HESABATI AZƏRBAYCAN DÖVLƏT İQTİSAD UNİVERSİTETİ MAGİSTR HAZIRLIĞI MƏRKƏZİ

Transkript

1 AZƏRBAYCAN DÖVLƏT İQTİSAD UNİVERSİTETİ MAGİSTR HAZIRLIĞI MƏRKƏZİ ADİU Rektorunun saylı əmri ilə 2010-cu ilin mart ayında konfransda iştirak və Almaniya ali təhsil sistemi ilə tanışlıq məqsədilə Almaniya Federativ Respublikasına ezam olunmuş Magistr Hazırlığı Mərkəzinin böyük inspektoru ELŞƏN RƏSUL OĞLU BAĞIRZADƏNİN HESABATI SİEGEN, ALMANİYA 2010

2 2 EZAMİYYƏT HAQQINDA DƏVƏT EDƏN QURUM: Almaniyadakı Azərbaycanlı Tələbələr və Elmi İşçilər Birliyi EZAM OLUNAN ŞƏXS: Elşən Rəsul oğlu BAĞIRZADƏ EZAMİYYƏT MÜDDƏTİ: Mart 2010 EZAMİYYƏTİN ƏSAS MƏQSƏDİ: Konfransda iştirak və Alman ali təhsil sistemiylə tanışlıq EZAM OLUNAN ƏSAS ŞƏHƏR: Siegen Şəhəri, Almaniya ZİYARƏT EDİLƏN ƏSAS ŞƏHƏRLƏR: Hamburg, Nyumünster, Kiel, Siegen, Köln, Bremen EZAM OLUNAN ŞƏXSİN KONFRANS ÇIXIŞLARI: 1. Alman-Azərbaycan İqtisadi Əməkdaşlığı: Mövcud Durum və Perspektivlər ( Siegen Şəhəri), 2. Türkiye nin Türk Dünyası na Yönelik Kalkınma ve İşbirliği Stratejileri (Köln Şəhəri) ZİYARƏT ETDİYİ ƏSAS QURUMLAR: Almaniyadakı Azərbaycanlı Tələbələr və Elmi İşçilər Birliyi, Almaniya Gənc Türklər Ocağı, Siegen Unievrsiteti, Kiel Universiteti, Kiel Tətbiqi Elmlər Universiteti, Bremen Atatürkçü Düşüncə Dərnəyi, Alman İqtisadiyyat üzrə Mərkəzi Kitabxanası

3 3 MÜNDƏRİCAT I. AFR-da orta təhsil sisteminin əsas xarakterik xüsusiyyətləri Giriş Alman orta təhsil pillələri Məktəbəqədər təhsil (Kindergarden) İbtidai təhsil (Grundshule) Orta təhsil Xüsusi ehtiyacları olan uşaqların təhsili Xüsusi istedadlı uşaqların təhsili Alman orta təhsilində dərs proqramları Alman orta təhsilinin beynəlxalq qiymətləndirilməsi və islahat zərurəti II. AFR-da ali təhsil sisteminin əsas xarakterik xüsusiyyətləri Giriş Almaniya Təhsil və Tədqiqat Nazirliyi Alman ali təhsil sistemində əsas qurumlar və statusları Alman ali təhsil sistemində proqramlar və qazanılan dərəcələr Alman ali təhsil sistemində proqramlar və dərəcələrin akreditasiyası Alman ali təhsil sistemində təhsil pillələri Bakalavriatura Magistratura Birləşdirilmiş Uzun Proqramlar: Diplom dərəcələri, Magistr Artium, Staatsprüfung Doktorantura Qiymətləndirmə sistemi Tədrisdə davamiyyət Ali təhsilə giriş Məcburi hərbi xidmət Ali təhsildə təsil haqqları və tələbə xərcləri Ali təhsildə azadlıq prinsipi Ali təhsilin milli informasiya sistemləri... 24

4 4 III. İş təcrübəsiylə tanış olduğumuz universitetlər Kiel Universiteti Kiel Tətbiqi Elmlər Universiteti Siegen Universiteti IV. Çıxış etdiyimiz konfranslar Siegen şəhərində Almaniya-Azərbaycan iqtisadi əməkdaşlığı: mövcud durum və perspektivlər mövzusunda çıxış Köln şəhərində Türkiye nin Türk Dünyası na Yönelik Kalkınma ve İşbirliği Stratejileri mövzusunda çıxış V. Bremen Atatürkçü Düşüncə Dərnəyini ziyarət VI. İqtisadiyyat üzrə Alman Milli Kitabxanasıyla tanışlıq İqtisadiyyat üzrə dünyanın ən böyük kitabxanası haqqında Kitabxanaya üzv qəbul olunma və Azərbycandan elektron resurslarına çıxış əldə edilməsi Doktorluq dissertasiyamla bağlı kitabxanada apardığım araşdırmalar VII. İstifadə olunan mənbələr VIII. ƏLAVƏLƏR Siegen şəhərindəki konfrans çıxışının təqdimatı Köln şəhərindəki konfrans çıxışının təqdimatı Sertifikatlar Almaniya İqtisadiyyat üzrə Milli Kitabxanasına üzvlük sənədi... 62

5 5 I. AFR-da ORTA TƏHSİL SİSTEMİNİN ƏSAS XARAKTERİK XÜSUSİYYƏTLƏRİ 1.1 Giriş Alman təhsil sistemilə tanış olduqda, müşahidə olunan ilk meyil, bu sistemdə Federal Hökumətin çox kiçik rolu olduğu halda, Federal Torpaqların (Bundeslander) əsas məsuliyyət daşıyan tərəf olmasıdır. Ölkədə məktəbəqədər təhsil və ya baxça təhsili (kindergarden) 3-6 yaş arası bütün uşaqlar üçün nəzərdə tutulmuş və eyni zamanda da könüllü xarakter daşıyır. Məktəbəqədər təhsildən sonra isə əsasən illik məcburi təhsil başlayır. Məcburi təhsil xidməti Alman vətəndaşları, Almaniyada yaşayan xarici vətəndaşlar və vətəndaşlığı olmayan şəxslər üçün nəzərdə tutulmuşdur. İlk doqquz ildə bütün şagirdlər 6-15 və ya16 yaş arası məktəbdə təhsil alır. Alman təhsil sistemi ölkə üzrə müxtəlif əyalətlərdə bir-birindən fərqlənir. Bu Federal Torpaqların hər birinin özünməxsus təhsil siyasəti həyata keçirməsilə bağlıdır. Əksər şagirdlər ilk öncə 6-10 və ya 12 yaş arası Grundschule deyilən təhsil pilləsində oxuyurlar. Ibtidai təhsil pilləsi də adlandıra biləcəyimiz bu pillə, Berlin və Brandenburg bölgələrində 6 il, digər bütün bölgələrdə isə əsasən 4 il davam edir. Bu təhsil pilləsində dövlət məktəbləri iştirak etmir. İkinci təhsil pilləsi və ya orta təhsil pilləsi isə (secondary) pedaqoqların tövsiyyəsi əsasında yönləndirilən və şagirdlərin bacarıqlarına uyğun olaraq 4 tip məktəbdən ibarətdir: Gymnasium. Bu, şagirdləri Universitet təhsilinə hazırlamaqla məşğuldur. 12 və ya 13-cü sinifdən sonra Abitur deyilən yekun imtahanla tamamlanır.bu məktəblər ən bacarıqlı şagirdləri özündə birləşdirir. Realschule. Geniş yayılmış bir məktəb olmaqla, orta səviyyəli şagirdlər üçün nəzərdə tutulmuş və 10-cu sinifdən sonra Mittlere Reife adlı imtahanla tamamlanır. Hauptschule. Şagirdləri peşə təhsilinə hazırlayır və 9-10-cu siniflərdən sonra Hauptschulabschluss adlı imtahanla və ya 10-cu sinifdən sonra Realschulabschluss adlı imtahanla tamamlanır.

6 6 Gresamtschule. Əhatəli məktəb də adlanan bu məktəb, əvvəlki hər üç məktəbin yanaşmalarını özündə birləşdirir. Bütün bu məktəblərlə yanaşı, bir də fiziki və zehni problemi olan şagirdlər üçün Förderschulen adlı məktəblər fəaliyyət göstərir və bu gün hər 21 şagirddən biri bu məktəblərdə oxumaqdadır. Alman Orta Məktəb Sistemində Pillələr Sinif Şagirdlərin orta yaşı Məktəb pilləsi (Berlin/Brandenburg) Məktəb pilləsi (Almaniyanın qalan hissəsində) 1 6/7 Birinci Birinci 2 7/8 Birinci Birinci 3 8/9 Birinci Birinci 4 9/10 Birinci Birinci 5 10/11 Birinci İkinci 6 11/12 Birinci İkinci 7 12/13 İkinci İkinci 8 13/14 İkinci İkinci 9 14/15 İkinci İkinci 10 15/16 İkinci İkinci 11 16/17 İkinci İkinci 12 17/18 İkinci İkinci 13 18/19 İkinci İkinci Alman orta təhsil sistemində şagirdlərin bacarıq səviyyəsi 1-6 bal arası bir sistemlə qiymətləndirilir. 1 ən yüksək, 6 isə ən aşağı və ya kəsir balıdır. Bir şagirdin məktəbə gəlişinə maneə olan xəstəlik və ya üzürlülük halları xaricində Almaniyanın heç bir əyalətində evdən təhsil almağa icazə verilmir. Həmçinin Almaniyada qısa müddətə yaşayan xarici ailələrin uşaqlarının ev şəraitində öz dillərində təhsil almaları şərtilə məcburi təhsildən azad olmaları kimi istisna qəraralar da mövcuddur. Universitetə qəbul olunmaq üçün alman şagirdləri Abitur adlanan imtahanı uğurla keçmələri zəruridir. Lakin bununla yanaşı peşə məktəbi diplomuna malik tələbələr də universitetə giriş üçün müraciət edə bilərlər. Almaniyada A special system of apprenticeship called Duale Ausbildung adlandırılan xüsusi bir staj sistemi peşə təhsili şagirdlərinə oxuduqları müddət ərzində bir şirkətdə çalışmalarına imkan verəkdədir.

7 7 Bu gün Almaniya, güclü bir təhsil keçmişinə sahib olmasına baxmayaraq, son PISA şagird qiymətləndirmələrində (PISA student assessments) aktual mövzularla bağlı şagirdlərin zəif nəticələr göstərdiyi ortaya çıxmışdır ci ildə 43 ölkəni əhatə edən testdə Almaniya oxumaqda 21-ci sırada yer aldığı halda, riyaziyyat və təbii elmlərin hər ikisində də 20-ci sırada yer almışdır. Bütün bu nəticələr Almaniyada orta təhsildə reform məsələsini aktuallaşdırmışdır. 1.2 Alman orta təhsil pillələri Məktəbəqədər təhsil (Kindergarden) Almaniyada məktəbəqədər təhsil məcburi deyil. Kindergarden adlanan və ya Vorschulklassenden (ibtidai məktəbə hazırlıq sinifləri) adlanan qurumlarda həyata keçirilir. 3-6 yaş arası bütün uşaqları əhatə edir İbtidai təhsil (Grundshule) Aşağıdakı sxemdən də göründüyü kimi orta təhsil sisteminin ilk pilləsini Grundschule (1-ci pillə) təşkil edir. Grundschule könüllü məktəbəqədər təhsil (bağça) və ya Vorschulklassen (birinci pillə təhsil üçün ilkin siniflər) deyilən məktəblərdən sonra başlaya bilir və əyalətlərdən asılı olaraq 4 və ya 6 il çəkə bilir. Bəzi əyalətlərdə isə 13 yaş tamam olduğu halda sona çatır. Bu gün Almaniyada ibtidai təhsil üçün aşağıdakı məktəbləri ayrımaq mümkündüri Əyalət məktəbləri: Əyalət məktbləri pulsuzdur. Alman şagirdlərin böyük bir hissəsi özlərinə yaxın əyalət məktəblərində oxuyurlar. Varlı mühitlərdəki məktəblər, yoxsul olanlarla müqayisədə daha yaxşı vəziyyətdədir. Uşaqlar məktəb yaşına çatdıqlarında, bir sıra orta və fəhlə sinifindən olan ailələr yoxsul bölgələrdən varlı bölgələrə köçməyə çalışırlar. Alternativ məktəblər: Waldorf Məktəb (206 ədəd), Montessori Metod Məktəbi (272 ədəd), Freie Alternativschule (Sərbəst Alternativ Məktəblər) (65 ədəd), Protestant (63 ədəd) və Katolik (114 ədəd) kilsə məktəbləri Orta təhsil Grundschuledən sonra Berlin və Brandenburg əyalətlərində 12, digər əyalətlərdə isə 10 yaşdan başlamaqla, 4 tip orta məktəb mövcuddur:

8 8 Hauptschule. Ən aşağı akademik səviyyə, daha çox inkişaf etmiş Volksschule xarakterlidir. 9-cu sinifə qədər davam edir və Hauptschulabschluss adlı buraxılış imtahanı mövcuddur. Realschule. Geniş yayılmış bir məktəb olmaqla, orta səviyyəli şagirdlər üçün nəzərdə tutulmuş və 10-cu sinifdən sonra Realschulabschluss və Mittlere Reife adlı imtahanla tamamlanır. Gymnasium (Gramatika məktəbi). 12 və ya 13-cü sinifə qədər davam edir. Abitur adlı imtahanla tamamlanır və universitetə qəbul olunmaq üçün zəruridir. Gesamtschule (Əhatəli məktəb). Realschule və Hauptschule arasında bir məktəb olmaqla, digər üç məktəbin xüsusiyyətlərini özündə birləşdirir və Abitur imtahanına girmə hüququ vermir. Sxem 1. Alman Orta Məktəb Sistemində Məktəb Tipləri

9 9 Bütün bunlardan başqa, həmin məktəbləri bitirənlər Berufsschule adlı peşə məktəblərində tətbiq edilən staj sisteminə uyğun olaraq, məzuniyyətdən sonra profesyonal iş həyatına başlaya bilirlər. Berufsschule, adətən 2, 3 və ya 3,5 illik bir staj kimi həftədə iki dəfə olmaqla, tətbiq edilir. Digər günlər isə bir şirkətdə çalışılaraq keçirilir. Bu sistem şagirdləri nəzəri biliklərini praktiki vərdişlərlə birləşdirməsini təmin edir. Şirkət, stajın başlaması üçün stajyer şagirdi qəbul etməlidir. Bundan sonra şagird Industre-und Handelskammer IHK (ticarət şurası) listinə qeyd edilir. Staj dövrü böyunca şagird, şirkətin yarımştat işçisi statusundadır və şirkətdən maaş alır. Berufsschule və buraxılış imtahanı olan IHK-ni uğurla keçdikdən sonra, şagirdə bir sertifikat verilir və aşağı idarəetmə səviyyəsinə qədər bir profesional kariyeraya başlamağa hazır vəziyyətə gəlir. Bəzi regionlarda şagirdlərə qanunların tələb etdiyi şəkildə təhsil də verilir (banklarda xüsusi bir mövqe, hüquqçu). Almaniyada daimi işi olanların bitirdiyi məktəblərin xüsusi çəkisi Hauptschulabschluss 87,7 % 79,3 % 66,5 % 54,9 % Realschulabschluss 10,9 % 17,7 % 27 % 34,1 % Abitur 1,4 % 3 % 6,5 % 11 % 5 və 6-cı sinifdə olan şagirdlərə valideyin və müəllimləri tərəfindən göstərilən təhsil pillələrindən hansını seçmələrilə bağlı bir orientasiya mərhələsi (Orientierunsstufe) verilir. Berlin və Brandenburg xaricində digər bütün əyalətlərdə, bu orientasiya mərhələsi orta məktəblərin proqramına qoyulmuşdur. Berlin və Breandenburgda, orientasiya ibtidai təhsil mərhələsində həyata keçirilir. Müəllimlər əsas dərslərdən (Riyaziyyat, Almanca, Elm, Xarici dil) alınan qiymətlərdən asılı olaraq və əyalətə görə dəyişən qanun tələblərilə təhsil tövsiyyəsi verir. Almaniyada 16 əyalətin hamısının təhsillə bağlı xüsusi məsuliyyəti vardir. Federal parlament və hökumət təhsil sisteminə yalnız maliyyə yardımı ilə bağlı təsir göstərə bilir (əyalətə görə). Bu baxımdan bir sıra fərqli məktəb sistemi mövcuddur. Ancaq hər əyalətdə başlanğıc nöqtəsi olan Grundschule (ibtidai məktəb) dörd illik bir təhsil xidməti təklif edir(berlin və Brandenburgda 6 il). Bütün Alman əyalətlərində bacarıqlı şagirdlər üçün Gymnasiumlar mövcuddur və bütün əyalətlərdə - Baden-Württemberg, Bavariya, Saksoniya xaric fərqli formalarda da olsa

10 10 Gesamtschule vardır. Şərq əyalətləri Saksoniya, Saksoniya-Anhalt və Turingiya, Hauptschule və Realschuleni bir yerə toplayaraq, Sekundarschule, Mittelschule və Regelschule məktəblərini formalaşdırmışlar. Digər bütün əyalətlər isə bu məktəb tiplərini ayırırlar. İngilis dili bütün əyalət orta məktəblərində məcburidir. Bəzi əyalətlərdə isə xarici dil təhsili Grundschule, yəni ibtidai təhsil pilləsində başlayır. Məsələn, North Rhine-Westphaliada İngilis dili məktəbin 3-cü ilində başlayır; Brandenburg həm İngilis, həm də Polyak dilinə və Baden Württemberg də İngilis dilinə ilk iki ildə başlayır. Məcburi xarici dillərlə yanaşı, mövcud ikinci xarici dil listəsi əyalətdən əyalətə fərqlənir. Fransızca, İspanca və Latınca ən çox ikinci xarici dil kimi seçilən dillərdir. Əksər məktəblər də digər dillərin tədrisi ilə bağlı könüllü fəaliyyət qrupları təklif edir. Almaniyada ailələrin övladlarının məktəblərindən irəli gələrək bir əyalətdən digərinə keçmələri çox çətindir. Çünki məktəblərdə dərs proqramları çox fərqlidir. Təhsilini başa vurmada problemlə üzləşmiş yetkinlər, sonralar Abendgymnasium və ya Abendrealschule (axşam məktəbləri) adlı məktəblərə yazılırlar. 1.3 Xüsusi ehtiyacları olan uşaqların təhsili Xüsusi ehtiyacları olan əksər alman uşaqları Förderschule və ya Sonderschule (xüsusi məktəb) adlı məktəblərdə oxuyurlar. Bu məktəblər ancaq xüsusi ehtiyacları olan şagirdlərə xidmət göstərir. Almaniyada bu tipli məktəblərə aşağıdakıları göstərmək mümkündür: Sonderschule für Lernbehinderte öyrənmək çətinlikləri olan uşaqlar üçündür. Schule mit dem Förderschwerpunkt Geistige Entwicklung çox ciddi öyrənmək çətinlikləri olan uşaqlar üçündür. "Förderschule Schwerpunkt emotionale und soziale Entwicklung" xüsusi emosional ehtiyacları olan uşaqlar üçündür. Bu gün hər 21 alman şagirdindən biri bu xüsusi məktəblərdə təhsil alır. Bu məktəblərdə dərs verən müəllimlər xüsusi ehtiyaclar təhsili üzrə ixtisaslaşmış kolleclərdə yüksək təhsil alırlar. 1.4 Xüsusi istedadlı uşaqların təhsili Almaniyada bir sıra ixtisaslaşmış məktəblər xüsusi istedadlı uşaqlar üçün fəaliyyət göstərir.

11 Alman orta təhsilində dərs proqramları Saat 10-cu SİNİF GYMNASİUM DƏRS CƏDVƏLİ NÜMUNƏSİ Bazar ertəsi Çərşənbə axşamı Çərşənbə Cümə axşamı Cümə İngliscə Fizika Biologiya Fizika Fransızca (course) Tarix İngiliscə Kimya Riyaziyyat Kimya Fasilə Latınca (course) Almanca Fransızca (course) Fransızca (course) Riyaziyyat Din bilikləri (course) Fasilə Latin (course) Latin (course) Riyaziyyat Almanca Musiqi Riyaziyyat P.E. Almanca Biologiya Dini biliklər (course) Tarix P.E. İngiliscə Latınca (course)

12 12 12-ci SİNİF GYMNASİUM DƏRS CƏDVƏLİ NÜMUNƏSİ Vaxt Bazar ertəsi Çərşənbə axşamı Çərşənbə Cümə axşamı Cümə İspanca Kimya Psixologiya İspanca Biologiya Kimya Psixologiya İncəsənət Riyaziyyat İspanca Riyaziyyat Kimya İncəsənət Riyaziyyat İspanca Riyaziyyat Kimya Coğrafiya/Sosial biliklər+ Almanca Tarix İngiliscə Biologiya Coğrafiya/Sosial biliklər+ Almanca Tarix İngiliscə Xor İngiliscə Dini biliklər İngiliscə Dini biliklər Almanca Bədən tərbiyəsi Almanca Bədən tərbiyəsi Time AŞAĞI SAKSONİYADA 12-Cİ SİNİF GYMNASİUM DƏRS CƏDVƏLİ NÜMUNƏSİ Bazar ertəsi Çərşənbə axşamı Çərşənbə Cümə axşamı Cümə İngiliscə Dini biliklər Fransızca Fizika Almanca İngiliscə Dini biliklər Fransızca Fizika Almanca Almanca Almanca Coğrafiya/Sosial biliklər (İngiliscə) Coğrafiya/Sosial biliklər (İngiliscə) Riyaziyyat Riyaziyyat Coğrafiya/Sosial biliklər (İngiliscə) Coğrafiya/Sosial biliklər (İngiliscə) Riyaziyyat Riyaziyyat Fizika Siyasi iqtisad Tarix İngiliscə Fransızca Fizika Siyasi iqtisad Tarix İngiliscə Fransızca İncəsənət "Seminarfach"+ Tarix PE (kurs kimi müxtəlif idman növləri) İncəsənət "Seminarfach"+ Tarix PE (kurs kimi müxtəlif idman növləri)

13 Alman orta təhsilinin beynəlxalq qiymətləndirilməsi və islahat zərurəti OECD tərəfindən kordinasiya olunan və üzv, eyni zamanda bir sıra partnyor ölkələrin 15 yaşlı gənclərinin bacarıqlarının qiymətləndirilməsini həyata keçirən Beynəlxalq Tələbə Qiymətləndirmə Proqramı (PISA) mövcuddur cı ildə bu qiymətləndirmədə Alman məktəbliləri əvvəlki illərlə müqayisədə öz mövqelərini yüksəltmiş və elmi bacarıq göstəricisində 13 balla orta səviyyənin üstündə yer almışlar. 20 ballıq riyazi, 18 ballıq oxuma bacarıqlarına görə isə orta səviyyənin altında qalmışlar. Tədqiqatın nəticələrinə görə Almaniyada məktəblilərin məhsuldarlığına təsir göstərən faktorlar arasında sosial-iqtisadi faktor digər ölkələrdən daha yüksəkdir. Bu tədqiqatın nəticələri Almaniyada təhsildə reform məsələsini gündəliyə gətirmiş və bu reformun aşağıdakı istiqamətlərdə olacağı ortaya çıxmışdır: Tədrisin keyfiyyətilə bağlı federal standartın hazırlanması; Müəllim yetişdirilməsinin praktiki orientasiyasını yüksəldilməsi; Səlahiyyətlərin Kultusministeriumdan (Təhsil Nazirliyi) yerli məktəblərə ötürülməsi cı illərdən bəri, çoxlu məktəblərdə artıq bir sıra aşağıdakı dəyişikliklərin olduğunu görməkdəyik: Bəzi fənnlərdə ikidilli təhsilin təqdim edilməsi; Tədrisin müxtəlif metodlarının eksperimentdən keçirilməsi; Bütün məktəblərin kompüter və İnternetə çıxışla təchiz edilməsi; Yerli məktəb fəlsəfəsi və tədris məqsədlərinin formalaşdırılması və müntəzəm olaraq inkişaf etdirilməsi; Digər qərb ölkələrində olduğu kimi Gymnasium məktəb illərinin azaldılması (12-ci sinifdən sonra Abitur) və 2-ci növbənin təklif edilməsi.

14 14 II. AFR-da ALİ TƏHSİL SİSTEMİNİN ƏSAS XARAKTERİK XÜSUSİYYƏTLƏRİ 2.1 Giriş II Dünya müharibəsindən bəri, Almaniyada universitetə daxil olan gənclərin sayı 3 qat artmasına baxmayaraq, universitetdə təhsilini davam etdirmə səviyyəsi əksər Avropa ölkəsindən aşağıdır. Bunun da əsas səbəbi qismən yüksək əhəmiyyət daşıyan stajlı ikili təhsil sistemidir. Əyalətlər 2009-cu ildə əyalətlər üzrə ali təhsilli (Universitet və ya Tətbiqi Elmlər Universiteti) məşğul əhalinin xüsusi çəkisi, ümumi məşğul əhalinin faizi Schleswig-Holstein 6,4 % Rheinland-Pfalz 7,4 % Saarland 7,9 % Niedersachsen 7,9 % Sachsen-Anhalt 8,8 % Mecklenburg-Vorpommern 8,9 % Nordrhein-Westfalen 9,5% Brandenburg 9,6% Bayern 10,0 % Thüringen 10,1 % Baden-Württemberg 10,7 % Bremen 11,2 % Hessen 11,7 % Hamburg 13,0 % Sachsen 13,0 % Berlin 13,9 % Almaniyada universitetlər azad əyalət təhsil sisteminin bir hissəsidir və ölkədə çox az özəl universitet və kollec fəaliyyət göstərir. Ali təhsilin təşkilatı strukturu XIX əsrin əvvəllərində Wilhelm von Humboldt tərəfindən həyata keçirilən universitet islahatı dövrünə uyğun olsa da, bu struktur bəziləri tərəfindən

15 15 (məsələn, Almaniya doğumlu Standford Universiteti rektoru Gerhard Casper) tədrisə əhəmiyyət verib, tədqiqatı arxa plana keçirən qeyri-tarazlı yanaşma və əyalətdən asılılığı baxımından tənqid edilir. Ancaq hazırda Alman dövlət universitetləri orjinal Humboldt yanaşmasından çox tipik Amerkan qurumlarına bənzəyirlər. Alman ali təhsil sistemilə bağlı bəzi göstəricilər Göstəricilər Sayı Hər il orta məktəbə başlayan şagirdlərin sayı Hər il Abitur məzunları ci ildə ali məktəblərdə oxuyan tələbələrin sayı ci ildə ali məktəb tələbələri içərisində türk tələbələrin sayı Hər il tamamlanan doktorluq dissertasiyası Hər il işə başlayan dosent (profesor olmaq üçün aralıq mərhələ) sayı Bu gün Almaniyadakı bütün ali təhsil qurumları analitik düşünməyə, elmi araşdırmalara, problem həllinə, kollektiv çalışmaya, layihələrlə işləməyə, dərslərdə aktiv iştiraka xüsusi önəm verir və bunları təşviq edirlər. Sistemdə əzbərçi və yalnız nəzəri biliklərə əsaslanan təhsildən daha ço tətbiqi təhsilə üstünlük verilir. 2.2 Federal Almaniya Təhsil və Tədqiqat Nazirliyi Federal Almaniya Təhsil və Tədqiqat Nazirliyi (Almanca Bundesministerium für Bildung und Forschung) Almaniyada federal hökumət tərkibindəki nazirlikdir ci ilin noyabr ayında təhsil, tədqiqat və texnologiya sahəsində fəaliyyət göstərən iki nazirliyin birləşdirilməsiylə qurulmuşdur. 9 milyarddan çox illik büdcəyə malik olan Nazirlik tədqiqat layihələrinin və qurumların maliyyələşdirilməsini həyata keçirir və ümumi təhsil siyasətini müəyyən edir. Buna baxmayaraq, Almaniyada təhsil siyasətinin əsas hissə federal əyalətlər səviyyəsində müəyyənləşdirilir və nazirliyin bu sahədəki təsiri kifayət qədər məhdudlaşdırılmışdır.

16 Alman ali təhsil sistemində əsas qurumlar və statusları Almaniyada ali təhsil aşağıdakı qurumlar çərçivəsində həyata keçirilir: Universitetlər (Universitäten): müxtəlif ixtisaslaşmış institutları özündə birləşdirməklə, geniş akademik istiqamətlər üzrə tədris və tədqiqat xidmətləri təklif edirlər. Almaniyada universitetlər ənənəvi olaraq, xüsusi fundamental tədqiqat sahələrinə istiqamətlənir və tədris pillələri güclü nəzəri və tədqiqi orientasiyalı komponentlərə malik olurlar. Tətbiqi Elmlər Universitetləri (Fachhochschulen): Bu qurumlar öz tədris proqramlarını mühəndislik və digər texniki sahələr, bizneslə bağlı sahələr, sosial fəaliyyət və dizayn sahələri üzrə formalaşdırır və tədrisi istehsalatla sıx inteqrasiya çərçivəsində təşkil edirlər. Bu universitetlər praktiki mütəxəssislər yetişdirirlər. Bu universitetlər 1970-ci illərdən yayılmağa başlamışdır. İncəsənət və ya musiqi Universitetləri (Kunst- und Musikhochschulen): Musiqi və incəsənətin müxtəlif sahələrində tədris və tədqiqatla məşğuldurlar. Bunların sayı 50-ə qədərdir. Ali təhsil qurumları ya dövlət qurumlarıdır ya da dövlət tərəfindən tanınan qurumlardır. Almaniyanın ən qədim 10 universiteti Universitetin adı Yaranma tarixi Tələbələrinin sayı Yerləşməsi Heidelberg Universiteti Heidelberg Leipzig Universiteti Leipzig Rostok Universiteti Rostok Greifswald Universiteti Greifswald Freiburg Universiteti Freiburg Munich Universiteti Munich Mainz Universiteti Mainz Tübingen Universiteti Tübingen Marburg Universiteti Marburg Jena Universiteti Jena

17 17 Alman Universitetlərinin beynəlxalq reytinqi THE-QS DÜNYA UNİVERSİTETLƏR REYTİNQİ İlk 200-ə girən Alman Universitetləri Universitetlər Munich Texniki Universiteti Heidelberg Universiteti Berlin Azad Universiteti Yox Munich Universiteti Freiburg Universiteti Yox Yox Yox Berlin Humboldt Universiteti Bu gün Almaniyada təxminən 350-dən çox Universitet və digər ali təhsil qurumu fəaliyyət göstərir ki, bunlar da ölkə üzrə bərabər şəkildə paylanmışdır. Bu ali təhsil qurumlarının 66%-i dövlət, 23%-i özəl və 11%-i isə kilsə mülkiyyətindədir. 2.4 Alman ali təhsil sistemində proqramlar və qazanılan dərəcələr Alman ali təhsil sistemində yuxarıda göstərdiyimiz bütün ali təhsil müəssisələri ənənəvi olaraq birdəfəli və uzunmüddətli inteqrativ təhsil proqramları təklif edirlər ki, bunlar da sonda Diplom və ya Magister Artium dərəcələri verir və ya Staatsprüfung adlanan dövlət imtahanı ilə tamamlanırlar. Ancaq Boloniya Prosesinə qoşulma prosesi çərçivəsində birdəfəlik təhsil proqramları uğurla iki pilləli təhsil proqramlarını təklif edən sistemlə əvəz olunmağa başlamışdır ci ildən başlayaraq, ölkədə bakalavr və magistr proqramlarına paralel olaraq, ənənəvi birdəfəlik təhsil proqramları təklif olunur. Bu sistemlər aşağıdakı sxemdə açıq şəkildə göstərilmişdir. 2.5 Alman ali təhsil sistemində proqramlar və dərəcələrin akreditasiyası Keyfiyyətin təmin edilməsi, dərəcələrin müqayisə ediləbilməsi və tədrisin təşkilatı strukturu ümumi prinsiplərə əsaslanır ki, bu da Federal Əyalətlərin Təhsil və Mədəni İşlər Nazirlərinin Daimi Konfransında formalaşdırılmışdır cu ildə təhsil proqramlarının akreditasiya sistemi

18 18 milli səviyyədə Akreditasiya Şurasının nəzarəti altındadır. Belə ki, bütün yeni proqramların akreditasiyadan keçərək Akreditasiya Şurasının sertifikatını alması məcburidir. Alman Ali Təhsilində Qurumlar, Proqramlar və Dərəcələr

19 Alman ali təhsil sistemində təhsil pillələri Almaniyada bütün ali təhsil qurumları yuxarıda göstərilən təhsil proqramlarının bütün tipləri üzrə xidmət göstərir. Bakalavr və magistr təhsili müxtəlif ali təhsil qurumlarında bir-biri ardınca davam etdirilir. Tədris proqramlarının təşkili modul komponentlərindən istifadəyə və hər semestr üzrə 30 kreditlik olmaqla, Avropa Kredit Transfert və Yığım Sisteminə (ECTS) əsaslanır Bakalavriatura Bakalavr dərəcəsi verən təhsil proqramları akademik əsaslara söykənməklə, tələbələrdə profesional sfera üzrə metodoloji bacarıqlar formalaşdırılmasını nəzərdə tutur və bakalavr dərəcəsi 3-4 illik təhsildən sonra verilir. Həmçinin bu dərəcənin alınması buraxılış işinin yazılması (thesis) ilə tamamlanır. Bakalavr tədris kursları eyni zamanda Almaniyada Təhsil Proqramlarının Akreditasiyası üzrə Təşkilatın Əsasnaməsinə uyğun olaraq, akreditasiyadan keçməlidir. Hazırda ölkədə bakalavr dərəcəsinin aşağıdakı formaları tətbiq edilir: İncəsənət Bakalavrı (Bachelor of Arts B.A.), Elm Bakalavrı (Bachelor of Science - B. Sc.), Mühəndislik Bakalavrı (Bachelor of Engineering -B.Eng.), Hüquq Bakalavrı (Bachelor of Law LL.B.), Gözəl İncəsənət Bakalavrı (Bachelor of Fine Arts B.F.A.), Musiqi Bakalavrı (Bachelor of Music - B.Mus.) Magistratura Almaniyada ali təhsilin ikinci pilləsi 1-2 illik təhsildən sonra magistr dərəcəsinin alınamasıyla tamamlanır. Maraqlı bir cəhət magistr proqramlarının daha çox praktik yönlü və daha çox tədqiqat yönlü olmaqla iki yerə ayrılmasıdır. Ali təhsil qurumları hər magistr təhsil proqramının profilini özü dəqiqləşdirir. Magistr dərəcəsinin alınması dissertasiyanın yazılmasını tələb edir. Tədris proqramları da bakalavr pilləsində olduğu kimi akreditasiyadan keçir. Magistr dərəcələrinin aşağıdakı formaları tətbiq edilir: İncəsənət Magistri (Master of Arts -M.A.), Elm Magistri (Master of Science -M.Sc.), Mühəndislik Magistri (Master of Engineering - M.Eng.),

20 20 Hüquq Magistri (Master of Laws - L.L.M), Gözəl incəsənət Magistri (Master of Fine Arts - M.F.A.) Musiqi Magistri (Master of Music - M.Mus.). Bu pillədə xüsusi diqqət yetirilən məsələ magistr tədris proqramlarının bakalavr pilləsindəki müvafiq proqramlardan fərqli formada qurulmasıdır Birləşdirilmiş Uzun Proqramlar: Diplom dərəcələri, Magistr Artium, Staatsprüfung Birləşdirilmiş uzun təhsil proqramları ya biristiqamətli (mono-disciplinary) (Diplom dərəcəsi, əksər proqramlarda Staatsprüfung adlanan dövlət imtahanıyla tamamlanır) ya da iki başlıca və ya bir başlıca və iki ikinci dərəcəli istiqamətlərin kombinasiyasına əsaslanmaqla tətbiq edilir. İlk mərhələdə (1,5-2 il) geniş orientasiya və istiqamətin əsaslarına yer verilir. Aralıq imtahan (Diplom-Vorprüfung for Diplom degrees; Zwischenprüfung və ya credit sistemi üzrə Magister Artium) verildikdən sonra isə dərinləşdirilmiş və ixtisaslaşdırılmış ikinci mərhələyə keçirlər. 6 aylıq müddət ayrılan buraxılış işinin yazılması və son yazılı və şifahi imtahanların verilməsi də bu dərəcənin alınmasında zəruri tələblərdir. Bənzər tələblər Staatsprüfung təhsilinə də tətbiq edilir və bunun qvalifikasiya səviyyəsi Magistr səviyyəsinə ekvivalent hesab edilir. Universitetlərdə birləşdirilmiş Uzun Proqramlar 4-5 il (Diplom degree, Magister Artium) və ya 3-6,5 il (Staatsprüfung) ərzində tamamlanır. Diplom dərəcəsi mühəndislik sahələri, təbii elmlər, həmçinin də iqtisadiyyat və biznes sahəsində verilir. Ancaq humanitar sahələr üzrə adətən Magister Artium dərəcəsi verilir. Sosial elmlərdə isə ali məktəblərdən asılı olaraq, praktika dəyişir. Hüquq, tibb, farmakologiya və pedaqoqika sahələri Staatsprüfunglə tamamlanır. Hər üç kvalifikasiya da (Diplom, Magister Artium və Staatsprüfung) akademik olaraq bir birinə ekvivalentdir. Hər üçü də doktorluq mərhələsinə keçiş imkanı verir. Ancaq bunun üçün əlavə tələblər də Universitetlər tərəfindən müəyyən edilir. Tətbiqi elmlər Universitetlərində birləşdirilmiş Uzun Proqramlar 4 il davam edir və Diplom dərəcəsi verilir. Baxmayaraq ki, bu ali məktəb tipləri doktorantura təhsilini nəzərdə tutmur, ancaq buranı bitirənlər doktor proqramları olan ali məktəblərə doktorluq təhsili üçün müraciət edə bilirlər.

21 21 İncəsənət və ya musiqi Universitetelərində birləşdirilmiş Uzun Proqramlar qurumlardan, sahələrindən və məqsədlərindən asılı olaraq çox dəyişkəndir. Diplom/Magister dərəcələrinə əlavə olaraq, bu tipli proqramları bitirənlər bu sahədəki bir sıra sertifikatlar və sertifikatlaşdırılmış imtahanlarıdan da məsuldurlar Doktorantura Universitetlər, universitetlərin ixtisaslaşdırılmış institutları və bəzi İncəsənət və ya Musiqi Universitetləri doktorluq proqramları təklif edirlər. Doktorluq proqramlarında oxumaq üçün formal olaraq, Magistr (həm Universitet, həm də Tətbiqi elmlər universitetiləri üzrə), Magister, Diplom, Staatsprüfung və ya xarici ekvivalentləri olan dərəcələr zəruridir. Xüsusilə, Bakalavr və ya Diplom dərəcələrinin sahibləri də bəlli şərtlərlə doktorluq proqramlarına giriş əldə edə bilirlər. Universitetelər və doktorluq proqramları olan institutlar bu proqramlara daxil olmanın, həmçinin də bacarıqların müəyyənləşdirilməsi prosedurunun strukturunu özləri müəyyənləşdirirlər. Qəbul üçün digər tələb də dissertasiya tədqiqatı layihəsinin rəhbər kimi bir professor tərəfindən qəbul edilməsidir. Doktorantura mərhələsində rəsmi bir dərs olmasa da, bir professorun rəhbərliyi altında həyata keçirilən müstəqil araşdırma təxminən 3-5 il davam edir. Ölkədə əksər doktorantlar ali təhsil qurumlarında müəllim və rəsmi tədqiqatçı kimi çalışaraq, əvəzində yetərli səviyyədə maaş alırlar. 2.7 Qiymətləndirmə sistemi Alman ali təhsil sistemində qiymətləndirmə 5 ballıq sistem üzrə həyata keçirilir. Bu aşağıdakılardan ibarətdir: 1 = Sehr Gut = Çox Yaxşı 2 = Gut = Yaxşı 3 = Befriedigend = Kafi 4 = Ausreichend = Kifayət 5 = Nicht ausreichend = Qeyri-kafi və ya uğursuzluq Minimum müvəffəq qiymət 4 = Ausreichend dir. Ancaq bu qiymətlər bəzi hallarda, xüsusilə də doktorluq proqramlarında dəyişə bilir.

22 22 Buna əlavə olaraq, ali təhsil qurumları ECTS qiymətləndirmə sistemini də tətbiq edirlər. Belə ki, A = ən yaxşı 10%, B = növbəti 25 %, C = Növbəti 30%, D = növbəti 25%, E = növbəti 10%. 2.8 Tədrisdə davamiyyət Almaniya universitetlərində dərsə davamiyyət, yalnız məcburi olan və tələbələrin sertifikat alması zəruri olan dərslər üzrə əhəmiyətli hesab edilir. Bu dərslərin hər hansı birində üzürsüz (məsələn əstəlik raportu olmadan) olaraq iştirak etməmək, tələbənin həmin dərsdən sertifikat alma imkanını itirməsilə nəticələnir. Dərsə davamiyyətə nəzarət əsasən sərbəst (çox hallarda ciddi yoxlama həyata keçirmədən sadəcə bir tələbə imzası iştirakı göstərən əsas sübut kimi qəbul edilir) və hərdənbir həyata keçirilir. 2.9 Ali təhsilə giriş Ümumi Ali Təhsilə Qəbul Qiymətləndirməsi illik təhsildən sonra ali məktəblərə qəbul hüququ verir. Gymnasium məzuniyyəti (Abitur) bütün universitetlərə daxil olmaq üçün əsasdır. Bunun üçün ayrıca qəbul imtahanına gərək yoxdur. Universitetə qəbul hüququ əldə etmənin digər yolu Berufsoberschule əlaqəli Abiturdurchschnittsnote (ABŞ-dakı GPA-a oxşar və ya İngiltərədəki A-Səviyyə) imtahanı ali məktəbə giriş üçün zəruridir. Universitetlər müəyyən təhsil proqramı üçün qəbulun digər şərtlərini də müəyyən edə bilərlər. Bu numerus causus ( məhdud say ) adlanır, ancaq sadəcə yükəsk tələbli təhsil proqramları üçün tətbiq edilir. Məsələn bir tip təhsil proqramı üçün Abitur imtahanından 1,0 və 1,5 arasında bir bal toplamaq zəruridir. Bəzi xüsusi sahələrdə ixtisaslaşdırılmış variantlar (Fachgebundende, Hochschulreife) tətbiq edilir. Tətbiqi elmlər Universitetelərinə qəbul üçün Fachhochschulreifedən istifadə etmək ümükündür ki, bu da adətən 12 illik təhsilin olmasını tələb edir. İncəsənət və ya musiqi Universitetləri bəzi fərdi qabiliyyət imkanlarını da tələb edir. Eyni zamanda ali təhsil qurumları əlavə qəbul prosedurlarının konkret formalarını müəyyən edə bilirlər Məcburi hərbi xidmət Məktəbi bitirdikdən sonra alman kişiləri universitetə daxil olmadan əvvəl 9 aylıq məcburi hərbi xidmət və ya alternativ xidmət (Zivildienst) keçməyə məcburdurlar.

23 Ali təhsildə təhsil haqqları və tələbə xərcləri Almaniyadakı bütün ali təhsil qurumlarında təhsil ödənişsizdir. Bir növ dövlət hamıya stipendiya verir demək mümkündür. Ancaq Regelstudienzeit'dən ("dərslərin normal müddəti") daha uzun müddət ouyan tələbələr hər semestr üçün təxminən 500 Avro həcmində Langzeitstudiengebühren ("uzun müddətli təhsil haqqı") ödəməlidirlər. Hazırda bir sıra özəl ali təhsil qurumu (xüsusilə menecment məktəbləri) müəyyən təhsil haqqı tələb etsə də, onların prestiji dövlət universiteteləri səviyyəsində deyildir. Tələbələr yataqxana və pansionatla yanaşı, kitab xərclərini özləri ödəyirlər. Müəyyən yaşdan sonra tələbələr məcburi tələbə sağlamlıq sığortası (aylıq 50 Avro) və digər sosial xidmət xərclərini də ( hər semestr üçün Avro) ödəyirlər. Bununla yanaşı tələbələr universitetdaili və xarici çox ucuz ictimai nəqliyyat (Semesterticket) imkanlarından istifadə edirlər və hətta bu xidmətlər bəzi əyalətlərdə pulsuzdur (məs. Kiel). Tələbələr üçün müstəqil və mənfəət güdməyən bir təşkilat olan və əyalətin maliyyələşdirdiyi Studentenwerk tərəfindən təmin edilən ucuz tələbə yataqxanaları mövcuddur. Bu yataqxanalarda bir otağın qiyməti aylıq təxminən 150 Avrodur. Yataqxanalarda qalmaq istəməyənlər isə aylıq 500 Avroluq bina evlərində 3-5 tələbə olmaqla qala bilirlər. Ymək xərcləri də təxminən 100 Avrodur. Bir sıra banklar tələbələrə müəyyən bir yaşa qədər (əsasən 25) ödənişsiz bank hesabı təmin edirlər. Ancaq bütün bunlara baxmayaraq, son illər artıq bəzi əyalətlərdə ali təhsil qurumlarında semestrlər üzrə 500 Avroluq bir təhsil haqqının alınması təcrübəsi yayılmağa başlamışdır. Almaniyada universitetlərin maliyyələşdirdiyi stipendiyalar demək olar ki, yoxdur. Ancaq bir sıra özəl və ya dövlət qurumları tələbələrin yaşayış və kitab xərclərini ödəyəcək stipendiyalar təmin edirlər. Bununla birlikdə, tələbələrin özləri və ailələrinin təhsil xərclərini ödəyə bilmədikləri halda, ölkədə 4-5 il müddət ərzində 550 Avroya qədər dəstək almalarına imkan verən bir qanun (BAFöG və ya Bundesausbildungsförderungsgesetz) fəaliyyət göstərir. Bu pulun bir hissəsi (təminən yarısı) qarşılıqsız verilir. Tələbələrin təxminən 30-50%-i əlavə pul qazanmaq məqsədilə işləyir ki, bu da təhsil müddətlərini uzdan başlıca amildir.

24 Ali təhsildə azadlıq prinsipi Alman universitet tələbələri əsasən oxuduqları proqramları özləri seçir və professorlar da tədqiqat və tədris sahələrində özləri qərar verirlər. Bu seçmə sistemi, çox vaxt tələbələrin məzun olmadan əvvəl bir neçə ilini universitetdə keçirməsinə səbəb olur ki, bu da hazırda alman təhsil sistemində müzakirə olunan məsələlərdən birinə çevrilmişdir. Belə ki, hazırda eyni vaxtda məzun olan tələbələrin olduğu sinif tapmaq çox çətindir. Tələbələr öz istəklərinə və universitetelərin güclərinə görə oxuduqları universiteteləri dəyişə bilirlər. Bəzən tələbələr paralel olaraq müxtəlif universitetelərdən iki, üç və ya daha çox dərsə qoşula bilirlər. Alman universitetelərindəki bu mobillik bu sahədə ABŞ, İngiltərə və Fransada olmayan bir azadlıq və fərdiyyətçiliyin göstəricisidir Ali təhsilin milli informasiya sistemləri Almaniya Təhsil və Tədqiqat Nazirliyi, Heinemannstrasse Bonn Germany, Tel: +49(1888) 570, Fax: +49(1888) , bmbf@bmbf.bund.de, Almaniyada Federal Əyalətlər Təhsil və Mədəniyyət İşləri Nazirlərinin Daimi Konfransı (Kultusministerkonferenz -KMK), Lennéstrasse 6, D Bonn; Fax: +49[0]228/ ; Phone: +49[0]228/501-0, europa@kmk.org, Xarici Təhsil Mərkəzi Ofisi (ZaB), ; zab@kmk.org Sənədləşmə və Təhsil İnformasiya Xidməti, eurydice@kmk.org Alman Rektorları Konfransı (Hochschulrektorenkonferenz - HRK), Ahrstrasse 39, D Bonn; Fax: +49[0]228/ ; Phone: +49[0]228/887-0; sekr@hrk.de Alman Rektorlar Konfransının Ali Təhsil Kompası, Almaniyada Ali Təhsil Qurumları və Universitetlər Assosiasiyası (Hochschulrektorenkonferenz - HRK), Ahrstrasse 39 D Bonn, Germany, Tel: +49(228) 8870, Fax: +49(228) , Təhsil Planlaşdırılması və Tədqiqatların Təşviqi üzrə Federal Əyalətlər Komissiyası (BLK), Friedrich-Ebert-Allee 38, Bonn, Germany, Tel: , Fax: , blk@blk-bonn.de,

25 25 Alman Akademik Mübadilə Xidməti (DAAD), Kennedyallee 50, D Bonn, Germany, Tel: +49(228) 8820, Fax: +49(228) , Alman Universitet Professorları və Dosentlər Assosiasiyası (Deutsche Hochschulverband-DHV), Rheinallee 18, Bonn Germany, Tel: +49(228) , Fax: +49(228) , Akreditasiya Şurası (Akkreditierungsrat), Postfach 2240, D Bonn Germany, Tel: +49(228) , Fax: +49(228) ,

26 26 III. İŞ TƏCRÜBƏSİYLƏ TANIŞ OLDUĞUMUZ UNİVERSİTETLƏR 3.1 Kiel Universiteti Rəsmi adı: Christian-Albrechts adına Kiel Universiteti Devizi: Sülh ən böyük qazancdır. Qurulma tarixi: 5 Oktyabr 1665 Statusu: Dövlət universiteti Personalı: 2175 nəfər Tələbələri: nəfər Yerləşmə: Kiel şəhəri, Almaniya Kampüsü: Şəhər kampüsü Rəngləri: bənövşəyi və ağ WEB səhfəsi: Universitetin emblemi Kiel Universiteti (Almanca, Christian-Albrechts-Universität zu Kiel, CAU) 1665-ci ildə Holstein-Gottorp əyalətinin hersoqu Christian Albert tərəfindən Academia Holsatorum Chiloniensis kimi əsası qoyulmuşdur. Bu gün Kiel Universiteti 23 minlik tələbəsilə Almaniyanın Schleswig-Holstein federal əyalətinin ən böyük, ən qədim və ən prestijli universitetidir. UNİVERSİTETİN STRUKTURU Universitetin Prezidiumu və İdarə heyəti Mərkəzi administrasiya Fakültələr Universitetin mərkəzi strukturları Ortaq strukturlar və mərkəzlər Universitetin Məsləhət Şurası Birləşdirilmiş institut və təşkilatlar Əlaqələndirilmiş institut və təşkilatlar

27 27 UNİVERSİTET PREZİDİUMUNUN (İDARƏ HEYƏTİ) TƏRKİBİ Prezident (rektor), Prof. Dr. Gerhard Fouquet Vitse- prezident (prorektor), Prof. Dr. Frank Kempken Vitse- prezident (prorektor), Prof. Dr. Siegfried Wolffram Registrator (katib), Dr. Oliver Herrmann UNİVERSİTETİN AKADEMİK ÖZÜNÜİDARƏETMƏ Mərkəzi Administrasiya Flensburg, Kiel, Luebeck Universitetləri Məsləhət Şurası Universitet Senatı (Elmi Şurası) Universitet Prezidiumu (idarə heyəti) Fakültələr Fakültə şurası Dekanlıq şurası

28 28 MƏRKƏZİ ADMİNİSTRASİYANIN STRUKTURU Qeydiyyat ofisi Prezidium idarəsi / hüquqşünas Mətbuat və komunikasiya xidmətləri Universitetin bərabər imkanlar məmuru Təhlükəsizlik mühəndisi Heyvanların müdafiəsi məmuru Radiasiyadan müdafiə məmuru Daxili audit Davamlı profesional inkişaf mərkəzi Şöbə 1. Akademik işlər: Beynəlxalq mərkəz, Tədris və imtahan Şöbə 2. Tədqiqat işləri, struktur inkişaf, texnologiya transferti Şöbə 3. İnsan resursları departamenti Şöbə 4. Maliyyə menecmenti, kontrol, hesabat və vergilər Şöbə 5. Texniki konstruksiya və vəsait menecmenti Şöbə 6. Vəsait menecmenti-infrastruktur Peşə sağlamlığı və təhlükəsizlik xidməti Bioloji təhlükəsizlik məmuru İnformasiya təhlükəsizliyi məmuru Gənclik və stajçılar təmsilçisi Mərkəzi ştat şurası (Ali təhsil) Ştat şurası (qeyri-akademik) Ştat şurası (akademik) Schleswig-Holstein Universitet Xəstəxanası Əlillik məmuru

29 29 UNİVERSİTETİN Xidmtlərlə FAKULTƏLƏRİ bağlı tövsiyyə Teologiya fakültəsi Hüquq fakültəsi Biznes, iqtisadiyyat və sosial elmlər fakültəsi Tibb fakültəsi İncəsənət və humanitar elmlər fakültəsi Riyaziyyat və təbii elmlər fakültəsi Kənd təsərrüfatı və qidalanma elmi fakültəsi Mühəndislik fakültəsi UNİVERSİTETİN MƏRKƏZİ STRUKTURLARI Mərkəzi Universitet Kitabxanası (UB) Universitet Hesablama Mərkəzi (RZ) Universitet İdman Mərkəzi Sahələrarası Multimedia Mərkəzi (IZM) Tədqiqat və Texnologiya Mərkəzi, Qərb Sahili (FTZ)

30 30 ORTAQ STRUKTURLAR VƏ MƏRKƏZLƏR Molekulyar Bioelmlər Mərkəzi (ZMB) (Riyaziyyat və təbii elmlər və tibb fakültəsi) Sosial Elmlər İnstitutu(İncəsənət və humanitar elmlər; Biznes, iqtisadiyyat fakültəsi) İdman və İdman Elmləri İnstitutu(Tibb və incəsənət və humanitar elmlər fakültələri) Tarixdən öncəki və antik tarix institutu (İncəsənət, Riyaziyyat fakültəsləri) Ekoloji Mərkəz (ÖZK) (Riyaziyyat, K/T fakültələri) Asiya və Afrika Tədqiqatları Mərkəzi (ZAAS) Klinik Anatomiya Mərkəzi Etika Mərkəzi Şərqi Avropa Tədqiqatları Mərkəzi (ZOS) Şimali Amerika Tədqiqatları Mərkəzi (ZNAS) Kiel Universitetində German-Norveç Tədqiqatları Mərkəzi (DNSZ) Üstün Bacarıqlar Mərkəzi (ZFS) İnteqrativ Neuroelmlər Tədqiqat Mərkəzi (FZIN) Müəllim Tədris Mərkəzi (ZFL) Psixologiya Mərkəzi

31 31 BİRLƏŞDİRİLMİŞ İNSTİTUT VƏ TƏŞKİLATLAR Kiel Dünya İqtisadiyyatı İnstitutu (IFW) İqtisadiyyat üzrə Alman Milli Kitabxanası Leibniz Dənizçilik Elmləri İnstitutu (IFM-GEOMAR) Elm və Riyaziyyat Təhsili üzrə Leibniz İnstitutu (IPN) Administrativ Elmlər üzrə Lorenz von Stein İnstitutu Təhlükəsizlik Siyasəti İnstitutu Schleswig-Holstein Schloß Gottorf Muzey Fondu ƏLAQƏLƏNDİRİLMİŞ İNSTİTUT VƏ TƏŞKİLATLAR Schleswig-Holstein Universitet Xəstəxanası (UK-SH) Max Planck Təkamül Biologiyası İnstitutu Borstel Tədqiqat Mərkəzi (Əməkdaşlıq Partnyoru) Radioloji Müdafiə İnstitutu Gənclərin Kriminal Hüququ və Kriminal Müdafiəsi üzrə Tədqiqat Mərkəzi Max Rubner Mikrobiologiya və Biotexnologiya İnstitutu GKSS Tədqiqat Mərkəzi

32 32 Kiel Universitetinin bəzi məşhur məzunları: Otto Jahn ( ) - arxeoloq, filoloq, incəsənət və musiqi üzrə yazar Gerhard Stoltenberg - siyasətçi, Schleswig-Holstein Federal Əyalətinin keçmiş baş naziri, Almaniyanın keçmiş maliyyə naziri Peer Steinbrück siyasətçi, North Rhine Westphalia Federal Əyalətinin keçmiş baş naziri, Almaniyanın keçmiş maliyyə naziri Erich Walter Sternberg bəstəkar Franz Boas ( ) - antropoloq Kiel Universitetinin bəzi məşhur elm adamları: Kurt Alder Walter Anderson Jochen Bleicken Hartmut Boockmann Friedrich Blume Hans-Gerhard Creutzfeldt Paul Deussen Otto Diels Wilhelm Dilthey Johann Gustav Droysen Karl-Dietrich Erdmann Friedrich von Esmarch Hans Geiger Herbert Giersch Wilhelm Griesinger Bernhard Harms Heinrich Hertz Alfred Heuß Felix Jacoby Otto Jahn Philipp Lenard August Leskien Otto Meyerhof Theodor Mommsen Daniel Georg Morhof Max Planck Erwin Rohde Erich Schneider Walther Schücking Ferdinand Tönnies Heinrich von Treitschke Otto Werner Richard Sorge

33 33 KİEL UNİVERSİTETİ BİZNES, İQTİSADİYYAT VƏ SOSİAL ELMLƏR FAKÜLTƏSİ Fakültənin rəngi: Qırmızı Fakültənin emblemi Almaniyada Fakültələr İnstutlardan təşkil olunur. İnstitutlar da ayrı-ayrı kafedralardan ibarətdir. İnstitutlar profillərinə uyğun olaraq, tədris və tədqiqat fəaliyyətini həyata keçirirlər. Kiel Universiteti Biznes, İqtisadiyyat və sosial elmlər fakültəsinə daxil olan institutlar və kafedralar aşağıda göstərilmişdir. Fakültələr də həmçinin Fakültə Şurası və Dekanlıq olmaqla iki əsas orqandan ibarətdir. Bunların da strukturu aşağıda göstərilmişdir. Dekan, 1-ci və 2-ci dekan müavinlərinin səlahiyyət müddəti 2 illə məhdudlaşdırılmışdır. Fakültə Şurasına dekan rəhbərlik edir və hər semestr ən azı bir dəfə iclası keçirilir. Şuraya dekan, dekan müavinləri, fakültə professorları, müəllimləri və.s daxil edilirlər. Alman Universitetlərində fakültələrin mühüm organlarından biri də İmtahan Ofisidir. Bu organlar imtahanların təşkili ilə bağlı bütün məsələləri idarə edir. Fakültə İnstitutları direktorlar və katibləri tərəfindən idarə edilir. İnstitutları təşkil edən kafedralar isə müdirlər və kafedra əməkdaşlarından ibarət olur. Əksər hallarda bir kafedrada bir professor olur ki, o da müdir vəzifəsində çalışır. Kafedralar bakalavr, magistratura və doktorantura proqramları üzrə mütəxəssis hazırlayırlar.

34 34 BIZNES, İQTİSADİYYAT VƏ SOSİAL ELMLƏR FAKÜLTƏSİ DEKANLIĞI DEKAN Prof. Dr. Tomas Lux DEKAN MÜAVİNİ Prof. Dr. Joachim Wolf DEKAN MÜAVİNİ Prof. Dr. Helmut Herwartz İŞƏ QƏBULDA BƏRABƏR İMKANLAR MƏMURU Dr. Eva-Maria Kellermann KATİBLİK Kristen Schreier Mara Trost Gabriele Wenzel

35 BİZNES, İQTİSADİYYAT VƏ SOSİAL ELMLƏR FAKÜLTƏSİ 35 İqtisadiyyat və Biznes Tədqiqatları Kitabxanası İqtisadiyyat İnstitutu Regional Tədqiqat İnstitutu Biznes İnzibatçılığı İnstitutu Biznes İnzibatçılığında İnovativ Tədqiqat İnstitutu Sərbəst Birləşmiş Sistemlər və Elektron Biznesin Ticari Aspektləri İnstitutu Statistika və Ekonometriya İnstitutu Sosial Elmlər İnstitutu İqtisadi və Sosial Tarix İnstitutu Statistika və Ekonometriya İnstitutu Dünya İqtisadiyyatı üzrə Kiel İnstitutu (Birləşdirilmiş) İnzibati Elmlər üzrə Lorenz von Stein İnstitutu (Birləşdirilmiş) Təhlükəsizlik Siyasəti İnstitutu (Birləşdirilmiş) Kiel Marketinq və Menecment Cəmiyyəti

36 BİZNES, İQTİSADİYYAT VƏ SOSİAL ELMLƏR FAKÜLTƏSİ İQTİSADİYYAT İNSTİTUTU KAFEDRALARI 36 Beynəlxalq iqtisadiyyat Dövlət sektoru iqtisadiyyatı, sosial siyasət və səhiyyə iqtisadiyyatı Monetar iqtisadiyyat İnnovasiya, rəqabət siyasəti və yeni inistutsional iqtisadiyyat Beynəlxalq və regional iqtisadiyyat Makroiqtisadiyyat Mikroiqtisadiyyat İqtisadi nəzəriyyə Ətraf mühit, resurslar və ekoloji iqtisadiyyat Ətraf mühit və resurs iqtisadiyyatı

37 Kiel Tətbiqi Elmlər Universiteti Almaniyada fəaliyyətilə yaxından tanış olduğumuz digər bir ali təhsil qurumu Kiel Tətbiqi Elmlər Universitetidir. Universitet Kiel Şəhərində Kiel Kanalının mənzərəli sahilində kampus formasında yerləşmişdir. Tətbiqi Elmlər Universitetlərinin strukturu və fəaliyyət mexanizmi klassik universitetlərin fəaliyyət mexanizmindən elə də fərqlənmədiyindən burada bu məsələlərə təkrar yer vermirik və bu universitetlə tanışlığımızı rəsimlərlə təqdim edirik. 1. Dil tədrisi və mədəniyyətlərarası adaptasiya mərkəzi 3. Beynəlxalq əlaqələr ofisi 2. Beynəlxalq əlaqələr ofisi 4. Beynəlxalq əlaqələr ofisi

38 38 5. Əyalət tələbə yataqxanalarının idarəetmə ofisi 7. İnformatika və elektronika fakültəsi 9. Rektorluq binası 6. Kampüsün yerləşmə planının tablosu 8. Kiçik mühazirə salonları, idman salonu və kafetarya binası 10. Rektorluğun giriş qapısında

39 Rektorun otağı ilə üzbəüz ixtisaslarla bağlı 12. Rektorun giriş qapısı məlumat tablosu 10. İqtisadiyyat fakültəsinin yerləşdiyi bina 12. İqtisadiyyat fakültəsi akademik və inzibati personal tablosu 11. İqtisadiyyat fakültəsinin giriş qapısı 13. Professorların məlumat tablosundan bir örnək

40 Professor Hans Klausun iş qrafiki 15. İqtisadiyyat fakültəsi koridoru 16. Fakültə tələbələrinin istirahət otağı 17. Mühazirə salonu 18. Mühazirə salonlarında telefon var 19. Tələbə Assosiasiyasının tablosu

41 20. Tələbə informasiya ofisi 41

42 Siegen Universiteti Yaranma tarixi: 1972 Səfər çərçivəsində tanış olduğumuz sonuncu universitet Siegen şəhərində yerləşən Siegen universitetidir. Onu da qeyd etmək yerinə düşər ki, bu universitetlə Azərbaycan Dövlət İqtisad Universiteti arasında 2007-ci ildə bir əməkdaşlıq müqaviləsi də imzalanmışdır. Siegen universiteti hazırda Azərbaycandan olan tələbələrin ən çox təhsil aldığı Alman universitetləri arasındadır. Səfər zamanı bu tələbələrin bir çoxu ilə tanış olmaq imkanı da əldə etdik. Universitet beynəlxalq əlaqələrə, xüsusilə akademik personal və tələbə mübadiləsi, həmçinin ortaq tədqiqatların aparılmasına xüsusi önəm verir. Hazırda SOCRATES, LEONARDO və TEMPUS proqramları çərçivəsində Avropanın 130- da çox universitetilə əməkdaşlıq içərisindədir. Tələbələrinin 13%-dən çoxunu xarici tələbələr təşkil edir. 1.Siegen Universiteti xarici əlaqələr və informasiya ofisi Ümumiyyətlə SİEGEN şəhəri tələbə şəhəri kimi tanınır. Təxminən 104 min əhalisi olan şəhərdə 13 minə qədər tələbə yaşayır. Universitetin strukturu Kiel Universitetindən o qədər də fərqlənmir. Ancaq Siegen bölgəsinin Almaniyanın mədən sənayesi bölgələrindən biri olması, universitetdə dəqiq və təbiət elmlərilə bağlı fakültələrin daha çox toplanmasını doğurmuşdur. Universitetin fakültələri aşağıda göstərilmişdir. Universitetin digər xarakterik cəhətlərindən biri kampüs anlayışına sahib olmaması və strukturlarının şəhərin müxtəlif bölgələrində yerləşməsidir.

43 43 SİEGEN UNİVERSİTETİNİN FAKÜLTƏLƏRİ Sosial elmlər Fəlsəfə - Teologiya Tarix - Coğrafiya Təhsil elmləri - Psixologiya Xarici dil, Ədəbiyyat və Media Araşdırmaları İncəsənət - Musiqi İqtisadiyyat Biznes Araşdırmaları Biznes İnformatikasl Biznes Hüququ Riyaziyyat Fizika Kimya-Biologiya Arxitektura Şəhər Planlaşdırılması Mülki Tikinti Mühəndisliyi Mexanika Mühəndisliyi Elektrik Mühəndisliyi Kompüter Elmi

44 44 IV. ÇIXIŞ ETDİYİMİZ KONFRANSLAR 4.1 Siegen şəhərində Almaniya-Azərbaycan iqtisadi əməkdaşlığı: mövcud durum və perspektivlər mövzusunda çıxış 6 mart 2010 tarixində Almaniya Federativ Respublikasının North Rhine-Westphalia federal əyalətinin South Westphalia hissəsində yerləşən Siegen şəhərində Almaniyadakı Azərbaycanlı Tələbələr və Elmi İşçilər Birliyinin Azərbaycan Günü çərçivəsində təşkil etdiyi konfransda Azərbaycan-Almaniya iqtisadi əməkdaşlığı: mövcud durum və perspektivlər mövzusunda təqdimatla çıxış etdik. Konfransda Almaniyanın müxtəlif universitetlərində təhsil alan Azərbaycan, Türkiyə və Almaniyalı tələbələr və elmi işçilər iştirak etmişdir. Konfransda Almaniya-Azərbaycan iqtisadi əməkdaşlığının müxtəlif istiqamətlərini əhatə edən geniş prezentasiya ilə çıxış etdikdən sonra, Alman-Azərbaycan əməkdaşlığının gələcək perspektivləri, Azərbaycan iqtisadiyyatının mövcud durumu və gələcək inkişaf istiqamətləri, həyata keçirilən dövlət proqramları və.s məsələlərlə bağlı konfrans iştirakçılarının suallarını cavablandırdıq. Sonra isə təşkil olunan kokteyldə müzakirələr davam etdi. Sonda konfransdakı çıxışımıza görə Almaniyadakı Azərbaycanlı Tələbələr və Elmi İşçilər Birliyi tərəfindən müvafiq Sertifikata layiq görüldük. Konfrans Azərtac, Apa, Diaspora, ANS və.s kimi informasiya agentlikləri tərəfindən işıqlandırılmışdır. Konfransla bağlı əlavə məlumat üçün bax: 1.Konfransın elan tablosu, Siegen 2.Konfransdan öncə iştirakçılarla, City Gallery, Siegen