GRI Versiyon Version 3.0

Transkript

1 G Sürdürülebilirlik Sustainability eporting aporlaması Guidelines İlkeleri GI Versiyon Version 3.0

2 Sürdürülebilirlik aporlaması İlkeleri G İçindekiler Önsöz Sürdürülebilir Kalkınma ve Şeffaflık Zorunluluğu Giriş Sürdürülebilirlik aporlamasına Genel Bakış Sürdürülebilirlik aporunun Amacı 3 GI aporlama Çerçevesine Giriş 3 Genel aporlama Notları Veri Toplama 37 apor Şekli ve Sıklığı 37 Denetim 38 Terimler Sözlüğü 39 G3 İlkeleri için Teşekkür 41 GI İlkelerine Genel Bakış 4 İlkelerin Uygulanması 5 Bölüm 1 apor İçeriğinin, Kalitesinin ve Sınırının Belirlenmesi apor İçeriğini Belirlemeye yönelik ehber 7 apor İçeriğini Belirlemeye yönelik Prensipler 8 apor Kalitesini Sağlamaya yönelik Prensipler 13 apor Sınırını Belirlemeye yönelik ehber 17 Bölüm 2 Standart Açıklamalar Strateji ve Profil Strateji ve Analiz Kurumsal Profil apor Parametreleri Yönetişim, Taahhütler ve Katılım Yönetim Yaklaşımı ve Performans Göstergeleri 24 Ekonomik 25 Çevresel 27 Sosyal: İşgücü Uygulamaları ve İnsana Yakışır İş 30 İnsan Hakları 32 Toplum 33 Ürün Sorumluluğu 35 Versiyon 3.0 1

3 G Sürdürülebilirlik aporlaması İlkeleri Önsöz Sürdürülebilir Kalkınma ve Şeffaflık Zorunluluğu Sürdürülebilir kalkınmanın hedefi şu andaki ihtiyaçları gelecek kuşakların kendi ihtiyaçlarını karşılama kapasitesini riske atmadan karşılamaktır. 1 Toplum içindeki kilit işlevlerinden dolayı her türlü kurumun bu hedefe ulaşılmasında önemli bir rolü vardır. Fakat hızlı bir ekonomik büyümenin yaşandığı çağımızda bu hedefi yakalamaya çalışmak gerçeklerden uzaklaşıp, düş kurmak gibi görülebilir. Ekonomilerin küreselleşmesiyle birlikte, ticaret, bilgi paylaşımı ve teknolojiye erişim vasıtasıyla yaşam kalitesinin ve refahın artması için yeni fırsatlar ortaya çıkmaktadır. Bununla birlikte, bu fırsatlar sürekli artan insan nüfusu için her zaman mevcut olmamaktadır ve beraberinde doğal kaynakların istikrarı açısından yeni riskler getirmektedir. Bir yandan dünyadaki pek çok insanın hayatında olumlu gelişmeler yaşandığını ortaya koyan istatistikler yayınlanmakta, diğer yandan da çevrenin durumu ve milyonlarca insanın fakirlik ve açlık yükünü sırtında taşımaya devam ettiği hakkında alarm verici bilgiler yayınlanmaktadır. Bu zıtlık 21. yüzyılın en acil çözüm bekleyen ikilemlerden birisini yaratmaktadır. Sürdürülebilir kalkınmanın önündeki başlıca zorluklardan bir tanesi, yeni ve yenilikçi seçimleri ve düşünce yöntemlerini gerektiriyor olmasıdır. Bilgi ve teknolojideki gelişmeler bir taraftan ekonomik kalkınmaya katkıda bulunurlarken, diğer taraftan sosyal ilişkilerimizin, çevremizin ve ekonomilerimizin sürdürülebilirliğine yönelik risk ve tehditleri çözüme kavuşturma potansiyeline de sahiptirler. Teknoloji, yönetim ve kamu politikalarında uygulanan yeni bilgiler ve yenilikler, kurumları operasyonları, ürünleri, hizmetleri ve faaliyetleri aracılığı ile dünyayı, insanları ve ekonomileri ne şekilde etkileyeceklerine dair yeni seçimler yapmaya zorlamaktadır. Önümüzdeki seçenek ve fırsatlardaki artışın yanı sıra, kolektif sürdürülebilirliğimize yönelik risklerin ve tehditlerin acilliği ve büyüklüğü, ekonomik, çevresel ve sosyal etkiler hakkında şeffaf olmayı, etkin paydaş ilişkilerinin, yatırım kararlarının ve diğer piyasa ilişkilerinin temel bir bileşeni haline getirecektir. Bu beklentiyi desteklemek ve sürdürülebilirlik hakkında net ve açık biçimde iletişim kurmak için, küresel olarak paylaşılan bir kavramlar çerçevesi, tutarlı bir dil ve ölçütler gereklidir. Küresel aporlama Girişiminin (GI) misyonu, her büyüklükteki, her sektördeki ve her yerdeki kurumlar tarafından kullanılabilecek, güvenilir ve inandırıcı bir sürdürülebilirlik raporlaması çerçevesini sağlamaktır. Kurumsal faaliyetlerin sürdürülebilirliği konusunda şeffaf olmak, işletmeler, çalışanlar, sivil toplum kuruluşları, yatırımcılar, muhasebeciler gibi çok çeşitli paydaşların hepsini ilgilendirir. Bu nedenden dolayı GI fikir birliğinin arandığı müzakerelerde bütün bu paydaş gruplarına mensup geniş uzmanlar ağının işbirliğine güvenmektedir. Pratik deneyimlerle birlikte, bu müzakereler GI nin 1997 yılındaki kuruluşundan bu yana aporlama Çerçevesini sürekli olarak geliştirmektedir. Öğrenmeye yönelik bu çok-paydaşlı yaklaşım aporlama Çerçevesinin bir dizi paydaş grubu tarafından yaygın olarak güvenilir bulunmasını sağlamıştır. 1 Dünya Çevre ve Kalkınma Komisyonu. Ortak Geleceğimiz. Oxford: Oxford University Press, 1987, s GI

4 Sürdürülebilirlik aporlaması İlkeleri G Sürdürülebilirlik aporlamasına Genel Bakış Sürdürülebilirlik aporunun Amacı Sürdürülebilirlik raporlaması, sürdürülebilir kalkınma hedefine doğru kurumsal performansla ilgili olarak ölçme, açıklama yapma ve iç ve dış paydaşlara karşı sorumlu olma uygulamasıdır. Sürdürülebilirlik raporlaması ekonomik, çevresel ve sosyal etkilerle ilgili raporlamayı tanımlamada kullanılan diğer terimlerle (ör. üçlü sorumluluk raporlaması, kurumsal sorumluluk raporlaması, vs.) anlamdaş olan geniş bir terimdir. Bir sürdürülebilirlik raporunda, raporlama yapan kurumun sürdürülebilirlik performansının, hem pozitif hem de negatif katkılarıyla birlikte, dengeli ve makul bir sunumu yapılmalıdır. GI aporlama Çerçevesini kullanarak geliştirilen sürdürülebilirlik raporları, raporlama dönemi esnasında kurumun taahhütleri, stratejisi ve yönetim yaklaşımı bağlamında ortaya çıkmış neticeleri ve sonuçları kapsar. aporlar, diğerlerinin yanı sıra, aşağıdaki amaçlar doğrultusunda kullanılabilir: Sürdürülebilirlik performansının yasalar, kurallar, yönetmelikler, performans standartları ve gönüllü girişimlerle kıyaslanması ve değerlendirilmesi, Kurumun sürdürülebilir kalkınma hakkındaki beklentileri nasıl G3 etkilediğinin eporting ve Framework onlardan nasıl etkilendiğinin gösterilmesi ve GI aporlama Çerçevesine Giriş Tüm GI aporlama Çerçevesi dokümanları, işletmelere, yatırımcı topluluğuna, işgücüne, sivil topluma, muhasebeciliğe, akademiye ve benzeri gruplara mensup paydaşlar arasında kurulan diyalogla, fikir birliği oluşturulmasını amaçlayan bir süreç kullanılarak geliştirilmektedir. Bütün aporlama Çerçevesi dokümanları denemeye ve sürekli iyileştirmeye tabidir. GI aporlama Çerçevesi bir kurumun ekonomik, çevresel ve sosyal performansına dair genel kabul görmüş bir raporlama çerçevesi olarak hizmet etme amacını taşımaktadır. Her büyüklükteki, her sektördeki ve her yerdeki kurumlar tarafından kullanılmak üzere tasarlanmıştır. Küçük işletmelerden, yoğun ve coğrafi olarak yaygın operasyonlar yürütenlere kadar her türden kurumun karşı karşıya kaldığı pratik uygulamaları hesaba katar. GI aporlama Çerçevesi genel ve sektöre özgü içeriğe sahiptir. Bunların bir kurumun sürdürülebilirlik performansının raporlanması için genel uygulanabilirliğe sahip olduğu, dünya çapında geniş bir paydaşlar yelpazesi tarafından kabul edilmiştir. Sürdürülebilirlik aporlaması İlkeleri (İlkeler) rapor içeriğinin belirlenmesi ve raporlanan bilgilerin kalitesinin sağlanmasına yönelik Prensiplerden oluşur. aporlama İlkeleri, Performans Göstergeleri ile diğer açıklama kalemlerinden oluşan Standart Açıklamaların yanı sıra, raporlamadaki özel teknik konular rehberini de içerir. Performansın, kurum içinde ve farklı kurumlarla zaman içinde karşılaştırılması. Nasıl aporlamalı Prensipler ve ehberler Standart Açıklamalar aporlama Çerçevesi Protokoller Sektör Ekleri Neleri aporlamalı Şekil 1: GI aporlama Çerçevesi Versiyon 3.0 3

5 G Sürdürülebilirlik aporlaması İlkeleri Gösterge Protokolleri İlkelerde yer alan Performans Göstergelerinin her birisi için mevcuttur. Bu Protokoller, rapor hazırlayanlara yardım etmek ve Performans Göstergelerinin yorumlanmasında tutarlılık sağlamak üzere tanımlamalar, bilgi toplama rehberi ve diğer bilgileri içerir. İlkeleri kullananlar Gösterge Protokollerini de kullanmalıdır. GI İlkelerine Genel Bakış Sürdürülebilirlik aporlaması İlkeleri aporlama Prensiplerinden, aporlama ehberlerinden ve Standart Açıklamalardan (Performans Göstergeleri de dâhil) meydana gelir. Bu öğelerin eşit ağırlık ve öneme sahip oldukları düşünülür. Sektör Ekleri, belirli bir sektörde İlkelerin nasıl uygulanacaklarına dair rehber ve yorumları içerir, ilkeleri tamamlar ve sektöre özgü Performans Göstergelerini tanımlar. Geçerliliği olan Sektör Ekleri, İlkelerin yerine değil, İlkelere ilaveten kullanılmalıdır. Teknik Protokoller raporlama yaparken rapor sınırını oluşturma gibi sorunlara yol göstermek amacıyla oluşturulmuştur. Bu protokoller İlkeler ve Sektör Ekleri ile birlikte kullanılmak üzere tasarlanmışlardır ve raporlama süreci esnasında çoğu kurumun karşı karşıya kaldığı sorunları kapsarlar. Orientation to the eporting Guidelines Bölüm 1 aporlama Prensipleri ve ehberi Bölüm 1 de raporlama sürecinin üç ana öğesi tanımlanmaktadır. Hangi konuda rapor hazırlanacağına yardımcı olmak üzere, bu bölüm aporlama Prensiplerinden önceliklendirme, paydaş katılımı, sürdürülebilirlik çerçevesi ve bütünlük ile her Prensip için geliştirilmiş kısa testler dizisini kapsamaktadır. Bu Prensiplerin Standart Açıklamalar ile birlikte uygulanması ile raporlanacak konular ve Göstergeler saptanır. Bunun ardından denge, karşılaştırılabilirlik, doğruluk, zamanındalık, güvenilirlik ve açıklık Prensipleri gelmekte ve bunlara raporlanan bilgilerin yeterli kalitede olması için kullanılabilen testler eşlik etmektedir. Bu bölüm, rapor hazırlayan kurumları, raporda hangi yan kuruluşların kapsanacağı konusunda yönlendirerek sona ermektedir ( apor Sınırı olarak da adlandırılır). aporlama Seçenekleri Standart Açıklamalar Prensipler ve ehberler apor İçeriğini Belirlemeye yönelik ehber apor İçeriğini Belirlemeye yönelik Prensipler apor Kalitesini Sağlamaya yönelik Prensipler apor Sınırını Belirlemeye yönelik ehber GİDİ GİDİ GİDİ GİDİ Profil Yönetim Yaklaşımı Performans Göstergeleri ÇIKTI ÇIKTI ÇIKTI Odaklanmış Sürdürülebilirlik aporu Şekil 2: GI İlkelerine Genel Bakış GI

6 Sürdürülebilirlik aporlaması İlkeleri G Bölüm 2 Standart Açıklamalar Bölüm 2 sürdürülebilirlik raporlarına dâhil edilmesi gereken Standart Açıklamaları içermektedir. İlkeler, çoğu kurum için geçerli olan ve öncelik arz eden ve paydaşların çoğunu ilgilendiren üç Standart Açıklama türünün raporlama bilgilerini belirler: Strateji ve Profil: Kurumsal performansın anlaşılmasına yönelik genel çerçeveyi oluşturan, kurumun stratejisi, profili ve yönetişimi gibi Açıklamalar. Yönetim Yaklaşımı: Belirli bir alandaki performansın anlaşılması için çerçeveyi oluşturmak üzere, bir kurumun belirli bir konular dizisini nasıl ele aldığına dair Açıklamalar. Performans Göstergeleri: Kurumun ekonomik, çevresel ve sosyal performansı hakkında karşılaştırılabilir bilgileri açıklayan Göstergeler. İlkelerin Uygulanması Başlarken Bütün kurumlar (özel, kamu ve kâr amacı gütmeyen), ister yeni başlamış isterse deneyimli rapor hazırlayıcıları olsunlar, büyüklüklerine, sektörlerine veya kuruluş yerine bakılmaksızın İlkelere göre rapor hazırlamaya teşvik edilirler. aporlama web tabanlı veya basılı, bağımsız veya yıllık faaliyet raporu ya da mali tablolarla birlikte olmak üzere çeşitli şekillerde yapılabilir. İlk adım rapor içeriğinin belirlenmesidir. Bu konu için ehber Bölüm 1 de verilmektedir. Bazı kurumlar başlangıçtan itibaren bütün GI aporlama Çerçevesine karşılık gelen raporlama uygulamasını tercih ederken, diğerleri ilk önce en yapılabilir ve pratik konulardan başlamayı ve raporlamayı zamanla diğer konulara aşamalı olarak yaymayı isteyebilir. Bütün rapor hazırlayan kurumlar kendi raporlama kapsamlarını tanımlamalıdır ve raporlamayı zamanla geliştirme planlarını açıklamaya teşvik edilirler. GI Uygulama Seviyeleri aporlar son halini alınca, hazırlayanlar GI Uygulama Seviyeleri sistemi aracılığıyla GI aporlama Çerçevesini ne seviyede uyguladıklarını beyan etmelidirler. Bu sistem şunu sağlamayı amaçlar: aporun okuyucularına GI İlkelerinin ve diğer aporlama Çerçevesi öğelerinin raporun hazırlanmasında ne ölçüde uygulanmış olduklarına dair açıklık sağlanması. aporu hazırlayanlara GI aporlama Çerçevesi uygulamasının zamanla aşamalı olarak geliştirilmesi yönünde bir vizyon sağlanması veya yol gösterilmesi. Bir Uygulama Seviyesinin beyan edilmesi, raporun hazırlanmasında hangi GI aporlama Çerçevesi öğelerinin uygulanmış olduğu konusunda açık bilgilendirme sağlar. Yeni başlayanların, ileri düzey rapor hazırlayıcılarının ve ikisinin arasında bir seviyede olanların ihtiyaçlarını karşılamak üzere sistemde üç seviye vardır. Bunlar C, B ve A olarak adlandırılırlar. Her seviyede yer alan rapor hazırlama ölçütleri GI aporlama Çerçevesinin uygulaması veya kapsamındaki artışı yansıtmaktadır. Eğer kurum raporu hazırlamada dış denetimden istifade etmişse, her seviye için bir artıyı (+) kendi kendine beyan edebilir (ör. C+, B+, A+). 2 Kurum, raporlama seviyesini, GI Uygulama Seviyelerindeki ölçütlere karşılık gelecek şekilde ve rapor içeriği hakkında kendi yaptığı değerlendirmeye dayandırarak, kendisi beyan eder. 2 Denetim seçeneklerine dair daha fazla bilgi için Genel aporlama Notları kapsamında yer alan denetim bölümüne bkz. Versiyon 3.0 5

7 G Sürdürülebilirlik aporlaması İlkeleri apor hazırlayan kurumlar kendi beyanlarına ek olarak, aşağıdaki seçeneklerden birisini veya her ikisini birden seçebilirler: Bağımsız bir denetleyiciden (assurance provider) kurumun kendi beyanına dair görüş almak GI den kurumun kendi yaptığı beyanı kontrol etmesini talep etmek. Uygulama Seviyeleri ve tam ölçütler hakkında daha fazla bilgi edinmek için, bu dokümanın eki olan veya www. globalreporting.org adresinde çevrimiçi olarak bulunan GI Uygulamalar Seviyesi bilgi paketine bakınız. Kullanımın Bildirilmesi Talebi İlkeleri ve/veya GI aporlama Çerçevesinin diğer öğelerini kendi raporlarına temel olarak almış olan kurumlardan Küresel aporlama Girişimine (GI) hazırladıkları raporun yayınlandığını bildirmeleri rica edilir. GI ye bilgi verirken kurumlar aşağıdaki seçeneklerden hepsini veya herhangi birisini kullanabilirler: GI ye raporun bildirilmesi ve basılı ve/veya elektronik kopya sunulması aporun GI nin çevrimiçi raporlar veritabanına kaydettirilmesi GI den kurumun kendi beyanı olan Uygulama Seviyesini kontrol etmesinin talep edilmesi. apor Değerinin Arttırılması Sürdürülebilirlik raporlaması yaşayan bir süreç ve araçtır ve bir çevrimiçi ya da basılı yayınla başlamaz veya sona ermez. aporlama, kurumsal stratejinin oluşturulması, eylem planlarının uygulanması ve sonuçların değerlendirilmesi için daha geniş bir sürece yayılmalıdır. aporlama kurumun performansının sağlıklı biçimde değerlendirilmesine olanak sağlar ve performansın geçen zaman aralığında sürekli olarak iyileşmesini destekleyebilir. Ayrıca, paydaşlarla diyalog sırasında ve kurumsal süreçler için faydalı verilerin elde edilmesinde de rol oynar. Bölüm 1: apor İçeriğinin, Kalitesinin ve Sınırının Belirlenmesi Bu bölümde rapor içeriğinin belirlenmesi, raporlanan bilgilerin kalitesinin sağlanması ve apor Sınırının oluşturulması ile ilgili aporlama Prensipleri ve aporlama ehberleri sunulmaktadır. aporlama ehberleri, alınabilecek önlemleri veya rapor hazırlayan kurumun hangi konuda rapor hazırlayacağına dair kararları verirken göz önünde tutabileceği seçenekleri tanımlar ve genel olarak GI aporlama Çerçevesinin kullanımının yorumlanmasına veya yönetilmesine yardımcı olur. Hem rapor içeriğinin belirlenmesi hem de rapor Sınırının belirlenmesi için rehberler sunulmaktadır. aporlama Prensipleri bir raporun elde etmesi gereken sonuçları tanımlar ve raporlama süreci boyunca, hangi konular ve Göstergeler hakkında rapor hazırlanacağının seçilmesi ve bunların nasıl raporlanacağı gibi kararlara kılavuzluk eder. Prensiplerin her birisi bir tanımlamadan, açıklamadan ve rapor hazırlayan kurumun Prensipleri kullanımını değerlendirmesine yönelik bir dizi testten meydana gelir. Testler, kendileri hakkında rapor hazırlanacak özel açıklamalar olarak değil, kendi kendini tanılama araçları (self-diagnosis) olarak kullanılma amacını taşırlar. Bununla birlikte, testler Prensiplerin uygulanması hakkındaki kararların açıklanmasıyla ilgili bir referans olarak da işe yararlar. Prensipler, şeffaflığın gerçekleşmesine yardım etme amacını taşırlar bu sürdürülebilirlik raporlamasının temel değer ve amacıdır. Şeffaflık şöyle tanımlanabilir; etkilerin yansıtılması ve paydaşlara karar verme olanağının sağlanması için konular ve Göstergeler hakkındaki bilgilerin tam olarak açıklanması ve bu açıklamaların hazırlanmasında kullanılan süreçler, prosedürler ve varsayımlar. Prensipler iki grup içinde düzenlenirler: Kurumun, hakkında rapor hazırlaması gereken konuları ve Göstergeleri tespit etmesine yönelik Prensipler aporlanan bilgilerin kalitesini ve uygun sunumunu sağlamaya yönelik Prensipler. Prensipler, rol ve işlevlerinin netleştirilmesine yardımcı olmak için bu şekilde gruplanırlar, ama bu durum kullanımları üzerinde katı bir kısıtlama oluşturmaz. Her Prensip bir dizi kararı destekleyebileceği gibi, salt rapor içeriğinin belirlenmesinin ötesine geçen soruların da değerlendirilmesine veya raporlanan bilgilerin kalitesinin sağlanmasında da faydalı olabilir GI

8 Sürdürülebilirlik aporlaması İlkeleri G 1.1 apor İçeriğinin Belirlenmesi Kurumun performansının dengeli ve makul bir şekilde sunulmasını sağlamak için, raporun kapsaması gereken içeriğin saptanması gerekir. Bu saptama, hem kurumun amaç ve deneyimini, hem de paydaşlarının makul beklenti ve çıkarlarını göz önünde tutarak yapılmalıdır. Bunların her ikisi de rapora nelerin dâhil edileceğine karar verirken önemli referans noktalarıdır. apor İçeriğini Belirlemeye yönelik ehber Aşağıdaki yaklaşım, sürdürülebilirlik raporlarının hazırlanmasında GI aporlama Çerçevesinin nasıl kullanılacağını düzenlemektedir. Kurumu ilgilendiren ve dolayısıyla raporlanması uygun bulunan konular ve ilgili Göstergeler, her seferinde tekrarlayan bir süreçten geçirilerek belirlenmelidir. Bu süreç sırasında da önceliklendirme, paydaş katılımı, sürdürülebilirlik çerçevesi prensipleri ve apor Sınırını Belirlemeye yönelik ehber kullanılmalıdır. Konular belirlenirken, GI İlkeleri ile geçerli Sektör Eklerinde tanımlanan tüm Gösterge Unsurları göz önünde bulundurulmalıdır. Hakkında raporlama yapılması uygun olan başka konular varsa, bunlar da göz önünde bulundurulmalıdır. Hangi konu ve Göstergelerin öncelikli olduğunu ve dolayısıyla rapora dâhil edilmeleri gerektiğini değerlendirmek için, uygunluğu belirlenen konu ve Göstergeler grubu her Prensip için geliştirilmiş olan testlere tabii tutulmalıdır. 3 Principles for Defining eport Content Seçilen konuların önceliklendirilmesi ve hangilerinin vurgulanacağına karar verilmesi Prensiplerin kullanımıyla yapılmalıdır. Öncelik değerlendirmesinde kullanılan özel yöntemler veya süreçler şunları karşılamalıdır: Her kurum için farklı olmalı ve her kurumun kendisi tarafından tanımlanabilmelidir. Her zaman GI aporlama Prensiplerinde yer alan rehber ve testleri hesaba katmalıdır. Öncelik değerlendirmesinde kullanılan özel yöntemler veya süreçler açıklanmalıdır. Bu yaklaşımın uygulanmasında: Temel ve İlave Göstergeler arasında ayrım yapılmalıdır. Bütün Göstergeler GI nin çok paydaşlı süreçleri sonucunda geliştirilmiştir. Temel Göstergeler genel olarak uygulanan Göstergelerdir ve çoğu kurum için öncelikli oldukları varsayılır. aporlama Prensiplerini kullanarak önemli olmadıkları değerlendirmesi yapılmadığı sürece, her kurum Temel Göstergeler hakkında rapor hazırlamalıdır. İlave Göstergeler de öncelikli olarak saptanabilir. Sektör Eklerinin nihai versiyonlarındaki Göstergeler, Temel Göstergeler olarak göz önünde tutulurlar ve İlkelerde yer alan Temel Göstergeler ile aynı yaklaşımı kullanarak uygulanmaları gerekir. aporda yer alan bütün diğer bilgiler (ör. şirkete özgü Göstergeler) aynı aporlama Prensiplerine tabi olmalı ve GI Standart Açıklamaları ile aynı teknik kesinliği taşımalıdır. Bütünlük Prensibini kullanarak raporlanacak bilgiler ile apor Sınırının uygun olup olmadığı teyit edilmelidir. aporlama Seçenekleri Prensipler ve ehberler apor İçeriğini Belirlemeye yönelik Prensipler GİDİ Önceliklendirme Paydaş Katılımı Sürdürülebilirlik Çerçevesi Bütünlük Şekil 3: apor İçeriğini Belirlemeye yönelik Prensipler 3 GI Kurumsal Profil Açıklamaları (1-4) bütün rapor hazırlayan kurumlar için geçerlidir. Versiyon 3.0 7

9 G Sürdürülebilirlik aporlaması İlkeleri apor İçeriğini Belirlemeye yönelik Prensipler aporlama Prensiplerinin her birisi Prensiplerin kullanımına rehberlik etmesi için birer tanımlama, açıklama ve testler dizisinden oluşur. Testler kurumun kendi kendine tanı koymasına yönelik araçlardır, raporun hazırlanacağı özel Açıklama maddeleri değillerdir. Prensipler, apor İçeriğini Belirlemeye yönelik ehber ile birlikte kullanılmalıdır. ÖNCELİKLENDİME Tanımlama: Bir raporda yer alan bilgiler, kurumun önemli ekonomik, çevresel ve sosyal etkilerini yansıtan veya paydaşların değerlendirmeleri ve kararları üzerinde ciddi etkisi olabilecek konuları ve göstergeleri kapsamalıdır. Açıklama: Kurumlar, hakkında rapor hazırlamaları gereken çok çeşitli konularla yüz yüze gelirler. aporda yer alması uygun konu ve Göstergelerin tanımı şöyledir; kurumun ekonomik, çevresel ve sosyal etkilerini yansıtmaları veya paydaşların kararlarını etkilemeleri değerlendirmesi yapılırken oldukça önemli olduklarına kanaat getirilen ve dolayısıyla rapora dâhil edilmeye layık olabilecek konular ve Göstergeler. Önceliklendirme, bir konu ya da Göstergenin rapor edilmek üzere yeterince önem kazandığı eşiktir. Bu eşiğin ötesine geçen öncelikli konuların tamamı eşit öneme sahip olmazlar. aporun içindeki vurgu bu öncelikli konuların ve Göstergelerin göreceli önceliğini yansıtmalıdır. Finansal raporlamada, önceliklendirmenin, bir kurumun mali tablolarını kullananların, özellikle de yatırımcıların, ekonomik kararlarını etkileme eşiği olduğu yaygın bir görüştür. Eşik kavramı, sürdürülebilirlik raporlamasında da önemlidir, ancak daha geniş bir etkiler alanını ve paydaşlar grubunu kapsar. Sürdürülebilirlik raporlaması ile ilgili önceliklendirme yalnızca kurum üzerinde ciddi mali etkiye sahip olan sürdürülebilirlik konuları ile sınırlı değildir. Bir sürdürülebilirlik raporlaması için önceliklendirme tespiti, şimdiki neslin ihtiyaçlarını gelecek kuşakların ihtiyaçlarını riske atmadan karşılama kapasitesini etkilemede eşiği geçen ekonomik, çevresel ve sosyal etkilerin göz önünde tutulmasını da içerir 4. Bu öncelikli konular genelde kısa veya uzun vadede bir kurum üzerinde ciddi mali etki yaparlar. Dolayısıyla, bu öncelikli konular kurumun mali durumuna sıkı sıkıya odaklanan paydaşlar için de işe yarar olacaktır. geniş kapsamlı sosyal beklentiler, kurumun tedarik zincirinin yukarısında (ör. tedarikçiler) ve aşağısında (ör. müşteriler) yer alan kuruluşlar üzerindeki etkisi. Öncelik değerlendirmelerinde, kurumun uyum göstermesi beklenen uluslararası standartlar ile anlaşmalarda ifade edilen temel beklentilerin de göz önünde tutulması gerekir. Bu iç ve dış faktörler, önemli ekonomik, çevresel ve sosyal etkileri veya paydaşların karar almasını yansıtan bilgilerin önemini değerlendirirken göz önüne alınmalıdır 5. Bu etkilerin önemini değerlendirmek üzere bir dizi yerleşik metodoloji kullanılabilir. Genel olarak, önemli etkiler deyince şu konulara atıfta bulunulmaktadır; uzman topluluklar için geçerli bir kaygı konusu olan veya etki değerlendirme metodolojileri ya da yaşam döngüsü değerlendirmeleri gibi geçerli araçlar kullanılarak etkisi belirlenmiş olan konular. Kurumun etkin yönetimini veya sorumluluk almasını gerektirecek kadar önemli oldukları değerlendirmesi yapılan etkiler de benzer şekilde önemli olarak nitelendirilebilir. aporda, en öncelikli konularla ilgili performans bilgileri vurgulanmalıdır. Diğer alakalı konular da rapora dâhil edilebilir, ancak raporda daha az öne çıkarılmaları gerekir. Konuların göreceli önceliklerinin tespit edilmesi için kullanılan süreç de raporda izah edilmelidir. Önceliklendirme Prensibi, raporlanacak konuların Establishing seçimine Materiality rehberlik ettiği gibi, Performans Göstergelerinin kullanımına da uygulanır. Bir raporda Performans verilerini açıklarken, değişik seviyelerde detay ve kapsam sunulabilir. Bazı durumlarda, belirli bir Gösterge için Paydaş Değerlendirmeleri ve Kararları Üzerindeki Etki Öncelikli Konular Düşük Göreceli aporlama Önceliği Yüksek Önceliği Olmayan Konular Herhangi bir bilginin öncelikli olup olmadığının tespitinde şu iç ve dış faktörlere dikkat edilir; kurumun genel misyonu ve rekabet stratejisi, doğrudan paydaşlar tarafından ifade edilen kaygılar, daha. Ekonomik, Çevresel ve Sosyal Etkilerin Önemi Şekil 4: Önceliklerin Belirlenmesi 4 Dünya Çevre ve Kalkınma Komisyonu. Ortak Geleceğimiz. Oxford: Oxford University Pres, 1987, s Paydaşların bahsi için paydaş katılımı prensibine bakınız GI

10 Sürdürülebilirlik aporlaması İlkeleri G genel olarak uygun olduğu düşünülen detay düzeyi hakkında GI rehberi mevcuttur. Kısaca, verilerin nasıl rapor edileceğine dair karara iki şey rehberlik etmelidir; kurum performansını değerlendirmek için verilen bilgilerin taşıdıkları önem ve bu bilgilerin uygun karşılaştırmaları kolaylaştırma kapasiteleri. Öncelikli konular hakkında rapor hazırlamak, kurumun günlük yönetimde kullandığı bilgilerden farklılık gösteren, dış paydaşlar tarafından kullanılan bilgilerin açıklanmasını gerektirebilir. Aslında bu bilgilerin bir raporda yer almasının çeşitli faydaları vardır. Bu bilgiler paydaşlar tarafından yapılan değerlendirmelere ve alınan kararlara ışık tutabilir, paydaş katılımını destekleyerek performansı önemli ölçüde etkileyecek faaliyetlere başlanmasını sağlayabilir veya paydaşların sorun olarak gördüğü başlıca konulara hitap edebilir. Testler: Dış Faktörler Öncelikli konuları belirlerken, aralarında aşağıdakilerin de yer aldığı dış faktörleri göz önünde tutun: Paydaşların öne sürdüğü bellibaşlı sürdürülebilirlik menfaatleri, konuları ve Göstergeleri. İç Faktörler Öncelikli konuları belirlerken, aralarında aşağıdakilerin de yer aldığı iç faktörleri göz önünde tutun: Temel kurumsal değerler, politikalar, stratejiler, operasyonel yönetim sistemleri, hedefler ve amaçlar. Kurumun başarısından doğrudan etkilenecek olan paydaşların menfaat ve beklentileri (ör. çalışanlar, hissedarlar ve tedarikçiler). Kuruma yönelik önemli riskler. Kurumsal başarıya ulaşmaya yönelik kritik faktörler. Kurumun temel yeterlilikleri ve bunların sürdürülebilir kalkınmaya nasıl katkıda bulunabileceği veya bulunabildikleri. Önceliklendirme apor öncelikli konuları ve Göstergeleri önem sırasına göre düzenler. Emsallerin ve rakiplerin raporladığı ana konular ve sektörü gelecekte bekleyen zorluklar. İlgili yasalar, yönetmelikler, uluslararası anlaşmalar veya kurum ve paydaşları için stratejik öneme sahip olan gönüllü anlaşmalar. Uzmanlığı kabul görmüş kişilerce veya alanında kabul görmüş ve referansa sahip uzman kuruluşlarca yapılan güvenilir araştırma ile belirlenen, değeri makul olarak saptanabilir sürdürülebilirlik etkileri, riskleri veya fırsatları (ör. küresel ısınma, HIV-AIDS, fakirlik). Versiyon 3.0 9

11 G Sürdürülebilirlik aporlaması İlkeleri PAYDAŞ KATILIMI Tanımlama: apor hazırlayan kurum paydaşlarının kimler olduğunu belirlemeli ve raporda onların makul beklenti ve menfaatlerine ne şekilde yanıt verdiğini açıklamalıdır. Açıklama: Paydaşlar, kurumun faaliyetlerinden, ürünlerinden ve/veya hizmetlerinden ciddi şekilde etkilenmesi, veya eylemleri aracılığı ile kurumun stratejilerini başarıyla uygulama ve hedeflerine ulaşma kabiliyetini etkilemesi, makul olarak beklenebilen kuruluşlar veya bireyler olarak tanımlanır. Bu tanıma, yasalar veya uluslararası sözleşmeler kapsamında kendilerine kurum karşısında meşru taleplerde bulunma hakkı sağlanan kuruluşlar veya bireyler de dâhildir. Paydaşlar arasında kuruma doğrudan bağlı olanların (ör. çalışanlar, hissedarlar, tedarikçiler) yanı sıra, kurum haricindekiler de (ör. yerel halk) yer alabilir. Paydaşların makul beklenti ve menfaatleri, bir raporun hazırlanmasında kapsam, sınır, Göstergelerin uygulanması ve denetim yaklaşımı gibi pek çok konuda verilecek kararların ana referans noktasıdır. Bununla birlikte, bu rapor kurumun paydaşlarının tamamınca kullanılmayacaktır. Bu durum ise, raporu bütün paydaşlara hesap verecek şekilde geliştirmek ile raporu kullanması makul olarak beklenebilecek paydaşların özel menfaat ve beklentileri yönünde geliştirmeyi dengelemede zorluklar ortaya koymaktadır. Mesela, bir raporun kapsamı veya sınırı gibi konularda verilecek kararlarda, geniş bir paydaşlar grubunun makul beklentileri ve menfaatlerinin göz önünde tutulması gerekecektir. Örneğin, kendi görüşlerini bir raporda ifade edemeyen ve kaygıları temsilciler tarafından ibraz edilen paydaşlar mevcut olabilir. Ayrıca, farklı iletişim veya katılım araçlarını kullandıkları için görüşlerini raporlarda ifade etmemeyi tercih eden paydaşlar da mevcut olabilir. Bu paydaşların makul beklenti ve çıkarlarının olduğu, rapor içeriği hakkındaki karar açıklanırken yine de belirtilmelidir. Bununla birlikte, detay düzeyinin paydaşlar için faydalı olmasının sağlanması veya farklı paydaşların açıklığın sağlanması adına taşıdıkları beklentiler gibi diğer kararlar alınırken de raporu kullanmaları beklenenlere odaklanmak gerekebilir. Bu kararların alınmasında kullanılan süreçlerin ve yaklaşımın kayda alınması önemlidir. Paydaş katılımı süreçleri paydaşların makul beklenti ve çıkarlarının anlaşılmasında işe yarayabilir. Kurumlar genellikle kendi rutin faaliyetlerinin bir parçası olarak farklı türde paydaş katılımı başlatırlar ve bunlar da raporlama hakkındaki kararlara yönelik faydalı girdiler sağlayabilir. Örnek vermek gerekirse, bunlar arasında uluslararası kabul görmüş standartlara uyum sağlama veya devam eden kurumsal/ticari süreçleri bilgilendirme amacına yönelik paydaş katılımı yer alabilir. Ayrıca, paydaş katılımı rapor hazırlama sürecine şekil vermek amacına yönelik de uygulanabilir. Kurumlar medya, bilim camiası veya emsaller ve paydaşlarla işbirliği faaliyetleri gibi başka araçları da kullanabilirler. Bu araçlar kurumun, paydaşlarının makul beklenti ve menfaatlerini daha iyi anlamasına yardımcı olur. Bir raporun denetlenebilir olması için paydaş katılımı sürecinin belgelendirilmesi zorunludur. Paydaş katılımı süreçleri raporlama amacıyla kullanılırsa, sistematik veya genel kabul görmüş yaklaşımlara, metodolojilere veya ilkelere dayandırılmalıdır. Genel yaklaşım, paydaşların bilgi ihtiyaçlarının doğru şekilde anlaşılmasını sağlayamak amacıyla yeterince etkili olmalıdır. apor hazırlayan kurum hangi paydaşların katılımını sağladığını, onların katılımını nasıl ve ne zaman sağladığını, katılımın rapor içeriği ile kurumun sürdürülebilirlik faaliyetlerini nasıl etkilediğini tanımlamaya yönelik yaklaşımını belgelendirmelidir. Bu süreçler, paydaşlardan doğrudan gelen geri bildirimi ve aynı zamanda meşru biçimde oluşmuş toplumsal beklentileri tanımlayabilmelidir. Bir kurum paydaşları arasındaki zıt görüşlerle veya farklı beklentilerle karşı karşıya kalabilir ve raporlama kararlarına varırken bunları nasıl dengelediğini açıklayabilmesi gerekir. Paydaşları belirleme ve katılımlarını sağlamadaki başarısızlık raporun tüm paydaşlar için uygun olmaması ve dolayısıyla tamamen güvenilir olmaması sonuçlarını doğurabilir. Bunun aksine, sistematik paydaş katılımı, paydaş kavrayışı ile raporun kullanılırlığını artıracaktır. Düzgün biçimde yerine getirildiği zaman bu katılımların, kurum içi ve dışındaki taraflar için sürekli öğrenme imkanı yaratması ve aynı zamanda çeşitli paydaş gruplarına karşı hesap verebilirliğin artmasıyla neticelenmesi muhtemeldir. Hesap verebilirlik rapor hazırlayan kurum ile paydaşları arasındaki güven duygusunu artırır. Güven duygusu ise raporun inandırıcılığını kuvvetlendirir GI

12 Sürdürülebilirlik aporlaması İlkeleri G Testler: Kurum, kendisine hesap vermek zorunluluğunda hissettiği paydaşları tanımlayabilir. SÜDÜÜLEBİLİLİK ÇEÇEVESİ Tanımlama: apor kurumun performansını geniş kapsamlı bir sürdürülebilirlik çerçevesinde sunmalıdır. apor içeriği, kurumun yürütmekte olduğu faaliyetlerinde kullanılan paydaş katılımı süreçlerinin sonuçları ve içinde faaliyet gösterdiği yasal ve kurumsal çerçevenin gerekleri üzerine kurulur. apor içeriği, bu rapor için özel olarak yürütülen bütün paydaş katılımı süreçlerinin sonuçları üzerine kurulur. apor hakkındaki kararlara şekil veren paydaş katılımı süreçleri ile raporun kapsam ve sınırı tutarlıdır. Açıklama: Performans hakkındaki bilgiler bir çerçeveye oturtulmalıdır. Sürdürülebilirlik raporlamasının temelinde yatan soru bir kurumun ekonomik, çevresel ve sosyal koşulların, gelişmelerin ve trendlerin iyileşmesine ya da kötüleşmesine yöresel, bölgesel veya küresel seviyede nasıl katkıda bulunduğu veya ileride nasıl katkıda bulunmayı amaçladığıdır. Sadece bireysel performanstaki (veya kurumun yeterliliğindeki) trendler hakkında rapor hazırlama bu temel soruya cevap veremeyecektir. Buna bağlı olarak, raporlar performansı daha geniş kapsamlı sürdürülebilirlik kavramları ile ilgili olarak sunmanın yollarını aramalıdır. Bu durum, kurumun performansının çevresel veya sosyal kaynaklara sektörel, yöresel, bölgesel veya küresel seviyede getirilen sınırlar ve talepler bağlamında tartışılmasını gerekli kılmaktadır. Örnek vermek gerekirse; bu durum, bir kurumun eko-verimlilik trendleri hakkında rapor hazırlamasına ek olarak, yarattığı mutlak kirlilik yükü ile bölgesel ekosistemin kirletici maddeyi absorbe etme kapasitesini de bildirmesi anlamına gelebilir. Bu kavram, en açık kaynak kullanımı ve kirlilik düzeyleri gibi küresel sınırlarla ilgili olan çevresel konularda dile getirilir. Ancak, ulusal veya uluslararası sosyoekonomik ve sürdürülebilir kalkınma hedefleri gibi sosyal ve ekonomik amaçlarla da ilgisi bulunabilir. Örneğin, ülke çapındaki asgari ve orta gelir düzeyleri ile sosyal güvenlik ağlarının fakirlik içindekileri ya da fakirlik sınırı yakınında yaşayanları absorbe etme kapasitesi bağlamında, bir kurum, çalışan ücretleri ile sosyal yardım düzeyleri hakkında rapor hazırlayabilir. Birbirinden farklı yer, büyüklük ve sektör dizisinde faaliyet gösteren kurumların genel performanslarını daha geniş sürdürülebilirlik çerçevesinde en iyi nasıl ifade edeceklerini düşünmeleri gerekecektir. Bu durum, küresel etkileri harekete geçiren (iklim değişikliği gibi) veya daha fazla çevresel ya da yöresel etkiye sahip (toplumsal kalkınma gibi) konular veya faktörler arasında ayrım yapılmasını gerekli kılabilir. Benzer şekilde, her türden operasyonun etkilerinin trendleri veya modelleri ile performansın yöreden yöreye çerçeve dâhilinde verilmesi arasında ayrım yapılması gerekebilir. Kurumun kendi sürdürülebilirlik ve iş stratejisi performansını ele almak için bir çerçeve sunar. Sürdürülebilirlik ile kurumsal strateji arasındaki ilişki gibi, performans raporlamasının yapıldığı çerçeve de netleştirilmelidir. Versiyon

13 G Sürdürülebilirlik aporlaması İlkeleri Testler: Kurum kendi sürdürülebilir kalkınma anlayışını sunar. Nesnel ve mevcut bilgilerin yanı sıra, raporda yer alan konular hakkında sürdürülebilir kalkınma ölçütlerini kullanır. Kurum kendi performansını sunarken genel kabul görmüş sektörel, yöresel, bölgesel ve/veya küresel yayınlarda yansıtıldığı gibi geniş çaplı sürdürülebilir kalkınma koşulları ve hedeflerine atıfta bulunur. Kurum kendi performansını sunarken, yarattığı etki ve katkısının büyüklüğünü uygun coğrafi bağlamda anlatmaya çalışır. apor, sürdürülebilirlik konularının, tedarik zinciri konuları da dâhil, uzun vadeli kurumsal strateji, riskler ve fırsatlar ile nasıl ilgili olduğunu tanımlar. BÜTÜNLÜK Tanımlama: Öncelikli konuların ve Göstergelerin kapsamı ve raporun sınırları kurumun başlıca ekonomik, çevresel ve sosyal etkilerinin yansıtılması için yeterli olmalı ve paydaşlara kurumun raporlama periyodundaki performansını değerlendirme olanağını sunmalıdır. Açıklama: Bütünlük kavramı, başlıca kapsam, sınır ve süreyi kapsar. Bunun yanısıra bütünlük kavramı bilgi toplama uygulamalarına (örneğin, toplanan verilerin apor Sınırı dâhilindeki bütün mecralardan elde edilen sonuçları içermesini sağlamak) ve bilgilerin sunulmasının makul ve uygun olup olmadığına atıfta bulunmak için de kullanılabilir. Bu konular rapor kalitesi ile alakalıdır ve Bölüm 1 in sonraki sayfalarında doğruluk ve denge Prensipleri kapsamında daha detaylı olarak ele alınmıştır. Burada Kapsam bir raporda yer alan sürdürülebilirlik konuları dizisine atıfta bulunmaktadır. apor edilen konuların ve Göstergelerin toplamı mühim ekonomik, çevresel ve sosyal etkilerin yansıtılması için yeterli olmalıdır. Ayrıca paydaşların kurumun performansını değerlendirmesine de olanak tanımalıdır. apordaki bilgilerin yeterli olup olmadığının saptanmasında, kurum hem paydaş katılımı süreçlerinin sonuçlarını hem de paydaş katılımı süreçleri sırasında doğrudan ortaya çıkmamış, geniş tabanlı toplumsal beklentileri de göz önünde tutmalıdır. Sınır, performanslarına raporda yer verilen kuruluşlar dizisine (ör. yan kuruluşlar, ortak girişimler, taşeron vs.) atıfta bulunur. Kendi raporunun sınırını belirlerken, bir kurum üzerinde kontrol sahibi olduğu (sıklıkla kurumsal sınır olarak atıfta bulunulur ve genellikle mali raporlamada kullanılan tanımlamalarla bağlantılıdır) ve üzerinde etkisinin bulunduğu (sıklıkla operasyonel sınır olarak adlandırılır) kuruluşlar dizisini göz önünde tutmak zorundadır. Etkiyi değerlendirirken, kurum tedarik zincirinin yukarısında (ör. tedarikçiler) ve aşağısında (ör. ürünlerinin ve hizmetlerinin distribütörleri ve kullanıcıları) yer alan kişi ve kuruluşları ne derece etkileyebileceğini değerlendirmelidir. Sınır, rapor edilen özel Unsurun veya bilgilerin tipi bazında değişebilir. Süre, rapor için seçilen bilgilerin, raporda belirtilen zaman dilimi içinde tam olmasına duyulan ihtiyacı ifade eder. Mümkün olduğunca, faaliyetler, olaylar ve etkiler vuku buldukları raporlama dönemi için sunulmalıdır. apora şu faaliyetler de dâhil edilmelidir; kısa vadede asgari etkisi olan, ama uzun vadede kaçınılamaz veya geri döndürülemez hale gelen (ör. biyo-akümülatif veya kalıcı (persistent) kirleticiler) önemli ve makul biçimde öngörülebilir etkiye sahip faaliyetler. Gelecekteki etkiler GI

14 Sürdürülebilirlik aporlaması İlkeleri G hakkında tahminlerde bulunurken (hem pozitif hem de negatif), raporlanan bilgiler kurumun faaliyetlerinin etkilerinin olası büyüklüğünü, niteliğini ve kapsamını yansıtan gerekçeli tahminlere dayandırılmalıdır. Bu tahminler nitelikleri itibariyle belirsizlik taşısalar da, dayandıkları temel net biçimde açıklandığı ve bazı sınırlarının olduğu açıkça kabul edildiği sürece, karar vermeye fayda sağlayacak bilgiler sunabilirler. Bu etkiler sadece gelecekte ortaya çıkabilecek olsalar bile, nitelik ve olasılıklarının açıklanması, kurumun ekonomik, çevresel ve sosyal performansı hakkında dengeli ve makul bir sunum yapma hedefi ile tutarlıdır. Testler: apor tedarik zincirindeki bütün kuruluşları hesaba katarak geliştirilmiştir ve önceliklendirme, sürdürülebilirlik çerçevesi ve paydaş katılımı prensiplerini kullanarak hakkında makul biçimde öncelikli oldukları değerlendirmesi yapılabilen bütün bilgileri kapsar ve önem sırasına göre dizer. apor, aksi beyan edilmediği sürece, rapor hazırlayan kurumun kontrolünde veya önemli ölçüde etkisine tabi olan tüm kuruluşları içerir. aporda yer alan bilgiler raporlama periyodundaki tüm mühim eylem ve olayları kapsar. Ayrıca geçmişteki olayların makul biçimde öngörülebilir ve kaçınılamaz ya da geri döndürülemez hale gelebilen gelecekteki önemli etkilerine dair makul tahminleri içerir. 1.2 apor Kalitesini Sağlamaya yönelik Prensipler Bu bölümde, uygun sunumu da dâhil, raporlanan bilgilerin kalitesini sağlamaya yönelik seçimlere kılavuzluk etmek üzere geliştirilmiş Prensipler yer almaktadır. Bir rapora dâhil olacak bilgilerin hazırlanması süreci ile alakalı kararlar bu Prensiplerle tutarlı olmalıdır. Bu Prensipler şeffaflık için esastır. Bilginin kalitesi paydaşların performans hakkında sağlam ve makul değerlendirmeler yapmasına ve uygun önlem almasına olanak tanır. apor Kalitesini Sağlamaya yönelik Prensipler DENGE Tanımlama: apor, kurumun genel performansının gerekçeli değerlendirmesine imkan sağlayacak şekilde kurum performansının hem olumlu hem de olumsuz unsurlarını yansıtmalıdır. Açıklama: apor içeriğinin genel sunumu rapor hazırlayan kurumun performansının tarafsız bir resmini sunmalıdır. aporun okuyucusu tarafından varılacak olan bir yargıyı veya kararı haksız ya da uygunsuz şekilde etkilemesi ihtimal dâhilinde olan seçimlerden, ihmallerden veya sunum formatlarından kaçınmalıdır. apor hem olumlu hem de olumsuz sonuçların yanı sıra, paydaşların kararlarını etkileyebilecek olan konuları -öncelik dereceleri göz önünde tutularak içermelidir. aporda gerçeklere dayalı bilgiler ile kurumun bu bilgiler hakkındaki yorumları arasında net biçimde ayrım yapmalıdır. apor, paydaş değerlendirmelerini veya kararlarını etkileyecek veya bunları şekillendirecek ya da başlıca ekonomik, çevresel ve sosyal etkileri yansıtacak ilgili bilgileri kapsam dışı bırakmaz. Testler: apor hem olumlu hem de olumsuz sonuçları ve konuları açıklar. aporda yer alan bilgiler kullanıcıların yıldan yıla değişen olumlu ve olumsuz performans trendlerini görmelerini sağlayacak bir formatta sunulur. aporda yer alan çeşitli konulara yapılacak vurgu, bu konuların göreceli önceliği ile orantılıdır. Versiyon

15 G Sürdürülebilirlik aporlaması İlkeleri KAŞILAŞTIILABİLİLİK Tanımlama: apora girecek konular ve bilgiler tutarlı biçimde seçilmeli, toplanmalı ve rapor edilmelidir. aporlanan bilgiler paydaşların kurumun performansında zaman içinde ortaya çıkan değişiklikleri analiz etmesine olanak tanımalı ve diğer kurumlarla göreceli analiz yapılabilirliği desteklemelidir. Açıklama: Karşılaştırabilirlik performans değerlendirmesi için gereklidir. aporu kullanan paydaşlar ekonomik, çevresel ve sosyal performans hakkında raporlanan bilgileri, kurumun geçmiş performansı, hedefleri ve mümkün olduğu ölçüde başka kurumların performansı ile karşılaştırabilmelidir. aporlamadaki tutarlılık, kurum içinde ve dışında yer alan tarafların derecelendirme faaliyetlerinin, yatırım kararlarının, savunuculuk programlarının ve benzeri diğer faaliyetlerinin kapsamında performansı kıyaslamasına ve ilerlemeyi değerlendirmesine olanak sağlar. Kurumlar arasında karşılaştırma yaparken kurumsal büyüklük, coğrafi etkiler ve bir kurumun göreceli performansını etkileyebilecek olan diğer etkenler arasındaki farklılıklara dikkat edilmesi gerekir. Gerekli olması halinde, raporu hazırlayanlar rapor kullanıcılarının kurumlar arasındaki performans farklılıklarına neden olan faktörleri anlamasına yardım edecek içeriği sağlamalıdır. aporların zaman içinde karşılaştırmasını kolaylaştırmak için, verilerin hesaplanmasında kullanılan yöntemler, raporun düzeni, bilgileri hazırlamada kullanılan yöntem ve varsayımların Principles açıklamasında for Ensuring tutarlılık eport korunmalıdır. Quality Bir kurumu ve onun paydaşlarını ilgilendiren konuların göreceli önemi zamanla değiştiğinden dolayı, raporların içeriği de değişim geçirecektir. Bununla birlikte, kurumlar Önceliklendirme Prensibinin sınırları dâhilinde zaman içerisinde raporlarında tutarlılığın sağlanmasını hedeflemelidir. apor, analitik karşılaştırmalar yapılmasına imkan tanımak için toplam sayıların (örnek: ton cinsinden ifade edilen atık gibi mutlak veriler) yanı sıra, oranlar da (örnek: üretim ünitesi başına düşen atık gibi standartlaştırılmış veriler) içermelidir. aporlama periyodunun sınırı, kapsamı, süresi veya içeriği ile ilgili değişiklikler meydana geldiğinde (buna raporda yer alan Göstergelerin tasarımı, tanımlamaları ve kullanımı da dâhil), uygulanabildiği durumlarda, halihazırdaki açıklamalar geçmiş verilerle yan yana (veya tam tersine) ve yeniden ifade edilmelidir. Böylelikle bilgilerin ve karşılaştırmaların geçen zaman aralığında hem güvenilir hem de anlamlı kalmaları sağlanır. Bu tür yenilenen ifadelerin olmadığı durumlarda, raporda halihazırdaki açıklamaların yorumlanması için değişiklik sebep ve sonuçları izah edilmelidir. Testler: apor ve içinde yer alan bilgiler yıldan yıla karşılaştırılabilir. Kurumun performansı uygun ölçütlerle karşılaştırılabilir. aporlama dönemleri arasında, raporun sınırında, kapsamında, uzunluğunda veya raporda yer alan bilgilerde gerçekleşen tüm önemli değişiklikler tespit edilebilir ve açıklanabilir. aporlama Seçenekleri Prensipler ve ehberler apor Kalitesini Sağlamaya Yönelik Prensipler GİDİ Denge Açıklık Doğruluk Zamanındalık Karşılaştırılabilirlik Güvenilirlik Şekil 5: apor Kalitesini Sağlamaya Yönelik Prensipler GI

16 Sürdürülebilirlik aporlaması İlkeleri G Mevcut olmaları halinde, bilgilerin toplanması, ölçülmesi ve sunulması için İlkelerde yer alan her bir Gösterge için düzenlenmiş GI Teknik Protokolleri de dâhil, genel kabul görmüş protokoller kullanılır. apor, mevcut olmaları halinde, GI Sektör Eklerini kullanır. DOĞULUK Tanımlama: aporlanan bilgiler, paydaşların rapor hazırlayan kurumun performansını değerlendirmesi için yeterli doğruluk ile detaya sahip olmalıdır. Açıklama: Ekonomik, çevresel ve sosyal konular ile Göstergelere verilen cevaplar nitel cevaplardan detaylı nicel ölçümlere kadar değişen çok farklı yollarla ifade edilebilir. Doğruluğu saptayan özellikler bilginin niteliğine ve kullanıcısına göre değişebilir. Örneğin, nitel bilgilerin doğruluğu, uygun apor Sınırı dâhilindeki sunumun açıklık, detay ve denge derecesiyle tayin edilir. Öte yandan, nicel bilgilerin doğruluğu ise verileri toplama, birleştirme ve çözümlemede kullanılan özel yöntemlere bağlı olabilir. Doğruluk için gereken kendine özgü eşik kısmen bilgilerin kullanım amacına bağlı olacaktır. Belirli kararlar hakkında raporlanan bilgiler diğerlerinden daha yüksek doğruluk seviyeleri gerektirecektir. Testler: apor ölçülmüş olan verileri gösterir. Veri ölçümü teknikleri ve hesaplamalara yönelik esaslar uygun biçimde tanımlanmalı ve benzer sonuçları verecek şekilde tekrarlanabilmelidir. Nicel verilerdeki hata payı, paydaşların performans konusunda yerinde ve bilgiye dayalı sonuçlara varmalarını engelleyecek kadar yüksek değildir. apor, tahmin edilen verilerin hangileri olduğunu ve tahminleri yaparken kullanılan temel varsayımları ve teknikleri veya bu bilgilerin nerede bulunabileceğini gösterir. aporda yer alan nicel beyanlar rapor edilen diğer bilgiler ve mevcut kanıtlar bazında geçerlidir. Versiyon

17 G Sürdürülebilirlik aporlaması İlkeleri ZAMANINDALIK Tanımlama: aporlama düzenli bir zaman çizelgesine bağlı olarak çıkar ve bilgiler paydaşların bilinçli ve bilgili kararlar almalarını sağlamak amacıyla zamanında sunulur. Açıklama: Bilgilerin yararlılığı, bu bilgilerin paydaşlara açıklanma zamanlamasının ve paydaşların bu bilgileri kendi karar alma süreçlerine etkin biçimde katmalarına olanak sağlayıp sağlamaması ile yakından bağlantılıdır. Yayınlamanın zamanlaması, hem raporlama düzenliliğine hem de raporda betimlenen güncel olaylara yakın olmasıyla ilgilidir. Tutarlı bilgi akışı belirli amaçların karşılanmasında istenen bir durum ise de, rapor hazırlayan kurumlar kendi ekonomik, çevresel ve sosyal performanslarının birleşik açıklamasını zaman içindeki tek bir noktada düzenli olarak sağlamayı amaç edinmelidir. aporlama sıklığı ile raporlama döneminin süresi arasındaki tutarlılık, bilgilerin zaman içindeki karşılaştırılabilirliğinin ve raporun paydaşlara ulaşabilirliğinin sağlanması için de gereklidir. Sürdürülebilirlik raporlaması ile mali raporlama zaman çizelgeleri paralel olursa, paydaşlar açısından değer ifade edecektir. Kurum bilgilerin zamanında sunulmasına yönelik ihtiyacı, bilgilerin güvenilir olmasını sağlamanın önemi ile dengelemelidir. Testler: aporda açıklanan bilgiler, raporlama dönemine kıyasla yakında çıkmış bilgilerdir. AÇIKLIK Tanımlama: Bilgiler, raporu kullanan paydaşlar için anlaşılabilir ve erişilebilir olacak şekilde sunulmalıdır. Açıklama: apordaki bilgiler, kurumun tüm paydaşları tarafından anlaşılabilir, erişilebilir ve kullanılabilir bir şekilde sunulmalıdır (ister basılı şekilde, isterse başka kanallar aracılığıyla). Bir paydaş istediği bilgileri gereksiz çaba sarf etmeksizin bulabilmelidir. Bilgiler kurum ve faaliyetleri hakkında makul kavrayışa sahip paydaşlarca anlaşılabilir bir şekilde sunulmalıdır. Grafikler ve birleştirilmiş (consolidated) veri tabloları raporda yer alan bilgileri erişilebilir ve anlaşılabilir hale getirebilir. Bilgileri birleştirme düzeyi, paydaşların beklentisinden çok daha fazla veya az detaylı ise, bu raporun açıklığını da etkileyebilir. Testler: apor paydaşlar tarafından gerekli görülen bilgi seviyesini içerir, ama aşırı ve gereksiz detaylardan kaçınır. Paydaşlar istedikleri özel bilgileri içerik tabloları, haritalar, bağlantılar veya diğer araçlar yardımıyla gereksiz çaba sarf etmeden bulabilirler. apor teknik terimlerden, akronimlerden, jargondan veya paydaşların yabancı olma ihtimali bulunan başka içerikten kaçınır ve (gereken durumlarda) ilgili bölümde ya da terimler sözlüğünde açıklamalar içermelidir. Temel performans bilgilerinin toplanması ve açıklanması sürdürülebilirlik raporlaması zaman çizelgesi ile bağlantılıdır. aporda yer alan bilgiler, (web tabanlı raporlar da dâhil) bilgilere karşılık gelen raporlama dönemini, bu bilgilerin ne zaman güncelleneceklerini ve en son ne zaman güncelleştirildiklerini açıkça belirtmelidir. aporda yer alan veriler ve bilgiler, belirli erişilebilirlik ihtiyaçları olanlar da dâhil (ör. farklı kapasiteler, dil veya teknoloji) olmak üzere, paydaşların kullanımına sunulur GI

18 Sürdürülebilirlik aporlaması İlkeleri G GÜVENİLİLİK Tanımlama: Bir raporun hazırlanmasında kullanılan bilgiler ve süreçler, incelemeye tabi olabilecek ve bilgilerin kaliteli ve öncelikli olmasını sağlayacak bir yol izleyerek toplanmalı, kaydedilmeli, derlenmeli, analiz edilmeli ve açıklanmalıdır. Açıklama: Paydaşlar, bir raporun içeriğinin doğruluğunun ve apor Prensiplerinin hangi derecede uygulandığının tespiti için kontrol edilebileceğine dair güven duymalıdır. Bir raporda yer alan bilgiler ve veriler raporu hazırlayanların dışındaki bireyler tarafından gözden geçirilebilecek olan iç kontrol veya dokümantasyonla desteklenmelidir. Delillerle ispatlanmayan performansla ilgili açıklamalar, öncelikli bilgileri temsil etmedikleri ve bu bilgilerle ilgili belirsizliklere dair anlamı açık ve net açıklamalara raporda yer verilmediği sürece bir sürdürülebilirlik raporunda yer almamalıdır. Bir raporun temelini oluşturan karar alma süreçleri, bellibaşlı kararların dayanak noktalarının (rapor içeriği ve sınırı veya paydaş katılımını saptama süreçleri gibi) incelenmesine olanak verir biçimde belgelendirilmelidir. apor hazırlayan kurumlar, bilgi sistemlerinin tasarlanmasında, sistemlerin bir dış denetim süreci dâhilinde incelenebileceğine hazırlıklı olmalıdırlar. Testler: Dış denetimin kapsamı ve boyutu belirlenir. aporda yer alan bilgilerin orijinal kaynağı kurum tarafından tespit edilebilir. Varsayımları veya karmaşık hesaplamaları desteklemeye yönelik güvenilir kanıtlar kurum tarafından tespit edilebilir. Orijinal bilgi veya veri sahiplerinin bunların doğruluğunu makul hata payları ile onayladığının beyanı mevcuttur. 1.3 apor Sınırını Belirlemeye yönelik ehber 6 Bir raporun içeriğinin belirlenmesine paralel olarak, bir kurum raporun hangi kuruluşların (ör. yan kuruluşlar ve ortak girişimler) performansını temsil edeceğine karar vermek zorundadır. Sürdürülebilirlik aporu Sınırı, rapor hazırlayan kurumun tedarik zincirinin yukarısında (ör. tedarikçiler) ve aşağısında (ör. dağıtım ve müşteriler) yer alan kuruluşlar ile olan ilişkilerinde veya ilişkileri vasıtasıyla kontrol ettiği ya da üzerlerinde önemli etkiye sahip olduğu kuruluşları içermelidir. Sınırların belirlenmesi amacı doğrultusunda, aşağıdaki tanımlamalar uygulanmalıdır 7 : Kontrol: faaliyetlerinden menfaat elde etmek üzere bir girişimin mali ve operasyonel politikalarını yönetme yetkisidir. Önemli etki: bir kuruluşun mali ve operasyonel politika kararlarına katılma yetkisidir, ama bu politikaları kontrol etme yetkisini içermez. apor Sınırının belirlenmesine yönelik aşağıda yer alan rehber, her bir Performans Göstergesinin sınırını belirlemede kullanıldığı gibi, raporun tamamına da uygulanır. apor Sınırı dâhilinde yer alan kuruluşların tamamı hakkında aynı şekilde rapor hazırlanması zorunlu değildir. Bir kuruluş hakkında rapor hazırlanmasına yönelik yaklaşım rapor hazırlayan kurumun bu kuruluş üzerindeki kontrolü veya etkisi ile açıklamanın operasyonel performansla, yönetim performansıyla veya anlatıcı/tanımlayıcı bilgilerle ilgili olup olmadığının birleşimine bağlı olacaktır. apor Sınırı rehberi, farklı bağlantıların bilgiye erişim ve sonuçları etkileme seviyelerinde farklılık göstereceğinin kabul edilmesine dayanır. Örneğin, emisyon verileri gibi operasyonel bilgiler bir kurumun kontrolü altındaki kuruluşlardan güvenilir biçimde toplanabilir, ancak bir ortak girişim veya tedarikçi için mevcut olmayabilir. Aşağıdaki apor Sınırı rehberi Göstergeler ve Yönetim Açıklamaları hakkında rapor hazırlarken tedarik zinciri boyunca tüm kuruluşların dâhil edilmesine yönelik asgari beklentileri belirler. Bununla birlikte, bir kurum Gösterge veya Göstergelere ait sınırın tedarik zincirinin yukarısındaki ve aşağısındaki tüm kuruluşları kapsayacak şekilde genişletilmesinin gerektiğine karar verebilir. 6 apor Sınırını Belirlemeye yönelik ehber, Sınır Protokolünden türetilmiştir. İlkelerde ileride yapılacak güncellemeler aporlamaya yönelik Sınır Protokolü ile edinilecek olan deneyimlerle geliştirilen ilave öğretileri veya rehberi içerecektir. 7 Bu terimler Sınır Protokolünde daha detaylı olarak ele alınmaktadır. Versiyon

19 G Sürdürülebilirlik aporlaması İlkeleri Bilgileri toplarken veya bir sınırın genişlik değerlendirmesini yaparken, bir kuruluşun önemini tayin etmek, kuruluşun sürdürülebilirlik etkilerinin derecesine bağlıdır. Önemli etkilere sahip olan kuruluşlar, tipik olarak bir kurum ve onun paydaşları için en büyük riski veya fırsatı üretirler ve buna bağlı olarak kurumun hesap vermesi gereken veya sorumlu olduğunun düşünülmesi en fazla muhtemel olan kuruluşlardır. apor Sınırını Belirlemeye yönelik ehber Önemli (güncel veya potansiyel) sürdürülebilirlik etkilerine neden olan bütün kuruluşlar ve/veya rapor hazırlayan kurumun mali ve operasyonel politikalar ve uygulamalar bağlamında kontrol ettiği veya üzerinde önemli etkiye sahip olduğu bütün kuruluşlar, bir sürdürülebilirlik raporunun sınırı dâhilinde yer almalıdır. Bu kuruluşlar, ister operasyonel performans Göstergelerini isterse yönetim performans Göstergelerini veya anlatım tanımlamalarını kullanmak suretiyle rapora dâhil edilebilir. apor hazırlayan kurum bu yaklaşımları kullanarak en azından aşağıdaki kuruluşları raporuna dâhil etmelidir: Establishing eporting Boundaries Kurumun kontrol ettiği kuruluşlar Operasyonel Performans Göstergeleri ile kapsama dâhil edilmelidir ve Kurumun üzerinde önemli etkiye sahip olduğu kuruluşlar Yönetim Yaklaşımı Açıklamaları ile kapsama dâhil edilmelidir. Hayır Kuruluş üzerinde kontrole sahip misiniz? Hayır Önemli etkiye sahip misiniz? Evet Hayır Etkiye sahip misiniz? Evet Önemli etkileri var mı? Hayır Hariç tut Evet Önemli etkileri var mı? Hayır Evet aporlanması gerekmez Hayır Önemli etkileri var mı? Evet aporlanması gerekmez aporlanması gerekmez Evet Performans verileri Yönetim Yaklaşımı Açıklamaları Sorunlar ve ikilemler hakkında anlatı şeklinde raporlama Şekil 6: Sınırın Belirlenmesi için Karar Ağacı GI

20 Sürdürülebilirlik aporlaması İlkeleri G Kurumun kontrol etmediği veya üzerinde önemli etkiye sahip olmadığı, ama etkileri önemli olduğu için kurumun yüz yüze geldiği başlıca zorluklarla ilgisi bulunan kuruluşlar anlatım açıklamalarının sınırları dâhilinde yer almalıdır. apor, kendi apor Sınırı dâhilinde yer alan bütün kuruluşları kapsamalıdır. aporunu hazırlama sürecinde, kurum, tanımlanan sınır dâhilinde yer alan belirli bir kuruluş veya kuruluşlar grubu hakkında bilgi toplamamayı tercih ederse, bu kararın Açıklamanın veya Göstergenin nihai sonucunu önemli ölçüde değiştirmiyor olması gerekir. Orientation to the eporting Guidelines Bölüm 2: Standart Açıklamalar Bu bölümde, bir sürdürülebilirlik raporunda İlkelerin 1. Bölümünde yer alan İçerik Belirlemeye yönelik ehbere tabi olarak bulunması gereken temel içerik belirtilmektedir. Bu bölümde üç farklı açıklama türü yer almaktadır. Strateji ve Profil: Strateji, profil ve yönetişim gibi kurumsal performansı anlamaya yönelik genel bağlamı oluşturan açıklamalar. Yönetim Yaklaşımı: Bir kurumun belli bir alandaki performansın anlaşılmasına yönelik bağlam oluşturmak amacıyla belirli bir konular dizisini nasıl ele aldığını kapsayan açıklamalar. Performans Göstergeleri: Kurumun ekonomik, çevresel ve sosyal performansı hakkında karşılaştırılabilir bilgi veren Göstergeler. Options for eporting Başka formatlar da seçilebilecek olmakla birlikte, rapor hazırlayan kurumlar raporlarını hazırlarken bu yapıyı takip etmeye teşvik edilirler. Standart Açıklamalar Çerçeve Strateji & Analiz apor Parametreleri Yönetişim, Taahhütler ve Katılım Yönetim Yaklaşımı Profil Yönetim Yaklaşımı Performans Göstergeleri Sonuçlar Ekonomik Çevresel İşgücü Uygulamaları ve İnsana Yakışır İş İnsan Hakları Toplum Ürün Sorumluluğu ÇIKTI ÇIKTI ÇIKTI Şekil 7: GI Standart Açıklamalarına Genel Bakış Odaklanmış Sürdürülebilirlik aporu Versiyon