OVACIK ALTIN MADENİNDEKİ ATIK DEPOLAMA TESİSLERİNİN ÇEVRESEL AÇIDAN DEĞERLENDİRİLMESİ 1

Transkript

1 OVACIK ALTIN MADENİNDEKİ ATIK DEPOLAMA TESİSLERİNİN ÇEVRESEL AÇIDAN DEĞERLENDİRİLMESİ 1 Vedat Oygür*, Caner Zanbak ** * Normandy Madencilik A.Ş., Arjantin Cad. No.15, GOP, ANKARA, TÜRKİYE ** Çevre Danõşmanõ, Türkiye Kimyasal Madde İmalatçõlarõ Birliği, Değirmen Sokak. No: 19/9, Kozyatağõ 81090, İSTANBUL,TÜRKİYE ÖZ Ovacõk Altõn Madeni Türkiye nin batõsõnda İzmir in yaklaşõk 100 km kuzeyinde bulunmaktadõr. Maden, çok uzun bir izin alma sürecini takiben, Mayõs 2001 de deneme işletmesine geçmiştir. İşletme altõn ve gümüşün eldesi için tanklarda uygulanan kapalõ devre siyanür liç teknolojisi ile ardõndan karbon absorblama(cip) sõyõrma teknolojisini kullanmaktadõr. Liç prosesinin ardõndan atõklar, atõk havuzuna deşarj edilmeden önce INCO prosesi kullanõlarak kimyasal arõtmaya ve ağõr metaller için duraylama işlemine tabi tutulmaktadõr. Atõk havuzuna deşarj edilen arõtõlmõş atõksu içindeki siyanür miktarõ ortalama 0,2 mg/lt olup, T.C. Çevre Bakanlõğõ tarafõndan konulan 1 mg/lt ve Birleşmiş Milletler tarafõndan önerilmiş bulunan 50 mg/lt siyanür üst sõnõr seviyelerinin çok altõnda kalmaktadõr. Arõtõlmõş atõklar, kaya dolgu seddeleri olan bir atõk havuzunda stoklanmaktadõr. Havuzun tabanõ, kil ve yüksek yoğunluklu polietilen (HDPE) jeomebrandan oluşan kompozit bir astar sistemi ile kaplanmõştõr. Havuzdaki durusu, proseste yeniden kullanõlmak üzere geri pompalanmaktadõr. Durusuyun anõlan geri dönüşü nedeniyle ortama herhangi bir su deşarjõ yapõlmadõğõ gibi tesisin taze su ihtiyacõ da asgariye inmektedir. Söz konusu atõk havuzunun izinler alõnmadan önce yapõlan değerlendirmesi, aşağõda sõralanan emsalsiz özellikleri ile, uygulamada baraj mühendislik standartlarõ ile küresel çevre mevzuatõnõn gereklerini yerine getirmenin ötesinde onlarõ aşmõş olduğunu göstermiştir. Bu özellikler: Kaya dolgu atõk havuzu yapõsõ - yerel su barajlarõndan daha üstün emniyet faktörüne sahiptir. Kompozit astar atõk havuzundan sõzõntõyõ önlemektedir, Atõklarõn kimyasal arõtõmõ - havuzda depolanan atõksuda CN seviyesi 1 ppm in altõna düşmüştür, Yüzey sularõna sõfõr deşarj - atõk suyun tamamõnõn geri kazanõmõ. İşletmeye nihai izin verilmeden önce, bir uluslararasõ müşavirlik şirketi tarafõndan, birisi tesisin siyanür döngüsü, diğeri atõk havuzu ve sedde güvenliği olmak üzere iki, TÜBİTAK tarafõndan çevresel risk ve teknoloji değerlendirme konularõnda bir olmak üzere üç risk değerlendirme etüdü yapõlmõştõr. Bu etüdler, proje tasarõmõnõn, tüm ulusal çevre standardlarõna, mukayese edilebilir projelerde uygulanan uluslararasõ ilgili standardlara uygun olduğu gibi, bazõ alanlarda uygulanan ve gerekli görülen şartlarõ aştõğõnõ göstermiştir. Çevresel izleme sonuçlarõ da işletmenin tum ulusal ve uluslararasõ çevre standardlarõna tam uygunluk sağladõğõnõ göstermektedir. Bu bildiri, Mayõs 2001 den beri işletme faaliyetini sürdüren Ovacõk Altõn Madeninin tasarõm kriterlerini, işletme özellikleri ve tesisin gerek bir bütün olarak ve gerekse atõk havuzunun performansõnõn çevreye uyumunun genel bir görünümünü sunmaktadõr. ANAHTAR KELİMELER Siyanür; çevresel değerlendirme; altõn madenciliği; maden atõklarõ; atõk havuzlarõ. 1 Uluslararasõ Katõ Atõk Birliği (ISWA) tarafõndan Temmuz 2002 de düzenlenen Gelişmekte Olan Ülkeler İçin Uygun Çevre ve Katõ Atõk Yönetimi ve Teknolojileri Kongresi nde sunulan ve bildiriler kitabõnõn 4. cildi, sayfalarõnda yayõmlanan bildirinin Türkçe çevirisidir.. 1

2 GİRİŞ Kõymetli metallerin madenciliğinde, nadir metalllerin kimyasal bir işlemle (liç) eldesinden önce, ince taneciklerini serbestleştirmek için cevherin kõrma ve öğütme işlemine tabi tutulmasõ söz konusudur. Altõn ve gümüş cevherlerinin liç işleminde kullanõlan birincil kimyasal NaCN veya KCN dir. Kullanõlan liç teknikleri ise yõğõn liçi (açõk bir alanda kõrõlmõş cevher üzerine uzun sürelerle siyanür çözeltisi püskürtülerek yõğõn halinde işleme tabi tutulmasõ) veya öğütülmüş cevhere kapalõ tanklar içinde uygulanan vat havuz- veya tank liçi (kesikli süreç). Nadir metallerin alõnmasõndan sonra geriye kalan ana kayacõn öğütülmüş taneleri (atõklar) uygun bir şekilde bertaraf edilmek zorundadõr. Atõklar, maden sahasõ içinde üretildikçe gelen atõk malzemesi ile inşa edilen veya üretim başlamadan önce gerçekleştirilmiş olan yapõlar ardõnda oluşturulan belirli tahdit alanlarõna (atõk havuzu) dökülür. Atõk havuzlarõnõn birincil amaçlarõ: a) Katõ atõk taneciklerinin güvenli bir şekilde stoklanmasõ, b) Atõklar içindeki kimyasallarõn kontrol altõnda tutulmasõ ve içindeki suyun proseste kullanõlmak üzere geri kazanõmõ c) Kimyasallarõn çevreye (hava, toprak, yüzey veya yeraltõ suyu) yayõlmasõnõ önlemek. Atõk havuzlarõnõn inşasõnda yaygõn olarak kullanõlan malzemeler şunlardõr: Atõk malzemesi - Mansab, Memba ve Orta Eksen metotlarõ Toprak veya kaya dolgu - Su tutma yapõlarõna benzer yapõlar Atõk içindeki kimyasallarõn tahdit edilmesi, havuzun tabanõna yerleştirilen (doğal veya yapay) su geçirimsiz malzeme tabakalarõ ve baraj mühendisliği uygulamalarõnda kullanõlan uygun ilave yapõlar ile gerçekleştirilir. Atõk havuzlarõnõn tasarõmõ aynõ zamanda şu uygun çevre izleme ve acil durum özelliklerini de içerir: a) yönetime işletmenin çevresel performansõ ve ortaya çõkan istenmiyen eğilim veya problemleri çözebilecek acil durum planlarõ sunmak ve b) Yürürlükteki mevzuatõn gereklerini yerine getirmek. OVACIK ALTIN MADENİNİN ÖZELLİKLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ Ovacõk Altõn Madeni, Newmont Şirketinin %100 sahibi olduğu Normandy Madencilik A.Ş.nin uhdesindedir. Maden, Türkiye nin batõsõnda Ege sahilinden 15 km içerde, İzmir in 100 km kuzeyi, Bergama nõn yaklaşõk 12 km batõsõndadõr. Maden ve işletme tesisleri toplam 100 hektarlõk bir alan üzerine oturmaktadõr. Ovacõk yatağõnõn halihazõrdaki kaynak tahminleri 24 t altõn ve 24 t gümüştür. Yõlda 3 ton altõn ve 3 ton gümüş üretimi yapõlarak 8 yõllõk bir işletme planlanmõş bulunmaktadõr. Maden, açõk ve yeraltõ işletmelerinden çõkarõlacak yõlda ton cevheri işlemek üzere tasarõmlanmõştõr. Altõn ve gümüşün kazanõmõ için cevher siyanür liç tankõ na beslenmeden önce kõrõlõp öğütülür; bu işlemin ardõndan karbon adsorplama (CIP)/ sõyõrma devreleri gelir. Altõn içeren çözelti bir tankta biriktirilerek elektro kazanõm hücrelerine gönderilir. Katotta biiriken altõn ve gümüş karõşõmõ, yüksek basõnçlõ su ile katotlardan ayrõlõr, izabe işlemine tabi tutulmadan önce filtre edilerek kurutulur. İzin alma ile ilgili hususlar Tesis ve altyapõsõ, ilgili mevzuat ve TC. Çevre Bakanlõğõ ile yapõlan protokole göre verilmiş olan izin ve ruhsatlara uygun olarak Aralõk 1997 de tamamlanmõştõr. Bu sõrada proje karşõtlarõnõn daha alt mahkemece reddedilmiş olan dava dilekçesi Danõştay a ulaşmõştõr. Mayõs 1998 de Mahkeme, tesisin o zamanki tasarõm şartlarõnõ göz önünde bulundurarak maden tesisinde muhtemel risk faktörleri olduğu gerekçesiyle izin sürecini durdurmuştur. Maden sahibi mahkeme kararõnda bahsi geçen her bir risk faktörünü etüd ederek, anõlan risk faktörlerini azaltõcõ ek düzenleyici tedbirler almõştõr. Uluslararasõ müşavirlik şirketi (Golder Associates 1998) tarafõndan yapõlan risk değerlendirmesi sonuçlarõ ve en son TÜBİTAK tarafõndan yapõlan toplam çevresel risk ve 2

3 teknoloji değerlendirme raporu, yenilenen tesisin tüm ulusal mevzuat gerekleri ile benzer projelerde uygulanan ilgili uluslararasõ standardlarõ tümüyle yerine getirdiğini, aslõnda bu standart ve normlarõ bazõ alanlarda geçtiğini teyit etmiştir. Risk azaltõcõ önlemlerin ispatlanmasõ dikkate alõnarak izin süreci devam etmiş ve deneme işletmesi izni Nisan 2001 de ilgili makamlarca verilmiştir. Atõklarõn toksikliğinin giderilmesi prosesi Şekil 1 deki akõm şemasõ tesisin su döngüsü ve atõk arõtma prosesini özetlemektedir. CIP kalõntõsõ atõk havuzuna deşarj edilmeden önce iki kademeli INCO SO 2 /Hava prosesi marifetiyle detoksifiye edilmektedir: Birinci kademede serbest veya zayõf asitte çözünebilir siyanürü (CN WAD ) oksitlemek için SO 2 ve hava kullanõlõr. Reaksiyona katalizör etki yapmasõ ve kalõntõ demir siyanürü çözünmeyen tuz olarak çökeltmek için bakõr sülfat ilave edilir. İkinci kademede arsenik ve antimuanõ çökeltmek için ferrik sülfat kullanõlõr. Çözeltideki ağõr metaller çözünmeyen tuzlar veya hidroksitler şeklinde çökeltilir. CEVHER SU KİREÇ SODYUM SİYANÜR ALTIN TESİS SU Siyanür 144ppm KİREÇ INCO / SİYANÜR BOZUNDURMA AĞIR METAL DURAYLAMA SO 2 /HAVA FERRIK SULFAT Siyanür 0,33ppm SU ATIK HAVUZU SIFIR DEŞARJ Siyanür 0,19ppm Şekil 1. Ovacõk Altõn Madeni Akõş Şemasõ Madende yapõlan ve on ay süren deneme çalõşmalarõ atõk havuzuna deşarj edilen arõtõlmõş atõksuda siyanür seviyesinin 0,2 mg/lt altõnda olduğunu göstermiştir. Bu seviye T.C. Çevre Bakanlõğõ tarafõndan öngörülen azami 1 mg/lt CN seviyesinin altõndadõr. Birleşmiş Milletler Çevre Programõ (BMÇP) kõsa bir süre önce atõk havuzlarõnda 50 ppm lik azami siyanür seviyesinin çevre güvenliği açõsõndan yeterli olabileceğini açõklamõştõr (UNEP, 2000). Siyanür seviyesinin yetkili makamlarca sõk ve ayrõntõlõ izlenmesine istinaden, madenin Mayõs 2001 den beri çok sõkõ izin gereklerine tamamiyle uyum içinde olduğu anlaşõlmaktadõr (Şekil 2). 3

4 Mart 2002 Atõk havuzu geri dönüşüm suyu Şubat 2002 INCO çõkõşõ atõksu Ocak 2002 Aralõk 2001 Kasõm 2001 Ekim 2001 Eylü 2001 Ağustos 2001 Temmuz Aylõk Ortalama CN WAD Konsantrasyonu (mg/l) Çevre Bakanlõğõ taahhütü sõnõr değeri Şekil 2. Ovacõk Altõn Madeni Atõk Havuzunda Ölçümü Yapõlan Siyanür Seviyeleri (Yetkili Resmi Makamlarca Yapõlan Analiz Verileri) Atõk Havuzu Atõk havuzu, zenginleştirme tesisi bitişiğindeki küçük bir vadide inşa edilmiştir. Havuz, vadiyi, 1,6 milyon m 3 atõk için stoklama imkanõ sağlayan iki kaya dolgu sedde ile enine kesmektedir (Şekil 3). Stok sahasõ, seddelerle birlikte 15 hektarlõk bir alan kaplamaktadõr. Yağõş suyu Toplama havuzu Memba seddesi Katõ atõk kapasitesi: 1.6 million m 3 Emniyet payõ 2 m tesise Mansab seddesi Kuşaklama kanalõ Atõk2 milyonm 3 1/3.5 1/13 30 m 400 m Su toplama kulesi 220 m 180 m Gözlem Kuyularõ ve pompa bileşik astar sistemi detayõ katõ atõk kum ve çakõl tabakasõ sõkõştõrõlmõş kil tabaka sõkõştõrõlmõş kil tabaka doğal zemin su toplama borusu jeomembran Ovacõk Altõn Madeni Atõk Havuzu Afet İşleri yönetmeliği 1. Derece deprem bölgesi inşaat şartlarõna göre projesi hazõrlandõ. Proje, DSİ tarafõndan onaylandõ. İnşaat DSİ kontrolünde yapõldõ. İnşaatõn projesine uygun olarak tamamlandõğõ DSİ tarafõndan rapor edildi. Şekil 3. Ovacõk altõn Madeni Atõk Havuzu Maden, azami zemin ivmesinin 0,4g olduğu bir deprem bölgesinde yer almaktadõr. Atõk havuzu seddeleri, Türk Deprem Yönetmeliği ne uygun olarak tasarõmlanmõş ve Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü tarafõnden onaylanmõştõr. Jeoteknik açõdan seddeler, depremin oluşturacağõ 0,6g şiddetindeki yatay bir ivmeye dayanacak şekilde tasarõmlanmõştõr (Golder Associates, 1998). Atõk havuzunun ana seddesinin mansabõ yönündeki şevi üzerine ana 4

5 kayaç ve örtü tabakasõnõn yerleştirilmesi ile anõlan şev açõsõ 10 den daha düşük bir değer almõş, böylece seddenin emniyet faktörü 2,7 üzerinde gerçekleşmiştir (TÜBİTAK, 1999). Atõk havuzunun tabanõ, 50 cm derinliğinde sõkõlaştõrõlmõş kil, üzerinde 1,5 mm kalõnlõğõnda yüksek yoğunluklu polietilenden (HDPE) mamul jeomembran, üzerinde 20 cm kalõnlõğõnda sõkõlaştõrõlmõş ikinci bir kil tabakasõ ve en üstte 20 cm kalõnlõğõnda süzme amaçlõ bir çakõl tabakasõndan oluşan bileşik bir astar sistemi ile kaplanmõştõr. Çakõl tabakasõ içine, durusunun dekantasyon kulesine toplanmasõnõ sağlayacak şekilde drenaj borularõ yerleştirilmiş olup, durusu buradan yeniden kullanõlmak üzere tesise geri pompalanmaktadõr (Şekil 3). Su kalite analizleri için ana seddenin mansabõ istikametinde bulunan altõ gözlem kuyusundan aylõk olarak yeraltõ suyu numuneleri alõnmaktadõr. Su Yönetimi Ovacõk atõk havuzu tasarõm kriterleri ve yönetim sistemi çevre ortamõna sõfõr su deşarjõ esasõna göre yapõlmõştõr. İşletme net bir su tüketicisi olduğu için bu mümkün olmaktadõr. Zira, arazinin yõllõk ortalama yağõş ve buharlaşma miktarlarõ sõrasõyla 728 mm ve mm dir. Üst seddenin bulunduğu noktada su toplama havzasõ yaklaşõk 0,6 km 2 dir. Bölgede gözlemlenen en yoğun yağõş sõrasõnda hesaplanan azami taşkõn deşarjõ, birinci saat için 24,6 m 3 /s dir. Böylesi aşõrõ bir yağõş halinde, su toplama havzasõndan gelecek su, üst seddenin önünde bulunan yüzey taşkõn sularõ havuzunda biriktirilecektir. Biriken su, ya atõk havuzuna pompalanacak, ihtiyaçtan fazla ise, havuzun kuzey tarafõnda inşa edilmiş bulunan derivasyon kanalõna verilecektir. Su yönetimi planõ, yeraltõ madeninden gelebilecek muhtemel fazla suyun kontrolünü de içermektedir. Tesis-Atõk Havuzu Sistemi net bir su tüketicisidir ve proses suyu ihtiyacõ nedeniyle su ilavesi gerekeceğinden madenden çõkacak sular, zenginleştirme tesisine gönderilecektir. Sistemin ihtiyacõ ötesinde yeraltõ madeni veya açõk işletmeden gelecek fazla su, uygun fiziksel veya kimyasal arõtma işlemine tabi tutularak Su Kirliliğini Kontrol Yönetmeliğine uygun olarak ortama deşarj edilecektir. Bununla beraber, ana kayaçta ağõr metallere raslanmadõğõ için yeraltõ işletmesi veya açõk işletmeden çõkacak suyun arõtõlmasõna gerek olmayacağõ beklenmektedir. Ovacõk cevheri ve pasasõ üzerinde yapõlan Asit Kayaç Drenajõ (ARD) deneylerine göre maden sahasõnda bulunan pasa asit kayaç drenajõ verecek türden değildir (Şekil 4) (MAPTEK, 1999). Nötralizasyon potansiyeli (tcaco 3 eşdeğeri) asit üretme potansiyeli yok Asit üretme potansiyeli (tcaco 3 eşdeğeri) geçiş zonu 1:1 1:3 asit üretme potansiyeli var AKD oluşum koşullarõ Aşağõdaki koşullarõn birarada bulunmasõ gerekir: 1) Kayanõn kükürt (S 2- olarak) içeriğinin >% 0,25 olmasõ, 2) Kükürt içeren kayanõn havanõn oksijeni ve nem ile temas etmesi 3) Kayanõn, oluşan asiti dengeleme kapasitesinin bulunmamasõ. Örneklerin tümünde: S 2- değerleri <%0,25 (asit üretme potansiyeli için limit değer) ph değerleri >4 (asit üretme potansiyeli için düşük risk sõnõrõ limit değeri) Ovacõk Altõn Madeni nde üretilen cevher ve dekapajõn asit üretme potansiyeli yoktur Şekil 4. Ovacõk Altõn Madeni Asit Kaya Drenajõ (ARD) Potansiyeli Deney Sonuçlarõ. 5

6 Rehabilitasyon (õslah) Çalõşmalarõ Şartlarõ, Orman Genel Müdürlüğü ve Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğünce belirlenerek yapõlan protokollere göre madenin kapanõşõnda açõk ocak ve atõk havuzu alanlarõ rehabilite edilerek yeşillendirilecektir. Mümkün olduğu ölçüde rehabilitasyon, işletme ile eş anlõ olarak yürütülecektir. İnşaat sõrasõnda alõnacak üst toprak, daha sonra yapõlacak rehabilitasyon için saklanacaktõr. Madenin kapatõlmasõ ve rehabilitasyonunun kavramsal planõ hazõrlanmõş olup, her yõl gözden geçirilecektir. Maden sahasõ, Devlet Su İşleri ve Orman Bakanlõğõ ile yapõlan protokol uyarõnca rehabilite edilecektir. Madenin kapatõlmasõnõn ardõndan atõk havuzuna sõrasõyla kaya, çakõl, kil ve üst toprak serilecek ve ardõndan ağaçlandõrõlacaktõr. Maden işletmeye alõnmadan önce, Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğüne, işletme izni protokolüne uygun olarak, madenin rehabilitasyonunu ve kapatõlmasõnõ sağlamak amacõyla bir güvence bonosu verilmiştir. Yürürlükte Olan Mevzuata Göre İzleme Gerekleri Rutin işyeri güvenliği ve sağlõğõ denetimlerine ilave olarak Ovacõk Altõn Madeninde, maden işletme ruhsatõndaki şartlara uygun olarak, özel çevresel izleme programõ oluşturulmuştur. Türk Hükümetince atanan resmi denetim komitesi doğrulama numunesi almaktadõr. Çevre izleme verileri aylõk raporlar şeklinde düzenlenerek ilgili makamlara sunulmakta ve ulusal basõn ve diğer kamuoyu duyurularõ dahil, çeşitli araçlarla toplumla paylaşõlmaktadõr (Normandy, 2001). Çevre izleme için numunelerin alõnacaklarõ yerler Şekil 5 te gösterilmektedir. Periyodik çevresel izleme için toplanan veriler şunlardõr: Toz, gürültü ve titreşim, Detoksifikasyon unitesinden çõkan atõksu ile atõk havuzundan alõnan durusuda CN WAD miktarõ, Atõksu da ağõr metal (As, Sb, Cd, Hg, Cu, Pb, Zn, Cr) miktarõ, Atõk havuzu seddesinin mansabõnda yer alan 6 yeraltõ suyu izleme kuyusunda CN WAD miktarõ dahil su kalite göstergesi, Atõk havuzu sahasõ dahil, madenin çeşitli yerlerinde HCN ölçümleri. Şirkete Özgü Çevresel Yönetim Denetimleri Yürürlükte olan Türk mevzuatõna ve ruhsatlarda belirtilen şartlara tam uygunluk yanõnda Ovacõk Altõn Madeni, Newmont un çevre politikalarõ icabõ rutin olarak denetime tabi tutulmaktadõr. ISO e uygun olarak bir Ovacõk Altõn Madeni Çevresel Yönetim Sistemi Raporu hazõrlanmaktadõr. Çevresel yönetim sistemlerinin etkinliğini ve işletme sõrasõndaki çevresel performansõn seviyesini ölçmek için Ovacõk Altõn Madeni, ana şirketin 5-Yõldõz Değerlendirme Süreci kullanõlarak her yõl dahili çevresel denetim programõna tabi tutulacaktõr. Deneme işletmesi sõrasõnda bağõmsõz bir uzmanlar grubunca harici bir denetim gerçekleştirilmiştir. Benzer şekilde yönetimin Sağlõk ve Güvenlik, Atõk Havuzu, Madenin Kapatõlmasõ ve Rehabilitasyonu, Acil Durum Eylem Planõ ve Halkla İlişkiler konularõnda planlarõ bulunmaktadõr. SONUÇLAR Ovacõk altõn Madeni aşağõdaki özelliklerin tamamõnõ birlikte bulunduran nadir madenlerden birisidir: Atõk havuzu seddelerinin kaya dolgu olmasõ böylece yerel, büyük su tutma barajlarõndakinden daha yüksek bir emniyet faktörü Bileşik astar atõklarõn etkin bir sõnõrlandõrõlmasõ ve havuz alanõndan herhangi bir sõzõntõnõn önlenmesi Atõklarõn kimyasal arõtõmõ - atõk havuzunda CN WAD seviyesinin 1 ppm den az oluşu 6

7 Yüzey sularõna sõfõr deşarj - atõk suyun tamamõnõn yeniden kullanõmõ Şekil 5. Ovacõk Altõn Madeni Çevresel İzleme Sistemi Ovacõk Altõn Madeninde alõnan çevresel tedbirler Türk işyeri güvenlik ve sağlõk ile çevre mevzuatõnõn şartlarõnõn tamamõnõ yerine getirdiği gibi uluslararasõ standardlarõ da karşõlamakta; a) Siyanür ve ağõr metallerin kimyasal yöntemle imha edilerek konsantrasyonlarõnõn çok düşük seviyelere indirilmesi, b) Arõtõlmõş atõklarõn bileşik astarlõ, kaya dolgu seddeli atõk havuzunda biriktirilmesi ve c) Ortama sõfõr atõksu deşarjõ Ovacõk Altõn Madenini dünya standardlarõnõn üzerinde bir tesis unvanõna layõk kõlmaktadõr. Bu gerçek, harici denetçiler, bağõmsõz uluslararasõ müşavirlik firmalarõ ve TÜBİTAK tarafõndan yapõlan çevresel risk ve teknoloji diğerlendirme çalõşmasõ (TÜBİTAK, 1999) ile teyit edilmiş bulunmaktadõr. Ovacõk Altõn Madeni Mayõs 2001 den beri çalõşmaktadõr. Çevresel izleme verileri aylõk raporlar halinde yayõmlanmakta ve ilgili makamlara sunulmakta ve bu bulgular yerel toplumla paylaşõlmaktadõr. Maden, Mevcut En İyi Teknoloji yi kullanmada ve çevre dostu olmada bir örnek teşkil ederek ve verilen izin şartlarõnõ tam olarak yerine getirerek faaliyetini sürdürmektedir. KAYNAKLAR Golder Associates (UK) Ltd., Consultancy reports on Probabilistic Risk Assessment, Ovacõk Mine Tailings Dam and the Cyanide Cycle - Turkey, MAPTEK, Ovacõk Gold Mine Acid Potential Tests Assessment, Company Report, Normandy, Ovacõk Gold Mine Monthly Environmental Reports, Normandy Madencilik A.Ş. Turkey, June-December, 2001 (distributed to the community). TUBİTAK, Eurogold Ovacõk Gold Mine TUBİTAK-YDABCAG Assessment Report, UNEP (United Nations Environment Programme), International Cyanide Management Code for the Manufacture, Transport and Use of Cyanide in the Production of Gold, Appendix G-4.4, Draft 8, September 5, 2001 ( org/cyanide/). 7