ISSN Yorum var

Transkript

1 ISSN bilişim kültürü dergisi MAYIS 2007 Türkiye Bilişim Derneği Adına İmtiyaz Sahibi ve Sorumlu Müdür Turhan MENTEŞ Yorum var Yayın Kurulu Başkanı Atilla YARDIMCI Yayın Kurulu Yasemin Altun, Murat Aşkar, Ahmet Ayvalı, Aslı Evren, Coşkun Dolanbay, H. İbrahim Gürcan, Veysi İşler, Necdet Kesmez, Koray Özer, Kutluk Özgüven, İbrahim Pamuk TBD Yönetim Kurulu, Turhan MENTEŞ (Başkan), Önder ÖZDEMİR (II. Başkan), Deniz ŞAHİN (Genel Yazman), Murat AŞKAR (Sayman), Serdar BİLECEN (Veznedar), Uğur AKKUŞ (Üye), Faruk ÖZER (Üye), Lütfi VAROĞLU (Üye), Atilla YARDIMCI (Üye), Nihat YURT (Üye), Uğur YÜKSEL (Üye) Editoryal Hazırlık ve Grafik Tasarım AIDA Medya ve Tanıtım Hizmetleri A.Ş. TBD DERGİSİ TBD ÜYELERİNE ÜCRETSİZ OLARAK GÖNDERİLİR. YAYINLANAN YAZILARDAN YAZARLARI SORUMLUDUR. YAYINLANAN YAZILAR KAYNAK GÖSTERMEKSİZİN BAŞKA BİR YERDE YAYINLANAMAZ. Yönetim Yeri TBD Genel Merkezi Çetin Emeç Bulvarı, 4. Cadde No:3/ A.Öveçler-ANKARA Tel: (0312) Faks: (0312) e-posta: TBD İstanbul Şubesi Hasanpaşa Kurbağalıdere No: 90 Kat: 3 Kadıköy-İSTANBUL Tel: (0216) e-posta: ist@tbd.org.tr TBD Eskişehir Şubesi Porsuk Bulvarı, Çağlayan İş Merkezi Kat: 5 No: 47 A-B ESKİŞEHİR Tel: (0222) e-posta: tbd-eskisehir@tbd.org.tr TBD Bursa Şubesi Kükürtlü Mah. Mudanya Cad. Arzu Apt. No: 111 K: 3 D: 5 Sırameşeler BURSA Tel: (0224) Temsilcilikler Adana (0322) Afyon (0272) Antalya (0242) Denizli (0258) Elazığ (0424) Gaziantep (0342) İzmir (0232) Konya (0332) Mersin (0324) Niğde (0388) Sivas (0346) /2850 Trabzon (0462) Van (0432) Baskı Hacettepe Üniversitesi Hastaneleri Basımevi basimevi@hacettepe.edu.tr Dr. Atilla Yardımcı TBD Yayın Kurulu Başkanı atilla.yardimci@tbd.org.tr Bazen iş hayatımızın yoğunluğundan zamanın nasıl geçtiğini pek anlamayız. Ülkemizde yaşanan son gelişmelerin bilişim sektörünü nasıl etkileyeceği belli değil. Ama umarım rekabetin acımasızca yaşandığı günümüz dünyasında ülkemiz için stratejik öneme sahip olan sektörümüz çok fazla etkilenmez. Bilişim sektörünün onca sorunu varken ve çok basit düzenlemeler ile darboğazların aşılabileceği bilinirken, internet konusundaki kanun tasarısı TBMM de kabul edildi ve doğal olarak yoğun gündem arasında kaybolup gitti. Bu konuda TBD nin devletimizin en üst katında girişimlerde bulunduğunu, forumları takip edenler biliyordur. Benim aklıma başka bir konu geliyor. İçeriği sakıncalı bulunan bir internet sitesine yeni kanun kapsamında engelleme yapılabiliyor. Peki bunun tersi olduğunda ne olacak Daha açık bir ifade ile herhangi bir internet erişim sağlayıcı, bir partinin ya da gazetenin web sayfasına kendi abonelerinin erişimini kısıtlayabilir. Bu durumda yeni kanunda bir madde olduğunu sanmıyorum. Gerçi abone kaybı yaşayabilir. Ancak propagandaların sanal ortama taşındığı günümüzde seçim sonrasında abone sayısında patlama yaşayabilir. Neyse, komplo teorilerinin sonu yok Economist Inteligence Unit tarafından 2007 e-hazır olabilirlik sıralamaları açıklandı. Türkiye bu yıl 3 basamak yükselerek 42. sırada yer aldı. Sıralamada birinciliğe, geçen yıl da olduğu gibi Danimarka yerleşti. En büyük yükselişi 13. sıradan 6. sıraya çıkan Singapur gerçekleştirdi. Araştırmanın bir diğer ilginç noktası da, Almanya nın 12. sıradan 19. sıraya gerilemesi. Böylece Almanya ekonomisindeki genel sorunlar bilişim altyapısına da yansımış görünüyor. Sanırım e-dönüşüm eylem planının kabul edilmesi ve plan çerçevesinde öngörülen projeler tamamlandığında daha yüksek basamaklarda yer alabileceğiz. Ancak bu noktada projeler arasındaki uyumluluk ve bilgi paylaşımına yönelik gerekli önlemlerin şimdiden alınmasında fayda var. Eylem adımı içinde yer alan kurumlar arasında bile koordinasyon sorunu yaşanırken, projeler tamamlandığı zaman aralarındaki eşgüdümün sağlanmasının daha zor olacağı açıktır. Buna karşın tutarlı amaçlara ve temele oturtulan Bilgi Toplumu Stratejisinin başarıya ulaşması amacıyla, tüm kurumların üzerlerine düşen görevleri yerine getirmesi için daha fazla gayret göstermeleri gerekmektedir. Bu ayki sayıda Avrupa Birliği 7. Çerçeve Programlarına özel bir yer ayırdık. Umarım bilgi ve iletişim teknolojilerine yönelik projelerin desteklendiği çerçeve programlarında, ülkemiz bilişim sektörünün daha fazla yer almasına katkımız olur. Bu arada TBD nin 26. Olağan Genel Kurulu, dernek geleneklerine uygun bir ortamda, alışık olmadığımız bir katılım ile gerçekleşti. Yeni göreve gelen Yönetim, Denetim ve Onur Kurulu üyelerine başarılar dilerim. Üç ay sonra görüşmek üzere... Basım Tarihi:... Mayıs 2007

2 ISSN bilişim kültürü dergisi yıl:35, sayı:97 İÇİNDEKİLER MAYIS 2007 TBD 26. Olağan Genel Kurulu yapıldı 4 TBD Starateji Toplantısı yapıldı 5 BİLİŞİMİN NİSAN ZİRVESİ SONA ERDİ syf 8 9. TBD BİLİMKURGU ÖYKÜ YARIŞMASI BAŞLIYOR syf 14 Ömer Özdemir i sevgiyle uğurladık 11 İstanbul Bilişim Kongresi / Kurumsal Yazılım TBD Bilimkurgu Öykü Yarışması ikincisi ile söyleşi TBD Bilimkurgu Öykü Yarışması üçüncüsü ile söyleşi 17 Günümüzde nanoteknoloji ve uygulamaları Çerçeve Programı ve KOBİ ler 29 AB ÇERÇEVE PROGRAMLARI: AR-GE NİN ŞAMPİYONLAR LİGİ syf 20 Türk Ticaret Kanunu ve Bilişim 36 Mesleki ve teknik eğitimde e-öğrenme (1) Sorunlar ve teknolojiye dayalı çözüm yaklaşımları 40 Çağrı Merkezleri ve ülkemizdeki gelişmeler 45 Bilişim Meslek Tanımları-2 48 Kitaplardan TBD Bilişim Terimleri Sözlüğü nden seçmeler 51 İkilemler, paradokslar... (Bizi şaşırtan, güldüren mantık ve üslup oyunları) 52 Hokus Pokus! Bir tık la hemencecik iyi oldunuz 58 Klasik ofis yaşamı out! Autooffice ler in!.. 60 Isparta gülün adı-gölün adı 62 HASTANE YÖNETİM BİLİŞİM SİSTEMLERİNDE (HYBS) BİRLİKTE ÇALIŞABİLİRLİK KAVRAMI INTEROPERABILITY syf 32 SÖYLEŞİ ERCAN SAATÇİ: TEKNOLOJİ BENİM HER ŞEYİM syf 56

3 TBD DEN HABERLER TÜRKİYE BİLİŞİM DERNEĞİ 26. OLAĞAN GENEL KURULU YAPILDI Türkiye Bilişim Derneğinin 26. Olağan Genel Kurulu 24 Mart 2007 tarihinde Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği toplantı salonunda 442 kişinin katılımı ile yapıldı. Derneğe yakışan bir ortamda gerçekleşen genel kurula, Ulaştırma Bakanı Sn. Binali Yıldırım video konferans aracılığı ile katıldı. Bakan konuşmasında, bilişim sektörüne verdikleri önemi ve Türkiye Bilişim Derneği nin sektörün gelişmesinde oynadığı rolü vurguladı. Açılış konuşmalarının ardından Yönetim Kurulu raporu, Yönetim Kurulu Başkanı Doç. Dr. Turhan Menteş, Denetim Kurulu raporu ise Tuncay Bilmez tarafından sunuldu. Genel Kurulda söz alan konuşmacılar tarafından, dernek olarak ülkenin sorunlarına karşı daha duyarlı olunması, Türkiye için katma değer yaratacak projelerin yapılması gerektiği ve üyelerin daha fazla katkıda bulunacağı bir kurumsal yapılanmanın şart olduğu vurgulandı. Daha sonra söz alan Yönetim Kurulu Başkanı Doç. Dr. Turhan Menteş, profesyonelleşme, sponsorluk ve dış kaynak kullanımı konusundaki görüşlerini belirterek, dernek tüzük kurultayında örgüt şeması ve şube-merkez ilişkisinin ihtiyaçlar doğrultusunda düzenleneceğini ifade etti. Genel Kurulda ayrıca, yıllık üyelik aidatının yılları için 48 YTL olarak belirlenmesi, oy çokluğu ile kabul edildi. Son gündem maddesi olan Yönetim, Denetim ve Onur Kurulu seçimleri sonuçları aşağıda açıklandığı gibidir: TBD STRATEJİ TOPLANTISI YAPILDI Derneğimizin kısa ve orta dönemde öncelikle üzerinde çalışması gereken alanların belirlenmesi amacıyla karar vericiler Kızılcahamam da biraraya geldi. Moderatör eşliğinde yapılan toplantılar sonucunda, dernek stratejilerinin yedi başlık altında geliştirilmesi gerektiği üzerinde görüş birliğine varıldı. YÖNETİM KURULU ASİL TURHAN MENTEŞ SERDAR BİLECEN MUSTAFA OKAY SELÇUK KAVASOĞLU HAKAN AKSÜYEK MERİÇ AYKOL MURAT AŞKAR DENİZ ŞAHİN LÜTFİ VAROĞLU MEHMET ALİ KÖKSAL TÜRKER GÜLÜM YÖNETİM KURULU YEDEK UĞUR AKKUŞ İ. İLKER TABAK ALİ YAZICI SAADET İNCİ FATOŞ YARMAN VURAL DENETİM KURULU ASİL TUNCAY BİLMEZ ÜVEYİZ ÜNAL ZAİM ŞADİ TOKAY DENETİM KURULU YEDEK SAMİ DÖNMEZ MELİH ARAL VURAL RIZA İBRİŞİM ONUR KURULU ASİL ABDULLAH BÜYÜKBAYRAM UFUK BODUR NECDET KESMEZ AHMET ERMİŞ CEMAL TURA ONUR KURULU YEDEK RAHMİ AKTEPE ABDULLAH KÖRNES GÜRKUT KOÇAK 26. Genel Kurul sonrasında, derneğin stratejisini belirlemek amacıyla düzenlenecek dizi toplantıların ilki 5-6 Mayıs 2007 tarihinde Kızılcahamam da yapıldı. Çeşitli kesimlerden 20 üstdüzey katılımcı, derneğin kısa, orta ve uzun dönemli faaliyetleri, gelişimi ve bilişim sektörüne katkıları konularında görüşlerini paylaştılar. Toplantıda, katılımcılar tarafından belirlenen konu başlıklarının detaylandırılması için şube ve il temsilciliklerimizin de hazır bulunacağı daha geniş katılımlı toplantıların yapılmasının gerekliliği vurgulandı. Belirlenen strateji başlıkları aşağıda özetlendiği gibidir: Sektörel koordinasyonun sağlanması o Bilişim sektöründe yer alan sivil toplum kuruluşları, kamu kurumları, özel sektör ve akademik çevrelerin, sektörün gelişimine yönelik olarak eşgüdüm içinde faaliyetlerde bulunması sağlanmalıdır. o Bunun yanında ülkemizdeki bilişim olanaklarının tüm vatandaşlar tarafından etkin ve verimli kullanımına yönelik kamu faaliyetlerine katkıda bulunulmalıdır. Eğitim ve farkındalık yaratılması o Bilgisayar okuryazarlığını toplumun her kesimine yaygınlaştıracak faaliyetlerde bulunulmalıdır. o Halkın bilgi toplumu olma yolunda bilinçlendirilmesine yönelik çalışmalar yapılmalıdır. o Farklı meslek grubunda yer alanlar, bilişim teknolojileri ve olanakları konusunda bilgilendirilmelidir. o Bilinçli internet kullanımına yönelik faaliyetlerde bulunulmalıdır. Mayıs 2007 Mayıs 2007

4 TBD DEN HABERLER ANMA Bilişim politikalarında belirleyici olunması o Sektörü ilgilendiren yasal düzenlemelerin yapılması sırasında, sektörel çıkarların gözetilmesine yönelik girişimler yapılmalıdır. o Ülke kaynaklarının etkin ve verimli kullanılması amacıyla yapılması gereken çalışmaların başlatılması sağlanmalıdır. o Bilişim politikalarının izlenmesi ve zaman içinde ortaya çıkacak ihtiyaçlara göre düzenlemelerin yapılmasına yönelik çalışılmalıdır. Bilişim sektörünün gelişimine katkıda bulunulması o Sektörde faaliyet gösteren KOBİ lerin desteklenmesi ve geliştirilmesine yönelik faaliyetlerde bulunulmalıdır. o Yerli bilişim firmalarının rekabet gücünü ve yurtiçindeki pazar paylarını artıracak düzenlemelerin yapılması sağlanmalıdır. Özel konular o Bilişimin toplumun her kesimi tarafından eşit ve etkin kullanımı sağlanmalıdır. Özellikle engellilerin bilişim olanaklarından azami ölçüde yararlanmaları için girişimlerde bulunulmalıdır. o Gençlerin bilinçlendirilmesi, ülke ihtiyaçları dikkate alınarak doğru biçimde yönlendirilmeleri amacıyla faaliyetler yapılmalıdır. o Üniversitelerin bünyesinde bulunan öğrenci kulüpleri ile ilişkiler geliştirilmelidir. o Bilişim sektöründe çalışanların özlük haklarının korunmasına yönelik girişimler yapılmalıdır. o Tüketiciler, bilişim olanaklarının, doğru kullanıldığı zaman kendilerine getireceği yararlar konusunda bilinçlendirilmelidir. o Bilişim standartları ve normlarının oluşturulmasında daha etkin çalışmalar yapılmalıdır. o Sektördeki gelişmelere yönelik periyodik yayınlar çıkartılmalıdır. o Bilişim sektörünün yapısını ortaya koyma amacıyla, çeşitli veri toplama teknikleri yardımıyla bilgiler derlenmeli ve güncel tutulması sağlanmalıdır. Derneğin kurumsallaşma sürecinin tamamlanması o Öncelikli olarak dernek üyelerinin faaliyetler hakkındaki görüşlerini iletebilecekleri altyapının sağlanması gerekmektedir. o Dernek üyelerinin etkileşim içinde olmaları, gündemdeki konular hakkında eşgüdüm içinde hareket etmeleri sağlanmalıdır. o Derneğe sürekli gelir getirici faaliyetler ve yapılar kurulmalıdır. o Kurumsal hafızanın sağlanmasına yönelik idari ve teknik altyapı kurulmalıdır. Yatay alanlarda faaliyetlerde bulunulması o Uluslararası ilişkiler artırılmalı ve yerli sektörün yurtdışına açılımı ile teknoloji transferlerinin gerçekleşmesinde öncü rol üstlenilmelidir. o Dernek yayınlarının çeşitlendirilerek akademik yayınların yapılması ve internet olanaklarının daha fazla kullanılması sağlanmalıdır. o Etkinlikler, sektörün ihtiyaçları dikkate alınarak düzenlenmelidir. BİLİŞİMCİLER BİR KEZ DAHA ATA NIN HUZURUNDAYDI Yüce Atatürk, Cumhuriyetimizin 84. yılında Türkiye Bilişim Derneği nin kuruluşunun 36. yılında Türk bilişimcileri olarak yine huzurundayız. Bizlere armağan ettiğiniz Cumhuriyetin, kazanımlarımızın en büyüğü olduğunu biliyoruz. Bu sayede Türk ulusu, cumhuriyet ile çağdaş bir ülkeye sahip olmanın haklı onurunu yaşamış, gelişen ve kalkınan bir dünya devleti durumuna gelmenin kıvancına erişmiştir. Bizler, Cumhuriyeti kurarken öngördüğünüz çağdaş medeniyetler arasında da yer almanın bundan sonra artık bilişim teknolojileri ve uygulamalarından geçtiğini biliyor ve bütün gücümüzle bunun için çalışıyoruz. Cumhuriyeti engellemeye çalışan iç ve dış güçler dün olduğu gibi bugün de hâlâ var. Bunlar bugüne kadar nasıl başarılı olamadılarsa, bundan sonra da başarılı olamayacaklardır. Cumhuriyetimizi sonsuza kadar yaşatma görevimizi yerine getirirken ilke ve devrimleriniz, ışığımız ve yol göstericimiz olmayı sürdürecektir. Bugün de Türk bilişimcileri olarak yüksek anınız önünde saygıyla eğiliyor ve şükranlarımızı sunuyoruz. Türkiye Bilişim Derneği Üyeleri adına Turhan Menteş Mayıs 2007 Mayıs 2007

5 BİMY 14 Bİlİşİmİn Nİsan zirvesi sona erdi Türk bilişim sektörünün kamu, özel sektör ve basın temsilcileri 5-8 Nisan tarihlerinde tam kadro olarak TBD nin BİMY 14 etkinliğinde buluştu. Türkiye Bilişim Derneği nin 5-8 Nisan tarihleri arasında düzenlediği Bilgi İşlem Merkezi Yöneticileri (BİMY) seminerine katılan firmalar, kamu temsilcileri ve akademisyenler, 25 in üstünde basın temsilcisinin de katılımıyla, sektörle ilgili sorunları ve çözüm yollarını tartıştılar. TBD Başkanı Turhan Menteş 14. yılında da Oracle ın ana sponsorluğunda gerçekleştirilen seminere, bilişim sektöründen 500 ü aşkın profesyonel katıldı. Antalya Belek teki Xanadu Resort Otel de 14. sü bu yıl gerçekleştirilen ve artık geleneksel hale getirilen seminerin ilk gününde Ulaştırma Bakanı Binali Yıldırım, Türkiye Bilişim Derneği Başkanı Turhan Menteş, Oracle Ceo su Atilla Kıral, Telekomünikasyon Kurumu Başkanı Tayfun Acarer ve organizasyona çağrılı konuşmacı olarak katılan Turkcell Genel Müdürü Süreyya Ciliv birer konuşma yaptılar. İlk kez bu yıl gerçekleştirilen bir uygulamayla internet üzerinden canlı yayınlanan BİMY 14 kapsamında bilişimciler hem bilgi alışverişinde bulundular hem de sosyalleşme imkanı buldular. Bakan Yıldırım: Bilgi İşlem Merkezi Yönetimi, bilgisayar bakımının ötesine geçmiştir BİMY 14 ün açılışında bir konuşma yapan Ulaştırma Bakanı Binali Yıldırım, bilgi işlem sektörünün son 15 yılda büyük bir gelişme gösterdiğini söyledi. Aslı Evren TBD Üyesi Eskiden bilgi işlem dendiğinde bilgisayar altyapısının ve bozulan bir bilgisayarın bakımının anlaşıldığını ifade eden Yıldırım Geçen zaman zarfında bilgi işlem teknolojileri o kadar gelişti ki bu işin şekli de değişmek durumunda kaldı. Artık bilgi işlem yönetimi, bir bilgisayarın bakım onarım ve lojistik destek anlayışının çok ötesine geçmiştir şeklinde konuştu. Bilgisayar teknolojilerinin hayatın her alanına girmeye başladığını vurgulayan Bakan Artık alışkanlıklarımızın, yaşam tarzımızın değiştiği yeni bir çağa giriyoruz. Bu, bilişim çağıdır. Bu çağda sınırlar ortadan kalkmış; iletişim çok hızlanmıştır diyerek, Türkiye nin klasik bir toplumdan bilgi toplumuna muazzam bir hızla ilerlediğini de sözlerine ekledi. Bakan dan firma yetkililerine yükü paylaştırın önerisi Konuşmasında internet altyapısı ve internete erişim oranlarına da yer veren Binali Yıldırım 2003 yılındaki internet altyapısına baktığımızda, ülkemizde geniş bantlı erişim yok. Bugün bakıyoruz, 3 milyon 400 bine ulaşmış. Hedef 6 milyon. Bunun erişilemeyecek bir hedef olduğunu düşünmeyin dedi. Belirlenen hedefe ulaşmak için firma yetkililerine önerilerde de bulunan Bakan Bu hedefe paylaşarak ulaşacaksınız. Yükü paylaştıracaksınız ve bu hedefe erişeceğiz şeklinde konuştu. Hedeflerinin Türkiye yi bilgi toplumu haline getirmek olduğunu kaydeden Yıldırım Bunu nasıl yapacaksanız yapın. Kaybedecek vaktimiz yok! dedi. İnternet suçları büyük bir tehdittir! BİMY 14 ün önemli konu başlıklarından olan İnternet üzerinden işlenen suçlar hakkında da görüşlerini aktaran Ulaştırma Bakanı İnternet üzerinden işlenen suçlar, çocuklarımız, gençlerimiz, ülke bütünlüğü hatta insanlık için büyük bir tehdittir dedi. Kamuoyunun bu konuda baskı uyguladığını belirten Yıldırım, idarenin görevinin, bu konuda koruyucu tedbirleri almak olduğunu söyledi. İnternet üzerinden gelen suç unsuru verilerin yurtiçinden olması halinde mücadele etme olanağı olduğunu da ifade ederek Hukukçularımızın bana söylediğine göre, bu veriler yurtdışından geldiği zaman, yapılacak hiçbir şey yoktur şeklinde konuştu. Başkan Menteş ten seferberlik daveti Seminerin açılış konuşmacılarından olan Türkiye Bilişim Derneği Başkanı Turhan Menteş, seminer kapsamındaki konu başlıkları ve sunumlar hakkında katılımcılara bilgi verdi. Derneğin gelecek döneme ilişkin projeleri hakkında konuşan Başkan Menteş TBD nin önümüzdeki dönemde yapmaya çalışacağı bazı girişimler olacak. Bunlardan en önemlisi, ortak ulusal projeler ve sosyal sorumluluk projeleri. Sanıyorum şu an ülkemizin buna ihtiyacı var. Bilgisayarlaşma ve internet erişim oranı olarak yüzde 20 lere ancak gelebildiğimiz ülkemizde, bu figürlerin, bu göstergelerin artırılması için ortak çaba gerekiyor. Bu ortak çabanın bütün kurumlar ve şirketler, uluslararası şirketler, sivil toplum kuruluşları ortak bileşeninde yapılması gerekiyor dedi. Ulaştırma Bakanı Binali Yıldırım Bilgisayar kullanımının yaygınlaşmasında teknolojik altyapının tek başına yetersiz kalacağını vurgulayan Turhan Menteş Herkesin bilmesi gereken bir konu var. O da bu süreç içerisinde en son gerçekleşecek olan sosyal dönüşüm ve kültürel dönüşüm kısmı. Sosyal dönüşüm ve kültürel dönüşüm sadece teknolojik altyapı yatırımlarıyla olamaz. Altyapı yatırımları zorunludur ama bunun üstünde hep beraber çalışılması gereken bir süreç var ki sanıyorum bu Cumhuriyet in ilk dönemlerindeki okuma yazma seferberliği gibi yürütülmesi gereken bir süreç. Bu konuda bütün kuruluşları işbirliğine davet ediyorum şeklinde konuştu. TK Başkanı Tayfun Acarer: İnternet suçlarıyla ısrarla mücadele edilmelidir İlk gün konuşmacılarından Telekomünikasyon Kurumu Başkanı Tayfun Acarer, Telekomünikasyon alanındaki yeni düzenlemeler ve gelişmeler hakkında bilgi verdi. Yeni nesil iletişim teknolojilerindeki ikinci düzenlemeler, üçüncü nesil lisanslar ve geniş bant sabit telsiz erişiminin TK nın önem verdiği konular olduğunu vurgulayan Acarer Numara taşınabilirliği de önem verdiğimiz ve kurum olarak vazgeçmeyeceğimiz bir husus; özellikle bunun bir insan hakları olduğunu düşünüyoruz dedi. İnternet üzerinden işlenen suçlara da değinen TK Başkanı Özellikle son dönemlerde yaygınlaşan fuhuş, çocuk pornosu, sanal kumar ve benzeri olaylarla ısrarla mücadele edilmesi gerekiyor şeklinde konuştu. Bilişim sektörünün genç ve dinamik insanların faaliyet gösterebilecekleri bir sektör olduğuna dikkat çeken Acarer Türkiye nin bundan azami ölçüde istifade edebilmesi için çok büyük sorumluluklar gerekiyor dedi. Mayıs 2007 Mayıs 2007

6 BİMY 14 DERNEK TEN Atilla Kıral: BİMY bir sosyal birliktelik projesidir Seminerin 14 yıldır ana sponsorluğunu üstlenen Oracle ın Ceo su Atilla Kıral, konuşmasında BİMY seminerlerinin geçmişi ve amacı hakkında görüşlerini anlattı. BİMY nin 14 yıl önce Oracle yöneticileri ile TBD yöneticilerinin ortaya çıkardığı ortak bir proje olduğunu hatırlatan Kıral, BİMY nin ister kamu ister özel sektör olsun, firma yöneticilerinin görüşlerini ve tecrübelerini paylaşabileceği, sektörün sorunlarına çözüm arandığı bir sosyal birliktelik projesi olduğunu söyledi ve kısa tuttuğu konuşmasını 14 yıl boyunca burada olmaktan sadece gurur duydum diyerek sonlandırdı. Süreyya Ciliv: Kazanmaya odaklanmamız lazım Seminere çağrılı konuşmacı olarak katılan Turkcell Genel Müdürü Süreyya Ciliv, özellikle telekomünikasyon ve bilgisayar alanındaki gelişmelere dikkat çekti. Amerika ile Türkiye arasında çok büyük farklar olmadığını ifade eden Ciliv Bilişim sektörü olarak çok daha fazla kazanmaya odaklanmamız lazım dedi. Takım içinde beraber çalışmanın önemini vurgularken, katılımcılara Dünyadaki değişim sizin sayenizde olacak diye seslendi. Sen teknoloji sever misin? Seminerin ilk gününün öğleden sonraki bölümünde Sen teknoloji sever misin? başlıklı bir oturum düzenlendi. Oturumun başkanlığını TÜBİSAD Başkanı Tuğrul Tekbulut yaptı. Oturuma Deloitte Türkiye Stratejik Planlama Başkanı, İş Geliştirme ve Pazarlama Ortağı Sait Gözüm, Telekomünikasyon Kurumu Sektörel Araştırma ve Stratejiler Dairesi Başkanı Mehmet Altuner, Tarım Bakanlığı Danışmanı Melih Özbek, 7. Çerçeve Ulusal Koordinatörü Hüseyin Güler ve Orta Doğu Teknik Üniversitesi nden Doç. Dr. Ferda Nur Alpaslan ve Fujitsu Deutschland dan Thomas Bengs katıldı. Mehmet Altuner: Bilişim suçlarını önlemek için esaslı yasal düzenlemelere gidilmelidir Panelde bir konuşma yapan Telekomünikasyon Kurumu Stratejik Araştırmalar Daire Başkanı Dr. Mehmet Altuner, bilişim suçlarıyla mücadele etmek için bireysel önlemler yerine, teknoloji esaslı yasal düzenlemelere gidilmesi gerektiğini söyledi. Polisiye önlemler yerine de teknolojik önlemler alınması gerektiğini vurgulayan Altuner, böylece bilişim suçlarının oluşmadan önlenebileceğini savundu. Altuner, uluslararası alanda bilişim suçlarının önlenmesi için etkin bir düzenleme yapılmadığını, bunun temel nedenini, suçların işlenebildiği bir işletim sistemi ve iletişim platformu yazılımlarındaki boşlukların kapatılmaması yönünde bir eğilimin bulunmamasına bağlayarak, kişiye özel IP adres tahsisinin hayata geçirilmesi gerektiğini söyledi. Oturumun katılımcılarından Ferda Nur Alpaslan, Semantic Web konulu bir sunum gerçekleştirdi. Semantic Web hakkında bilgiler veren Alpaslan, bu sistemin bir ağla birbirlerine bağlı siteler ve bu sitelerdeki bilgilerle bu bilgileri kullanmak için gerekli araçları kapsadığını ifade etti. Günümüzde kullandığımız ağın, iki önemli etmeni kullanarak bilgiyi sunduğunu belirten Alpaslan, bunlardan birinin doğal dil, diğerinin ise görsel ögeler, çoklu ortam (multimedya) ve sayfa düzenleri olduğunu belirtti. Günümüzde bilgisayarların henüz çok akıllı olmadığını anlatan Alpaslan, kısmi bilgilerin bilgisayarlar için yetersiz olduğunu ve bilgisayarların kavramlar arasında bağ kuramadığını da sözlerine ekledi. Bu panelin ardından Oracle, STM, HCS ve OYTEK, firma sunumlarını gerçekleştirdiler. Platonik diyalog: Siber güvenlik Seminerin son gününün sabah oturumunda Intelligence Operations Group CEO su Craig Fellenstein, Siber Güvenlik (Cyber Security) başlıklı bir platonic dialog gerçekleştirdi. Bu etkinliğin ardından internet suçları üzerine düzenlenen Gereği Düşünüldü: İnternet Suçludur başlıklı paneli, Bilişim Suçları Yasa Tasarısı Komisyon Başkanı Eşref Adalı yönetti. Telekomünikasyon Kurumu Teknik İletişim Uzmanı Osman Nihat Şen, TBD Hukuk Çalışma Grubu Başkanı Mehmet Ali Köksal, Turk.internet.com Genel Yayın Yönetmeni Füsun Sarp Nebil, Sosyolog Ali Ergur ve TİD Başkanı Cem Çelebiler panelde birer konuşma yaptılar. İkinci günün öğleden sonraki bölümünde Dünyada Rekabet, Satın Almalar konulu bir panel düzenlendi. Hürriyet Gazetesi Ekonomi Editörü Mustafa Kutlay ın başkanlık yaptığı panele Telekomünikasyon Kurumu Sektörel Rekabet ve Tüketici Hakları Daire Başkanı Müberra Güngör, Intel Genel Müdürü Ege Ertem, IBM Genel Müdürü Eray Yüksek, Tepe Teknoloji Genel Müdürü Salih Güreş panelist olarak katıldılar. İkinci günün son bölümünde ise Turkcell, Havelsan, SPSS ve EB firmaları sunumlarını gerçekleştirdiler. Organizasyon muhteşem bir gala yemeğiyle son buldu. IBM firmasının düzenlediği gala yemeğinde, seminerin gerçekleşmesinde katkıları bulunan firma yetkililerine teşekkür plaketi verildi. Katılımcılar iki gün süren organizasyonun yorgunluğunu eğlenerek attılar. TBD çalışanlarından Ömer Özdemİr İ sevgiyle uğurladık Güleryüzlü, çalışkan ve bir o kadar yardımsever, derneğin Ömer ağabeyi 1987 yılında başladığı dernek hayatını, tam 20 yıl hizmet verdikten sonra sonlandırdı. Aktif çalışma hayatına veda eden Ömer Ağabey i 12 Nisan 2007 tarihinde TBD yöneticilerinin ve çalışanlarının da olduğu bir yemekle uğurladık. Ömer Ağabey, emeklilik döneminde sana ve ailene mutlu, huzurlu, sağlıklı bir yaşam dileriz TBD Yönetim Kurulu ve Çalışanlar Üyelik Ödenti Formu Değerli Üyelerimiz, Türkiye Bilişim Derneği siz üyelerimizin katkıları ile ülkemiz Bilişim Sektörünün gelişmesi, dünya ile rekabet edebilmesi için gerekli adımların atılmasına yönelik faaliyetlerini 35 yıldır sürdürmektedir. Derneğimizin daha güçlü bir finansal yapıya sahip olabilmesi için üyelerimizin yıllık aidatlarını zamanında ödemeleri büyük önem taşımaktadır. Bu amaçla, aşağıda yer alan Kredi Kartı Ödeme talimatını doldurup belirtilen numaraya fakslamanız sayesinde aidat ödemelerinizi kolaylıkla yapabilirsiniz. Şimdiden katkılarınız ve duyarlılığınız için teşekkür ederiz. TÜRKİYE BİLİŞİM DERNEĞİ Çetin Emeç Bulvarı 4.Cad. No: 3/ A.Öveçler / ANKARA Tel: (312) (pbx) Faks: (312) e-posta: tbd-merkez@tbd.org.tr / Üyenin, Adı, Soyadı:... TBD Üye No:... Adresi:... Tel:... Faks:... E-posta:... [ ] Kredi Kartı Ödemesi Lütfen [ ] yılları için 48.YTL. yi aşağıdaki kredi kartı hesabımdan alınız. Ödeme Şekli: [ ] 2 Taksit [ ] 3 Taksit [ ] 4 Taksit [ ] Yıllık Kredi Kart Türü: [ ] Visa [ ] Access [ ] Eurocard [ ] Mastercard Kredi Kart No : Son Kullanma Tarihi: / Ad Soyad:. Tarih :../../... İmza :.. [ ] Banka Hesap Numaraları Garanti Bankası, Atatürk Bulv. Şb T. İş Bankası Mithatpaşa Şb T. İş Bankası Çetin Emeç Bulv. Şb Mayıs 2007 Mayıs

7 ŞUBELERDEN... İstanbul Bİlİşİm Kongresİ/ Kurumsal Yazılım 2007 Türkiye Bilişim Derneği İstanbul Şubesi olarak 7-9 Haziran 2007 tarihlerinde Bahçeşehir Üniversitesi Beşiktaş Kampüsü nde İstanbul Bilişim Kongresi Kurumsal Yazılım 2007 düzenlemekteyiz. Kurumsal yazılım üreten, uygulayan, kullanan, altyapı sağlayan bütün profesyonellerin bir çatı altında farklı konulardan dünya çapındaki uzmanları dinleme imkanı bulacakları ilk ve tek etkinlik olma özelliği ile İstanbul Bilişim Kongresi Kurumsal Yazılım 2007 Türkiye bilişim dünyasına yeni bir soluk, yeni bir ufuk getirecektir. 3 gün boyunca sadece yazılımın konuşulacağı etkinlikte hedef kitle; 4 kulvarda iş sahipleri olurken, 3 kulvar, yazılım geliştiricilere yönelik olacaktır. Hem dünyada hem de Türkiye de Kurumsal Yazılım ın nereye gittiğinin tartışıldığı bu kongrenin içeriği, dünyanın önde gelen firmaları ile ülkemizin önemli yazılım ve teknoloji firmalarının ve akademisyenlerinin desteği ile hazırlanmaktadır. Mevcut tüm teknolojiler ve platformlar, katılımcı firmalarca geliştirilmekte olan en yeni yazılım ve donanım teknolojileri ve AR-GE çalışmalarının sergilenmesi hedeflenmektedir. Tüm bu teknolojiler farklı kesimlerin bilgi ve ilgi alanlarına uygun olarak özenle hazırlanan seminer, panel, atölye çalışması gibi değişik biçimlerde ve sanatsal faaliyetlerle birarada dinleyicilerle paylaşılacaktır. Kurumsal Yazılım üretiminde rol alan yazılım tasarımcıları, analistler, geliştiriciler, kalite uzmanları, uyarlamacı ve bütünleştirmeciler; kurumlarda bunların uyarlamasını ve işletilmesini sağlayan bilgi işlemciler, destek uzmanları, çözüm ortakları, entegrasyon uzmanları ile bunları iş hedefleri doğrultusunda kullanan kurumsal kullanıcılar, yöneticiler, finans-satış-pazarlama sorumluları, lojistik ve üretim yöneticileri ve sektörel konu başlıkları altında yer alan profesyoneller hitap edeceğimiz dinleyici kitlesini oluşturmaktadır. Bilişim Yönetişimi, Hizmet Yönelimli Mimariler, Web 2.0, Entegrasyon gibi konuların konuşulacağı bölümlerde dünyadaki son gelişmeler hakkında yurtdışından gelen konuklar bilgilendirmeler yapacak, paneller düzenlenecektir. Aynı zamanda PC lerin ve Mac lerin bulunduğu Lab larda şirket eğitimleri düzenlenecektir. Diğer taraftan iş sahiplerine yönelik bölümlerde, sektörel bazda uygulama çözümleri anlatılacaktır. Telekom, Finans, Perakende, Otomotiv, Eğitim gibi sektörel çözümlerin yanında Kurumsal Kaynak Planlama, Üretim Planlama, Satış ve Pazarlama gibi tüm sektörlere yönelik fonksiyonel çözümler yer almaktadır. 7 Haziran günü başlayan kongreye katılan herkes, aynı akşam açılış kokteyli ve Sibel Köse caz konserine davetlidirler 12 Mayıs 2007

8 BİLİMKURGU 9. TBD BİLİMKURGU ÖYKÜ YARIŞMASI BAŞLIYOR Bilim ve teknolojinin gittikçe daha hızlı geliştiği bir çağda yaşıyoruz. Bugünün dünyasında buluş, yenilik veya yeni bir fikir her çalışmanın olmazsa olmaz bir parçası. Dahası her yenilik, çok kısa bir süre içinde yaşamımıza giriyor ve bizi değiştiriyor Bilim insanları artık, hangi yeniliğin ne zaman gerçekleşeceğine ve kullanıma sunulacağına ilişkin tarih de verebiliyor... Kısacası günümüzde yenilik sürpriz olma özelliğini yitirdi ve sıradanlaştı... Yeniliğin sıradan olduğu bir dünyada bilimkurgu yazarlarının işi zor. Çünkü okuyucu artık eskisi gibi önüne gelen her yeni düşünceden heyecanlanmıyor. Çünkü bilim ve teknolojinin ne yönde gelişebileceğini kestirmek, çok ciddi bir bilgi birikimi gerektiriyor. Öte yandan çevre felaketleri ve insan-teknoloji-doğa üçgeni arasındaki kırmızı çizgilerin sık sık ihlal edilmesi, bilimkurgu yazarına pek çok yeni konu seçeneği sunuyor. Bilimkurgu yazarının diğer şansı veya şanssızlığı da okuyucuların edebiyatta bilim ve teknolojiyi görmeyi daha çok talep etmesi... TBD Bilişim Dergisi, bu yıl 9. Bilimkurgu Öykü Yarışması nı düzenliyor. Bilimkurgu türünde ülkemizde saygın bir yeri olan yarışmamız, insan, çevre, zaman, bilim ve teknoloji arasındaki ilişkileri inceleyen öykülerinizi bekliyor. Her şeyin sürekli değiştiği bu çağda belki de bilimkurgu öyküsü yazmanın tam sırası... TBD Bilişim Dergisi Yayın Kurulu YARIŞMA KOŞULLARI SONUÇ VE ÖDÜLLER Yarışmayı kazanan öyküler 5 Kasım 2007 tarihinde açıklanacak, ödül töreniyse TBD Bilişim Haftası Etkinlikleri çerçevesinde 14 Kasım 2007 tarihinde Ankara da yapılacaktır. Ödül olarak birinci gelen yarışmacıya dizüstü bilgisayar, ikinci gelen yarışmacıya avuçiçi bilgisayar, üçüncü gelen yarışmacıya da dijital fotoğraf makinesi verilecektir. KATILIM KOŞULLARI Yarışmaya TBD Yönetim Kurulu üyeleri ile TBD Bilişim Dergisi Yayın Kurulu Üyeleri dışında herkes katılabilir. Öykü Türkçe yazılmalıdır. Konu serbesttir, ancak bilimkurgusal ögeler aranacağı kuşkusuzdur. Öykü, daha önce herhangi bir yarışmada ödül almamış olmalıdır yılından önce yayımlanmış öyküler yarışmaya katılamaz. Her yazar yalnızca bir öyküsüyle yarışmaya katılabilir. Dereceye girecek öyküler TBD Bilişim Dergisinde veya yayımlanacaktır. TBD Bilişim Dergisi Yayın Kurulu isterse, yarışmayı kazanan öykülerle, seçici kurulun yayımlanmaya değer bulduğu öyküleri kitap olarak yayımlayabilir tarihleri arasında dereceye giren öykülerden yapılan bir seçki Bilimkurgu Öyküleri adıyla Remzi Kitabevi tarafından yayımlanmıştır. =49&kategori=141&kitapid=1079 YAPITIN BİÇİMİ Öykü Microsoft Office, Word kelime işlemci programıyla karakter şekli olarak Arial, karakter büyüklüğü olarak 12 seçilerek yazılmalı ve e-postaya ekli bir dosya olarak gönderilmelidir. Gönderilen dosyanın adına öykünün adı verilmelidir. Örneğin öykünün adı 2999 Uzay Gezgini ise öykü dosyasının adı da 2999 Uzay Gezgini olmalıdır. Öykü dosyasının içinde yazarla ilgili hiçbir bilgi olmamalı, yalnızca yazarın seçeceği bir rumuz bulunmalıdır. Rumuz, öykü başlığının hemen üstünde yer almalıdır. e-postaya ekli diğer bir dosyanın içinde yazarın açık adı, kısa özgeçmişi, açık adresi ve telefon numarası, ayrıca varsa web sitesi adresi bulunmalıdır. Yazarın kimlik bilgilerinin bulunduğu dosyanın adına yazarın adı verilmelidir. Örneğin yarışmaya katılan yazarın adı Mert Yılmaz ise kimlik bilgilerinin bulunduğu dosyanın adı da Mert Yılmaz olmalıdır. Öykü en fazla iki bin sözcükten oluşmalıdır. SEÇİCİ KURUL Bülent Akkoç Kaan Arslanoğlu Necdet Kesmez Cem Say Serdar Hamdi Semiz YAPITIN TESLİMİ Yapıt, 1 Ağustos 2007 tarihine dek bilimkurgu@tbd.org.tr adresine gönderilmelidir. Postayla gönderilen öyküler yarışmaya kabul edilmeyecektir. Bilgi ve iletişim için Tel : Faks : e-posta : tbd-merkez@tbd.org.tr web : DEĞERLENDİRME SÜRECİYLE İLGİLİ BAZI AYRINTILAR Yarışmaya gönderilen yapıtların sayısının umulanın üstüne çıkması durumunda TBD Bilişim Dergisi Yayın Kurulu bir Ön Değerlendirme Kurulu oluşturur. Bu kurul, Seçici Kurul a gidecek öyküleri belirler. Seçici Kurul a gidecek öykülerin sayısı kırktan fazla olamaz. TBD Bilişim Dergisi bu yıl bilimkurgu edebiyatına olan ilgiyi artırmak için, TBD üyeleri arasında TBD Bilişim Dergisi Bilimkurgu Öykü Yarışmasında birinci gelecek öyküyü tahmin etmeye yönelik ödüllü bir yarışma düzenliyor. Yarışma için Seçici Kurul a gidecek öyküler, yazarlarının rumuzlarıyla birlikte yalnızca TBD üyelerinin okuyabileceği bir şekilde adresinde yayımlanacaktır. TBD Bilişim Dergisi Bilimkurgu Öykü Yarışmasında birinciliğe layık bulunan öyküyü bilenler arasında çekilecek kurada kazanan üç TBD üyesine birer armağan verilecektir. 14 Mayıs 2007 Mayıs

9 BİLİMKURGU BU ÖDÜLE EN ÇOK ÇOCUK ALİ ÖZTÜRK SEVİNMİŞ OLMALI TBD Bilişim Dergisi Bilimkurgu Öykü Yarışması 2006 yılı ikincilik ödülünü kazanan Ali Öztürk ün bilimkurgu merakı, ta çocukluğuna kadar uzanıyor. Dünyalar Savaşı ndan Galactica ya, Arthur C. Clarke tan Asimov a kadar okuyup izlediği öncü nitelikteki eserlerin sürükleyiciliği, kendisini yıllar sonra alacağı bilimkurgu yazarlığı ödülüne kadar getirmiş görünüyor. Röportajlar: Koray Özer koray.ozer@tbd.org.tr SON DAKİKADA YETİŞEN ÖYKÜ ONA ÜÇÜNCÜLÜĞÜ GETİRDİ TBD Bilişim Dergisi Bilimkurgu Öykü Yarışması 2006 yılı üçüncülük ödülünü kazanan Umut Güzel, çağdaş bir öykü anlatıcı. Sinema merakına rağmen, çektiği iki kısa filmi birbirinden kötü bulacak kadar kendisiyle barışık, öyküsünü yarışmaya yetiştirmek için 32 saat uykusuz kalmasa sonucun farklı olacağını düşünecek kadar özgüven sahibi, sanata, edebiyata boş iş gözüyle bakanlara çok kızgın Ali Öztürk Bize kısaca kendinizi tanıtır mısınız? 1971 yılında Konya da doğdum. Hacettepe Bilgisayar Bilimleri ve Mühendisliği Bölümü nden mezun olduktan sonra, Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü nde yüksek lisans yaptım. O yıllarda, Selçuk Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği bölümünde öğretim görevlisi olarak çalışırken meslek liselerinin bilgisayar dersinde okutulmak üzere çeşitli bilgisayar kitapları yazdım. Bilkent Üniversitesi Bilgisayar Merkezi nde çalıştığım 5 yıllık dönemde ise Oracle Veritabanı Yönetim Sistemi adlı kitabım yayınlandı. Bu süre zarfında, üniversiteler için öğrenci işleri, personel özlük işleri, öğrenci harçları gibi temel modülleri içeren ve üniversite otomasyonu olarak adlandırabileceğim yazılım projelerini yürüttüm. Uluslararası hakemli dergilerde yayınlanmış makalelerim ve çeşitli ulusal ve uluslararası konferanslarda yayınlanmış bildirilerim var. Halen Selçuk Üniversitesi Elektrik-Elektronik Mühendisliği bölümünde doktora yapmakta ve Havelsan A.Ş. de uzman mühendis olarak çalışmaktayım. Neden yazıyorsunuz veya neden bilimkurgu yazıyorsunuz? İlk okuduğum bilimkurgu romanı H.G. Wells in Dünyalar Savaşı ydı. Sanırım o yıllarda ilkokul öğrencisi idim. Ortaokul yıllarında ise Baskan Bilimkurgu dizisi modaydı. Herhangi bir gazete bayisinden satın alınabilen ve dünyaca ünlü bilimkurgu yazarlarına ait bu kitaplar beni etkiliyordu. Bunlarla birlikte, yine o yıllarda TRT de yayınlanan Savaş Yıldızı Galactica, 25. Yüzyıl, Uzay Yolu gibi bilimkurgu dizileri de çok sürükleyiciydi. Bilimkurguya olan ilgim, lise giriş sınavına hazırlıkla geçen orta sonda ve lise yıllarında azaldı. Üniversite yıllarında ve sonrasında da pek ilgili olduğum söylenemezdi. Bilimkurguyu kitaplardan değil, sadece filmlerden takip ediyordum li yılların başında Arthur C. Clarke ın Uzay Efsanesi serisi ile Isaac Asimov un Vakıf serisini okudum yılında Türkiye Bilişim Derneği nin birkaç yıldır bilimkurgu öykü yarışması düzenlediğini tesadüfen öğrendim. Önceki yarışmalarda dereceye girmiş bazı öyküleri okuduğumda ülkemizde de başarılı bilimkurgu yazarları olduğunu, daha da önemlisi benden başka da bu konunun meraklıları olduğunu gördüm. Bu beni cesaretlendirdi ve amatör bilimkurgu yazarlığına adım atmış oldum yılından beri TBD nin düzenlediği öykü yarışmasına katılıyorum. Türkiye deki bilimkurgu edebiyatı sizce nasıl gelişir? Her şeyden önce bilimkurguya olan ilginin artması gerekir. Bir bakıma, talep arzı doğuracaktır diyebiliriz. Bunun için de kendini istekle okutacak eserlerin, okuyucuyu çekecek yapıtların var olması gerekir. Bu da arzın kaliteli yapılması demektir. Belki de Clarke ve Asimov örneğinde olduğu gibi, bilim insanlarının edebiyata yönelmesi ayakları yere daha sağlam basan bilimkurgu yapıtlarının ortaya çıkmasını sağlayabilir. Bunun ötesinde, eserlerin özgün olması, Türk bilimkurgu edebiyatının tüm dünyada tanınmasına ve okunmasına sebep olabilir. TBD Bilimkurgu Öykü Yarışması hakkında ne düşünüyorsunuz? Bilimkurguya olan ilgiyi kesinlikle artırdığını ve bilimkurgu meraklılarını biraraya getirdiğini söyleyebilirim. Yarışmayla ilgili reklamların daha etkili yapılması durumunda ilginin daha çok olacağını düşünüyorum. Bilişim denince aklınıza neler geliyor; sizce ülkemiz bilişimin neresinde? Bilişim, bence bilgisayar ve bilgi teknolojilerinin insan odaklı olarak kullanılması demektir. Bu açıdan bakınca, yaşamımızı kolaylaştıran her türden teknolojik çözümler, bilişim kapsamında düşünülebilir. Bilginin güncel olmasının, her şeyin ötesinde bilişimin püf noktası olduğunu düşünüyorum. Güncel olmayan bilginin var olmasıyla olmaması arasında fark yoktur. E-devlet projeleri, bilgisayar okuryazarlığı, bilgi paylaşımı gibi konular bilişim denince ilk akla gelen kavramlardan ise, ülkemizin bilişimin neresinde olduğu da kabaca ortaya çıkacaktır. Umut Güzel Bize kısaca kendinizi tanıtır mısınız? 1 Haziran 1985 doğumluyum. Doğma büyüme İstanbulluyum ve her şeye rağmen şehrimi seviyorum. Fahrettin Kerim Gökay Anadolu Lisesi nden mezunum ve halihazırda İ.Ü. İktisat Fakültesi Maliye Bölümü Öğrencisiyim. Kitap okumayı, müzik dinlemeyi (özellikle 70 ler rock müziğini) severim. Sinema sanatının tutkunuyum. 40 lar-50 lerin kara filmlerine, 90 ların bağımsız sinemasına ve Yeni Dalga akımından çıkan filmlere karşı özel bir ilgim var. Lisede, yayınlandığı gün kapatılan mizah dergisi deneyimimin yanı sıra bugüne kadar çektiğim birbirinden kötü 2 kısa filmim var. Yazma serüveniniz ne zaman başladı? Bildim bileli öykü anlatmayı sevmişimdir. Okuma yazmayı öğrendiğimden beri bir şeyler karalıyorum ama benim açımdan gerçek anlamda başlangıç, okul yıllarında kompozisyon derslerinin başladığı tarihtir diyebilirim. Herhalde çoğu kişi de böyle başlamıştır. Eğitimimizdeki önemli bir sorundur bu; size ders olarak verilene kadar okulda öykü yazmanız hoş karşılanmaz. Neden yazıyorsunuz veya neden bilimkurgu yazıyorsunuz? Neden yazıyorsunuz sorusuna cevap vermem daha doğru olacak. Yazdıklarımda yer yer bilimkurgu öğeleri kullanmayı sevsem de aslında öykülerimin hepsi, temelde insan hakkında yazılmış öykülerdir. Çünkü ben teknoloji ne şekilde gelişirse gelişsin, bunu yönlendirenin her zaman insanoğlu olacağını savunuyorum. Terminator filmindeki Skynet e ya da Serdar Hamdi Semiz in Kontrol öyküsündeki gibi yöneten konumunda bulunan bilgisayar programlarına inanmıyorum. Bana göre bilimkurgu, insanın bilime ve teknolojiye verdiği tepkilerin; bu ikisini ne amaçla kullandığının öyküsüdür. Herhalde yazmamın sebebi, elimde yapacak daha iyi bir işin olmamasıdır. Yeryüzünde kendime bu kadar yakıştırdığım başka bir aktivite yok. Aslında soru gelene kadar bu konuyu çok da düşünmemiştim. Sanırım cevap olarak aynı cümleyi söyleyeceğim, öykü anlatmayı seviyorum. 16 Mayıs 2007 Mayıs

10 BİLİMKURGU Türkiye deki bilimkurgu edebiyatı sizce nasıl gelişir? Her şeyden önce edebiyatımızın gelişmesi gerekli diye düşünüyorum. Bunun sağlanması için de öncelikle; eğitim adı altında bize sunulan çarpık sistemin içinde bir çeşit değişiklikler yapmak gerekli. İnsanlarımızı yaratıcılıktan koparan ne varsa yapıyoruz. İçinde bulunduğumuz ekonomik ve sosyal koşullar, bizi hayatlarımızı kurtarma derdine düşürdü. Refah seviyesi yüksek olan ülkelerdeki insanlar kadar sosyal etkinliklere, sanatsal faaliyetlere maalesef katılamıyoruz. Bütün bunlar arasında beni daha çok üzen ise cidden kitap okumayı, öyküler yazmayı seven gençlerin önünün kesilmesi. Eğitim diye önümüze sundukları ezber sisteminden biraz da olsa sıyrılmaya, bir şeyler yaratmaya çalışan insanlara; Boş işlerle uğraşma! diyen zihniyet olduğu müddetçe, çoğu konuda olduğu gibi edebiyatta da beklediğimiz gelişme hiçbir zaman gerçekleşmez. Eğitim verilirken, edebiyatı seven ve yazmak isteyen insanların da olduğu göz önüne alınmalıdır. Maalesef sistemimiz, aynı üniformayı giyiyorlar diye bütün öğrencileri bir saymakta. Bu yapılan en ciddi hata. Her şeyden önce bilimkurgu edebiyatında farklı bir durum var. İnsanımızda şöyle bir kanı hakim; yerli bilimkurgu yazarı olmaz. Her şeyden önce bu kompleksimizi yenmeliyiz. Türkiye de bu tarz öyküler okumayı, yazmayı seven azımsanmayacak bir kitle bulunuyor. Eğer kitapseverler de önyargılarından kurtulup, ilgilerini esirgemezse, yayınevlerinin bilimkurgu edebiyatına karşı yargılarının değişeceğini düşünüyorum. Hatırlarsınız, eskiden yerli polisiye romanlarına da (bilimkurgu kadar olmasa da) bir önyargı vardı. Günümüze baktığımızda ise raflarda yerini alan bu tür kitaplar hatta bunlardan uyarlanan filmler, diziler var. İlk adım önyargıyı yenmek. Her türlü engellemeye karşın, ülke olarak gerekli potansiyele sahibiz diye düşünüyorum. TBD Bilimkurgu Öykü Yarışması hakkında ne düşünüyorsunuz? İstikrarı yakalamış bir yarışma olarak övgüyü hak ettiği kesin. Özellikle bilimkurgu dalındaki bir yarışmanın 8 yıldır ayakta kalması, en zor dönemlerini atlattığını gösteriyor. Öykülerin internet yoluyla gönderilmesinin de ilgiyi artırıp katılımı kolaylaştırdığını düşünüyorum. Benim yarışmada en beğendiğim özellik, yarışma şartları gereğince, gönderilen öykülere isim ya da herhangi bir kişisel bilgi eklenmemesini talep etmesidir. Sadece öykülerin değerlendirildiği bir yarışma olması bu yarışmayı güzel yapıyor. Yarışma benim için farklı bir deneyim oldu diyebilirim. Bir yandan telafi sınavlarına girerken, bir yandan öykümü yazdım ve otuz iki saat uyumayarak tamamlayabildiğim öykümü katılımın son günü saat de gönderebildim. Öykümde üç yerde yer alan anlatım bozukluklarının ve bazı yazım hatalarının sebebi de budur. Biraz daha zamanım olsaydı sonucun farklı olabileceğine olan inancım sürse de öykümü bir bütün olarak değerlendirip ödüllendiren jüri üyelerine teşekkür borçluyum. Ayrıca hep Ankara yı görmek istemişimdir. Yarışma sayesinde bunu gerçekleştirdim. İleride kesinlikle bir kez daha katılacağım. Bilişim denince aklınıza neler geliyor; sizce ülkemiz bilişimin neresinde? İnternet. Bana göre bilişimi en iyi tanımlayan kelime. Fazla da bir şey söylemeye gerek yok, nasılsa hepimiz biliyor; hepimiz kullanıyoruz. Fakat gözlerimi kapatıp şunları düşündüğümde; uçsuz bucaksız bir bilgi paylaşım ağı, kültürlerarası mesafeyi kapatan iletişim kaynağı ve demokrasinin en önemli ilkesini, herkesin söz hakkına sahip olmasını sağlayan bir sistem olarak internetin ne demek olduğunu daha iyi kavrayabiliyorum. İzlediğiniz programa yorumcu olarak katılabilmenizi, mesajınızı okyanus aşırı ülkelere iletebilmenizi, belki de hiçbir zaman bulamayacağınız o özgür alana sahip olmanızı sağlayan bir şey den bahsediyorum. Gerçekten bilgi paylaşımını akıl almaz boyutlara taşıdı. Dünya eskisi kadar büyük değil sanki Bu arada internet kötüdür, zararlıdır diyen insanlara ise hatırlatmak isterim ki; atom araştırmalarının tarihte çığır açtığı aşikar. Ancak bir ülke çıkıp, bu araştırmalar ışığında bomba yapıyorsa ve tarihin en büyük insanlık suçunu işliyorsa; burada suç, bilgiyi kötüye kullanan insanoğlundadır. Unutulmasın ki, internet kötü müdür? konulu tartışma programlarına da ancak yoluyla katılabilmekteyiz. Türkiye, bilişim konusunda (hemen her konuda olduğu gibi) hazırlıksız yakalandı. Bilişimin hayatımıza bu denli girebileceğini tahmin edemedik. Bu yüzden de olması gerekenler yeni yeni yapılmaya başlandı. En azından artık yasa olarak adı geçecek. Umarım bilişim suçları yasasını çıkarmamızdaki gerçeği benimsemişizdir. Bilişim doğrudan hayatımıza girdi, bununla yaşamayı öğrenmek gelişmemize yardım edecektir. Gelecekle ilgili planlarınızı bizimle paylaşır mısınız? Hayatımı yazarak kazanmak istiyorum ama hayalperest de değilim. Her şeyden önce içinde bulunduğumuz ortam, okulu bitirmemi zorunlu kılıyor. Bölümümle ilgili meslekleri yapmak istemesem bile Yazmaya devam edeceğim ama geleceğin bana neler getireceğini bilmiyorum. Kimbilir belki bir gün güzel bir film bile çekebilirim. Ne yazık ki muhasebeci olma ihtimalim daha yüksek... Buluşma noktamız Mayıs 2007

11 7. ÇERÇEVE AB ÇERÇEVE PROGRAMLARI: AR-GE NİN ŞAMPİYONLAR LİGİ Hüseyin Güler TÜBİTAK 7. Çerçeve Programı Ulusal Koordinatörü AB Çerçeve Programları bize ne sağlar? Avrupa Birliği (AB) Çerçeve Programları Türkiye nin katıldığı topluluk programlarından biri olup, bu programın yedincisi, katılan 30 dan fazla ülke ve 53,2 milyar Euro luk bütçesiyle dünyanın en büyük sivil Ar-Ge programı olma özelliğini taşımaktadır. Çerçeve Programları nın çıkış felsefesi, kamuoyunda sıkça dile getirildiği gibi fon sağlamak değil, birden fazla kuruluşun biraraya gelerek rekabet öncesi ortak teknolojiler geliştirmektir. Bunun en güzel örneği artık hepimizin hayatına girmiş olan GSM teknolojisi ve yaygınlaşma potansiyelinde olan 3G dir. Her iki teknoloji de 4. Çerçeve Programı altında yürütülen ACTS (Advanced Communications Technologies and Services) alt programı kapsamında kurulan Ar-Ge konsorsiyumlarıyla gelişmiştir. Bugün de dünyada teknoloji ve yeniliğin öncüsü olan şirketlerin on yıl öncesine göre daha yaygın bir şekilde biraraya gelerek Ar-Ge ye dayalı işbirlikleri oluşturduklarını, ortak araştırma platformları kurduklarını gözlemliyoruz. AB Çerçeve Programları da 3-5 yıl sonrasının teknolojilerinin geliştirildiği işbirliği mecralarının oluşumunu destekler ve katılımcılarına teknolojik işbirliği mecralarına giriş hakkı tanır. Bu açıdan değerlendirildiğinde; AB Çerçeve Programları, bize Avrupa nın Ar-Ge platformlarının şekillendiği kulübe giriş hakkı sunmaktadır. Bizi dünyanın önemli Ar-Ge oyuncularıyla buluşturan anahtardır! Dolayısıyla, bu programı sadece fon sağlayan bir program olarak algılamamak gerekir. AB Çerçeve Programları geleceğin teknolojilerinin tasarlanması ve geliştirilmesi için gerekli işbirliklerinin oluşumunu desteklemektedir. Program bugüne değil yarına destek vermektedir. Hüseyin Güler Bir başka deyişle, Çerçeve Programları 3-5 yıl sonra daha rekabetçi olmak isteyen kuruluşlara yeni vizyon, yeni bakış açıları katmaktadır. Katma değeri yüksek ürün ve hizmetler üretip, bunları ihraç edecek pazarlar keşfetmeyi hedefleyen şirketlerin AB nin Ar-Ge kulübü olan 7. Çerçeve Programı nda yer almaları önem taşımaktadır. Nasıl ki Türkiye Birinci Futbol Ligi nde mücadele eden takımlar için Şampiyonlar Ligi nde oynamak bir prestij meselesiyse, AB Çerçeve Programları da kuruluşlarımıza daha yüksek değer ve saygınlık kazandıracak bir araçtır. Bu program bir anlamda Ar-Ge nin şampiyonlar ligidir. 7. Çerçeve Programı nda bilgi ve iletişim teknolojileri 7. Çerçeve Programı bütçesinin %17 si Bilgi ve İletişim Teknolojilerine (BİT) tahsis edildi. Bir anlamda BİT alanında çalışan firmaların, araştırma merkezlerinin yılları için kullanabilecekleri 9 Milyar Euro luk taze kan var. Nitekim AB Komisyonu da BİT i en güçlü olunması gereken alanlardan biri olarak görürken, bu alanı, Yenilikçiliği, yaratıcılığı ve rekabet edebilirliği teşvik ederek ekonomide küreselleşme hedefine hizmet eden, Mayıs

12 7. ÇERÇEVE sunan, Tüm bilimsel ve teknolojik alanların gelişmesi için araçlar Avrupa kamu sektörünün daha etkin olmasını sağlayan, aynı zamanda eğitimden enerjiye kadar tüm sektörlerin modernizasyonunu gerçekleştiren, çağrı için 5 farklı öncelik altında 9 farklı hedefe proje sunulabilecektir. Bilindiği üzere AB Çerçeve Programları nın ülkemizdeki koordinasyonunu TÜBİTAK yürütmektedir ve çağrıyla ilgili bilgilere adresinden ulaşmak mümkündür. 2. çağrının yapısı aşağıdaki tabloda özetlenmektedir: banın %10 u ile bugünkü sistemlerden 10 kat daha karmaşık sistemlerin kontrol edilmesi, bakım masraflarının ve zamanının yarıya indirilmesi ve endüstriyel kazaların %30 oranında azaltılması gibi hedefler belirtilmiştir. Öncelik 5.3 Sanal Psikolojik İnsan Sosyal dönüşümlerin gerçekleştirilmesi için araçlar sunan ve yaşam kalitesini artıran bir saha olarak ele almaktadır. Bilgi ve İletişim Teknolojileri alanında AB yi lider yapma hedefini gerçekleştirmek için 7. Çerçeve Programı nın araştırma fonları Ar-Ge yi teşvik edici güçlü bir mekanizma olarak sunulmaktadır. Bu çerçevede 7. Çerçeve Programı nın BİT alanında yedi anahtar araştırma konusuna odaklanılmıştır. Bunlardan üç tanesi önemli endüstriyel sektörlerde liderliği sağlamaya odaklanırken, dört tanesini sosyo-ekonomik hedefleri içermektedir. Bu hedefleri gerçekleştirme aracı olarak ise Ar-Ge ortaklıklarının desteklenmesi belirlenmiştir. 7. Çerçeve Programı BİT Alanının Yılı Öncelikleri 1) Yaygın ve Güvenilir Ağlar ve Servis Altyapısı 2) Bilişsel Sistemler, Robotbilim ve Etkileşim 3) Bileşenler, Sistemler, Mühendislik 4) Dijital Kütüphaneler ve İçerik 5) Sürdürülebilir ve Kişiselleştirilmiş Sağlık 6) Hareketlilik, Sürdürülebilir Çevre ve Etkili Enerji için BİT 7) Bağımsız Yaşam ve Dahil Olma için BİT yıllarında açılacak 3 proje teklif çağrısıyla, proje önerileri toplanacaktır. Bu çağrıların bütçeleri ve tahmini açılış zamanları aşağıda belirtilmiştir: Çerçeve Programı nda yeni açılacak BİT Proje Teklifi Çağrısının kapsamı Bu alanın ilk çağrısı 8 Mayıs 2007 de kapandı ve Türkiye den 100 ün üzerinde başvuru olduğunu tahmin ediyoruz. BİT 2. çağrısının ise Haziran 2007 de açılması beklenmektedir. Bu yeni 08 Öncelik (Challenge) Öncelik 1.6: Yaygın ve güvenilir ağlar ve servis altyapıları Deneysel altyapılara dayanan geleceğin interneti ile alakalı uzun dönem araştırmalar desteklenecektir. AB nin destekleyeceği FIRE (Future Internet Research and Experimentation Initiative) girişimi için ön hazırlık niteliği taşımaktadır. Kritik altyapının korunması BİT özelindeki amacı kritik altyapıların kötü niyetli ataklara ve rastlantısal kazalara karşı korunması, veri bütünlüğünün garanti altına alınması ve sürekli güvenilir hizmet verebilen altyapıların korunması için araştırma çalışmalarının yapılmasıdır. Öncelik 3.5 Fotonik bileşenler ve alt sistemler Haberleşme, sağlık, çevre güvenlik konuları başta olmak üzere fotonik tabanlı uygulamalar geliştirilmesi hedeflenmektedir. Öncelik 3.6 Micro/nano sistemler Akıllı sistemler, nano/bio/bit, akıllı kumaşlar, hafıza sistemleri gibi uygulama ve araçlar üretmeye yönelik çalışmalar desteklenecektir. Daha yüksek hızla çalışan, daha ucuz, daha kaliteli, güvenilir, küçük sistemlerin üretilmesi amaçlanmaktadır. Ayrıca, bu sistemlerin üretim sistemlerine entegrasyonu, daha fonksiyonel ürünler ile Avrupa nın bu alandaki pazar payının artırılması hedeflenmektedir. Bütçe ÖNCEL K 1: YAYGIN VE GÜVEN L R A LAR VE SERV S ALTYAPILARI 1.6 Yeni Paradigma ve Deneysel Olanaklar 40 M Kritik altyap n n korunmas 20 M (B T) + 20 M (Güvenlik) 30 A ustos-29 Kas m 2007 tarihleri aras nda aç k olacak olan B T ve Güvenlik alanlar n n ortak ça r s ÖNCEL K 3: B LE ENLER, S STEMLER, MÜHEND SL K 3.5 Fotonik bile enler ve alt sistemler 90 M 3.6 Micro/nano sistemler 83 M 3.7 A la m gömülü ve kontrol sistemleri 47 M ÖNCEL K 5: SÜRDÜRÜLEB L R VE K SELLE T R LM SA LIK 5.3 Sanal Psikolojik nsan 72 M ÖNCEL K 6: HAREKETL L K, SÜRDÜRÜLEB L R ÇEVRE VE ETK L ENERJ Ç N B T 6.2 birli i sistemleri için B T 48 M 6.3 Çevre yönetimi ve enerji verimlili i için 54 M B T ÖNCEL K 7: BA IMSIZ YA AM VE DAH L OLMA Ç N B T 7.2 Eri ilebilir ve içine alan B T 43 M Öncelik 3.7 Ağlaşmış gömülü ve kontrol sistemleri Özel yazılım platformları, işbirliği objeleri, gelişmiş kontrol tekniklerinin geliştirilmesi amaçlanmaktadır. Bugün yapılan ça- 1 Hastaya özel hesapsal modelleme ve simülasyon, data entegrasyonu, bilgi çıkarsama, klinik uygulama/demolar bu alanda desteklenecek olan faaliyetler olacaktır. Öncelik 6.2 İşbirliği sistemleri için BİT Araçtan araca ve araç ile genel iletişim altyapısı ile konuşan sistemler, saha operasyon testleri gibi faaliyetler desteklenecek. Öncelik 6.3 Çevre yönetimi ve enerji verimliliği için BİT İşbirliğine dayalı yönetim sistemleri, enerji-nötr ortamlar, çevresel değişimlerin incelenmesinde BİT kullanımı, enerji verimliliğini artıran BİT uygulamaları, geleceğin binalarının BİT yardımı ile daha az enerji kullanmalarının sağlanması, izleme sistemlerinden gelen bilgilerin incelenmesindeki insan emeğini azaltıcı faaliyetler desteklenecektir. Öncelik 7.2 Erişilebilir ve içine alan BİT Sağlık ve sosyal bakım anlamında radikal iyileştirmeler ve dahil olma, erişebilme ve kullanabilme eylemleri için yeni ihtiyaçları karşılamak üzere geliştirilecek olan uygulamalar desteklenecektir. Özellikle yaşlı bireylerin rahatça kullanabileceği, onların hayatlarını kolaylaştıracak gelişmeler sağlanması hedeflenmektedir. BİT alanındaki Avrupa Teknoloji Platformları BİT alanının yukarıda özetlenmeye çalışılan 7. Çerçeve Programı ndaki politika çerçevesinde Avrupa Teknoloji Platformları önemli bir yere sahiptir. Avrupa Teknoloji Platformları (ATP) 2002 yılındaki Barselona Zirvesi neticesinde kurulmaya başlandı ve halen 31 ATP bulunuyor. Teknoloji platformlarının oluşturdukları stratejik araştırma planları, AB 7. Çerçeve Programı nda desteklenecek proje konularının belirlenmesinde göz önünde bulunduruluyor. Bununla beraber yeni programla desteklenecek büyük projelerin konsorsiyumlarının da bu platformların üyeleri arasından oluşacağını öngörmek mümkündür. izliyor: Avrupa Teknoloji Platformları üç aşamalı gelişim sürecini Sanayi liderliğindeki paydaşların ortak bir teknoloji vizyonu oluşturmak için biraraya gelmesi Orta-uzun dönem teknolojik amaçların belirlenmesi için Statejik Araştırma Planı nın tanımlanması Belirli insan kaynaklarının ve finansal kaynakların paydaşlar tarafından kullanılarak Stratejik Araştırma Planı nın uygulanması Bilgi ve İletişim Teknolojilerine Odaklanan Teknoloji Platformları Var olan 31 ATP den 6 sı Bilgi ve İletişim Teknolojilerine odaklanıyor. Bunlar: ARTEMIS Embedded Computing Systems Kuruluş tarihi: Haziran 2004 Avrupa; havacılık ve uzay yazılımları, gömülü sistemler, tüketici ve iletişim pazarları, otomotiv sektörlerinde dünyada lider konumda bulunuyor. Bu liderlik pozisyonu global rekabet, işgücü parçalanması ve yetersiz araştırma yatırımları nedeniyle tehdit altında. Avrupa nın liderliğini koruması ve akıllı ürün ve hizmetler gibi yeni gelişen pazarlardaki potansiyelinin farkına varması için güçlü bir inisiyatif gerekiyor. AR- TEMIS platformu ile yaşlanan nüfus ve altyapı gibi sorunları da kapsayan yeni bir teknoloji stratejisi geliştirmesi amaçlanıyor Mayıs 2007 Mayıs

13 7. ÇERÇEVE EpoSS European Technology Platform on Smart Systems Integration Kuruluş tarihi: Temmuz 2006 EpoSS Avrupa da özel sektör ve kamu sektöründeki paydaşları biraraya getirerek, akıllı sistem teknolojileri ve bunların bütünleştirilmesi ile mikro ve nanosistemler konusunda Ar-Ge kapasitesinin rekabetçiliğini geliştirecek, sürdürülebilir yapılar oluşturmayı ve eşgüdümünü sağlamayı hedefliyor. ENIAC European Nanoelectronics Initiative Advisory Council NEM Networked and Electronic Media Kuruluş tarihi: Haziran 2005 NEM, medya formlarının yenilikçi bir kombinasyonuna odaklanarak yaşam kalitesinin artırılması ve teknolojik olarak izlenebilir ağlar oluşturulmasını hedefliyor. NEM geniş band ve mobil iletişim teknolojileri gibi hem mevcut hem de yeni teknolojileri kapsayarak bilgi ve iletişim teknolojileri sektörünün tümünü temsil etmeyi amaçlıyor. Gelişmiş kişiselleştirilmiş servisler alanına katkı sağlamanın yanı sıra ev ve işyeri ihtiyaçları konusunda da devrimci bir çerçeve çizmeyi hedefliyor. Kuruluş tarihi: Haziran 2004 ENIAC ın amacı; Mikroelektronikten nanoelektroniğe devrimsel geçiş sürecini yönlendirmek, 2020 yılındaki Bilgi Toplumu nu teknolojik olarak verimli ve ekonomik hale getirmek ve Nanoelektronik konusunda kamu ve sanayi Ar-Ge aktivitelerini stratejik araştırma planı doğrultusunda yürütmek ve koordine etmek. ISI Integral Satcom Initiative Kuruluş tarihi: Şubat 2006 ISI her türlü uydu haberleşmesi kapsamındaki yayın, geniş bant ve mobil uygulamalar ile bunların birbirleriyle uyumu konularına odaklanıyor. ISI Avrupa nın endüstriyel rekabet edebilirliğini, büyümeyi ve sürdürülebilir bir şekilde istihdamını ulusal önceliklerle birlikte teşvik etmeyi amaçlıyor. Platformun ilgi alanına; bilgi ve iletişim teknolojileri, uzay, güvenlik, ulaştırma, kalkınma ve çevre sektörleri giriyor. emobility Mobile and Wireless Communications Kuruluş tarihi: Mart 2005 emobility Teknoloji Platformunun Avrupa nın mobil ve kablosuz iletişimde mevcut liderliğini sürdürmek, Avrupa vatandaşları ve ekonomisine en iyi hizmeti sağlaması amacıyla gelişim master planlarını oluşturmayı amaçlıyor. Ekmel Özbay, ödülünü Avrupa Birliği nin Bilim ve Teknoloji Bakanı Mr Janez Potočnik den (European Commissioner for Science and Research) alırken GÜNÜMÜZDE NANOTEKNOLOJİ VE UYGULAMALARI Prof. Dr. Ekmel Özbay Bilkent Üniversitesi Yunancada cüce anlamına gelen nano bir fiziksel büyüklüğün bir milyarda biridir. Örneğin, nanometre, metrenin milyarda kontrol yeteneğinin geliştirilmesidir. 3. Atom boyutunda işleme: Nanoteknoloji atomik ölçekte biri olup, bir nanometre yaklaşık 2 3 atomun yanyana dizilmesiyle elde edilen uzunluktur. Nano ölçeklerde yapılan bilim çalışnoteknolojiyi ABD de en öncelikli ve kritik alan olarak ilan edince Yaklaşık 10 sene önce, ABD nin eski başkanı Bill Clinton namaları yani diğer adı ile nanobilim çok yeni değildir. Kimyacılar bu konu ABD nin devlet tarafından en çok desteklenen programlarından biri oldu. ABD de nanoteknoloji alanında çalışan büyük yüzyıllardır nanobilim ile uğraşmaktadırlar. Ancak son yıllarda yapılan çalışmalar sonucunda keşfedilen yeni yöntemler ile bu araştırma merkezleri - üniversite - sanayi araştırma üçgenleri çalışmalar uygulamalı teknolojiye odaklanmıştır. Uygulamaya kuruldu. ABD yi yakından izleyen Japon hükümeti de daha önce dönük nanobilime nanoteknoloji denmektedir. Nanoteknolojinin benzeri görülmemiş parasal destekleri nanoteknoloji için seferber etti. Aynı şekilde Avrupa Birliği nde de nanoteknoloji öncelikli üç tanımlayıcı özelliği vardır: bir alan olarak seçildi ve beş yıllık bir süre için nanoteknoloji ve 1. Boyut: Nanoteknoloji 1 ila 100 nanometre boyutları arasında olan nanoyapıların araştırılıp, teknolojilerin geliştirilmesidir. ilgili alanlara 1,3 milyar Euro destek ayrıldı yılları arasında sürecek olan 7. Çerçeve Programı kapsamında Nanoteknolojiye ayrılan fonlar ise 4.5 Milyar 2. Davranış: Nanoteknolojide üretilen ve kullanılan yapılar çok küçük olduğundan, bu boyutlarda sınır ve kuantum etkileri Euro olarak belirlendi. Ülkemizdeki birçok akademik ve endüstriyel kuruluşun yakından ilgilendiği bu alanda Türkiye nin aktif baskın hale gelir. Yani nanoyapıların fiziksel davranışları daha büyük boyutlardaki (mikro)yapılara kıyasla farklı özellikler gösterir. Nanoteknoloji bu farklılıkların yaratılmasını ve yararlı şekilde tılması beklenmektedir. İlk çağrısı Mayıs ayında kapanacak olan bir şekilde AB projelerine 7. Çerçeve Programı kapsamında ka- kullanılmasını sağlayan teknolojidir. bu projelerin Türkiye deki nanoteknoloji çalışmalarına önemli bir 24 Mayıs 2007 Mayıs

14 7. ÇERÇEVE katkı yapması da beklenmektedir. Özellikle KOBİ lere yönelik projelerin Türkiye ye getirilmesi ayrı bir önem taşımaktadır. Bu sayede geleceğin teknolojisi olarak nitelenen bu alanlarda çalışan ve üretim yapan şirketlerin Türkiye de yer alması mümkün olacaktır. Tüm dünyada verilen bu tip destekler sonucunda, nanoteknoloji çok çeşitli alanlarda hızla yaşamımıza girdi. Bilişim ve haberleşmeden, savunma sanayi, uzay ve uçak teknolojileri ve hatta moleküler biyoloji ve gen mühendisliğine kadar birçok konuda yenilikler getirdi. Araştırmalar devam ettikçe nanoteknolojiden faydalanma alanları da artacaktır. Önümüzdeki birkaç on yıl içerisinde nanoteknoloji sayesinde bilgisayar işlemcileri ancak mikroskop altında görülecek, insan vücudunun içinde hastalıklı dokuyu bulup iyileştiren, ameliyat yapan nanorobotlar yapılacak, insan beyninin kapasitesi ek nanohafızalarla güçlendirilecek, günümüzdekilerden çok daha hafif ve dayanıklı malzemeler üretilecek, günlük yaşamda kullanılan tekstil ürünleri değişecektir. Bilkent Üniversitesi nde 2003 yılında Nanoteknoloji Araştırma Merkezi (NANOTAM) kurulmuştur yılında kendi binasına taşınan merkezde 50 araştırmacı çalışmakta ve nanoteknolojinin değişik uygulama alanlarında çeşitli ulusal ve uluslararası araştırma geliştirme projeleri yürütülmektedir. Beş tanesi Avrupa Birliği projesi olmak üzere, onaltı araştırma projesinde nanofotonik kristaller, nanoelektronik aygıtlar, akıllı nanoyüzeyler, nanoplazmonik yapılar ve nano-metamalzemeler konularında araştırma yapılmaktadır. Bilkent NANOTAM da yapılan AB Çerçeve Programı proje çalışmalarının başarısını gösteren bir gelişme, Avrupa Birliği nin verdiği en büyük bilim ödülü olan Descartes Bilimsel Araştırma Ödülünün 2005 yılında alınması oldu. Türkiye deki bir araştırma grubuna ilk ve tek kez verilen bu ödül, merkezde bir Avrupa Birliği projesi kapsamında yapılan negatif metamalzemeler çalışmaları sonucunda alındı. Bilkent Üniversitesi Nanoteknoloji Araştırma Merkezi binası Araştırma konularımızdan olan fotonik kristaller, periyodik bir yapı içerisinde ışığın yayılmasını engelleme özelliğine sahiptirler. Bir kelebeğin veya tavuskuşunun kanatlarında yer alan renklerin temel nedeni, bu yapılarda doğal olarak bulunan fotonik kristallerdir. Bilkent Üniversitesi litografi laboratuarı Bilkent Üniversitesi Nanoteknoloji Araştırma Merkezi AFM ve STM laboratuarı Bir tavuskuşunun kanatlarında bulunan renk çeşitliliği, kanat üzerinde bulunan doğal nanofotonik kristallerden kaynaklanmaktadır. Fotonik kristalleri nanolitografi yardımı ile yarı iletkenler kullanarak da üretmek mümkündür. Işığın dalga boyunun onda biri inceliğinde (30-50 nm) olan bu yapılarda oluşturulan düzensizlikleri kullanarak ışık çok küçük bir alana sıkıştırılabilir. Bu yaklaşım ile dünyanın en küçük çınlaçları yani ışığı çok küçük bir hacimde sıkıştırabilen yapılar tasarlanmış ve üretilmiştir. Bu yapıların boyutları bir dalga boyu küp hacminin 30 da biri kadardır. Bu kadar küçük boyutlara inebilen bu yapıları kullanarak dünyanın en küçük lazerleri yapılmıştır. Boyutları bu kadar küçülen lazerlerden milyonlarcası aynı malzemede yapılabildiği için bu fotonik kristal lazerler çok ucuz maliyetlere sahiptir. Nanofotonik kristal temelli bu lazerlerden çıkan fotonlar yine fotonik kristaller vasıtası ile yönlendirilerek ışığın, bir devrenin değişik noktalara ulaşmasını sağlayabilir. Günümüzde 4-5 GHz de tıkanma seviyesine gelmiş silikon temelli mikroişlemcilerin en büyük sorunu transistörler arasındaki elektronik iletişimin yavaşlığıdır. Boyutları 2 cm e varan bu entegre devrelerde bilginin elektronik olarak bir uçtan diğerine taşınması çok uzun bir süre almaktadır. Oysa hepimizin bildiği gibi evrende ışıktan hızlı bir şey olamaz. Bu durumda bu bilginin optik olarak nanofotonik kristaller vasıtası ile taşınması günümüzdeki bu sınırlamayı ortadan kaldıracak ve bilgisayarların yüzlerce kez daha hızlı çalışmasına olanak tanıyacaktır. Benzer şekilde günümüzde internetin hızını belirleyen, temel olarak elektronik devrelerdir. Bu elektronik devrelerin optik devreler ile değişimi sayesinde bilgi iletme hızında yüzlerce katlık bir hızlanma olacaktır. Bu optik entegre devreleri oluşturan lazer, modülatör ve detektörlerin yapımında ve ışığın bu devre içerisinde yönlendirilmesinde nanofotonik kristaller önemli avantajlar sağlamakta ve bu tür devrelerin boyutlarının çok küçülmesini sağlamaktadır. Bir diğer araştırma konumuz, nanoplazmonik aygıtlardır. Nanoplazmonik aygıtlar metal ve yalıtkan malzemelerin biraraya geldiği ara yüzeyde oluşturulan ve nanometre boyutlarına sahip olan yapılardan oluşmaktadır. Bu yapılarda ışık sadece bu ara yüzeyde yer almakta ve buradaki ışığın dalga boyu 10 nanometre seviyesine inmektedir. (Bu dalga boyu ışığın havadaki dalga boyundan kat daha kısadır.) Böylelikle, moleküler seviyede etkileşim veya görüntü almak mümkündür. Optik-anten adı da verilen bu yapılar ile normal yöntemler ile mümkün olmayan optik görüntüleme çözünürlüklerine erişilmektedir. Ayrıca, DVD lerin bilgi saklama kapasitesini, yazılan ışığın dalga boyu belirlemektedir. Nanoplazmonik yapıları kullanarak DVD kapasitelerini çok daha fazla artırmak mümkün olacaktır. Metamalzemeler ise doğada bulunmayan ama üretilebilen ve ışık kırılma özellikleri negatif olan malzemelerdir. Önce teorik olarak varlığı bulunan metamalzemeler daha sonra San Diego, Girit ve Bilkent üniversitelerinde ortak olarak yapılan çalışmalar ile deneysel olarak elde edildi. NANOTAM da yapılan çalışmalarda dünyanın en küçük boyutlarına sahip negatif kırılma indeksli metamalzemelerini ürettik. Entegre devreleri küçültmeye çalışırken en büyük engel, bu devrelerin yapımında kullanılan merceklerin optik çözünürlüklerinin yetersiz kalmasıdır. Oysa nano boyutlara sahip nano-metamalzemeler kullanarak geleneksel merceklerden çok daha yüksek çözünürlüğe sahip süper mercekler yapmak mümkündür. Entegre devre yapımında süper merceklerin kullanımı ile günümüzde ancak 1 transistörün sığabildiği bir alana 1000 transistör sığdırmak mümkün olacaktır. Işığın negatif özelliklere sahip olduğu metamalzemeler kullanarak transistörler 1000 kat daha küçük yapılabilecektir. Nano yapılarda aynı malzemeden kontrollü bir şekilde başka dalga boylarında ışıma elde etme yetisi, kuantum noktacık katkılı organik LED (light emitting diode / ışıyan diyot) yapılmasına olanak sağlar. Kuantum noktacık yapılarında kısa optik dalga boylarına erişmek ve yeni ışık kaynakları yapmak mümkündür. Son yıllarda galyum nitrat (GaN) tabanlı yapılarda indiyum galyum nitrat (InGaN) kuantum noktacıkları kullanarak mavi LED ve lazer elde edilmiştir. Mavi ışığın büyük ekranlı göstergeler, trafik ışıkları, aydınlatma, tıbbi teşhis ve tanı ekipmanları ve fotolitografi sistemleri gibi birçok uygulama alanı bulunmaktadır. Merkezimize 2005 yılı başında yaklaşık 1.5 Milyon Euro mertebesinde bir yatırım ile alınan Metallo Organic Chemical Vapour Deposition (MOCVD) sistemi kullanılarak Türkiye nin ilk mavi ışık veren diyotu (mavi LED) üretilmiştir. MOCVD sistemi kullanarak yaptığımız başka bir çalışma, nanoelektronik aygıtlardır. Elektronların nano ölçeklerde yapılan kuvantum kuyularında yüzlerce kez daha hızlı gitmeleri prensibine dayanan bu aygıtların çok önemli kullanım alanları vardır. Bu nanotransistörleri kullanarak yeni nesil cep telefon iletişim sistemleri ile günümüzde kullanılan kablosuz internetin hem hızını hem de erişim mesafesini kat artırmak mümkün olacaktır. 26 Mayıs 2007 Mayıs

15 7. ÇERÇEVE Bilkent Üniversitesi-NANOTAM da üretilen nanosensörler Mavi ışık kaynağı üretiminde kullanılan kristal büyütme sistemi: Metallo Organic Chemical Vapour Deposition (MOCVD) sistemi. Türkiye de ilk kez üretilen mavi ışık (Bilkent Üniversitesi-NANOTAM) Bilkent Üniversitesi-NANOTAM da üretilen nanoelektronik entegre devreler. NANOTAM bünyesindeki laboratuarlarda, 250 metrekarenin üzerinde temiz oda imkanı vardır. Temiz odalar Class-100 ve Class-10,000 standartlarındadır. Standarttaki sayı 1 metreküpte bulunan en fazla toz sayısını ifade eder. Bu temiz oda sistemi (bakım günleri hariç olmak üzere) yılın her günü 24 saat sürekli çalışmaktadır. Böylece tozsuz ortamda nano boyutlardaki deneyler hassasiyetle yapılmakta ve aygıtlar üretilebilmektedir. Laboratuarlarımız konularına göre, geniş kapsamlı litografi laboratuarı, üretim laboratuarı, elektro-optik ve mikrodalga laboratuarları olarak ayrılmıştır. Merkez içinde atomlar arası kuvvetleri ölçebilecek, yüzeylerde atomların dizilişini görüntüleyebilecek donanımlara sahip bir tarama tünelleme ve atomsal kuvvet mikroskobu bulunmaktadır. Ayrıca merkezimizde bulunan MOCVD (metal-organik kimyasal buhar çökeltilmesi) reaktörü ile değişik katmanlardan oluşan kristaller büyütülmekte, her katmanda atom çeşitleri ve oranları değiştirilip, kontrol edilmektedir. Bu sistem Türkiye nin ilk araştırma amaçlı, çok yüksek kalitede epitaksiyel malzeme elde edilen reaktörüdür. Bu sistemi kullanarak oluşturulacak kristaller üzerinde dünyanın en hızlı nanotransistörlerini, en güçlü nanosensörlerini atom atom işleyerek üretmeyi hedefliyoruz. Yeni projeler sonucunda oluşan altyapı ile birlikte Bilkent Üniversitesi nde başlayan nanoteknoloji atılımının kısa zamanda ülkemizin istihdam kapasitesini arttıracak nanoteknoloji ürünleri ortaya çıkarması ve mikroteknoloji devrimini kaçıran ülkemizin nanoteknoloji devriminde hak ettiği yeri alması hedeflenmektedir. 7. ÇERÇEVE PROGRAMI VE KOBİ LER Leyla Arsan TAGES Yönetim Kurulu Başkanı leyna.arsan@tages.biz Sanayinin %90 ını oluşturan KOBİ ler, bir yandan KOBİ lere destek olmaya çalışan kurumlar, teşvikler, sistemler Son zamanların en anlamlı sözcüğü KOBİ ler, en moda teşviği de 7. Çerçeve Programı. Dünyanın en büyük Ar-Ge Programı. KOBİ ler için çok kaynak sağlıyor. Bir teşvik daha KOBİ ler için Ulusal teşviklerin yanında bir de AB teşviği... Ne hoş, ne âlâ... Peki hangi KOBİ hangi teşvikten nasıl yararlanacak? Bu kadar kolay mı? Zor mu? Ne yapmak gerek? KOBİ lere teşvik mekanizmalarının oluşturulmasının arkasındaki ana sebep, aslında bu teşviklerin kullanılamamasın- TÜBİTAK da bu teşviklerden yararlanılabilmesi için teşvik sağ- için, aynı program bunu teşvik etmek için de proje fonluyor. daki sebeple aynı. Kaynak sorunu. İnsan kaynağı yok, zaman lıyor. Dolayısıyla, birileri bu KOBİ ler için çok uğraşıyor. Ancak yok, bilgi yok, para yok. Teşvikler bunu sağlıyor ama teşviklere ulaşmak için de yine aynı şeylere gereksiniminiz var. Daha zamanla gelişecek. Zira bu Avrupa Birliği nin de bir sorunu. KOBİ ler ne kadar yararlanabiliyor? Henüz çok değil ancak, ulusal teşvik mekanizmalarına yeni yeni ulaşmaya çalışıyorken, bir de AB teşvikleri çıktı ortaya. Avrupa Birliği, rekabet gücü ve refah seviyesi yüksek ve dinamik bir bilgi toplumu ekonomisi yaratma hedefini 2000 İşte burada, farklı bir döngü yine karşımıza çıkıyor: Teşviğin teşviği. Yani KOBİ lere teşvik olarak, 7. Çerçeve yılında yenilenen Lizbon Stratejisi, içinde eavrupa+ ve eav- yılında oluşturduğu Lizbon Stratejisi nde ortaya koydu Programı ndaki proje teklif çağrılarına başvuru yapabilmeleri rupa 2005 girişimleri ile birlikte, i2010 inisiyatifini de bera- 28 Mayıs 2007 Mayıs

16 7. ÇERÇEVE berinde getirdi. i2010 inisiyatifi, istihdam ve büyüme konusunda Lizbon stratejisinin kalbi olarak nitelendiriliyor. Avrupa üye ve aday ülkeleri ile diğer paydaşları dijital ekonomiden yararlandırmayı ve bu yolla daha modern bir bilgi toplumu yaratmayı hedefliyor. Avrupa Birliği nde kazanılan verimlilik %45 inin bilgi ve iletişim teknolojileri, kısa adıyla ICT den kaynaklanmış olsa da, AB nin küresel konumunu güçlendirmek için bunun yeterli olmadığı da belirtilmektedir. Bu konumu güçlendirmek ve sayısal dönüşümü de gerçekleştirebilmek için, aşağıdaki eylemler öncelikli olarak belirlendi: - Bilgi birikimi ve inovasyona daha çok yatırım yapmak - Özellikle KOBİ ler başta olmak üzere, iş potansiyelini açmak - Küreselleşmeye ve yaşlanmaya karşı eyleme geçmek - Etkin ve bütünleşmiş bir Avrupa enerji politikası yaratmak Tüm bu önceliklerin gerçekleştirilebilmesi için, ICT (Bilgi ve İletişim Teknolojileri) çok önemli ve kritik bir rol oynuyor. Bu rolü de aşağıdaki öncü hareketlerle oynayabilecek: - Tek bir bilgi alanı (uzayı) - İnovasyona ve araştırmaya yatırım - Inclusion (zayıf grupları dahil etme) Bu anlamda, KOBİ lerin katılımı açısından önemli olan Avrupa Komisyonu, 6. Çerçeve Programı nda KOBİ lere verdiği destek oranı %50 iken, 7. Çerçeve Programı nda bu oranı %75 e çıkardı. KOBİ lerin 7. Çerçeve Programı ndan yararlanabilmesi için öncelikle aşağıda belirtilen şartlara uygun olması gerekiyor: Çalışan sayısının 250 den az olması Yıllık cirosunun 50 milyon Avro yu veya yıllık bilanço değerinin 43 milyon Avro yu geçmemesi Sermayesinin %25 inden fazlasının KOBİ olmayan bir kuruluşa ait olmaması Bununla birlikte, farklı koşullara uygun KOBİ tanımları da mevcut. Bunun için Avrupa Birliği nin KOBİ tanım dokümanını iyice incelemenizi öneririm. KOBİ ler, 7. Çerçeve Programı nda İşbirliği Özel Programı başlığı altında yer alan, 9 farklı faaliyet alanındaki projelere ortak olabilir ya da proje geliştirebilir. Ancak, burada önemli olan konu; KOBİ lerin mutlaka Avrupalı diğer kuruluşlarla işbirliği yapmasıdır. Aşağıdaki tabloda 7 yıl için toplam bütçeleri de verilen alanlarda geliştirilen projelerin hepsi KOBİ lere yönelik olacaktır. KOBİ ler, küçük çaplı Ar-Ge işbirliği projelerinde proje fikir sahibi ya da Ar-Ge proje ortağı olabileceği gibi, büyük çaplı projelerde pilot uygulayıcı da olabilir. Ar- Ge desteklenme oranı %75 iken, pilot uygulama desteklenme oranı %50 dir. Genel giderler desteği ise 6. Çerçeve Programı nda %20 idi, şimdiyse %60 a çıktı. Büyük şirketler Ar-Ge de %50 desteklenirken, genel giderleri de, %20 oranında destekleniyor. KOBİ ler bu defa oldukça avantajlı bir konumda. Bu nedenle, fırsatları kaçırmamaları gerekiyor. Faaliyet Alan Bütçe (Milyar Avro) Sa l k 6100 G da, Tar m, Bal kç l k ve Biyoteknoloji 1935 Bilgi ve leti im Teknolojileri 9050 Nanobilimler, Nanoteknolojiler, Malzemeler 3475 ve Yeni Üretim Teknolojileri Enerji 2350 Çevre ( klim de i iklikleri dahil) 1890 Ula m (Havac l k dahil) 4160 Sosyo-ekonomik ve Be eri Bilimler 623 Uzay 1430 Güvenlik 1400 Toplam KOBİ ler bunun dışında, KOBİ ler Yararına Araştırma Programı ndan da yararlanabilirler. İşbirliği programında bir KOBİ proje koordinatörü olamazken, KOBİ Programı nda KOBİ koordinatör olabiliyor, birkaç KOBİ biraraya gelip ortak Ar-Ge sorunlarına çözüm aramak için bir üniversite ya da araştırma kurumundan Ar-Ge hizmeti alıyorlar. Bu hizmeti alırken, KOBİ patente sahip oluyor ve Ar-Ge de %75, pilot uygulamada %50 desteklenirken, genel giderleri yine %60 ödeniyor. KOBİ ler için çok avantajlı bu programın başvurusu da 4 Eylül 2007 de. Bu programın bir başka özelliği de, proje teklif çağrısına başvuru yapacak projelerin 7. Çerçeve Programı nın herhangi bir alanında proje sunuyor olabilmesi. Konu sınırlaması olmaması da ayrı bir avantaj. KOBİ ler Yararına Araştırma Programı nın KOBİ Birlikleri nin de katılabileceği özel bir bölümü de mevcut. KOBİ temsilcisi birlik ve derneklerin bu programlara diğer Avrupalı birliklerle işbirliği yaparak katılmaları çok önem taşıyor. TÜBİTAK tarafından Türkiye nin 6. Çerçeve Programı na katılımı değerlendiren yayınlanan rapora göre, 6. Çerçeve Programı na Türkiye nin katılımı kurumlar bazında incelendiğinde KOBİ lerin katılımlarının oldukça düşük kaldığı görülüyor. Yan sayfada, KOBİ lerin katılım oranı ve başarı yüzdesi görülebilir. Kurum Tipi Ba vuru Say s Fonlanan proje Ba ar say s Yüzdesi Üniversiteler %14 Ara t rma %21 Merkezleri KOB ler %14 Sanayi %13 Kamu Kurumlar 26 4 %15 STK lar %15 Di er %19 Ayrıca, Avrupa Komisyonu, 2007 yılından itibaren yeni bir Topluluk Programını uygulamaya koydu: Rekabetçilik ve Yenilikçilik Çerçeve Programı. Bu çerçeve programın altında 3 farklı özel program bulunuyor. Girişimcilik ve Yenilikçilik Programı, Bilgi ve İletişim Teknolojileri Politikaları Destek Programı ve Akıllı Enerji Programı. Özellikle Girişimcilik ve Yenilikçilik Programı, yeni kurulan işletmeler ve büyümek isteyen KOBİ lerin yenilikçilik faaliyetleri ve yatırımları için finansal destek sağlamak, KOBİ leri işbirliğine özendirerek girişimcilik ve yenilikçilik kültürünün gelişmesini amaçlıyor. Bu program ile KOBİ lerin AB finansal destek mekanizmalarına daha kolay erişebilecekleri bir sistem kurulması öngörülüyor. 7. Çerçeve Programı nın ulusal irtibat noktası TÜBİTAK iken, Rekabetçilik ve Yenilikçilik Programı nın ulusal irtibat noktası KOSGEB dir. Temelde, 7. Çerçeve Programı na KOBİ lerin katılımının artırılmasına yardımcı olacak olan bu programın ilk çağrısı 2 Nisan 2007 tarihinde kapandı. Bu çağrıda, Türkiye den KOSGEB ile birlikte KOBİ lere teknoloji transferi ve Avrupa Bilgi Merkezi olarak bir ağ oluşturmak üzere birtakım kurumlar proje hazırlayıp başvuruda bulundular. Umarız, projeler kabul olur ve bu ağlar kurulabilir. Biz de bu arada, Bilişim KOBİ lerini 7. Çerçeve Programı ndan daha fazla yararlandırmak için çalışırken, Türkiye de bir ilki başardık. AB 6. Çerçeve Programı tarafından fonlanan EASIER projesinin ilk büyük etkinliği olan Avrupa Bilgi ve İletişim Teknolojileri Araştırma ve Teknoloji Geliştirme Konferansı nı Ocak 2007 tarihlerinde İstanbul Ceylan Intercontinental Otel de gerçekleştirdik. Türkiye den TÜBİTAK, TBV ve TAGES in ortak olduğu, EASIER projesinin amacı Avrupa daki iletişim ve bilgi teknolojileri konusunda çalışan KOBİ lerin AB Ar-Ge projelerine katılımının artırılması sağlamak. Bu amaçla proje kapsamında KOBİ lere birebir danışmanlık hizmeti veriliyor ve AB projelerinde yer almaları destekleniyor. İlk kez, bu kadar çok uluslararası araştırmacı ve KOBİ, bilimsel ve teknolojik bir amaçla biraraya geldi. Avrupa dan 29 ülke, 450 Bilişimci İstanbul da buluştu. Bir proje faaliyeti olarak çok büyük bir rakam. İşin daha da güzel tarafı, çoğunluğu Türkiye den olmak üzere 14 proje oturumunda 87 proje fikri sunulmuş olması. Bu proje fikirlerini sunanlar biraraya geldiler, birlikte projeler oluşturmak üzere çalışmaya başladılar. 7. Çerçeve Programı na sunmak üzere hazırlanan projelerin ilk çalışmalarının Türkiye de başlaması ve ivmeyi Türkiye nin vermesi müthiş bir şey Tabii bu başarının arkasında aslında takım çalışması yatıyor. Bir Devlet Kurumu, bir Sivil Toplum Örgütü ve bir de Özel Sektörden Danışman Kurum. Bu ciddi bir başarı örneği. Bizi memnun eden bir başka konu da, bilişimcilerimizin, KOBİ lerin büyük ilgisi ve proje fikri oluşturmadaki hevesleri ve başarıları. 6. Çerçeve Programı ndan bu yana çok yol katettiğimizi söylemeliyim yılında yaptığımız konferansta sunulan Türk proje fikirleri ile şimdi sunulanları karşılaştırınca gerçekten çok ilerlediğimizi görüyorum. Esas başarı tabii, proje tamamlandığında, hedeflerimizi tutturduğumuzda oluşacak. EASIER Projesi Türkiye hedefi: Bilişim sektöründe 44 KOBİ, 16 proje fikrinin 7. Çerçeve Programı ndan yararlanmasını sağlamak. Daha yapacak çok işimiz var. Bunun için, 12 ülkeden 16 ortak daha hummalı ve yoğun bir çalışmanın içine girdik. ICT 1. Çağrısı nın kapanış tarihi olan 8 Mayıs 2007 de Türkiye den 100 e yakın proje katılımı olduğunu tahmin ediyoruz. Başarı oranının %10 olduğunu düşünürsek, ne kadar zor bir hedefimiz olduğu bir kez daha ortaya çıkıyor. Umarız bu ilk çağrının değerlendirmeleri olumlu sonuçlanır. Eylül ayı içinde sonuçları bekliyoruz. Bakalım Türkiye den kaç bilişimci hangi projelerde yer alacak? Yeni bir dönem başlıyor, bu kadar çalışmanın sonunda istatistikleri yükselecek diye bekliyoruz. Bir yandan da, KOBİ lere destek olmayı sürdürüyoruz. EASIER Projesi ( kapsamında sunulan desteklerden yararlanmak ve projenin bundan sonraki faaliyetlerinden haberdar olmak isteyen KOBİ lerin adresinden projenin veritabanına kayıt yaptırmaları yeterlidir. 20 ye yaklaşık ülkeden 500 civarında Bilişimcinin üye olduğu bu veritabanı aracılığıyla farklı ortaklık duyurularına ulaşılabilir, aynı zamanda kendi proje fikrinizi de duyurabilir, proje ortakları arayabilirsiniz. EASIER proje takımı Türkiye deki Bilişim KOBİ lerine destek olmak için başvuruları bekliyor. Şimdi hazır teşviklerin de teşvikleri varken, KOBİ leri temsil eden STK ların daha etkin olmaları gerekiyor. 7.Çerçeve Programı ve Rekabetçilik ve Yenilikçilik Çerçeve Programı, bir fırsattır. STK ların Avrupalı dengi STK larla işbirliği yapmaları ve projelerde daha çok yer almaları gerekiyor. Bu tip çalışmalar aynı zamanda STK ların kapasitelerini artırmaya da yarıyor. Bu nedenle, özellikle Bilişim sektörü sivil toplum kuruluşlarının daha fazla etkin olmasını bekliyor, biz deneyimli ve uzman kişiler ve kurumlar, işbirliğine ve desteğe hazır olduğumuzu bilmelerini istiyoruz. 30 Mayıs 2007 Mayıs

17 OTOMASYON Hastane Yönetİm Bİlİşİm Sİstemlerİnde (HYBS) Bİrlİkte Çalışabİlİrlİk kavramı INTEROPERABILITY Dilek KILIÇ TBD Üyesi Ülkemizde özellikle 1990 lı yılların başlarından itibaren hastane otomasyonu tüm sağlık kurumları için bir zorunluluk haline gelmiştir. Otomasyonu önceleri arşiv ve kayıt yükünü azaltmak, personel, bordro ve muhasebe işlemlerini kolaylaştırmak, stok takibi yapmak ve yönetim kararlarına yardımcı olmak gibi amaçlarla kullanmaya başlayan sağlık kuruluşları, bu ilk adım amaçlarda başarıya ulaşmış ve bilişim teknolojilerini ve otomasyonu klinik veriler için kullanmanın yollarını aramaya ve geliştirmeye yönelmişlerdir. Hastane otomasyonlarının artan kullanım alanları ve klinik kararlarda artan önemi de beraberinde birçok kavramı öne çıkartmıştır. Bu kavramların başında da INTEROPERABILITY yani BİRLİKTE ÇALIŞABİLİRLİK kavramı gelmektedir. Yönetim Bilişim Sistemleri (YBS), sağlık sektöründe, diğer uygulama alanlarına göre daha geç gelişmeye başlamış ve yavaş ilerleme göstermiştir. Bunun sebeplerinin başında, sağlık hizmetlerinin çok çeşitli ve karmaşık oluşu, sağlık sektörü kesimlerinin bilişim ihtiyaçlarının farklılık göstermesi ve birbiri ile örtüşmemesi, klinik bilişim ile ilgili standartların konulmasında ve uygulanmasındaki zorluklar gelmektedir. Bu ve diğer sağlık sektörüne ait sorunlar, hastane yönetim bilgi sistemlerinde (HYBS) birlikte çalışabilirlik kavramı önünde de birtakım olumsuz etkiler oluşturmaktadır. HYBS, hastane işletmelerinin çeşitli düzeylerindeki karar alıcılarına yardımcı olmak amacıyla bilgi toplama ve bilgi yayma fonksiyonlarını üstlenen, değişik kaynaklardan elde edilen verileri bütünleyebilen tümleşik yazılım-donanım-kullanıcı sistemleridir. Sağlık kurumlarında mali, idari ve tıbbi süreçlerin istenen biçimde yürütülmesini amaçlar. HYBS, hasta kaydı ve endeks sistemi, güvenlik ve bilgi erişim, poliklinik, klinik, tıbbi kayıt, radyoloji, eczane, laboratuar, ameliyathane, doğum odası, acil servis, döner sermaye ve muhasebe, bordro, personel, stok kontrol, ihale dosyaları, satın alma, diyet planlaması, demirbaşların takibi vb. alanlarda kullanılmaktadır. HYBS den beklenen verimi ve kaliteyi alabilmek için, bilgi teknolojileri ile tüm süreçleri mümkün olduğunca buluşturmak ve bütünleştirmek gerekmektedir. Bu noktada birlikte çalışabilirlik kavramı öne çıkmaktadır. HYBS den beklenen sadece günlük işlemleri kaydetmek ve izlemekle sınırlı kalmayıp, aynı zamanda yönetime, denetim ve planlama işlevlerinde de yardımcı olmasıdır. Çeşitli istatistiki işlemlerin daha sağlıklı yapılabilmesi için araçlar sunması ve istatistiki verileri kullanarak daha etkin kararlar alınmasını sağlamasıdır. HYBS nin beklenilen verimlilikte ve amaçlara en uygun cevapları verecek şekilde yaşatılmasında da birlikte çalışabilirlik kavramı ön plana çıkmaktadır. Hastane bilişim altyapısını oluşturan temel bileşenler donanım ve çeşitli ekipmanlar, yazılım ve uygulama programları, veri tabanı, sınıflama ve kodlama standartları ve kullanıcılardır. Bu bileşenlerin birlikte uyum içinde çalışması, HYBS nin verimli bir şekilde yürütülmesini sağlayacaktır. Interoperability Birlikte Çalışabilirlik nedir? Birlikte çalışabilirlik kavramı, sistem bileşenlerinin (ürünler, süreçler gibi) kendi özelliklerini koruyarak, birbirlerinden beklenilen bilgi ve hizmet akışını öngörülen şekilde sağlamaları olarak düşünülebilir. Farklı sistemlerin birlikte çalışabilirliği söz konusu olduğunda, sistemlerin belli bir işi ortak gerçekleştirmesi olarak tanımlanabilir. Birlikte çalışabilirlik, otomasyon kavramı ile ilgilidir. Tümleşik sistem kavramı ile karıştırılmamalıdır. Birlikte çalışabilirlik kavramının iki farklı tanımını verecek olursak; IEEE tanımına göre birlikte çalışabilirlik: 2 veya daha çok sayıda sistem veya unsurun bilgi alış-verişi yapabilme ve bu bilgiyi kullanabilme yeteneğidir. ISO/IEC tanımına göre birlikte çalışabilirlik: Çeşitli fonksiyonel birimler arasında - kullanıcının bu birimlerle ilgili çok az veya hiç bilgisini gerektirmeyecek şekilde, iletişim kurabilme, program çalıştırabilme veya veri aktarımı yapabilme yeteneğidir. Birlikte çalışabilirlik, standartları zorunlu kılar. Sağlık bilişiminde çeşitlilik ve farklı yapılar standartların oluşturulmasındaki zorlukların başında gelmektedir. Bu zorlukların bilinciyle, sağlık bilişim sistemlerinin entegrasyonunu maksimum derecede sağlayabilmek üzere başlatılmış bir girişim bulunmaktadır; IHE (Integrating the Healthcare Enterprise). IHE, HL7, DICOM gibi mesaj, görüntüleme vs. içerikli standartların kullanılarak, hasta bakımının optimal bir şekilde desteklenmesi doğrultusunda, sağlık bilişiminde maksimum çalışabilirliği amaçlamaktadır. Bu girişime sağlık görevlileri, bilişim profesyonelleri, işadamları, yöneticiler ve endüstri temsilcileri destek vermektedir. Sağlık profesyonelleri entegrasyon önceliklerini ve ihtiyaçlarını belirlemekte, bilişim profesyonelleri ve teknik komiteler çözümler geliştirmekte, endüstri temsilcileri bu çözümleri uygulamakta ve denemektedir. HIMSS (Healthcare Information and Management Systems Society) ve RSNA (Radiological Society of North America) gibi sponsor kurumlar ise bu çalışmaları denetlemekte, test ve raporları incelemektedir. Standards Development: HL7, ISO, DICOM, etc. Standards Birlikte çalışabilirlik kavramına HYBS kapsamında yaklaşacak olursak, sağlık personeli, donanım ve yazılımlar, klinik ve diğer elektronik cihazlar, birlikte çalışabilirlik kavramı içerisinde değerlendirilecek ana başlıklar olarak ele alınabilir. HYBS diğer yönetim bilişim sistemlerinde olduğu gibi yazılım-donanım eksenli ve insan faktörü ile işleyen bir süreçler bütünüdür. HYBS dahilinde birlikte çalışabilirlik kavramını 3 ana başlıkta ele alabiliriz; IHE Connectathon Results Technical Framework Integration Profile Requirements +Specifications IHE Connectathon Testing Product IHE Integration Statement Product with IHE IHE Demonstration 1- İnsan Kaynakları Yönünden Birlikte Çalışabilirlik 2- Yazılım Yönünden Birlikte Çalışabilirlik 3- Donanım Yönünden Birlikte Çalışabilirlik Implementation Projects Easy to Integrate Products Sistemin aksamadan yürütülmesi ve istenen verimi sağlayabilmesinde personelin eğitimi çok önemli yer tutar. Sistem hakkında amaç-sonuç ilişkileri, sistemden beklenenler, kullanıcının üzerine düşen sorumluluklar, bu sorumlulukların gerçekleştirilmemesi ya da aksatılması halinde yaşanabilecek sorunlar ve doğacak zararlar, yeterli düzeyde teknik bilgiler sistem içerisindeki en üst ve en alt kademedeki tüm kullanıcılara yeterince benimsetilmeli ve öğretilmelidir. Otomasyona dahil personel bu sistemin kendi sorumluluğu kapsamında yer alan işlevleri ve yararları hakkında ne kadar çok bilgi sahibi olursa, kendi performansı ve dolayısıyla sistemin performansı o oranda artacaktır. Otomasyonun adımlarında personelden kaynaklanan aksaklıklar oldukça, diğer birimlerin ihtiyacı olan bilgiye ulaşmaları zorlaşacak ve sonuç olarak kalitesi düşük bir sağlık hizmeti sunulmuş olacaktır. Personel sistem girdilerini zamanında, eksiksiz ve doğru olarak girmeli ve bu bilgileri diğer personelin zamanında kullanmasını sağlamalıdır. Bilgi ve hizmet akışını aksatacak RFP Interoperability 32 Mayıs 2007 Mayıs

18 OTOMASYON kusurlu, eksik ve gecikmeli faaliyetler birlikte çalışabilirliği de o oranda zarara uğratacaktır. Birlikte çalışabilirliğin en temel dayanağı etkin bir bilgi paylaşımıdır. YBS sisteminin yazılım bileşeni, sistem içerisindeki bilgi paylaşımı için en kuvvetli bileşendir. HYBS içerisindeki yazılımlar, birbiri ile entegre çalışan modüllerden oluşur. Veri standartları entegrasyonda büyük önem taşır. Standartların ve modelizasyonun, sistem dahilinde birlikte çalışabilirliğin sürdürülmesindeki önemi yanı sıra, sistem dışarısında da doğru bir şekilde anlaşılması ve yorumlanmasında da büyük önemi vardır. Sağlık bilişim standartlarına olan gereksinimin en önemli nedeni sağlık bakım ortamının kompleks yapısı nedeniyle fazlasıyla heterojen bir veri işleme ihtiyacına sahip olmasıdır. Sağlık enformasyon sistemlerindeki çeşitlilik bir gerekliliktir. Sağlık hizmetlerinde standartların konulmasındaki zorluklar henüz tam anlamıyla aşılamamış olmakla birlikte, HYBS dahilinde kullanılan hastalık sınıflandırmaları, kodlama ve içerik tanımlamaları, tıbbi isimlendirme sistemleri, mesaj standartları gibi yazılım uygulamalarında kullanılan standartlar, birlikte çalışabilirliğin yanında verimli ve kaliteli sağlık hizmeti için de vazgeçilmezdir. Standartlar, bir otorite tarafından kabul edilmiş veya yaygın kabul gören modeller olarak tanımlanabilir. Bir donanım veya yazılım standardı, ya yaygın olarak kullanılan ve herkesçe kabul edilen ya da bir standart geliştiren kuruluş tarafından uygun görülmüş olan ayrıntılı tanımlamalardır. Hiçbir yazılım üreten firma veya kurum içerisinde yazılım üretmeye çalışan bir grup, bu gereksinimlerin hepsini birden karşılayamaz. Standartlar, elektronik sağlık kayıtlarının kağıt dosya sistemine dayalı tıbbi kayıt sistemi ile uyumunun sağlanması, verilerin ve enformasyonun kurum içerisinde ve kurumlar arasında paylaşılması, farklı sistemlerin entegrasyonu, karar destek sistemlerinin geliştirilmesi ve kullanılmasına olanak sağlaması için gereklidir. HYBS kuruluş aşamasında yazılım gereksinimlerinin doğru tespit edilmiş olması oldukça önemlidir. Sonradan ortaya çıkan ihtiyaçların karşılanması genellikle masraflı olur ve uzun zaman alır. Ancak eldeki yazılımlardan vazgeçilemeyecek durumlar için mevcut yazılım ile yeni temin edilecek yazılımlar arasında entegrasyon işlemleri sağlanabilir. Otomasyona sonradan dahil edilen modüller ile ilgili özel maliyetler söz konusu olabilir. Modülün otomasyona bağlanması sırasında çok iyi bir gereksinim analizi yapılmalıdır. Bu entegrasyonun sağlıklı bir şekilde yürütülebilmesi için bilgi paylaşımında kullanılacak anahtar bilgiler ve birimlerin diğer birimlerden hangi bilgilere ihtiyaç duydukları çok iyi tespit edilmelidir. Hastaneler entegre uygulamalar için önemli bir platform olduğu gibi, farklı işletim ve uygulama ortamlarının kendi içlerinde ve diğer birimlerle olan ilişkilerini de kapsar (Laboratuar, Radyoloji, Nükleer Tıp, Poliklinik, Hasta kabul, Eczane gibi ) Bu bölümlerdeki faaliyetler göz önüne alındığında modüler bir tasarım yapılması gereği ortaya çıkmaktadır. Ancak modüler yapı entegre sistem ile uyumlu hale getirilmediği takdirde birimler birbirinin işleyişinden habersiz olarak diğer birimlerden elde edilen bilgileri ve sonuçları beklemeye zorunlu bir biçimde faaliyetlerini sürdüreceklerdir. Modüler yapının sağladığı diğer bir avantaj, bütünlüğün korunması için merkezi bir yapı gerektirmemesidir. Bu yapı ile hizmet veren birimler bizzat hizmet sunan birim olarak kendi modülleri ile ilişkin hizmetler için diğer birimlerle veya diğer birimlerden aldıkları hizmetle faaliyetlerini sürdürebileceklerdir. Böyle bir yapı ilk yatırım maliyetini büyük ölçüde düşürecektir. Aşağıdaki şekil bir HYBS içerisinde hangi modüllerin yaşatıldığını göstermektedir; Hastane Bilgi Sistemleri Hastane otomasyonu dahilinde iletişimde bulunması gereken iki veya daha fazla cihazın aralarında bağlantı kurabilme yeteneği, cihazların birlikte çalışabilirlik durumunu gösterir. Otomasyon dahilinde kullanılan cihazlar, hız, bilgi kapasitesi gibi özellikleri birbiri ile uyumlu cihazlar olmalıdır. Cihazların iletişim altyapısı sağlam olmalıdır. Kısa süreli bağlantı kesintileri bile çok olumsuz ve istenmeyen sonuçlar doğurabilir. Cihazların ve bağlantı altyapısının bakım ve onarımının eksiksiz ve zamanında yapılması sağlanmalıdır. Teknik boyutta farklı uygulamalar arasında bilgi paylaşımını mümkün kılacak teknolojiler gün geçtikçe gelişmekte ve sağlık alanında da uygulanmaktadır. Aşağıdaki şekil, çeşitli standartlar kullanılarak elektronik hasta kayıtları ile diğer birimlerin veritabanlarına entegrasyona bir örnek teşkil etmektedir. HYBS dahilinde birlikte çalışabilirlik kavramını olumsuz etkileyen unsurlar; 1. Sistem dahilinde kullanılan standartların yetersizliği 2. Başlangıçtaki otomasyon kapsamında yüksek maliyetlerin olumsuz ve caydırıcı etkisi, 3. Otomasyona geçişte alelacele atlatılmış bir analiz süreci, ihtiyaçların tam belirlenememesi, 4. Personelin eğitim eksikliği ve otomasyon konusunda yeterince bilinçlendirilmemesi, 5. Modüllerin entegrasyon yapılarının zayıf oluşu, 6. Teknolojik gelişmelerin tüm bileşenlere eşzamanlı uygulanmaması, 7. Bilgi akışındaki karmaşıklık ve bunun sebep olduğu haberleşme problemleri, 8. Bilgi işlem merkezine aşırı bağımlılık, 9. Merkezi veri tabanı kullanılmasından kaynaklanan performans kayıpları ve güvenlik sorunları, 10. Mükerrer kayıtlar, iş tekrarları, aynı raporların, aynı veri kütüklerinin yaratılması, bunların değişik yerlerde saklanması, 11. Bir örgütün yapısında aynı bilgileri elde etmek için çok çeşitli işlemlerin ve bilgi akışlarının uygulanması, 12. Zaman bakımından gecikmeler, (zaman unsuru bugünün bilgi sistemlerinin en önemli problemlerinden birisi olmaktadır) 13. Sistem arızaları ve teknik problemlerin zamanında çözümlenmemesi, 14. Eksik ve zayıf bir iletişim altyapısı, 15. Kısıtlı bilgi desteği, bilginin yaratılması ile ilgili bütün ünitelere iletilmesi faaliyetleri arasındaki bağın zayıf olması, 16. Sağlık alanında veri toplamada yaşanan sıkıntılar, 17. Otomasyonun yaşatılmasındaki giderler. 34 Mayıs 2007 Mayıs

19 BİLİŞİM HUKUKU TÜRK TİCARET KANUNU VE BİLİŞİM Adalet Bakanlığı tarafından hazırlanarak tarihinde Başbakanlığa, tarihinde de TBMM ye sevk edilen Türk Ticaret Kanunu Tasarısı, TBMM Adalet Alt Komisyonu tarafından görüşüldü ve Alt Komisyon raporunu verdi. Yazımızda, komisyondan geçen şekli ile tasarının bilişim ile ilgili ne gibi düzenlemeler getirdiğini bulabilirsiniz. Son yıllarda bilişim sistemlerinin hızla yaygınlaşması, değişime sıcak olmayan hukuk düzenine de bir değişimi dayattı. Yıllarca faksın delil olup olmadığını tartışan ve birbirinden çok farklı kararlar veren hukuk düzenimiz, elektronik veri ve kayıtların, elektronik postanın delil olup olmadığını daha fazla tartışma yaratmadan düzenlemeye çalışıyor gibi... Gibi dedim çünkü hazırlanan ve TBMM gündeminde bulunan tasarının seçimlerin öne alınması ile bu yasama yılında çıkma ihtimali kalmadı. Ancak, temel bir tasarı olduğu ve AB uyum yasaları çerçevesinde hazırlandığı için yeni seçilecek meclisin önüne gelecek temel yasa tasarılarından başlıcası olacak. Basına yansıyan yönü ile tasarının en çok tartışılan düzenlemesi her şirkete bir web sayfası açma yükümlülüğü getirmesi. Ancak tasarının hukuki açıdan son derece önemli başka maddeleri var. Bakalım tasarı neler getiriyor: 1) Tasarı güvenli elektronik imza ile karşı tarafın temerrüte düşürülmesini mümkün kılıyor: Yani şu an geçerli olan kanundaki iadeli taahhütlü mektubun hüküm ve sonuçları güvenli elektronik imzaya da bağlanıyor. Tasarının 18/3 maddesine göre Tacirler arasında, diğer tarafı temerrüde düşürmeye, sözleşmeyi feshe veya sözleşmeden dönmeye ilişkin ihbar veya ihtarlar noter aracılığıyla, taahhütlü mektupla, telgrafla veya güvenli elektronik imza ile yapılır. düzenlemesi ile artık güvenli elektronik mektupla gönderilen ihbar geçerli hale geliyor. Mehmet Ali Köksal TBD Yönetim Kurulu Üyesi Ancak tasarının bu maddesine haklı olarak bazı eleştiriler yöneltiliyor. Güvenli elektronik mektup her ne kadar içeriği ve göndereni konusunda kesin bilgiler verse de, gönderilme ve alınma zamanı konusunda bilgi içermemektedir. Bu nedenle de sadece güvenli elektronik imza ile imzalamanın yeterli olmadığı, ayrıca zaman damgası zorunluluğunun da aranması gerektiği tasarıya karşı dile getirilmiştir. Ancak eleştiri haklı olsa da çözüm yanlıştır. Çünkü, zaman damgası elektronik sertifika sahibinin söz konusu belgeye belli bir zamanda var olduğunu ispatlamaktan başka bir işleve sahip değildir. Yani zaman damgası ile sadece bir elektronik belgenin belli bir zamanda var olduğu ispatlanabilir. Yoksa o belgenin muhataba ulaştırıldığını ispatlamaz. Bu konudaki önemli husus, bir elektronik verinin özellikle e-posta gibi bir araçla karşı tarafa ne zaman ulaştığının kabul edileceği sorununda yatmaktadır. Çünkü, hukuk sistemimizde önemli olan keşide tarihinden çok, ihbar ya da ihtarın karşı tarafa ulaşma tarihidir. Bu konuda dünya üzerinde değişik çözümler üretilmeye çalışılmaktadır. Daha çok dar bir çevre için geliştirilen çözümlerde (örn. avukatların birbirleri ile ve mahkemelerle olan tebligatlarında) genelde aynı sunucu üzerinden hizmet alınması ve böylelikle ulaşma anının da tespit edilmesi gibi öneriler sunulmaktadır. Bu konuda hukuken tartışılan en önemli konu ise yine ulaşma anının tespiti açısından kişinin kişisel bilgisayarına indirme anının mı yoksa e-posta sunucusuna e-postanın ulaştığı anın mı tebliğ zamanı olarak dikkate alınacağı sorunudur. Sonuç olarak TTK 18/3 maddesi tebligat usulünü düzenleyen bir madde olmadığı için güvenli elektronik mektubu bir ihtar ve ihbar aracı olarak görmesi bir gelişmedir. Sorunun zaten TTK da değil, yargılama usulüne ilişkin mevzuatta ve tebligat yasasında çözümlenmesi daha doğrudur. 2) Fatura ve teyit mektubuna ilişkin düzenleme: Şu an yürürlükte olan TTK nın 23. maddesi ile tasarının 21. maddesi kural olarak paralellik arzetmektedir. Tasarı gerekçesinde de bu husus açık bir şekilde belirtilmiştir. Ancak Komisyon da kabul edilen metinde tasarının 3. fıkrasında ciddi bir değişiklik yapılarak Telefonla, telgrafla, herhangi bir iletişim veya bilişim aracıyla veya diğer bir teknik araçla ya da sözlü olarak kurulan sözleşmelerle yapılan açıklamaların içeriğini doğrulayan bir yazıyı alan kişi, bunu aldığı tarihten itibaren sekiz gün içinde itirazda bulunmamışsa, söz konusu teyit mektubunun yapılan sözleşmeye veya açıklamalara uygun olduğunu kabul etmiş sayılır. düzenlemesi getirilerek herhangi bir iletişim veya bilişim aracıyla veya diğer bir teknik araçla kurulan sözleşmenin daha sonra gönderilecek bir yazı ile bağlayıcı hale getirilmesinin önü açılmıştır. Böylelikle güvenli elektronik imza veya benzeri yöntemler kullanılmadan kurulan bir sözleşmenin teyit mektubu ile geçerli ve bağlayıcı hale getirilmesinin önü açılmış bulunmaktadır. 3) Şirket sicillerinin veritabanında tutulması: Tasarının dikkat çekici diğer bir maddesi de, tasarının 24/2. maddesindeki (2) Ticaret siciline tescil ve ilân edilmesi gerekli içeriklerin düzenli olarak depolandığı ve elektronik ortamda sunulabilen sicil bilgi bankası, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği nezdinde kurulur. düzenlemesidir. Bu düzenleme ile TOBB ne bir merkezi veritabanı tutma zorunluluğu yüklemektedir. Bu konuda tasarının getirdiği düzenleme olumlu olmakla birlikte, Kişisel Verilerin Korunması Hakkında Kanun konusunda halen bir ilerleme kaydedilmeden bu tür geniş veritabanlarının oluşturulması ve bilgilerin dijitalleştirilmesinin sakıncaları olduğunu belirtmekte fayda görüyoruz. 4) Haksız Rekabet açısından bilişim kuruluşlarının sorumluluğu: Tasarının bilişim ile ilgili ilginç maddelerinden birisi de 58. maddedeki düzenlemedir. Bu düzenleme aslen TTK nın 60. maddesindeki Basının mesuliyeti maddesi ile paralel bir düzenleme iken, Komisyon tarafından yapılan eklemeler ile bilişim ile ilgili hale gelmiştir. Tasarıya göre haksız rekabet fiilinin (tasarı 54 vd..) bilişim işletmeleriyle ileride gerçekleşecek teknik gelişmeler sonucu faaliyete geçecek kuruluşlar aracılığıyla işlenmesi durumunda... asıl yayın veya ilan veren kişi aleyhine açılması kuralı kabul edilmekle birlikte a) Yazılı basında yayınlanan şey, program, içerik, görüntü, ses veya ileti, bunların sahiplerinin veya ilân verenin haberi olmaksızın ya da onayına aykırı olarak yayınlanmışsa; b) Yazılı basında yayınlanan şeyin, programın, görüntünün, ses veya iletinin sahibinin veya ilân verenin kim olduğunun bildirilmesinden kaçınılırsa; c) Başka sebepler dolayısıyla yazılı basında yayınlanan şeyin, programın, görüntünün, sesin, iletinin sahibinin veya ilân verenin meydana çıkarılması veya bunlara karşı bir Türk mahkemesinde dava açılması mümkün olmazsa; yukarıda anılan davalar, yazı işleri müdürü, genel yayın yönetmeni, program yapımcısı, görüntüyü, sesi, iletiyi, yayın, iletişim ve bilişim aracına koyan veya koyduran kişi ve ilân servisi şefi; bunlar gösterilemiyorsa, işletme veya kuruluş sahibi aleyhine açılabilir. düzenlemesi getirilerek, bilişim sistemi sahibinin, yöneticisinin de sorumlu olabileceği kuralı benimsenmiştir. Yani örneğin bir web sayfasının elektronik ortamdan aldığı bir reklamın reklam vereni belirlenemezse ve bu reklam TTK 54 vd. maddeleri gereği bir başka firmaya karşı haksız rekabet teşkil ediyorsa, bu durumda bu reklamı web sayfasına koyan veya işletme veya kuruluş sahibi haksız rekabet fiilinden sorumlu olacaktır. Bu düzenleme ister istemez alınan reklamlarda daha seçici olmayı gerekli ve zorunlu hale getirecek olup, yeni yeni gelişmeye başlayan internet sitelerini mali açıdan sıkıntıya sokacaktır. Ancak, reklam alan bir web sitesinin klasik anlamda bir gazete reklamındaki gibi bir sorumluluk rejimi benimsemesi de doğrudur. 36 Mayıs 2007 Mayıs

20 BİLİŞİM HUKUKU Sorun ileti ve örneğin bir e-posta ile haksız rekabet fiilinin işlenmesi durumunda ortaya çıkacaktır. E-posta aracılığı ile yapılan bazı kampanyaların son zamanlarda haksız rekabet teşkil ettiği sıklıkla konuşulmaktadır. Tasarının, bir önceki sayfada alıntıladığımız düzenlemesi bilişim sistemi aracı kılınarak haksız rekabet fiilinin işlenmesinden bahsettiğinden, düzenlemenin son derece geniş kapsamlı olup e-postaları da kapsadığı sonucuna ulaşılmaktadır. Ancak, e-postanın içeriğinin taraflar dışında bir üçüncü kişi tarafından görülmesi ve okunması yasal olarak mümkün değildir. Bu nedenle e-posta aracılığıyla işlenen benzer fiillerde bilişim sistemi sahibine bir sorumluluk yüklenmesi son derece sakıncalıdır. Düzenlemenin daha açık şekilde kaleme alınmasında fayda vardır. 5) Tacirlerin, kayıtları elektronik ortamda tutma yükümlülükleri: Tasarının 64/2. maddesinde (2) Tacir, işletmesiyle ilgili olarak gönderilmiş bulunan her türlü belgenin, fotokopi, karbonlu kopya, mikrofiş, bilgisayar kaydı veya benzer şekildeki bir kopyasını, yazılı, görsel veya elektronik ortamda saklamakla yükümlüdür. düzenlemesine yer verilerek, bilgisayar aracılığıyla gönderilen ve alınan belgelerin saklanması zorunluluğunu getirmiştir. Tasarının 65/4 maddesinde ise (4) Defterler ve gerekli diğer kayıtlar, olgu ve işlemleri saptayan belgelerin dosyalanması şeklinde veya veri taşıyıcıları aracılığıyla tutulabilir; şu şartla ki, muhasebenin bu tutuluş biçimleri ve bu konuda uygulanan yöntemler Türkiye Muhasebe Standartlarına uygun olmalıdır. Defterlerin ve gerekli diğer kayıtların elektronik ortamda tutulması durumunda, bilgilerin saklanma süresince bunlara ulaşılmasının ve bu süre zarfında bunların her zaman kolaylıkla okunmasının temin edilmiş olması şarttır. Elektronik ortamda tutulma hâlinde birinci ilâ üçüncü fıkra hükümleri kıyas yoluyla uygulanır. düzenlemesi getirilerek bu zorunluluk teyit edildiği gibi elektronik ortamda saklanacak olan bilgilerin saklanma süresince ulaşılması kolay ve kolaylıkla okunması temin edilmiş olması şartı getirilerek sistemin işleyiş şekline de açıklık getirilmeye çalışılmıştır. Bu düzenlemeler, tacirlerin güvenli bir bilişim sistemine ve yedekleme birimlerine ihtiyaç duymalarına neden olacaktır. 6) Tasarının 94/2. maddesinde (2) Hesap devresi hakkında sözleşme veya ticarî teamül yoksa, her takvim yılının son günü taraflarca hesabın kapatılması günü olarak kabul edilmiş sayılır. Saptanan artan tutarı gösteren cetveli alan taraf, aldığı tarihten itibaren bir ay içinde, noter aracılığıyla, taahhütlü mektupla, telgrafla veya güvenli elektronik imza içeren bir yazıyla itirazda bulunmamışsa, bakiyeyi kabul etmiş sayılır. düzenlemesi ile güvenli elektronik imza bir kere daha bir ihtar ve ihbar aracı olarak görülmüştür. Bu konuda 1 nolu madde altında yaptığımız eleştiriler bu madde için de geçerlidir. 7) Tasarının 1159/2, 1160/3, 1163/3, 1224, 1384 maddelerinde elektronik mektup ve benzeri teknik araçlar bir bildirim aracı sayılmıştır. Bu maddelerde elektronik mektup ile yapılan bildirimler yazılı bildirimlerle aynı hüküm ve sonuçlara bağlanmıştır. 8) Tasarının D) Elektronik işlemler ve bilgi toplumu hizmetleri başlıklı maddelerinde doğrudan elektronik araçlarla yapılan işlemler konu edilmiştir. a) Tasarının maddesinde (1) Her sermaye şirketi bir internet sitesi açmaya ve bu sitenin açıkça belirlenmiş bir bölümünü, sayılacak içerik ile sınırlı olmamak üzere, şirketçe kanunen yapması gereken ilânlara, paysahipleri veya ortakları açısından önem taşıyan açıklamalara; yönetim ve müdürler kurulu ile genel kurul toplantılarının hazırlıklarına; anılan kurulların yapılmasına ilişkin bilgilere; ortaklara ve paysahiplerine sunulması gereken belgelerin yayımlanmasına; bu kurullara ait olanlar da dâhil olmak üzere her türlü çağrıya; oy verme, şeffaflık ve kamuyu aydınlatma yönünden zorunlu ve bilgi toplumu bağlamında yararlı görülen tüm hizmetlerin ve bilgilerin sunulmasına; bilgi almaya yönelik sorulara, cevaplara ve benzeri diğer işlemler ile bu Kanunda ve diğer kanunlarda paysahiplerinin veya ortakların aydınlatılmasının öngörüldüğü konulara özgülemek zorundadır... düzenlemesi ile giriş bölümünde de söz ettiğimiz her sermaye şirketinin bir internet sitesi olması zorunluluğunu öngörmüştür. Aslında bu zorunluluktan daha önemli olan, şeffaflık adına madde içerisinde yapılan düzenlemedir. Düzenlemeye göre internet sitesinin bir bölümü ortaklar, paysahipleri ve kamunun bilgi edinmesine özgülenmek zorunda bırakılmıştır. Bu bağlamda maddenin devamındaki Ayrıca, finansal tablolar, bunların dipnotları, ekleri, yönetim kurulunun yıllık raporu dâhil, hesap durumlarına, ara finansal tablolara, yönetim kurulunun kurumsal yönetim ilkelerine ne oranda uyulduğuna ilişkin yıllık değerlendirme açıklamasına; denetçinin, özel denetçinin, işlem denetçilerinin raporlarına ve yetkili kurul ve bakanlıkların konulmasını istedikleri pay sahiplerini ve sermaye piyasasını ilgilendiren konulara ilişkin olarak, şirketin cevapları ve bildirimleri ve diğer ilgili hususlar şirketin internet sitesinde yayınlanır... düzenlemeleri oldukça olumlu düzenlemelerdir. Yine maddenin devamındaki Bu hükümdeki yükümlülüğe uymama, kanuna aykırılığın ve yönetim kurulunun görevini yerine getirmemesinin bütün hukukî sonuçlarını doğurur. Ceza hükümleri saklıdır. Finansal tabloları ile her türlü rapor üç yıl sitede kalır. düzenlemesi ile maddede tanımlanan yükümlülüklere uymama ağır bir yaptırım ile karşı karşıya bırakılmıştır. Maddenin diğer bentlerindeki düzenlemeler ise bir başka açıdan sevindiricidir. Şöyle ki; İnternet sitesinin bu bölümündeki bilgiler bir kere konulduktan sonra artık, yasada öngörülen prosedürlere uyulmadan değiştirilme imkanı olmayan bir bilgiye dönüştürülmüştür. Böylelikle bilişim ortamında bilgi ve belgelerin kolaylıkla değiştirilmesi suretiyle kamunun yanıltılmasının önüne geçilmek istenmektedir. Bu bağlamda yönlendirilmiş mesaj hukukumuza yeni giren bir kavramdır. AB e-ticaret yönergesine göre yönlendirilmiş mesaj üçüncü kişiye yönlendiren mesaj anlamında kullanılmıştır. Burada önemli olan üçüncü kişinin yönlendirilmiş mesajı aldıktan sonra onun içeriğine güvenebileceği ve dayanabileceği ilkesinin benimsenmiş olmasıdır. Bir ihtilaf anında üçüncü kişi Şirket in web sayfasındaki yönlendirilmiş mesajı ispat ederek, bu mesaja dayanarak bir hak iddia etme olanağına sahiptir. b) Tasarının II - Beyanlar, belgeler ve senetler başlığını taşıyan maddesinde (1) Tarafların açıkça anlaşmaları ve 18 inci maddenin üçüncü fıkrası saklı kalmak şartıyla, ihbarlar, ihtarlar, itirazlar ve benzeri beyanlar; fatura, teyit mektubu, iştirak taahhütnamesi, toplantı çağrıları ve bu hüküm uyarınca yapılan elektronik gönderme ve elektronik saklama sözleşmesi, elektronik ortamda düzenlenebilir, yollanabilir, itiraza uğrayabilir ve kabul edilmişse hüküm ifade eder. düzenlemesi getirilmiştir. Madde, tarafların anlaşmaları durumunda maddede sayılan tüm iş ve işlemlerin elektronik ortamda düzenlenebileceği ve yollanabileceği ve yine elektronik ortamda itiraz edilebileceğini düzenlemiştir. Maddenin zayıf yanı kabul edilmişse hüküm ifade eder düzenlemesidir. Bu düzenleme ile bir itiraz durumunda hüküm ifade etmeyebileceği düzenlenmiştir. Bu maddeye ilişkin olarak dikkat çekmek istediğimiz husus maddenin Tasarının 18/3. maddesindeki hüküm saklı kalmak üzere düzenlendiğidir. Yani Tasarının 18/3. maddesine göre güvenli elektronik imza ile yapılacak düzenlemeler basit şekilde elektronik ortamda yapılamaz. Diğer yandan güvenli elektronik imza ile yapılmış bir işlem var ise ayrıca bir kabule gerek yoktur. Ancak, tasarıdaki cümleden bu ikinci sonuca ulaşmak doğrudan mümkün olmasa da Elektronik İmza Kanunu gereği bunun aksini iddia etmek mümkün değildir. c) Tasarının maddesinde Güvenli elektronik imza başlığı altında (1) Poliçe, bono, çek, makbuz senedi, varant ve kambiyo senetlerine benzeyen senetler güvenli elektronik imza ile düzenlenemez. Bu senetlere ilişkin kabul, aval ve ciro gibi senet üzerinde gerçekleştirilen işlemler güvenli elektronik imza ile yapılamaz. düzenlemesi getirilerek, güvenli elektronik imzanın hangi alanlarda kullanılmayacağı açık bir şekilde düzenlenmiştir. Burada sayılan evraklar kıymetli evraklardır. Bu düzenleme ile kanun koyucu kıymetli evraklarda güvenli elektronik imzanın kullanılamayacağını açık bir şekilde düzenlemiştir. Maddenin 2. fıkrasında ise (2) Konişmentonun, taşıma senedinin ve sigorta poliçesinin imzası elle, faksimile baskı, zımba, ıstampa, sembol şeklinde mekanik veya elektronik herhangi bir araçla da atılabilir. Düzenlendikleri ülke kanunlarının izin verdiği ölçüde bu senetlerde yer alacak kayıtlar el yazısı, telgraf, teleks, faks ve elektronik diğer araçlarla yazılabilir, oluşturulabilir, gönderilebilir. düzenlemesi ile birinci fıkranın aksine bir kıymetli evrak olan konişmentoda güvenli elektronik imza veya diğer şekillerde imzanın geçerliliği kabul edilmiştir. Fıkrada sayılan diğer evraklar kıymetli evrak niteliğinde değildir. d) Tasarının maddesinde sermaye şirketlerinde bazı toplantıların görüntü ve ses aktarımı yoluyla yapılmasına ve bu yolla oy vermeye olanak tanınmıştır. Bunun için şirket ana sözleşmesinde veya şirket sözleşmesinde bir düzenleme bulunması zorunludur. Ayrıca birinci ve ikinci fıkrada öngörülen hâllerde, elektronik ortamda oy kullanabilmek için, şirketin bu amaca özgülenmiş bir internet sitesine sahip olması, ortağın bu yolda istemde bulunması, elektronik ortam araçlarının etkin katılmaya elverişliliğinin bir teknik raporla ispatlanıp bu raporun tescil ve ilân edilmesi ve oy kullananların kimliklerinin saklanması da kanunda tasarıda zorunluluk olarak belirtilmiştir. Sonuç olarak, Türk Ticaret Kanunu Tasarısı 1535 maddeden oluşan geniş ve temel bir kanun tasarısıdır. Tasarı genel olarak bilişime olumlu yaklaşmış ve bilişim sistemleri kullanılarak oluşturulan bilgi ve belgelere geçerlilik tanımaya çalışmıştır. Ancak, düzenlemelerde eksik veya hatalı olan konular vardır. Bu konuların düzenlenmesi için son dönemlerde olduğu gibi bilişim STK larının gerekli girişimleri yapmasında fayda vardır. 38 Mayıs 2007 Mayıs