlığa karşı bir çok mesuliyetler taşımaktadır. Sanatçının vazifesi toplumu ileriye götürmektir. Bunun için de bir önder olarak topluma hizmet etmek durumundadır. Genç sanatçı kendine göre bir takım yenilikler getirmeli, hocalarını veya büyüklerini aratmamalı, hele hele piyasa imzalarını geçmelidir. Mutlaka geçmelidir, Bu durumda şüphesiz belli bir seviyeyi gerektirir. Zira genç sanatçının Kültür seviyesi yapacağı çalışmalara temel teşkil edeceğinden seviyeli olmak zorundadır. Zaten iyiyi, doğruyu, güzeli bulmak için bu durum da zaruridir. Bunun için bilmeli, bilmek için öğrenmeli, öğrenmek için okumalıdır. Çok... çok., okumalıdır. Şiiri, Edebiyatı, Musikiyi, Felsefeyi, Sosyolojiyi ve Sanat- Tarihini bilmeli, dünyada değişen her çeşit olayı yakından takip etmeli ve yaşamalıdır. Yaşamalıdır ve bilmelidir ki, topluma bir şey- ' ler göstersin. Bunun yanında çalışmalarının 12

13 doyurucu ve tatminkâr olması için de iyi bir estetik terbiyeye ve plâstik anlayışa da sahip olmalıdır. Şimdi, genç sanatçılar bu vazifelerini yerine getirecek güce ve imkana sahip midir suali üzerinde duralım. Sanatçı adayı gençleri, bir profesyonel olarak görmemeliyiz herşeyden önce. Psikolojik açıdan hareketli ve problemli dönemlerini yaşayan gençlerin şüphesiz bir çok eksiklikleri ve kusurları olacaktır. (Bu durumda düşünce ve anlayışının henüz bir temele oturtamadığının tabii neticesi olarak mütalaa edilebilir.) Genç gibi duymak,düşünmek,hissetmek, ve yaşamak belki de çoğu profesyonele nasip olmayan olaydır. Bu yüzden genç sanatçı a- dayları şaşırtıcı hatta anlaşılmaz olmaktadır. Çoğundan ayrı düşünen, anlayan, duyan ve yorumlayan gençlerin kısa zamanda belli bir seviyeye tutturup çok şeyler verebilecekleri hususu genellikle fert, millet ve devlet olarak arzu edilmekte ve bizzat düşlenilmektedir. Hâl böyle olunca gençlere verilenlerle onlardan istenilenlerden bahsetmenin sırası gelmiştir. Bu gün genç sanatçı ilgisizlikten yakınmaktadır. Şimdiye kadar eksikliklerini giderici, yapıcı ve yol gösterici telkinlerde pek bulunulmadığı için eksikler belki de hatalar devam etmekte dolayısı ile belli bir seviye tutturmak zorlaşmaktadır. Cumhuriyetin 60. yılını kutladığımız şu günlerde millet ve sanat uğruna çalışmalarını büyük bir şevkle sürdürmekte istekli olan genç sanatçı ne yazıkki Ortaçağ şartları içerisinde çalışmakta (Tabii çalış ab ilirse) ve kaderine terk edilmektedir. Resim büyük bir maddi ve manevi külfeti gerektirmektedir. Resim yapmak bir tarafa, çalışmaları sergilemek için bir galeri bulmak genç için adeta mümkün değildir. Ticari kafa ile yönetilen galeriler resmini satabileceği Klasik imzaları aramakta, gençler bu arada kaybolmaktadır. Başta maddi imkânsızlıklar olmak üzere ilgi ve desteğin yeterince gösterilmemesi, bu kabuk bağlamış yaranıp Cumhuriyetin 60. yılında da kanamasına sebep olmaktadır. Bunu millet ve devlet olarak aman gençlere sahip olun dertleriyle ilgilenin, eksiklerini giderin diye değil, bizzat bu olayları yaşadığım için söylüyorum. Şurası iyi bilinmelidir ki, kimseden ilgi ve destek görebilmek için yola çıkmadık! İçimizdeki karar, inanç ve aşk her türlü zorluğu yenebileceğimizi, her türlü engeli aşabileceğimizi gösterecektir. HALİME TOROS "Geçmiş bize nelerin yapılmaması gerektiğini öğretmiştir. Fakat nelerin yapılması gerektiğini, bizler, cevaplayacağız.. M Siyasi yapının, içtimai düzenin bir çok faktörlerle sürekli değişim göstermesi; her zaman beraberinde yeni sanat anlayışlarını da getirmiştir. Geçmişten günümüze uzanan sanat anlayışlarına gözattığımızda, "Milli Edebiyat", "Cumhuriyet Dönemi Edebiyatı" derken "Yeni Türk Edebiyatı"nın yani "kırklardan sonraki" sanat anlayışlarının da, döneminin özelliklerini taşıdığını görürüz. Bu vetire içerisinde, siyâsi yapının değişmesinin; ümmet toplumundan millet toplumuna- tarım toplumundan sanayi toplumuna geçişin; televizyon, radyo, basın yoluyla ülkeyi istila eden değişik kültürlerin değerlerimizi tahrip etmesi ; insanımızı şaşkına çevirmiş ve yeni "kimlik arayışlarına" sebep olmuştur. Bu sıra dışarıdan ithal edilen sanat anlayışları da edebiyat dünyamızı istilâ etmiştir; Sosyal gerçekçi, egzistansiyalist, ferdiyetçi, materyalist, romantik v.b. Ama -bugün- Batının değerleriyle bir yere varılamıyacağının, batının gözlüğüyle insanımızı, meselelerimizi anlayamayacağının şuuruna varmış, "gerçekçi milli edebiyat akımının" ortaya çıkmasını -materyalist bir zihniyete sahip olmasına rağmen- olumlu bir adım olarak görüyorum. Üstelik bir kısmının "sosyal endişenin" yanı sıra "sanat endişesinin" de üstünde durmaları gerçekten sevindirici. Sömürü edebiyatıyla, gerçekçiyim yaygaralarıyla ortaya çıkıp gerçekçiliğin dozunu kaçıranların, "pili bitmiş" gibi görünüyor. Ayrıca idealist bir tutumla insanları ya çok iyi ya da çok kötü olarak değerlendirip, gününden nefret eden; geçmişin altın çağlarına hasret duyan; geleceğe bakmaktan korkan anlayış da, bugün sanat dünyasındaki yerini kaybetmeye başlamıştır. 13

14 Gün be gün canlanan gür bir ses de, Islâmi dünya görüşünü bütünüyle kavrayıp, eşyada, insanda, tabiattaki güzeli, gerçeği yakalamaya çalışan; müslüman sanatçılardan gelmektedir. Bu anlayış elinin altındaki hazinelerden yararlanmasını başarabilirse, insanlığın meseleleriyle ilgili çözümlere en güçlü soluğu getire çektir. Bu anlayış, düşüncemin ve buna dayalı çalışmalarımın kaynağını teşkil etmektedir. Çalışmalarımda "İslâm'ın mesajını" insanımıza ve bütün insanlığa verebildiğim müddetçe kendimi mutlu hissedeceğim. Sorunuzdan anladığıma göre, "genç sanatçı" tabiriyle, henüz fikri çile çekmeye aday; bilgi, tecrübe ve heyecanını "bir disiplin" içine sokmaya çalışanları kasdetmektesiniz. Bu çerçeve içerisinde cevap vermek istiyorum. Herşeyden önce inandığım ve herkesin inanmasını yürekten istediğim bir prensibim var; Okumak hem de çok okumak. Bu konuda çok hırslı olmamız gerekmektedir. Bu şart. Tabii ki, okumaktan kastımız "Ayaklı kütüphane" olmak değil. Gayemiz; çözüm bekleyen meselelere, mevcut düşünce yapımıza dayalı yeni yorumlar getirmek olmalıdır. Diğer bir vazife; insanı tanımak. Ama zamandan ve mekândan tecrid edilmiş insanı değil, yaşadığımız toplum içerisindeki insanı tanımaya, onun problemlerini, düşüncesini, sevinçlerini, neyi neden yaptığmı araştırmayaöğrenmeye ve bunları anlatmaya memuruz. Oysa bazı arkadaşların düştüğü bir hata var; günümüz yaşantısından nefret etmek ve geçmişe Özlem! Bu durumun oluşmasının en büyük sebebinin de, oturmamış bir toplum olmamızdan ileri geldiğini sanıyorum. Halbuki geçmiş nelerin yapılmaması gerektiğini öğretmiştir fakat nelerin yapılması gerektiğini, bizler, cevaplamalıyız. İşte senelerden beri süren ve genç sanatçıları da bekleyen bu sorudur "Neler yapmalıyız?" Ayrıca genç sanatçıların unutmaması gereken husus, "düşündükleri" ile "yaşantıları" arasındaki paralelliği bozmamak olmalıdır. Benim en önemli isteğim ise, Daniel De Foe'nin dediği gibi, "Hakikati bulan başkaları farklı düşünüyorlar diye, onu haykırmaktan çekiniyorsa, hem budala hem de alçaktır." Şöyle söyleyeyim, gençlikte büyük bir heyecan, birşeyler yapamamanın sabırsızlığıaceleciliği var. Yalnız bunun yanı sıra-gerçek ten olması gereken-çok çalışma, yaptıklarıyla yetinmeme, daha iyisini daha güzelini de yapabileceklerine dair inanç, maalesef yok. Yukarıda da belirttiğim gibi, bu heyecan ancak bilgi ve tecrübe ile bir disiplin içinde yoğrulduğunda ' 'güce'' dönüşecektir. Gelelim imkân meselesine. Okuyan, araştıran kesimin büyük bir çoğunluğunu talebelerin oluşturduğunu dikkate alırsak, yayınlanan kitap ve dergilerin pahalı olması ve talebelerin alım gücünün düşük olması yayın dünyasının yeterince takip edilememesine sebep olmaktadır. Bir diğer husus da, gençlere sanatlarını ortaya koyacak imkânın verilmeme sidir. Edebiyat dergileri -birkaç derginin dışında- daha genel bir deyimle; sanat dergileri genç kabiliyetlere kapılarını kapamış ve alışılmış birkaç ismin dışına çıkmamakta adeta ısrar etmektedirler. Mevcut heyecan "güce" dönüştüğünde ve olumsuz şartlar giderildiğinde; genç sanatçıların, "Neler yapmalıyız?" sorusuna layıkıyla cevap vereceklerine inanıyorum. Böyle bir faaliyette bulunduğu için TÖRE dergisine teşekkür eder, çalışmalarında başarılar temenni ederim. M SELAHATTIN ORAL Mirasçı durumunda bulunan genç sanatçılarda bu vazifeyi yerine getirecek ne gücü, ne de imkânı görmekteyim. Büyük sanatçılarla gençler arasında geçilmesi imkânsız uçurumlar ortaya çıkmıştır../ 1 Günümüz sanat anlayışlarının sarih bir şekilde tasvir ve izahmı yapabilmek için toplumumuzun sosyal bünyesini kısaca mütalaa et mek gerektiğine inanıyorum. Osmanlı Imparatorluğu'nun son yıllarında olduğu gibi Cumhuriyetten sonra da ülkemiz çeşitli sebeplerden dolayı kargaşadan kurtulamamıştır. Kurtuluş Savaşı'nm hemen sonrasında açlık, yokluk ve savaşın diğer yaraları,..her yanı harabeye dönmüş bir memleket.. Daha sonra siyasi dönemler ve çok partili dö neme geçiş : Ben buradan başlamak istiyorum. Çünkü partilerle birlikte bir çok fikir daha önce de olmakla birlikte sahneye çıkma imkânı buldu. Sanatçının vücuda getirdiği ya da ortaya koymak istediği sanat anlayışı dünya görüşüyle aynı doğrultudadır. Yani bir paralellik teşkil eder. Siyasi hayattaki bu fark- 14

15 lüıkların sanata yansımasıyla farklı sanat anlayışları ortaya çıkmıştır. Fakat biz bu sanat anlayışlarını iki ana grupta toplayabiliriz: a) Marksist sanat anlayışı b) tslâmcı sanat anlayışı Birincisi üzerinde fazla durmak istemiyorum. Marksist sanat anlayışının içerisinde de çeşitli anlayışlar olmakla birlikte gayede birleşmektedirler. Bunlardan bir kısmı sadece slogan sanatı yaparken bir kısmı da toplumun bilhassa gençliğin bütün meselelerinin cinsel açlıktan geldiğini ve bunun da dışa bir başka şekilde yansıdığı için anlaşılamadığını ileri sürerek sanatı bu yönde kullanmakta ve büyük bir cinayet işlemektedirler. tkinci sanat anlayışına (İslamcı sanat anlayışı) gelince; Bunun içerisinde de farklı anlayışlar mevcuttur. Fakat bunlara geçmeden önce ülkenin durumunu ve geçirmiş olduğu siyasi ve kültürel değişikliklere değinmek istiyorum. Tabii bunun yanında sanayi ve teknolojideki gelişmeler de sanatı yakından ilgilendirmektedir. Yazıya girerken de bahsettiğim gibi çok partili döneme geçtikten sonra ülkemiz çeşitli siyasi fikirlerin ortaya çıkıp rahatlıkla taraftar bulup yerleşebileceği bir yapıya girmiştir. Ekonomik meseleler gün geçtikçe düzeleceği yerde daha da kötüye gitmiş, eğitim öğretim aksamıştır. Yanlış batılılaşmanın sonucunda kendi değerlerimizden uzaklaşmış ve "kültür çatışması" dediğimiz büyük bir mesele ortaya çıkmıştır. Toplumun üzerine inşa edildiği inanç temellerinin hayattan çıkartılmasıyla ortaya çıkan boşluk, bazı aydınlar ve yönetimler tarafından tamamen batıya açılma şeklinde kapatılmaya çalışıldı. Fakat bu gayretler Türkiye'yi ne "Batılı" yapmaya yetti, ne de "batıyı anlamaya". Fakat ülkenin sosyal yapısında büyük bir çözülme meydana geldi. Toplum böylelikle bir "kültür bunalımı"na sürüklenirken sanayi ve teknolojideki gelişmeler de yeni meseleler ortaya çıkardı. Bütün dünyada olduğu gibi ülkemiz insanında da endişeler başlamıştır. Sanayi ve teknolojinin makinayı ön plâna çıkarmasıyla insan ikinci plâna itilmekte ve değerini kaybetmektedir. Bu durum çağdaş insanın en önemli meselesi haline gelmiş ve sanatçılar insanın çağımızda karşılaştığı bunalımlar sebebiyle kendisini, çevresini ve evreni yeniden değerlendirmesi gerektiğine inanmışlardır. Bunun için günümüz sanat eserlerinde bu endişeleri görmemiz mümkün. Çağdaş insanın bu bunalımları karşısında ülkemizde "islamcı sanat anlayışı" büyük bir önem kazanmıştır. Bir kısım sanatçımız İslâm düşüncesini ideoloji olarak benimseyip sanatını buna adamış ve Türk olma, milli olma düşüncesini nedense hesaba katmamışlardır. Bazı sanatçılar da yine ideolojiyi ön çıkarmışlar ve kalemlerini sadece bunun için kullanmışlardır. İdeoloji sanat için gereklidir, insan bir gaye için yazar. Fakat bu durum sanat için gerekli olduğu gibi zaman zaman hatta bir müddet tamamen sanatın aleyhinde tezahür etti. Yetişen yeni sanatçılar da gözlerini bu zamanda açtılar. Bir bölümü kendini kurtardı fakat, bir bölümü halâ bu düşünce ile sanata ihanet etmektedirler. Bütün bunlardan daha bariz bir şekiide ortada olan ve sorulardan önceki notlarda da belirtilen duruma gelince: Tarihimize büyük bir hayranlık duyup eserlerini günümüzden kopuk bir şekilde vücuda getiren sanatçılarımızın bunu yapmasında iki sebep olabilir: 1- Çağdaş sanat akımlarını tanımaması 2- Ülkemizin içinde bulunduğu kötü durumu gözönüne alarak Osmanlı İmparatorluğunun şaşalı günlerini özleme si. Bir de tam tersi, yani bizi geçişimizden koparan bir anlayış vardır. Yaşadığımız zamanı anlatmak endişesiyle geçmişe sırt çeviren ve geçmişteki sanat ve kültür hazinesini yok sayan bir anlayıştır. En az birincisi kadar teh likelidir. Eserlerinde kendimizi bulamayız. Insantarihiyle bütündür. Kendi tarihimizden tek iz bulamadığımız fakat yunan mitolojisinden, Hiristiyan kültüründen motifler taşıyan bir eser bize ne kadar yakın olabilir? Bu durumu da iki sebebe bağlayabiliriz: 1- Yanlış bir terbiye neticesi (Sanat ter biyesi) 2- Eski edebiyatımızı sanatımızı tanımaması. Bazı sanatçılarımız ise tarih açısından olmasa da yine geçmişe duyulan hasretle eser vücuda getirirler. Bunların hasretleri ya, eski yaşadıkları toprakların, ya da, çocukluklarının hasretidir. Toplumun karşı karşrya bu» hınduğu meseleleri ortaya koyacakları yerde çareyi "çocukluk günlerine sığınarak" kaçmakta görürler. Daha bir çok anlayış olmakla beraber bir tavır ortaya koyamayanlar da vardır. Sanırım şimdi onlardan bahsetmek için zaman erken. Kendi sanat anlayışıma gelince: (önce genel olarak sanat anlayışımı, daha sonra hikâye üzerine düşüncelerimi söyleyeceğim) Sanatçı ister çocukluğunu anlatsın, ister basit gibi görünen bir olayı işlesin, ya da, "fildişi bir kuleden" sadece kendini anlatsın, sanat ideolojisiz olmaz. Fakat bunu söylemekle sanatı ihmal edip kaleme slogan attırılsın demek istemiyorum. Hocamın bir sözü vardır: "Sanat çaysa ideoloji de içindeki şekerdir. Onu çayın içinde iyice karıştırıp eritmeliyiz ki içenin diline diri diri gelmesin 1 ' İdeolojiyi sanatın 15

16 içinde öyle yoğurmalıyız ki, verdiğimiz kişinin bundan rahatsızlığı olmasın. İdeoloji bir dünya görüşü olduğuna göre bunu ille de bir siyasi partinin fikirleri olarak ele almamak gerekir. Benim dünya görüşümün temelinde aşk temel unsur olabilir ve ben insanlarınmutluluğu için bunu sunabilirim. Bunu yaparken de gayem içinde yaşadığım toplumun kültür değerlerine dayanmak ya da sanatımı onun üzerine inşa etmek olmalıdır. Yine yukarıdaki konuya dönüyorum. İki anlayışın bir sentezi, ne geçmişten kopukluk, ne de geçmişe hayranlık yüzünden günümüzden kopukluk, bunun bileşimini yapmaktır. Hikâyeye gelince: Yukarıda insanların mutluluğu dedim. Evet temel insandır. Mutlulukların da, mutsuzlukların da yeri insanın yaşadığı gizli hayattadır. Yani dışa karşı zamanında belirti göstermeyen hayat. İşte hikâyede temel unsur budur. Ve mesele kişinin kendinde saklı olan duygu ve düşünceleri ele alabilmektedir. Aslında bu, yazar için saklı değildir. Çünkü yazar ele aldığı kahramanın bir yönünü ele almakla beraber her şeyini bilir. Neden mi? Çünkü onu kendisi "yaratmıştır" İsterse onun aklından geçenleri, yine isterse düşünce seviyesinden daha derinlere uzanarak şuuraltına bakabilir ve şuuraltına yerleşmiş "kompleksleri" ortaya koyabilir. Artık çağımızın insanı derdini ulu orta söyleyen, ya da, kapı kapı derman arayan bir kişilikte değildir. Güven duygularını kaybetmiş ve derdini içine atarak içine kapanık bir yapıya bürünmüştür. Ne zaman ne yapacağı belli olmayan bir tutarsızlık içindedir. Tepkiler ani ve sebebi açık değildir. Toplum fertlerden oluştuğuna göre hikayecinin asıl öğesi ferttir. Yani insandır. Genç sanatçı için hazır bir çok malzeme 16 vardır, ona terazinin kefelerine koymak kalıyor, ölçüp biçecek, ağır basanları alacak ve bunları kendi kafasındakilerle kıyaslayacak. Artık ister aynı kefeye, isterse karşılıklı kefelere koyabilir. Fakat, bütün bunları yapmadan önce kendisinin ne yapmak istediğini, yani sanatta gayesinin ne olduğunu bilecek. Gençlik iki nesil arasında köprüdür. Onun için karşıya aktardığına iyi dikkat etmelidir. Ülkemizin hangi durumlarla nereye geldiğini gördük-yaşadık. Bizden önceki sanatçıların ortaya koyduğunu ve neticesini de gördük. Yani hatalar ve günahlar ortadadır. Biz bu hataları tekrar etmemeliyiz. Ülkemizde ve dünyada siyasette ya da sanatta neler oluyor yakından takip etmeye mecburuz. Evren değişmek te ve gelişmekte. Hiç bir şey durağan olmadığına göre, çağa ayak uydurmamız ve ortaya bu değişme ve gelişmelere uygun yeni bir şeyler koymamız gerekir. Eski metotlarla ve an layıslarla çağa seslenenleyiz. Bunları yaparken de geçmişimizden mutlaka bağımızı koparmamalıyız Mirasçı durumunda bulunan genç sanatçılarda bu vazifeyi yerine getirecek ne gücü, ne de imkânı görmekteyim. Artık günümüzde eskilerde olduğu gibi usta-çırak metodu da bü yük ölçüde kalkmış durumdadır. Büyük sanatçılar ile gençler arasında geçilmesi imkânsız uçurumlar ortaya çıkmıştır. Sanat kuruluşları bir kaç kişinin tekelinde ve gençlere göstermelikler hariç imkân tanımaz durumda. Gerçekten çaba gösterenler ise yok denecek kadar az. Bu imkânlara sahip olamayan genç sanatçılar ise dağınık bir durumda oldukları için ses lerini duyuramamaktadır. Başka bir etken ise; gençlerin içinde bulunduğu ekonomik durumdaki bozukluk. Bu bozukluk onu sanatla uğraşmaktan ziyade kazanç sağlayacak diğer sahalara itmektedir. Gerçi açlık, yokluk ve sefalet içinde yaşayıp büyük yazar olanlar yok değil. Fakat çağ muz ve getirdiği şartlar buna elverişli değildir. Gençlik ruhen bir çöküntü içerisindedir. Ve bu durum onu bir boşvermişlik havasına sokmuştur. Ferdi yapılan bir kaç başarılı hareket görülmekteyse de sayısı azdır. Sanırım bu durum ortadayken genç sanatçının vazifesini yerine getirebilecek gücünden ve imkânından bahsetmek hayalperestlik olur. Teşekkür ederim., OĞUZ ÇETİN Sanat özel kabiliyet isteyen bir ilgi sahası. Fiilen ilgilenmediğim için mevcut sanat anlayışlarının, ekollerinin değerlendirmesini gerçekçi olarak yapamam. Sanat anlayışıma gelince; Bir sanat mahsulünde şunları ararım genellikle. Sanat mahsulü bir takım birikimlerin sonucu olduğuna göre geçmişten bir şeyler taşır. Bana "hata"-

17 yi anlatmalıdır, bana ve benden sonrakilere. Onun yolgösterici fonksiyonu da vardır, öyleyse geleceğe şekil verme iddiasındadır, mesajlar taşır, köprü vazifesi yapar. Geleceğe gerçeği aktarmalıdır. Eğer amaç insanın yücelmesi, gerçeği ve en önemlisi Bakkı bulabilmesdyse, sanat bu yolda insana hizmet etmelidir, insan için olmalıdır. Salt sanat anlayışına katılamam. Genç ve sanat. Sanat yukarıdaki fonksiyonları yerine getirecekse sanatçıyı "genç" ve "ihtiyar" olarak bir tasnife tutmayı gereksiz bulurum. özellikle son günlerde yoğunlaşmış görünen "genç sanatçı", "ihtiyar sanatçı" tartışması bence suni bir telâş ve ortalığı karıştırma. Kendi kuşağımdan hiçbir kimsenin "ihtiyarlar diktatörlüğüne son" mealinde sloganlar atarak kendilerinden büyüklere sataştığım ve sataşacağını zannetmiyorum. Bu olsa olsa kendini "ihtiyar" kabul edenlerin rahatsızlıklarının bir sonucu olsa gerek. Problem genç-yaşlı problemi değil de sanat mahsûllerinin (aynı zamanda fikir mahsullerini de muhakkak ilave etmek gerekir) kaliteli olması problemi ise bu da bir kandırmacadan başka bir şey değil. Atom bombasının Hiroşima ve Nagazaki'deki sonuçları da minimum çaba ve masrafla en iyisi olduğu için savaş mantığı içerisinde ekstra-ekstra sınıfındandır herhalde, Hitler'in soykırımıda. Olumsuzlukta da kalite sağlanabiliyor. Görebildiğim kadarıyla problemin en büyük tarafı: Gençler istedikleri kadar feryat etsin bu problemlerini anlatamazlar, anlatsalarda büyükleri anlamazlar. Çünkü masada iki ayrı dünya, iki ayn ruh vardır. Bir tarafta herşeyi tüzük ve yönetmelikler kıskacında, sanatçı oldukları halde bir genel müdür gibi mekanizmanın bir parçası haline gelmiş şahsiyetlerinden çok mekanizmayı dile getiren biraz da robotlaşmış büyükler. Diğer tarafta herşeyi sorguya çeken bekar odalarında veya buldukları her mısrada dünyaya, geçmişe, geleceğe kafa tutan isyanlar, düzene girmemiş serzenişler, hezeyanlar. Bu iki ayrı dünya önünde ben yorum ki, yarın bu düzensiz çığlıkların düzen kabul etmeyen arayışların sahibi genç dimağlarındır. Çünkü bu sayıklamalarda sabah güneşiyle toprağını yeni delmiş bir kır çiçeğinin güzelliği, saflığı,.samimiyeti yatıyor. Şüphesiz her kır çiçeği ormanda etrafını saran çamlara kestanelere, palamut ağaçlarına hayretle bak] yordur. Birazda dünyayı yeni görmenin şaş kmlığı, hayreti...ve önünde çam ağaçları gibi anlamsız yüzlerce kurallar. Problem ortaya ürün koyanın ne gençliği veya yaşlılığı, ne de o ürünlerin kalitesi. Prob lem eşyaya bakış açısının değişebileceğini ve kendi penceresinden başka pencere olduğunu kabul etmeyenlerle, onlardan farklı bir gözh dünyaya bakanların, farklı düşünenlerin arasın daki problemdir. Tarih şeridindeki önemli kırıkhklardar birini yaşadığımız bu yıllarda birtakım düşü nen beyinlerin statik konumlarında kalma id diaları, yaşları ne olursa olsun onları ihtiyar lar sınıfına sokar. Bilgi kaynaklarımızın önem li bir bölümünün çok kısa zaman parçalarında süratle değişip sonuçlarını dahi değerlendir meden yeni sebepler ortaya koyduğunu far ketmemiz gerekir artık. Yakın zamana kadaı "mutlak" olarak kabul ettiğimiz birçok kav ram artık tamamen "izafî" olarak karşımızdî durmakta. Ve biz bu izafileri hala mutlak ka bul değerlendirmelerimizi, ürünlerimizi bı anlayışla hazırlarsak yaşımız ne olursa olsuı ihtiyarız demektir. "Genç Sanatçı"nm benim için ne ifad< ettiğini izah etmeye çalışırken zannediyorun bana göre genç sanatçının görevlerinin ne ol duğunu da anlatabildim. Genç sanatçılar bu görevlerini yerine geti rebiliyorlar mı? Bence şimdilik hayır. Birta kim zorlamalar var ama bunların sonuçlarımı genç sanatçıların lehine olduğunu zannetmi yorum. Nuri Gedik bir yazısında 'Tal Sokağı nın Çocukları"nı anlatmıştı, galiba bu dergi nin sahifelerinde. Apartmanı dikiveriyorlar aı saya. "Martı"lığı soracak olursanız, gözler yaşartacak bir idealizm. Ama bütün bunlaı karamsarlık olarak değerlendirmeyin. Bene bu ne bir metod hatası, ne yeterince güçlü ols mamak, ne de başka bir şey. Olayı tecrit ede rek değerlendirmemek gerekiyor. Bu vetired hız girdileri geçmişin birikimleri ve geleceği: beklentileri ise, vetirenin hızını üst sınırında daha fazla zorlayamazsınız ki, üst sınırı da hc nüz bu girdiler tespit etmektedir. Hele gerek alt yapı hazır değilse bu zorlamalar büyük bi ihtimalle başarısızlıkla neticeleneceklerdir. Amaçlı, programlı ve çalışılırken karar bir bekleyişte bulunmak "genç sanatçı "y* " genç düşünce adamı " na görevlerini yerin getirme imkân ve gücünü verebilecektir ki naatimce,. 17

18 Bizim Peyâmi, "Ağabey, işte genç sanatkâr dediğimiz arkadaşların kendilerine sorduğumuz suâllere verdikleri cevaplar. Dört kişinin, bu cevapları değerlendirmesini düşündük; biri de âz olacaksınız." dedi. Biz, bu nev'iden emr-i vakilere alışığız. Gerçi, TÖRE'den gelince, "emr-i vâk*"de dememeli; çünkü, içerden biriyim; ama, ne farkeder;dedim ya, alışığız. İş bu kadarla bitmedi tabii. Genç denilen arkadaşların cevaplarını okuyunca, bir yanlışık olduğunu ve benim yazmamam gerektiğini söyledimse de anlatamadım. Yazı Kurulu Topantısı'nda Dr. Muhtar Bey, Ahmet Bican Bey, Mustafa Özcan Bey ve Patron Yaşar Bey de ledense bu kararı yanlış bulmadılar ve bütün ısrarıma rağmen, şu satırları yazmak mecburiyetinde kaldım. Neden yazmamam gerektiğini düşündüğümü, o arkadaşların cevaplarını okuyan ve benim nizâcımı da tanıyanlar kolaylıkla anlayacaklardır. Benim yerime, sözünü daldan budaktan esirgemeyecek ve bu gibi hâllerde maksada, her zamandan daha çok uygun düşecek ifâdeler kullalabilecek üslûb ve mizaçda birinin yazması, mutlaka daha iyi olacaktı. Neylersiniz ki, böyle ol- Ju ve ben, en ciddî bir oyun olarak kabul ettiğim hayâtımı, öptüğüm El'in himmetiyle sanata jötürü vermiş biri olarak, sözün haysiyeti adına başlatılan bu yazışmaya dâhil olmayı da mucadderâtımın bir çizgisi kabul etmeye mecbur oldum. Madem ki öyle ve madem ki konuşula- ;ak mesele, benim de yüreğime oturmuş bitmez bir derttir.~0 halde, geceler boyu çektiğim analardan bir zerreyi kâğıda koyabilirsem, kısmi bir rahatlama duyacağım. 7 "Genç" ne demektir? Ya gençlik, ya genç sanat? Ya bu sanalda ne menem bir şeydir, Ulah aşkınıza? Sonra, "Genç Sanatçı" da kim oluyor? Evet, bunlar sorulacak suâllerdir. Şayet bir münâkaşa zemînine girilecekse, bu meseleler izerinde birazcık düşünmüş olmak gerekir. Fakat, yoo yoo..vazgeçiyorum. Aksi takdirde, sanat nlayışları ile ekollerden bahseden hazmedilmemiş hurda bilgileri ve mukaddes kitaplarda yer İması belki daha doğru olacak bir yığın sözü dinlemek mecburiyetinde kalırım. Benim buna liyetim yok. Size, "Genç" kelimesinin, rengini, tadını, kokusunu söyleyebilir, şeklini görür, hattâ çizgi :aabiliyetim olsa resmedebildim. Fakat, "genç" denilen, kendini isbât çabasındaki insan veya ısan gruplarını iddialı bir söyleyişle- "bütün cepheleri ve her kategorisiyle size anlatabilirim" lemeye cesaret edemem. Bu mücerredi müşahhasa indirecek cesareti ancak gençler gösterebiliorlar ve ben, bilebildiğim, görebildiğim dağlar kadar noksanımla didişiyorum. Hâl böyleyken, âni, yolumda yürümeye ve kendi dâiremi doldurmaya çalışıyorken, bu tip bir psikolojik analie ne gerek var? Aslında, bilenler biliyor ki, ben de yaş kategorisi îtibâriyle onlardan sayılırım. Fakat, yine ilenler bilirler ki "yetim-1 akran" olduğum bile söylenebilir. Ne dilim, ne zevkim ve ne de dü- 8

19 sunuşum itibariyle beni genç görene tesadüf etmedim. Neresinden baksanız, şaşırtıcı bir ha izahı da zordur; insanı yalnızlaştırır, bütün güzelliğine ve zenginliğine rağmen, kulakların duy madiği bir mûsikîyi terennüm ediyor gibi olursunuz; çünkü, gürültüye alıştırılmış kulaklar, b inceliği duymaz olmuştur. Bunu, sâdece gençleri düşünerek söylediğimi zannetmeyinii Cemiyetimizin büyük bir ekseriyeti için, şaşmaz bir görüntüden bahsediyorum. GENÇ, YİNE GENÇ Ne gariptir ki, genç olmak, mevcudlara karşı çıkmak cesaretiyle bir kabul ediliyor. Herke acâib bir yeni ve orijinal merakının sihrine kapılmış gidiyor. Mes'uliyet hissi kayıp, umûrr ahlâk -uçkur ahlâkından bahsetmiyorum felce uğramış. Acâib bir gidiş. Biri çıkıyor: 'Orijinal olacaksın!" diyor. Bunu duyan genç, bilinen ölçülerden, sembolleı de, hattâ kelimelerden kaçmak tcâbettiğini anlıyor. Gramer bilgisi yok; dilin mantığını kavn mak yok; kelime seçme hüneri yok; zor beğenme titizlik yok; sabır yok., hülâsa, terbiy edilmiş bir düşünce ve zevk yok. Yıkmak, parçalamak, dağıtmak hüner sayılıyor. Bu, materyalist düşüncenin en büyük baş< rılarından biridir: Şaşmayınız! Kim maziye ve mazideki kıymetlere garib bir aşağılık duygus ve güdümlülükle çatıyorsa ki bu orijinalite meraklılarının tavırları son zamanlarda çok kullan lan 'hesaplaşma'dan ziyâde düşmanlık kokuyor, benim yüreğim sızlıyor, Ama, gelin görün k iki mısra söyleyen, kendinden önce hiç kimse gelmemiş veya şiir söyleyememiş kanaatiyle b< bas bağırmaya başlıyor. Adını nasıl koymalı bilmem ki* Yine tekrara*mecburum ki, bu sözler TÖRE'nin anketine cevap veren arkadaşlarım için söylemiyorum. Umûmi bir hava onlarda d görülüyor, o kadar. Cesaretlerini ve bâzılarının ürkekliklerini anlamaya ve takdîr etmeye ç; lışmak elbette vazifemizdir. Meselâ, Erdoğan Bey'in cesareti, hem övülmeye, hem de yukardal umûmî ifâdelere uygunluğu yüzünden, dövülmeye lâyıktır. Aslında,»eminim, O, yazdığında başka türlü anlaşılması gereken bir arkadaşımızdır. Hüseyin Bey'in geleneğe bağlılığı ve göste diği temkin, güzel bir ölçü. Fakat, itiraf edeyim, en çok Erdoğan Bey'in serâzâ cevâbından memnunluk duyuyorum. Cesur bir kaabiliyet; ama, yarın bu sözlerinin bir kışn için pişmanlık duyacakmış.. varsın olsun. Kendini koymuş ortaya: Bütün mesele bu. Kendimle tezada düştüğümü zannetmeyiniz. Temkin taraflısıyım; çünkü, hassasiyet me zu(yp% özünde vardır; lâkin, temkinle beraber bir sanatkâr şahsiyetin izlerini sezemediğim if; deyi ne yapayım! Ankete cevap veren arkadaşların hemen hepsi, artık isim vermeden konuşalım yani sorulan bir suâlin açtığı kapıdan, bolca vermek zorunda kaldıkları kitabi bilgilere boğulmuşlar ve üstelik, doğru veya yanlış demek mecburiyetinde bırakılmışlar. Evet, evvelâ sorulara takı malıyım: Üç sorunun üçü de, böyle yanlış bir mecra'a çekilmeye müsait. Halbuki, böyle büyı

20 lâflar ettirmeye, şu noktada arkadaşlarımızın eserlerine hiç de büyük bir ilâvede bulunmaya- :ak malumatı istemeye ne lüzum vardı? Genç Sanatkâr, zâten arayışının ilk basamağındadır. Siz, merdivenin sona yakın basamaklarından geriye dönüp, kendini tahlil edecek sanatkâr arıyorsunuz. Bu sanatkâr, genç değildir. Eskiler, bu ankete cevap veren arkadaşlarımızın durumunda bulunanlara "Mübtedî M dererdi. Yâni, daha işin alfabesinde bulunan, yeni başlamış bir kimse. Yanlışlık, bu hususun»özden kaçırılmış olmasından doğuyor. Bu yüzden olsa gerek, arkadaşlarımızın meydana getir- Jikleri veya getirecekleri eserler hakkında herhangi bir bilgimiz, daha mühimi sezgimiz olamıyor. Dolayısıyle, hep konuştuğumuz, yazdığımız umûmi şeyleri yeni baştan tekrarlamak mec- >ûriyetinde kalıyoruz. Vesselam, soruları sevmedim, yanlış buldum. Cevapları da, bu sorulara >aralel olduğu için, fikir verici mâhiyette bulamadım. Ama, arzettiğim gibi, hatâ, önce soruardan başlıyor. MÜNÂKAŞA ZEMİNİ YÂHUD "PUF NOKTASI" Madem ki umumî şeyler söyleyeceğiz, baş tarafta geçen ve fakat pek açık söylemediğimiz )âzı hususları yeni baştan ele alalım. Bir defa, bu arkadaşlarım, boşuna çırpınmasınlarijçeleneğe dayanmayan bir sanat hayatlaı olacaksa, b^u köksüzlüğün_varacağı yer,yokluktur. Hiçbir anat hattâ fikiirvevâ j^işlrtana-^ unda millî hayat^ tarifimdenı kopykjıaldie bir yere varamaz. DahaTdoğru bir söyleyişle", kendine )ir gelenek aramaya mecburduttak^tal^dejstikbâlde teşekkül edecek bir geleneğe malzeme eskil etmek gibi imkânsıza yakın, karanlık b J tajihijqjur. Bu kumarı oynayanlar vardır; ama likkat ediniz, onlar bile işin farkına varıp, dönüş" imkânları araştırmakla meşgul oluyorlar. Siz, yiğit iseniz, geleneğin özsuyundan içerek yeni olmayı başarınız. Hattâ, yeni olmak leveslerini bir kenara, bırakın iz. Sanatı duyunuz. Kendinizi tanıyınız-evet kendinizi tanıyınız-; ereceğiniz ^serler sizi yeniye götürecektir. Öyle bir devre gelecektir ki, pek husûsî ruhunuzun >ek husûsi taraf larıy la, ayrı bir sanatkâr şahsiyet olacaksınız. Hem duygunuz, hem de düşünceliz, sizi bu zor arayışa sevkedecektir. Mesele bu kadar tabîf bir seyirdedir. Tutup, daha işin baında niçin reddiyeci olasınız? Reddetmek mi? Reddetmek de ne oluyor? Biz, oradan besleneceğiz. Gelenek, verimli bir opraktır, bizim toprağımızdır. Her yeni sanatkâr tohumu, o toprağa düşer, oradan beslenir, büür, olgunlaşır; ama, meyvesi, rengi, tadı, kokusu farklı olur. Aynı toprağa dikilmekten kaçarken, dünyâ değiştirmek istemiş olmuyor muyuz? Unutmamalı ki, dikilmek istediğimiz o farklı toprağın, iklîmi, suyu, havası., elde edilecek mahsulü ve iyenleri farklıdır. Evet, sanat, mutlaka geleneğe dayanacaktır. Yeni ve farklı bir şey yapmak isteseniz dahi, apacağınız aşının tutması için, gelenekte mevcud olandan harekete mecbursunuz. Milletlerin irihleri gibi, sanatları da bir devam fikriyle kaaimdir(*) Bu devam, dondurulma mânâsında delidir, değişerek devam etmedir. Aksi zâten mümkün değildir. "Her an yeni bir oluş" içindeyiz, layâtın bütün görünüşleriyle beraber, biz de değişiyoruz, değişeceğiz; ama, bâzılarının sandıkırı gibi, tamamen değişme söz konusu olsa idi, ne insan insan kalırdı, ne de binlerce yıllık bir evâm şuuruyla kuvvetli ve kudretli kalan milletler olabilirdi. Milliyetimizin geçirdiği tecrübeler sadece mazinin malı ve ölçüsü değildir; hâlin de, ışallah bulunacak olan istikbâlin de temel esprisi oradan ışık verecektir. Biz, bu devam zînci- '*) Bu konuda, Kültür ve Turizm Bakanlığının "MilltKültür, dergisinin Ekim 1983 sayısında çıkan "Sanatta Devam Fikri üzerine Notlar" başlığını taşıyan yazımıza bakılabilir. Bu yazıdaki gelenekkonusunun daha geniş bir şekilde orada ele alındığı görülecektir. Fakat, lütfen, "etki", "ilişkin", "toplum" gibi kelimeleri "tesir", "<iuri"ve "cemiy et'ie değiştirerek okuyunuz; nedendir bilmiyoruz, adını tesbit edemediğimiz biri o kelimeleri değiştirmiş, dolayısıyle, cümle mimarîsi bozulmuş. 10