ÖNSÖZ 2. ÜLKEMÝZDE in vitro BAL ARISI YETÝÞTÝRÝCÝLÝÐÝ 4 BOMBUS ARISI YETÝÞTÝRÝCÝLÝÐÝ 6 DESTEK KOLONÝ YÖNETÝM SÝSTEMÝ10

Transkript

1

2

3 içindekiler ÖNSÖZ 2 ÜLKEMÝZDE in vitro BAL ARISI YETÝÞTÝRÝCÝLÝÐÝ 4 Sahibi Rasim KAPLAN Birlik Baþkaný BOMBUS ARISI YETÝÞTÝRÝCÝLÝÐÝ 6 Yazý Ýþleri Müdürü Mehmet AKBULUT Editör Dr. Ali KORKMAZ Fotoðraflar Sermin YILMAZ Reklam Sermin YILMAZ Yönetim Yeri Adresi Samsun Ýli Arý Yetiþtiricileri Birliði Bankalar Cd. Ferah Sk. Anakent Ýþ Merkezi No.24 Samsun Telefon Fax saybir55@hotmail.com web Samsun Ýli Arý Yetiþtiricileri Birliði Yayýný Olan PETEK Dergisi Yaygýn Süreli Yayýndýr Dizgi/Baský Kardeþler Ofset Pazar Mh. Necatiefendi Sk. No.41 Tel: * Samsun kardeslerofset55@hotmail.com DESTEK KOLONÝ YÖNETÝM SÝSTEMÝ10 14 ARILARDA TEÞVÝK BESLEMESÝNÝN ÖNEMÝ ARICILIÐIMIZIN TEMEL SORUNU, ARICI18 20 ARICILIKTA OLASI KAZA VE TEHLÝKELER 22 SAMSUN SALIPAZARI ÝLÇESÝNDE ARICILIK 24 SAMSUN ARICILIK PANELÝ 26 HABERLER 1

4 ÖNSÖZ dolayý teþekkür ediyoruz. Ayrýca Samsun Milletvekilimiz Sayýn Tülay Bakýr'ýn Polen Tuzaklý Termo Kovan Tabaný konusunda Samsun Ýl Özel Ýdaresine Samsunlu arýcýlarýn sorunlarýný öðrenme ve sunmuþ olduðumuz proje kabul edilmiþtir. bu konuda çözümler üretme noktasýndaki Arýcýlarýmýza büyük katký saðlayacaðýný çabalarý da takdire deðer. Sayýn Bakýr'ýn düþündüðümüz bu projenin her aþamasýnda bizleri yalnýz býrakmayýp ve sektörde desteklerini esirgemeyen Samsun GTH Ýl karþýlaþtýðýmýz sorunlarýn çözümüne katký Müdürlüðüne ve Samsun Ýl Özel Ýdaresi Sevgili Arýcý Dostlarým, Baharýn geliþiyle birlikte Rasim KAPLAN Yönetim Kurulu Baþkaný gördüðümüz eðitim ve yayým çalýþmalarýna aðýrlýk vermekteyiz. saðlamak amacýyla elinden geleni yapmasý bizi ayrýca onurlandýrdý. Yalnýz olmadýðýmýzý ve sorunlarýmýzýn ülke yönetiminin üst kademelerinde bilinmesi noktasýnda saðladýklarý yaklaþýmdan dolayý kendilerine ayrýca teþekkür ediyorum. yetkililerine teþekkür ediyorum. Arýcýlýðýmýza saðlanan her katkýnýn, verilen her eðitim ve yayýmýn ülke ekonomisine büyük katký saðlayacaðýna olan inancýmýz, saðlýklý ürün elde etme konusundaki kararlýlýðýmýz her geçen gün arýlýklarýmýz þenlendi, arýlarýmýz Arýlarýmýzýn dinlendiði kýþ sezonunda Deðerli Okurlar, artmaktadýr. Bu vesileyle arýcýlýða katký canlandý, birlikte yeniden hayata merhaba dedik. Kýþý geride býrakmanýn yaza baharla birlikte merhaba demenin sevincini ve heyecanýný, can dostlarýmýz bizler de eðitim çalýþmalarýmýza hýz verdik. Çeþitli güncel konularda birinci elden arýcýlarýmýzý bilgilendirmeye çalýþtýk. Yaptýðýmýz bu eðitimleri Birlik olarak arýcýlarýmýzýn yeniliklerden haberdar olmasý ve uygulamasý noktasýnda da çalýþmalarýmýza devam etmekteyiz. Bunun için arý saðlýðý ve saðlayan herkesin hayýrla yâd edileceðini özellikle belirtmek isterim. Bu inancýmýzla birlikte tüm arýcýlarýmýza hayýrlý ve bereketli kazançlar dolu bir sezon dilerim. arýlarýmýzla birlikte yaþamaktayýz. Yeni gerekli görmekle birlikte hiçbir zaman saðlýklý ürün elde edilmesine katký saðlayan bir dönem, yenilikler ve yeni fýrsatlar yeterli görmedik. Ulaþýlmadýk arýcý, demektir. Umarýz bu sene arý ürünleri tartýþýlmadýk konu, cevap verilmemiþ bakýmýndan bol ve bereketli bir yýl soru, çözülmemiþ sorun býrakmamak yaþarýz. için çalýþtýk, çalýþmaya devam edeceðiz. Bu konudaki gücümüzü Deðerli Dostlar, Allah'ýn izniyle sizden alýyoruz. Ülkemizin geliþmesi yanýnda arýcýlýk sektörü de her geçen yýl geliþmekte ve yenilenmektedir. Yaptýðýmýz eðitim çalýþmalarýnýn karþýlýðýný gördükçe de mutlu oluyoruz. Çýkarýlan bir takým kanun ve Geçtiðimiz aylarda yapmýþ yönetmeliklerle arýcýlýðýmýz Avrupa olduðumuz Samsun Arýcýlýk Panelinde, Birliði standartlarýna doðru hýzla sektörümüzün sorunlarýný birinci elden ilerlemektedir. Bizler de Birlik olarak Sayýn Valimiz Hüseyin Aksoy'a aktarma bu konuda üzerimize düþeni yapmakta, imkâný bulduk. Bu konuda Sayýn 2 arýcýlýk konusunda çok önemli Valimize arýcýlarýmýza verdiði destekten 3

5 4 Prof. Dr. Osman KAFTANOÐLU School of Life Sciences Arizona State University, Tempe, U.S.A. Bal arýlarý koloni adýný verdiðimiz topluluklar halinde yaþayan sosyal böceklerdir ve bireysel olarak yaþamlarýný sürdüremezler. Birkaç gün içinde ölürler. Koloni içerisinde kronolojik yaþa ve fizyolojik geliþmeye baðlý olarak bazý aktiviteleri yürütürler. Ergin hale gelen arýlar ilk üç gün çýktýklarý gözleri temizlerler, daha sonra yaþlý larvalarý bal ve polenle beslerler. Bu arada arý sütü üreten salgý organlarý geliþir ve arý sütü salgýlarlar, ana arýyý ve genç larvalarý arý sütü ile beslerler. Normal þartlarda ana arý oluþacak larvalar iþçi arýlar tarafýndan kez, iþçi arý oluþacak larvalar ise ortalama 143 kez beslenirler. Baþka bir ifade ile ana arý oluþacak larvalar her saatte kez, isçi arý oluþacak larvalar ise saate bir kez beslenmektedir. Larvanýn yaþýna ve ihtiyacýna göre gerekli besini besleyici arýlardan temin ederler. Bu nedenle arýlarýn laboratuar ortamýnda yetiþtirilmesi oldukça zahmetli ve yoðun iþgücü isteyen bir faaliyettir. Ancak geliþmenin kontrol altýna alýnabilmesi, çeþitli besin maddelerinin (protein, karbonhidrat, mineraller, vitaminler, iz elementler vs), çeþitli insektisitlerin ve pestisitlerin larvalarýn geliþmelerine olan etkilerinin araþtýrýlmasý, epigenetik çalýþmalar, bazý genlerin Ülkemizde in vitro Koþullarda Bal Arýsý (Apis mellifera L.) Yetiþtiriciliði fonksiyonlarýnýn araþtýrýlmasý amacýyla genlerin iþlevlerinin kimyasal maddeler veya çifte sarmal DNA enjeksiyonu ile engellenmesi çalýþmalarýnda bu uygulamalarýn etkisini anlamak için kontrollü koþullarda (in vitro) arý yetiþtiriciliði uygulamalarý yapýlmaktadýr. Bu uygulamalar kovan koþullarýnda yapýldýðýnda iþçi arýlar verilen kimyasallarý larvalarýn besi ortamýndan uzaklaþtýrmakta veya anormal davranýþ gösteren larvalarý temizleyerek dýþarý atmaktadýr. Yapýlan uygulamalarýn yüzde kaçý larvalara ulaþtýðý veya besleyici arýlar tarafýndan besi ortamýndan uzaklaþtýrýldýðý bilinmediðinden son yýllarda in vitro yetiþtiriciliði özellikle epigenetik çalýþmalarýnda büyük önem kazanmýþtýr. Ayrýca pestisit ve ilaç denemelerinin kovanda yapýlmasýný engelleyen yasal düzenlemeler nedeniyle Avrupa'da ve Amerika'da tüm pestisit denemeleri de in vitro koþullarda yetiþtirilen larvalarda denenmeye baþlamýþtýr. Biz de Arizona State Üniversitesinde in vitro arý yetiþtiriciliði yöntemini geliþtirerek, daha az emek ve iþgücü ile laboratuar koþullarýnda yetiþtirilen arýlarda epigenetik, gen köreltme (gene silincing), evrim ve geliþme fizyolojisi çalýþmalarýnda laboratuarda yetiþtirilmiþ ana arýlar ve iþçi arýlar kullanmaktayýz. Laboratuar koþullarýnda özel besi ortamlarýnda bal arýsý yetiþtiriciliði çalýþmalarý ülkemiz için olduðu kadar dünya için de çok yeni bir olgudur. Kovan dýþýnda ve petek üzerinde olmadan yapýlan bu yetiþtiricilikte larvalarýn besini hemen yaný baþlarýna konularak ve belirli aralýklarla temizlik ve beslemesi tekrarlanmak suretiyle yetiþtiricilik yapýlmaktadýr. Bu çalýþmalardan temel amaç herhangi bir arý kolonisi oluþturmak deðildir. Ancak son yýllarda dünya genelinde görülen büyük arý kayýplarýnýn araþtýrýlmasý, çeþitli çevre koþullarýnýn arýlar üzerinde etkileri, bitkisel üretimde kullanýlan kimyasallarýn arýlarýn yaþamý üzerine etkisi ve her türlü arýcýlýk girdilerinin arýlar üzerinde daha somut olarak etkilerinin belirlenmesi çalýþmalarýnda kullanýlabilecektir. Ülkemizde bu konuda ilk çalýþmalar Mersin Erdemli Alata Bahçe Kültürleri Araþtýrma Ýstasyonunda yapýlmaya baþlanmýþtýr. Yapýlacak araþtýrma ile Türkiye'de ilk defa in vitro koþullarda arý bireyleri yetiþtirilmeye çalýþýlacak, bu amaçla yapýlan çalýþmalardaki diyetler esas alýnarak uygun diyet karýþýmlarý belirlenecektir. Ayrýca yetiþtirilebilen arý bireyleri iþaretlenerek gözlem kovanlarýnda normal koþullarda yetiþmiþ diðer arý bireyleri ile karþýlaþtýrýlacaktýr. Yapýlan karþýlaþtýrmada ortaya çýkacak benzerlikler ve iliþkiler ýþýðýnda in vitro arý yetiþtiriciliðinin arý yetiþtiriciliðinde ve ýslahýnda kullaným olanaklarý konusunda projenin devamý niteliðinde yeni projeler sunulacaktýr. Dünyadaki güncel geliþmelerden geri kalýnmayacak ve gelinen noktadan hareketle Ülkemiz arýcýlýðýnýn ivedilikle çözüm bekleyen sorunlarýnýn çözümü baþta olmak üzere, arý yetiþtiriciliði, ýslahý, hastalýk ve zararlýlarla mücadele, kimyasallarýn ve çeþitli çevre koþullarýnýn arýlar üzerine olan etkilerini ortaya koymada yeni ve güncel yöntemlerin kullanýlmasý ile yeni teknikler ortaya konulacaktýr. Bu ilk çalýþmayý müteakiben elde edilecek çalýþma neticeleri ýþýðýnda daha özellikli konular üzerinde birçok araþtýrma çalýþmasý planlanacaktýr. 5

6 Necda ELDENÝZ ÇANKAYA Ziraat Yüksek Mühendisi KTAE Müdürlüðü Samsun Bitkide çiçeðin görevi, tozlaþma yoluyla yeni tohumlar oluþturarak bitkinin devamlýlýðýný, çoðalmasýný saðlamaktýr. Çiçek tozlarý olgunlaþýp geliþimini tamamladýktan sonra bunlarý içinde bulunduran keseciðin patlayarak etrafa yayýlan bu polenlerin diþi üreme organý olan stigmaya taþýnmasý olayýna "tozlaþma" veya "tozlanma (polinasyon)" denmektedir. Tozlaþma kendine döllenme (ayný çiçeðin diþi ve erkek organlarý arasýnda olabilen) ve yabancý döllenme (farklý çiçeklerin diþi ve erkek organlarý arasýnda olabilen =cross-pollinated) olarak iki þekilde gerçekleþmektedir. Yabancý tozlaþmada taþýyýcý ajanlar genellikle böcekler olup bunlar içerisinde de yirmi binden fazla türü bulunan arýlar (Apis, Bombus, Megachilidea ve Osmia türleri) nektar ve polen toplamak için çiçekleri ziyaret etmektedirler. Arýlar ve çiçekli bitkilerin ekolojik iliþkilerinin milyon yýldan beri süregeldiði bilinmektedir. Tozlaþmada görevli olan bu arý türleri hem biyolojik çeþitliliði saðlamakta hem de bitkisel üretimde verim ve kaliteyi arttýrarak tarýmsal üretime çok önemli katkýlar saðlamaktadýrlar. Ülkemizde de bal arýlarý (Apis mellifera L.) ve örtüaltý sebze, meyve yetiþtiriciliði için de tozlayýcý böcek olarak bombus (Bombus terrestris L.) arýlarýnýn yetiþtiriciliði yapýlmaktadýr. Balarýlarý (Apis BOMBUS ARISI (Bombus terrestris L.) YETÝÞTÝRÝCÝLÝÐÝ mellifera L.) pek çok bitki türünde iyi bir tozlayýcý olmasýna karþýn hava sýcaklýklarýnýn 14 o C'nin altýna düþmesi, ýþýk yoðunluðunun azalmasý ve derin tüp yapýsýna sahip çiçekli bitkilerde ve sera ürünlerinde etkili olamamaktadýrlar. Yaban arýlarý içinde balarýlarýna göre yaþam döngüsü farklý, daha iri yapýlý ve daha tüylü, farklý renklerde olan bombus arýlarýnýn dünyada 400 kadar türünün olduðu bilinmektedir. Ülkemiz de bombus arýlarýnýn gen merkezlerinden biridir ve yapýlan çalýþmalarda 49 türü ve bir adet alt türü tesbit edilmiþtir. Bombus arýlarý içinde dünyada en fazla yetiþtiriciliði yapýlan tür Bombus terrestris L.' dir. Bu türün arýlarý diðerlerine göre daha sakindirler ve laboratuar þartlarýnda yetiþtirilebilmeleri ve koloni populasyonlarýnýn büyük olmasý en önemli özelliklerindendir. Bombus arýlarý, bal arýlarýna göre daha iri ve tüylü vücut yapýsýna sahiptirler. Dolayýsýyla da daha güçlüdürler. Uzun dilleri sayesinde derin tüplü çiçeklerden nektar toplamada sorun yaþamazlar, düþük sýcaklýkta, kötü hava þartlarýnda ve düþük yoðunluktaki ýþýkta bile çalýþýp çiçekleri tozlayabilmektedirler. Ayrýca bombus arýlarýnýn haberleþme sistemi bal arýlarýna göre daha ilkel olduðundan býrakýldýklarý alanlarýn dýþýna çýkma eðilimi göstermezler, ortamdaki bitkileri ziyaret ederek tozlamaya yardýmcý olurlar. Ayrýca örtü altý tarýmýnda özellikle sebze yetiþtiriciliðinde yüksek verim elde etmek için yapýlan hormon uygulamalarý iþgücü ve üretim girdilerini arttýrarak bitkilerde büyüme bozukluklarý, ürün dýþ görünüþünde bozulmalar gibi kalite düþüklüðüne de neden olmaktadýrlar. Buna ek olarak hormonlarýn insan saðlýðý üzerindeki etkileri de tartýþmalara neden olmaktadýr. Ýþte hormon uygulamalarýnýn bunca olumsuz etkilerine karþýn örtü altý tarýmýnda bitkilerin tozlanmasý amacýyla bombus arýlarýnýn kullanýlmasý yerinde bir tercih olmaktadýr. Bombus terrestris L. arýsýnýn yaþam döngüsü ve koloni geliþimi yaþadýðý bölgenin iklim yapýsý ve bitki florasýna göre düzenlenmekte ve yaþam döngüsü her bölgede yýlýn farklý zamanlarýnda gerçekleþebilmektedir. Örneðin; Ege, Akdeniz ve Karadeniz sahil kesimlerinde doðal yaþam alanlarýnda Ekim-Aralýk aylarýnda uykudan uyanan genç Bombus terrestris L. ana arýlarý, iç bölgelerde Þubat- Mayýs aylarýnda diyapoz (uyku) döneminden çýkabilmektedirler. Doðal þartlardaki yaþam döngüsü þekilde gösterilmiþtir. Bombus arýlarýnýn doðal yaþam döngüleri incelendiði zaman, genç ana arýlar çiftleþtikten sonra diyapoz denilen kýþ uykusuna yatmaktadýrlar. Kýþ uykusu için kendisine uygun bir yuva arayan genç ana arý, aðaç gövdelerindeki açýklýklar, terk 6 7

7 edilmiþ fare, yýlan yuvalarý, aðaç kabuklarýyla kaplý bir alandaki topraðýn altý gibi kuytu yerleri kendisi için yuva yeri olarak seçebilmektedir. Doðal yaþam alaný açýk alanlar olan, bitkiler için tozlaþmada önemli görevler üstlenen bu arý türlerinin yok olmamasý için tarla ve bahçelerde kimyasal ilaçlamalarýn en alt düzeylerde tutulmasý, ürünlerin mümkünse ilaçlanmamasý gerekmektedir. Ýlaçlama yerine geçebilecek kültürel veya alternatif mücadele yöntemlerinin araþtýrýlmasý faydalý olacaktýr. Kýþ boyunca toprak altýndaki hücresinde kýþ uykusunda olan genç ana arý ilkbahar baþlarýnda kýþ uykusundan uyanmaktadýr. Önce kendine uygun bir yuva yeri bulur. Sonra tarlacýlýk faaliyetinde bulunarak nektar ve polen toplamaktadýr. Topladýðý polenlerden oluþturduðu küme üzerine ilk yumurtalarýný býrakýr ve kuluçka çalýþmasý baþlar. Yumurtalardan çýkan larvalar polen hamuru ile beslenip geliþirler. Sonraki süreçte larvalar kendilerine birer koza örüp içinde baþkalaþým geçirirler. Birinci kuþak arýlar kuluçkadan çýkýnca ikinci kuþak için kuluçka iþlemi devam eder. Ergin arýlarýn çýkmýþ olduðu boþ kozalar nektar ve polen deposu olarak kullanýlýr. Yazýn ikinci, üçüncü, dördüncü nesil arýlar da çýkýnca koloni geliþip çoðalmaktadýr. Yaz mevsiminde koloninin en kalabalýk zamanýnda erkek arý ve ana arý üretimi baþlamaktadýr. Yaz sonunda veya sonbaharda genç ana arýlar ve erkek arýlar çiftleþir. Çiftleþme sonrasýnda erkek arýlar ölür. Bu arada yaþlý ana ve iþçi arýlar da ölmektedir. Genç ana arýlar yeteri kadar beslenip kendilerini kýþ uykusuna hazýrlýyor. Bir yuva bulup kýþ uykusuna yatar. Kýþý soðuk geçen ülkelerde bu döngü yýlda bir defa olmaktadýr. Ancak bazý kaynaklara göre ak deniz kýyýlarý gibi kýþý ýlýman geçen ülkelerde bu döngü yýlda iki kere de olabilmektedir. Doðada belirtilen þekilde gerçekleþen bombus kolonisi yaþamý günümüze ancak kontrollü laboratuar koþullarýnda yapýlabilmektedir. Ayrýca kullanýlan koloniler çeþitli özellikler bakýmýndan seçilmiþ ve geliþtirilmiþ olduklarýndan ilkel koþullarda bu iþlemin yapýlmasý olanaksýzdýr. 8 9

8 Prof. Dr. Muhsin DOÐAROÐLU DESTEK Destek koloni yönetim sisteminde uygulamanýn esasý KOLONÝ YÖNETÝM SÝSTEMÝ kovanda bal birikimi olmaz. Arý kolonisinin en büyük özelliklerinden birisi nektar ve poleni bulduðu anda öncelikle kuluçka üretimine yönelmesidir. Yani arý kolonisi hiç bir zaman balý biriktirme eðilimini ön planda tutmaz. Koloni populasyonunu yani nüfusunu oluþturan iþçi arýlarýn tamamý istisnai durumlar dýþýnda genel olarak kendi yaþ dönemlerindeki görevleri yapmaktadýrlar. Ýlkbaharda genç oraný fazla olduðundan kolonide kuluçka üretimi otomatik olarak ön plana çýkacaktýr. Oysa öte yandan sayýsý az olan tarlacýlar bir yandan bal getirmekte öte yandan da kovan içi arýlarýnýn bazýlarý da gelen bu balý yaz mevsiminde olduðu gibi biriktirmeye çalýþmaktadýr. Ancak kuluçka yapanlarýn tükettikleri bal miktarý biriktirilmeye çalýþýlan bal miktarýndan fazla olduðu için koloni yalnýzca kuluçka üretimini düþünüyor sanýlýr. Ancak ilerleyen zamanlarda yapýlan bol miktardaki kuluçkadan oluþan tarlacý arýlar gençlere oranla daha fazla sayýya ulaþtýklarýnda o sýrada gençler bütün hýzlarý ile kuluçka yaparken bu kez tarlacý arýlarýn getirdiði balýn tamamý tüketilemez. Gelen balýn bir bölümü özellikle bakýcý arýlar tarafýndan kuluçka üretiminde kullanýlmak üzere kuluçkalýk peteklerine depolanmaya baþlar ve kuluçka alanlarý sýnýrlanýr. Bu kez aþýrý kuluçka yapýlamadýðý için tüketim düþer ve gelen nektarýn daha fazlasý birikmeye baþlar. Bu Koloni verimliliðini ilgilendiren en önemli konularýn baþýnda kolonilerin yani arý ailelerinin erken dönemlerde güçlü hale gelmesi ve erken gelen bal akýmlarýndan en üst düzeyde yararlanmanýn saðlanmasýdýr. Genel olarak koloni geliþimi ülke arýcýlýðýnda kendiliðinden oluþan bir durumdur. Yani önemli ölçüde ülkemiz üreticileri kolonilerinin kýþa güçlü girmesi için gerekli önlemleri almadýklarý gibi, baharda da erken gelen bal akýmlarýndan yararlanmak için herhangi bir önlem almamaktadýrlar. Bu nedenle özellikle güneyde narenciye akýmý ile kuzeyde son derece bol nektar saðlayan ilkbahar dönemi bal üretilemeden kaybedilir. Bazý yýllar geç gelen veya yaðýþlý ve soðuk geçen ilkbahar nedeniyle yazýn bal akýmý bile yakalanamaz ve o yýlýn verimsiz olduðu söylenir. Oysa gerçekte tam anlamý ile verimsiz yýl neredeyse hiç yoktur. Ancak kýsa geçen nektar akýmlarý vardýr ve koloniler bu dönemleri kaçýrdýklarý için bal üretimi olamamaktadýr. Hepimizin bildiði gibi bütün nektar akýmlarý en azýndan 8-10 gün süren bir olanak sunarlar ki normal koþullarda iyi organize edilmiþ bir koloni üç günde bir kat balý doldurabilmektedir. Arý kolonilerinin bal üretebilmeleri, bu dönemlerde tarlacý sayýsýnýn çok yüksek olmasýna ve böylece üretilen balýn tüketilenden fazla olmasýna baðlýdýr. Bu dönemde koloni ne denli kalabalýk olursa olsun üretilen miktar tüketilenden fazla deðilse hassas nokta kolonilerin kendi istemleri dýþýnda otomatik olarak kuluçka üretiminden bal biriktirmeye geçtiði noktadýr. Bu yüzden bütün koloniler ayný populasyonlara sahip olsalar bile ayný arýlýkta ve ayný zamanda farklý miktarda bal üretirler. Hatta bazen üç katlý kovanlar bile bal üretmezken çok daha zayýf kolonilerin bal ürettikleri görülür. Bu durumda üç katlý koloni nektar akýmýnda bal biriktirebilecek üretim miktarýna gelemeden nektar akýmý geçmiþtir. Bütün koloniler bu durumda olduðunda o yýl bal olmadýðý veya bu kolonilerin verimsiz olduðu söylenir. Oysa hiç bal üretmese bile üç kata ulaþmýþ bir kovan verimsiz sayýlamaz. Çünkü bu koloni verimli olmasaydý üç katý oluþturacak kuluçkayý üretemezdi. O halde sorun koloninin yanlýþ zamanlama ile yanlýþ hedeflere yöneltilmiþ olmasýdýr. Bu sorunu aþmak için yapýlabilecek uygulamalardan birisi Prof. Dr. Muhsin Doðaroðlu'nun kendi geliþtirdiði ve yýllarca baþarý ile uyguladýðý destek koloni yönetim sisteminin uygulanmasýdýr. Bu yöntemde bal üretimi yapýlacak nektar akýmýndan yaklaþýk 6 hafta önce bütün kolonilerde aþýrý yumurtlamayý saðlamak üzere kuluçkalýkta ve ballýkta yumurtlama alanlarý saðlanýr. Bu dönemde 10 11

9 býrakýlan yumurtalar 6 hafta sonra nektar akýmý baþlangýcýnda tarlacý olacaklarýndan etkin bal toplama gücü bu bireylerle saðlanacaktýr. Kolonilerin yumurtlamasýný teþvik etmek üzere ilkbaharda anlatýlan kuluçka teþvik yöntemlerinden biri uygulanýr ve bol miktarda besin maddesi verilir. Bu dönemde býrakýlan yumurtalar 3 hafta sonra pup dönemine girince koloniler populasyon düzeylerine göre çok güçlü olanlar ve daha az güçlü olanlar olmak üzere iki eþit kýsma ayrýlýr. Güçlü koloniler üretim kolonileri olup A grubu adý verilir ve A1, A2 gibi numaralandýrýlýr. Daha az güçlü olan koloniler destek kolonileri olup B grubu olarak adlandýrýlýr ve arýlýk içerisinde kendilerine en yakýn üretim kolonisinin numarasý verilir. Örneðin A1 üretim kovanýna en yakýn B kovaný B1 olarak adlandýrýlýr. Böylece A1 numaralý üretim kovanýnýn eþi ve destekçisinin B1 numaralý kovan olduðu bilinir. Kovanlar arasý alýþveriþ herhangi bir hastalýðýn yayýlmamasý bakýmýndan yalnýzca bu eþ kovanlar arasýnda yapýlýr. Nektar akýmýnýn baþlamasýndan yaklaþýk 3-4 hafta önce yapýlan bu uygulamadan hemen sonra kolonilerin gücü ve ihtiyacýna göre her hafta destek kolonisindeki 1-2 sýrlý kuluçka çerçevesi arýsý çýrpýldýktan sonra A kovanýna, A kovanýndaki yumurtalý ve genç larvalý kuluçka ise B kovanýna aktarýlýr. Böylece bal mevsimi öncesinde toplam 5-6 çerçeve kuluçka deðiþimi yapýlarak bal döneminde tarlacý olacak kuluçkanýn çoðu üretim kovanýnda, tüketici konumdaki genç iþçi arýlar ise destek kovanýna kazandýrýlmýþ olýr. Her iki grup koloniye de kat atýlýr. B Grubu kovanýnda genç kuluçka kuluçkalýðýn merkezine yerleþtirilir. A Grubunda ise alt kat iki yanda ballý-polenli çerçeve içinde birer tane temel petek ve ortalarýnda da sýrlý kuluçka olmak üzere düzenlenir. Diðer sýrlý kuluçka boþ ballýða konulur ve iki yanýna varsa ballý petekleri konur, yoksa kabartýlmýþ boþ peteklerle tamamlanýr. Üst kata konacak petekler arýsýz olmalý ve erkek arý kuluçkasý tamamen imha edilmelidir. Bu yöntemde her yýl ana arý deðiþtirildiði ve geliþme alaný saðlandýðý için oðul eðilimi en düþük düzeyde olduðu halde 7 günlük aralýklarla kuluçkalýkta oðul kontrolü yapýlmalýdýr. Ayrýca her kontrol sýrasýnda A grubunda oluþan genç kuluçka B grubuna, B grubunda oluþan sýrlý kuluçka A grubuna aktarýlýr ve her seferinde A grubunu oluþturan kovanlarda ana arýnýn yumurtlamasý için ikiþer adet temel petek verilmeye devam edilir. Bu dönemde A grubunda kuluçka yapanlar ile petek iþleyenler alt katta, bal depolayanlar ise üst katta çalýþtýðý için mükemmel bir iþ bölümü saðlanmýþ olur. Ayrýca temel peteklerin yanlarda bulundurulmasý mum salgýlamak üzere zincir oluþturan arýlarýn iki yanda tutulmasýný ve orta taraflarýn geçiþ için rahatlamasýný saðlamaktadýr. Üst katta çýkan kuluçkanýn yerine bal depolama yapýldýðýndan bu kat nektar akýmý baþlangýcýnda hem kuluçkalýk hem de ballýk görevi görür. Bu gereksiz yere erken kat atýlmasýný ve atýlacak bir üçüncü kat nedeniyle arý yoðunluðunun düþmesini önler. Ancak populasyonun hýzla yükselmesi nedeniyle kýsa bir zaman üçüncü ve hatta dördüncü katlarýn atýlmasý gerekebilir. Yöntemde dikkat edilmesi gereken önemli hususlardan birisi B grubu kolonilerinin yüksek tüketim nedeniyle aç kalmamasý için gerektiði ölçüde beslenmesinin yapýlmasýdýr. Nektar akýmý baþladýðýnda A grubunun kuluçkalýðýnda bulunan genç larvalý çerçeveler arýlý olarak alýnýr ve ikiþer çerçevelik ruþetlere konulur. B Grubunda ise aþýrý geliþmiþ olan kolonilerden yine bölmeler yapýlarak bunlar 10 çerçeve arýlý olarak tek katta sýnýrlandýrýlýr ve ballýklarý üretim kolonilerinin kat gereksinimlerinin karþýlanmasýnda kullanýlýr. B Grubu kolonilerde bulunan katlar alýndýðýnda bunlarda sýrsýz bal bulunan çerçeveler bulunabilir. Bu çerçeveler alýnarak üretim kolonilerine verilir ve hýzla doldurulmalarý saðlanýr

10 Münire TURHAN Ziraat Yüksek Mühendisi Bingöl Üniversitesi TBMYO Arýcýlýk Programý Bal arýlarý koþullar ne olursa olsun çalýþma ve yaþama azimlerini asla kaybetmezler. En zor koþullarda bile kendileri için en iyi koþullarý hazýrlar, yavrularýn ve ana arýnýn bakýmýný ihmal etmezler. Sürekli çalýþýp didinirler. Bu açýdan bakýldýðýnda belki de yeryüzünde zamaný en iyi kullanan varlýklardýr. Ne var ki arýlar da yaþamlarýný sürdürebilmeleri için besine ihtiyaç duyarlar. Hayvancýlýðýn diðer dallarýnda olduðu gibi arý yetiþtiriciliðinde de bal arýsý kolonilerinin ek beslenmesi büyük önem taþýmaktadýr. Kolonilerde daha yüksek verim alýnabilmesi için; arýlarýn gereksinim duyduðu besin maddelerinin saðlanmasý gereklidir. Ergin bal arýlarýnýn temel enerji kaynaðý karbonhidratlar yani þekerlerdir. Arýlar ihtiyaçlarý olan karbonhidratlarý, bal özü (nektar) ve bitki üzerinde yaþayan bazý böceklerin salgýladýðý tatlý gýda (salgý balý) kaynaklarýndan saðlarlar. Yiyecek kaynaklarýnýn miktarý ve kalite yönünden yetersiz olduðu zamanlarda koloniler, pancar veya kamýþ þekeri ile beslenirler. Ergin arýlar hayatlarýný sadece karbonhidrat tüketerek sürdürebilirler. Ancak larvalar ve geliþme çaðýndaki arýlarýn büyümesi, dokularýn, kaslarýn ve salgý organlarýnýn geliþebilmesi için mutlaka polene yani proteine ihtiyaçlarý vardýr. Polen, proteince zengin bir besin maddesi olup, arýlarýn protein, vitamin, ARILARDA TEÞVÝK BESLEMESÝNÝN ÖNEMÝ yað ve mineral madde ihtiyaçlarýný karþýlayan doðal bir gýdadýr. Kovan içerisinde ne kadar bal olursa olsun polen bulunmadýðý sürece yavru üretimi ve buna baðlý olarak koloninin geliþmesi tamamen durur. Buna karþýlýk petek gözlerinde ne kadar polen olursa olsun eðer kovanda stok bal yoksa dýþarýdan nektar akýþý yoksa veya koloni beslenemiyorsa ciddi problemler yaþanýr. Dünya'da ve Türkiye'de arýnýn besin maddesi ihtiyaçlarý ve kolonilerde beslemenin önemi konularýnda çok çeþitli araþtýrmalar yapýlmýþtýr. Bu çalýþmalarda arý kaslarýnýn, salgý bezlerinin ve diðer dokularýnýn geliþmesi için polen tüketimine ihtiyaç olduðu belirtilmiþtir. Kolonileri beslemenin iki ana nedeni vardýr. Bunlar, arýlarýn eksik besin ihtiyaçlarýnýn karþýlanmasý ve ana arýnýn yumurtlamasý için gerekli uyarýnýn yapýlmasýdýr. Ayrýca, ilkbaharýn geç geldiði veya nektar akýmý süresince uçuþ yapamadýklarý olumsuz hava þartlarýnda, kýtlýk dönemlerinde veya nektar akýmýnýn zayýf ve yetersiz olduðu dönemlerde, arýlarýn ihtiyacýný karþýlamak, yeni kovana alýnmýþ doðal oðullarýn yiyecek ihtiyaçlarýný karþýlamak, zayýf ve anasýz kolonilerin birleþtirilmesi ve ana arý yetiþtirme gibi tekniklerin uygulanmasýnda, arýlarýn kendi yiyeceklerini depolayamadýklarý veya kýþ yiyeceklerinin yetersiz olduðu yýllarda, çeþitli tarýmsal ürünlerin döllemesinde kullanýlan, dolayýsýyla fazla nektar ve polen toplayamayan kolonilerin yiyecek ihtiyaçlarýný karþýlamak, tarýmsal mücadele alanlarýnda kullanýlan zehirli ilaçlarýn doðuracaðý arý kayýplarýný ortadan kaldýrmak veya dengelemek, kolonilerde hastalýklar ile mücadelede ilaçlarýn kolayca uygulanmasýný saðlamak amacýyla besleme yapýlýr. Arýlarýn Ek Besin Maddeleri: Bal, polen, yaðsýz süt tozu, su ve pudra þekeridir. Ek besinlerin yapýmý için; ölçü, tartý aletleri ve çeþitli kaplara ihtiyaç vardýr. Bal: Temiz, kaliteli, kaynaðý belli, hastalýksýz koloni ve peteklerden alýnan ve fermantasyona (ekþime) uðramamýþ olmalýdýr. Þeker: Arý beslemesinde rafine edilmiþ, pancar ve kamýþtan elde edilen þekerin kullanýlmasý gerekmektedir. Çeþitli kimyasal maddelerle karýþtýrýlmýþ, boyanmýþ, pekmez þekeri, kahve renkli þekerler ve niþasta karýþýmý þekerlerin kullanýlmasý sakýncalýdýr. Bu materyallerin kullanýlmasý arýlarda bir takým sindirim bozukluklarýna neden olur ve hastalýklara yol açar. Polen: Nemsiz, taze, küflenmemiþ, fermantasyona uðramamýþ, kaynaðý bilinen ve hastalýksýz kolonilerden alýnan polen kullanýlmalýdýr. Polen bulunmadýðý durumda yerine yaðsýz soya unu ve yaðsýz süttozu kullanýlabilir. Kullanýlmadan önce bu ürünlerin üretim tarihlerine dikkat edilmelidir. Su: Temiz ve kaynatýlmýþ olarak kullanýlmalýdýr. Arý Besinlerinin Yapýmý: Arý besini hazýrlanmasýnda kullanýlacak materyalin ve malzemenin temiz ve hijyenik kurallara uygun olmasýna özellikle dikkat edilmelidir, aksi halde beslenme bozukluklarý ve hastalýklar ortaya çýkabilir. Günümüzde en çok kullanýlan arý 14 15

11 besinleri, kek ve þuruptur. Kolonilerin sayýsý ve koloni ihtiyaçlarýna göre kek hazýrlanýr. Kek yapým formülü: 3 kg bal + 1 kg polen + 6 kg pudra þekeri veya 2 kg bal + 6 kg pudra þekeri olacak þekildedir. Kek Yapýmý ve Kullanýmý: Bir kazan içine su konulur. Kek yapýmýnda kullanýlacak temiz süzme bal tenekesi ile birlikte su dolu kazanýn içine yerleþtirilerek, ýsýtýlýr ve balýn erimesi saðlanýr. Eriyen bal, pudra þekerine ilave edilir ve hamur karma makinesi yardýmýyla veya elle yoðurma iþlemi yapýlýr. Ekmek hamuru kývamýna gelen kek þeffaf naylon poþetler içine kolonilerin ihtiyacý kadar konulur. Uygulama sýrasýnda naylon poþet kovana temas yerinden yýrtýlarak, arýlarýn keki rahat tüketebilmesi saðlanýr. Ana arý yetiþtiriciliðinde, geç sonbahar ve erken ilkbaharda, açlýk tehlikesiyle karþý karþýya gelindiðinde ve uçuþlarýn uygun olmadýðý dönemlerde, uzun süre kovan kontrolü yapýlamayan dönemlerde, arýnýn suya ihtiyacýnýn en az olduðu dönemlerde kek kullanýmý tercih edilmelidir. Kek uygulanacak olan kovan açýlýr. Poþet alt tarafýndan yýrtýlarak, doðrudan yavrulu çerçevelerin üzerine bastýrýlarak yerleþtirilir. Burada dikkat edilmesi gereken nokta kekin mutlaka arý salkýmýnýn yakýnýna konulmasý gerektiðidir. Kek, kovan içerisindeki çanta þurupluklarla da verilebilir. Bu yöntem özellikle sýcak dönemlerde tercih edilmelidir. þurup þu miktarlarda hazýrlanabilir. 4 kg bal + 1 kg þeker + 3 litre su, 1 kg þeker + 1 litre su, 1 kg þeker + 1/2 litre su, 1 kg bal + 1/2 litre su. Ýlkbahar Beslemesinin Amacý: Gýdanýn yetersiz olduðu durumlarda ek gýda temini, ana arýyý yumurtlamaya teþvik, hastalýklarla mücadelede ilaçlarýn arýya kolayca verilmesi, kolonilerde geliþmeyi hýzlandýrmak, suni oðul elde etmek, arýyý geliþtirip nektar akým döneminde kaliteli ve çok bal elde etmek için yapýlýr. Ýyi bir hasat yapýlabilmesi için, 42 günlük bir besleme periyodu gereklidir. Ýlkbahar baþlangýcýndan esas nektar akýmý baþlangýcýna kadar olan zaman aralýðýnda, arýlarýn ister ballarý olsun, isterse olmasýn, uygun çevre þartlarýnda kendi doðal besin maddelerine uygun yemlerle beslenerek, hem açlýktan ölmeleri önlenir hem de koloniyi güçlendirilerek esas nektar akýmýna kuvvetli kadrolarla girmeleri saðlanýr. Tarlacý iþçi arý kadrolarý, çok kuvvetli olacaðýndan, doðadaki nektar ve polen kaynaklarýndan en ekonomik þekilde faydalanýrlar. Nektar akýmý mevsiminde, nektarý toplayan iþçi arý sayýsý ne kadar fazla olursa, kovana taþýnan nektar o kadar fazla ve elde edilen bal da o oranda yüksek olur. Böylece koloniler; kýsa süreli nektar akýmýndan, diðerlerine göre, daha fazla yararlanacaklarý için yüksek verim saðlarlar. Sonbahar Beslemesinin Amacý: Ana arýyý yumurtlamaya teþvik, kolonileri, genç arý ile kýþlatmak, yeterli kýþ yiyeceði saðlamak, kýþý en az kayýpla atlatmak, hastalýklarla mücadelede, ilaçlarý kolayca arýya vermek içindir. Sonbahar beslemesi için þurup þu miktarlarda hazýrlanabilir: 1 kg þeker + 1/2 litre su, 1 litre su+ 4 kg bal, 5 kg þeker + 20 kg bal + 2,5 litre su Belirtilen oranlarda malzeme hazýrlanýr, su kaynatýlýr ve soðumaya býrakýlýr. Su ýlýyýnca, þeker veya bal ilave edilir, eriyinceye kadar karýþtýrýlýr. Þurup kesinlikle kaynatýlmamalýdýr. Aksi halde arýlarda sindirim bozukluklarýna ve hastalýklara neden olur. Hazýrlanan þuruplar çeþitli tipte þurupluklar ile kolonilere verilebilir. Çanta þurupluklar (metal, ahþap, cam, plastik) kullanýlmaktadýr. Ayrýca kabartýlmýþ boþ petekler þurup dökülerek verilebilir. En ideal uygulama biçimi kovan içinde ve akþamüstü yapýlanýdýr. Dýþarýda yapýlan besleme yaðmacýlýk tehlikesini meydana getirdiði gibi, hastalýklarýn yayýlmasý için de uygun bir ortam hazýrlar. Kýþlatmada Beslemenin Önemi: Yeterli kýþlýk yiyecekle (bal ve polen) kýþlatýlmamýþ bir koloninin ana arýsý ne kadar genç ve üretken olursa olsun, iþçi arý kadrosu ne kadar kuvvetli ve genç iþçi arýlardan meydana gelirse gelsin, kýþý uzun ve aðýr geçen yörelerde kýþý atlatsalar bile ilkbaharda büyük kayýplar vererek çok zayýf kalacaklarý, kadrolarýný geliþtirip hasat mevsimine kuvvetli giremeyecekleri unutulmamalýdýr. "Yeterli kýþ yiyeceði ve iyi bir kýþlatma koloni hayatýnýn ve bal üretiminin sigortasýdýr". Þurup Yapýmý: Sonbahar ve ilkbahar beslemesi için farklý yoðunluklarda þurup hazýrlamak gereklidir. Ýlkbahar beslemesi için 16 17

12 18 Dr. Ali KORKMAZ Ziraat Yüksek Mühendisi Samsun GTH Ýl Müdürlüðü Arýcý, arý yetiþtiricisi, bal üreticisi. Bal arýsý kovanlarýnda arý ve arý ürünleri üreten kiþinin adý ne konulursa konulsun, sonuç deðiþmez. Çünkü arýcýnýn yaptýðý iþte elde ettiði verimlilik düzeyini kendisine verilen isimden ziyade arýcýnýn kimliði, kiþiliði ve eðitimi etkilemektedir. Yýllardýr ülkemiz arýcýlýðýnýn istenilen verim düzeyini yakalayamamýþ olmasýna dair gerekçeler sýralanýrken, arýlardan kaynaklanan ana arý kalitesi ve arý ýrký, ilkel veya modern kovan, ilaç kullanýmý, besleme gibi faktörler daha ön plana çýkarýlmýþ, arýcýdan kaynaklanan sorunlar ise ya göz ardý edilmiþ ya da dikkat çekecek düzeyde ele alýnmamýþtýr. Sonuçta arýcýlýðýn devasa sorunlarý ya ana arýnýn ya da arýcý dýþýndaki diðer faktörlerin sýrtýna yüklenmiþtir. Anadolu'da yaklaþýk 3700 yýldýr arýcýlýk yapýlmaktadýr. Ülkemiz Çin'den sonra dünyanýn ikinci büyük bal üreticisidir. Ülkemizde 56 bin arýcý 6 milyon arý kolonisi bulunmakta, yýlda 83 bin ton bal üretilmektedir. Bu kadar eski bir geçmiþe ve potansiyele sahip olan ülkemiz arýcýlýk sektöründe, üretim sürecinin tamamý üretimi yapan "insan" faktörünün kontrol ve denetimi altýndadýr. Bu faktöre raðmen ve dikkate almadan kaliteli üretim süreci söz konusu deðildir. Sonuçta her üretim sektöründe elde edilen üründeki tüm hatalarýn sorumlusu, üretim sürecinin baþýndaki bireydir. Yeri geldiðinde bu birey bedelini de ödemektedir. Ayný durumu arý kolonilerinin bakým ve yönetimi baðlamýnda ele aldýðýmýzda bu gerçek kendini göstermektedir. Kovanlardaki bal baþta olmak üzere arý ürünlerindeki verimin düþüklüðü, ana arýnýn verimsizliði, bulunulan bölgenin flora bakýmýndan yetersiz olmasý gibi tüm faktörlerin birinci derecede sorumlusu aslýnda arýcýdýr. Ne yazýk ki ülkemizde bulunan kolonilerin verimsizliðini araþtýran çalýþmalarda bile bu konu yeterince ele alýnmamakta, birkaç cümle ARICILIÐIMIZIN TEMEL SORUNU ARICI ile geçiþtirilmektedir. Koloni içerisindeki tüm faaliyetlerin sorumlusu ve birinci dereceden yöneticisi ana arý olduðu gibi arýlýðýn bulunduðu yer baþta olmak üzere, çalýþýlan arý ýrký, kullanýlan ana arýnýn yetiþtirilme yöntemi, arýlýðýn düzeni, besleme þekilleri gibi faktörlerin de, ülkemiz arý kolonilerinin ortalama bal veriminin on altý kilogram olmasýnýn da birinci sorumlusu verimsiz ve eðitimsiz arýcýdýr. Dilsiz olup kendini savunamayacak durumda olan küçücük bir böceðin sýrtýna tüm suç yüklenerek haklý çýkýlamayacaðý gibi sadece kendimizi kandýrýrýz. O halde þimdi þu soruyu sorabiliriz. Arýcýnýn suçu nedir. Arýcý ne yaparsa bu suçtan kurtarabilir. Bu sorulara yanýt vermeden önce þunu vurgulamak gerekir. Önce arýcý kendisinin suçlu olduðunu kabullenmesi ve ondan sonra da bu suçunu ortadan kaldýracak giriþimlerde bulunmasý gerekmektedir. Yapýlan bilimsel çalýþmalarda ortaya konmuþtur ki, ülkemiz arýcýlarýnýn önemli bir çoðunluðu ilkokul veya ortaokul mezunudur. Ýlk etapta bu durum arýcýlarýmýzýn yetersizliðine iþaret ediyor gibi görünse de tam olarak gerçeði yansýtmamaktadýr. Çünkü alýnan eðitimle bilgi sahibi olunduðu gibi bu bilgi sahibi olunmasý belgelendirilir. Ancak belgelendirilmiþ olmak da bilgi sahibi olunduðu anlamýna gelmez. Bu nedenle belgelenen eðitim düzeyini temel olarak almak yanýltýcý olabilir. Bu durumda sorulacak soru þudur. Eðitim düzeyi ne olursa olsun arýcýlarýmýz yeni bilimsel geliþmeleri izliyorlar mu, arýcýlýk yayýnlarýný okuyorlar mý, herhangi bir sorunla karþýlaþtýklarýnda baþvuracaklarý çözüm yollarýný biliyorlar mý. Ýþte asýl sorun burada. Sahada yaptýðýmýz gözlemlerde veya kiþisel görüþmelerimizde ne yazýk ki bu sorularýn yanýtlarý içler acýsýdýr. Baþta besleme malzemeleri, þekilleri ve besleme zamaný konularýnda oldukça yanlýþ veya yetersiz bilgilenme söz konusudur. Hele hastalýk ve zararlýlara karþý ilaç kullanýmý konusunda ise büyük yanlýþlýklar yapýlmaktadýr. Her ne kadar eskiye oranla bu konularda büyük aþamalar kaydedilmiþse de hala yetersizlik söz konusudur. Özellikle arý biyolojisine uygun olmayan besinlerin ve arýya tescilli olmayan ilaçlarýn kullanýlmasý büyük bir sorun olarak halen günümüzdeki önemini korumaktadýr. Arýcýlarýn kendilerince geliþtirdikleri yöntem veya ilaçlarla sorunlara çözüm aramalarý da ayrý bir sorundur. Ýlacý ucuza getirmeye çalýþmak, diðer arýcýlardan gördüðü uygulamalarý tekrarlamak, sýklýkla yapýlan hatalardandýr. Oysa bu konularda yapýlan hatalar balýn kalitesini düþürmekte, pazar deðerini bitirmektedir. Beslemede yapýlan hatalar ise genç arý kadrolarýnýn yetiþmesini engellediði için üretim sürecinde büyük aksaklýklara yol açmaktadýr. Bu örneklerde olduðu gibi diðer arýcýlýk uygulamalarýnda yapýlan hatalar da koloni baþýna verimliliði ve pazar deðeri yüksek saðlýklý ürün elde edilmesini engellemektedir. Eðitim düzeyi ne olursa olsun arýcýnýn güncel ve doðru bilgiye ulaþmamasý, ulaþmak için çaba sarf etmemesi veya arayýþa girmemesi arýcýlýðýmýzýn en büyük sorunudur. Ülkemizde yayýnlanan dergileri elden geldiðince takip etmek, yayýnlanan kitaplardan arýlýkta bulundurmak, arýcýlýk konusunda yapýlan panel, kongre gibi toplantýlara katýlým saðlamak, Bakanlýkça yayýmlanan kanun ve talimatlarý öðrenmek, yasal ve bilimsel olmayan hiçbir uygulamayý arýlýkta denememek, herhangi bir sorunla karþýlaþýldýðýnda eldeki var olan kaynaklarla çözülemediði durumlarda Birlik, Enstitüler, Gýda Tarým ve Hayvancýlýk Ýl ve Ýlçe Müdürlükleri, Üniversiteler gibi bilim doðrultusunda çalýþan yerlerde çözüm aramak arýcýnýn sorun olmaktan kurtulmasýnýn ilk adýmý olacaktýr. Bilimsel ve doðru bilgi ile donanma aþamasýndan sonra yöreye uygun ve genç ana arý ile çalýþma, zamanýnda etkin ve tam besleme, tescilli ilacý doðru zaman ve dozda kullanma, pazara uygun miktar ve kalitede arý ürünü üretme, her þeyden önemlisi ulusal veya dünya pazarlarýnda yer edinmek için arayýþa girme seçenekleri gündemdeki yerini alacaktýr. Sonuç olarak görülmektedir ki bilgili ve bilinçli bir varlýk olan insan, her türlü üretim süreci ve üretim aracýnýn temel faktörüdür. Bu faktör düzelmeden, geliþmeden, bilimsel geliþmelere ayak uydurmadan sektörün kalkýnmasý, geliþmesi olasý deðildir. Ana arý kalitesi, arýcýlýk malzemelerinin varlýðý ve kullanýmý, besleme, saðlýk ve pazarlama gibi sorunlarýn çözümü arýcýnýn bilgi ve bilinç düzeyinin geliþmesi ve etkin çalýþmasý ile gerçekleþecektir. O zaman koloni baþýna bal verimi yükselecek, sýfýr kalýntýlý bal üretilecek, dünya pazarlarý ile rekabet edebilecek miktar ve kalitede arý ürünleri elde edilebilecektir. Bu düzeye ulaþmak için arýcýnýn önünde tek seçenek vardýr: "yaþam boyu sürecek, kesintisiz arýcýlýk eðitimidir". Birlikler öncülüðünde yapýlacak yýl içerisine daðýtýlmýþ, güncel bilgileri içeren eðitimler bu süreç için en güzel baþlangýç olacaktýr. Periyodik yayýnlarla bu süreç desteklendiðinde de ülkemiz arýcýlýðýnda gerek verimlilik gerekse kalite kaçýnýlmaz olarak elde edilecektir. 19

13 20 Yrd. Doç Dr. Recep SIRALI Ordu Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Zootekni Bölümü, ORDU Günlük yaþamda arýcýlýk faaliyetinde birtakým kazalarýn meydana geldiði çok iyi bilinmektedir. Bunlardan kimileri ölümcül olabildiði gibi kimileri de aðýr ya da hafif yaralanmalara neden olmaktadýr. Ancak ne yazýk ki bu türden kaza ve tehlikelere iliþkin ülkemizde yapýlmýþ istatistikî bilgiler bulunmamaktadýr. Oysa arýcýlýðý geliþmiþ ülkelerde bu konularda da güvenilir olmasa bile, bazý istatistikî bilgiler edinilmeye çalýþýlmaktadýr. Nitekim arýcýlýk faaliyeti esnasýnda oluþan kazalarla ilgili ülkemiz genelinde ölüm ya da yaralanma ile son bulan tehlikeli durumlar hakkýnda bilgi edinme kaynaðý sadece hastane kayýtlarý, polis ve jandarma karakolu raporlarý ile gazete ve televizyon haberleriyle sýnýrlýdýr. Arý yetiþtiriciliðinde mevcut kazalara iliþkin genel bilgileri Gýda, Tarým ve Hayvancýlýk Müdürlüklerinden, Türkiye Arý Yetiþtiricileri Birliði veya Türkiye Bal Üreticileri Birliðinden edinmek mümkün görülmemektedir. O nedenle makale içerisinde ülkemiz genelinde arýcýlýk faaliyeti esnasýnda oluþan kaza sayýsý, kaza nedenleri, ölüm olayý ve yaralanma sayýsýna iliþkin net veriler sunulamamýþtýr. Bu tür kazalarýn varlýðý ve artýþýnda; arýcýlýðýn bilinçsiz yapýlmasýnýn, son yýllarda arýcýlýðýmýzdaki geliþmeye paralel olarak arýlý kovan sayýsýndaki artýþýn, gezginci arýcýlýðýn ülke çapýnda yaygýnlaþmýþ olmasýnýn ve buna baðlý olarak yaz aylarýnda ülke genelinde yoðun arýcýlýk faaliyetinin sürdürülmesinin belli bir ölçüde paya sahip olduðu da bilinen bir gerçektir. Bu bakýmdan arýcýlýk faaliyeti esnasýnda oluþabilecek kazalara iliþkin olumsuz durumlardan korunmanýn yaný sýra, bu meslek dalýna iliþkin tehlikeli veya riskli durumlarýn da doðru bir þekilde tanýnmasýnda yarar vardýr. Arýcýlýkta Kaza Olasýlýðý Yüksek Nedenler - Arýcýlýk faaliyetine iliþkin bilgi noksanlýðý - Çalýþýlan arý ýrkýnýn özelliklerini bilememek - Kovan baþýnda çalýþma esnasýnda ani hareketler ve kaba davranýþlar sergilemek - Yapýlan iþi önemsememe, çalýþma esnasýnda dikkat noksanlýðý - Arýcýlýk faaliyetine iliþkin yanlýþý sürdürmek - Ýþletmede eðitimsiz veya arýcýlýðý iyi bilmeyen personel kullanýmý - Yetersiz donaným, standart dýþý kovan kullanýmý ARICILIKTA OLASI KAZA VE TEHLÝKELER - Kovanlarýn taþýnmasý ve nakliyesi - Yabani hayvan ve böceklerden ileri gelen kazalar - Doðal afetlerden dolayý açýða çýkan kazalar - Donaným tamirat iþlemleri Arýcýlýkta Kazalarýn Meydana Gelme Zamaný ve Durumu - Ýlkel kovandan modern kovana aktarma zamaný - Þuruplama zamaný - Kovanlarýn nakliye zamaný - Kovanlarýn nakliyesi esnasýnda yolun trafiðe uygun olup olmama durumu - Kovanlarýn araca yüklenmesi ve nakliyesini yapan personelin yetersizliði - Bal saðým zamaný - Zayýf kovanlarýn birleþtirilmesi - Bulutlu, rüzgârlý ve þimþek çakan havalarda kovan kontrolü - Kovan ve petek üretimi veya tamiri Arýcýlýkta Kazalarýn Oluþ Kaynaklarý 1. Arý Sokmasý: Arýcýlýkta en çok rastlanan kaza nedenidir. Bu durum, arý ýrklarýna ve arýlarla çalýþma zamaný ve durumuna göre tehlike oluþturabilmektedir. Bu zarar grubunda bal arýlarý, bombus arýlarý, yabanarýlarý ve eþek arýlarý zararlý olabilmektedir. Çok duyarlý veya alerjik bünyeli insanlar arý sokmasýyla solunum ve kalp yetmezliði sonucu þoka girip ölebilmektedir. Bu tür duruma iliþkin haberlere her yýl basýn aracýlýðýyla da þahit olmaktayýz. Nitekim kýsa sürede 500 arý sokmasý insan için öldürücü dozda zehir býrakýlmasýna neden olur. Arýcýlarda uzun süre sokulma sonucu arý sokmasýna karþý baðýþýklýk oluþur. Ancak arý sokmalarý devamlý olmazsa baðýþýklýk durumu kaybolur. Ayrýca bal arýlarýna duyarlý bir insan eþek arýsýna duyarlý olmayabilir, bunun aksi de yaþanabilmektedir. 2. Akrep, örümcek ve böcek sokmalarý: Açýk arazide arýlarýn yaný sýra akrep, örümcek ve diðer böcek türleri de arýcýlar için tehlikeli olabilmektedir. Yaz aylarýnda arazide oldukça yaygýn olan böcek türlerinin sokmalarý normal kiþilerde genelde hafif bir acý ve kýzarýklýk dýþýnda sorun oluþturmamakta ancak alerjik bünyeli kiþilerde ölümlere neden olabilmektedir. 3. Zehirli yýlan ýsýrmasý: Ýnsan yerleþiminden uzak alanlarda gerçekleþtirilen arýcýlýk uðraþýsýndaki önemli risklerden biridir. Arýcýlýk yapýlan bölgede varlýðýný sürdüren yýlanlar insanlarý sokup yaralanmalara neden olabilmektedir. Ülkemizde yýlanlarýn çoðunun zehirleri saðlýklý bir insaný öldürecek düzeyde deðildir. Ancak yýlan sokmasýndan sonra tedavi uygulanmazsa ciddi yaralanmalar bazen de doku ölümünden kaynaklanan organ kayýplarý söz konusu olabilmektedir. Kalp ve damar hastalýklarý, þeker, tansiyon ve böbrek yetmezliði durumlarý olan kiþilerde çok daha tehlikeli durumlar ortaya çýkabilir. 3. Ayý zararý: Besin kýtlýðý nedeniyle yaþama ortamýnýn yakýnýnda bulunan bal arýsý kolonilerine saldýrýp balýný yaðmalamayan ve arý kovanlarýna zarar veren bu canlýlar insanlara da zarar verebilmektedir. Arýcýlar için önemli tehlike unsuru olan ayý zararlarý, bazen çok büyük boyutlarda ulaþmakta, bazen de küçük hasarlarla atlatýlabilmektedir. Özellikle geceleri arýlýk etrafýnda yavrularýyla dolaþan ayýlar, tek dolaþanlara göre çok daha büyük tehlike kaynaðýdýr. Ufak ayýlar ise çok iri olanlardan daha hareketli ve tehlikelidirler. 4. Kemik rahatsýzlýklarý: Kovanlarýn arýcýlýk yapýlmasý düþünülen bölgeye nakliyesi amacýyla gerçekleþtirilen kovan yükleme ve indirme iþlemleri insanlarda bel fýtýðý, ezilme, incinme, burkulma, çýkýk ve kýrýk gibi iskelet sistemi rahatsýzlýklarýna neden olabilmektir. 5. Güneþ çarpmasý: Açýk arazide gün doðumu ile baþlayan arýcýlýk çalýþmalarý gün batýmýna kadar sýcak havalarda süregelmektedir. Herhangi bir önlem alýnmadan gerçekleþtirilen bu çalýþmalar esnasýnda çok sýcak ortamda uzun süre kalmakla ve çoðu kez yoðun bir çaba sarf etme sonucu güneþ (sýcak) çarpmasý ortaya çýkmaktadýr. Çok yüksek ateþ (41 derecenin üstü), terlemenin olmamasý, komaya kadar giden sinir sistemi bozukluðu, ýsýya maruz kalma sýrasýnda veya sonrasýnda ani ortaya çýkan baþ aðrýsý, baþ dönmesi, baygýnlýk, hayal görme, halsizlik, kas kramplarý ve bilinç bulanýklýðý güneþ çarpmasýnýn belirtilerindendir. 6. Trafik Kazasý: Her yýl milyonlarca bal arýsý kolonisinin gezginci arýcýlýk amacýyla yer deðiþtirdiði ülkemizde maalesef kovanlarýn taþýndýðý araçlarýn da karýþtýðý istenmeyen kazalar yaþanmaktadýr. Trafik kazalarý, arý kovanlarýnýn bir yerden baþka bir yere sevkiyatý esnasýnda aracýn çarpmasý, çarpýþmasý, devrilmesi veya yanmasý sonucu büyük oranda koloni kayýplarýna, arýcý ve sürücülerin yaralanmalarýna ve ölümlere neden olabilmektedir. 7. Doðal afetler: Sel, kuraklýk, deprem, ateþ, yangýn, Ýnfilak, yýldýrým, sel ve su baskýnlarý, dere taþmasý, çýð, toprak ve dað heyelaný, köprü yýkýlmasý, yollarýn çökmesi ve dolu gibi doðal afetler gerek koloni ve ürün kayýplarý gerekse arýcýlýkla uðraþan personel bakýmýndan birtakým maddi ve manevi zararlarýn ortaya çýkmasýna neden olabilmektedir. Arýcýlýðýn yapýldýðý yörede belirtilen doðal afetler sonucu oluþabilecek hasarlarýn zararýndan korunabilmek için doðal afet risklerine karþý gerekli önlemler mutlaka alýnmalý, iþletmenin teminat altýna alýnmasý amacýyla gerekirse sigorta yaptýrýlmalýdýr. 8. Duman zararý: Arýlýk civarýndaki egzoz dumaný, anýz yangýnlarý ve körük içinde kullanýlan malzemeden kaynaklanan duman rahatsýzlýðý özellikle duyarlý kiþilerde saðlýk sorunlarýna neden olabildiði gibi yoðun veya zehirli duman kaynaklarý arýlarda ölüme de neden olur. Diðer yandan asfalt kenarýndan 500 metre uzaklýðý kadar yerleþtirilen kovanlarda üretilen bal ve diðer arý ürünlerinde özellikle kurþun ve kadmiyum'dan oluþan aðýr metal kalýntýsýna rastlanabildiði de göz ardý edilmemelidir. 9. Tamirat iþlemleri: kovan üretimi veya tamirinin yaný sýra el demiri veya býçak gibi kesici ve delici alet kullanýmý, çivi çakma ya da çerçeveye galvanizli tel takma esnasýnda olasý yaralanmalar yaþanabilmektedir. Bu yaralanmalarýn mikrop kapýp iltihaba ve tetanosa neden olabileceði hatýrdan çýkarýlmamalýdýr. 10. Terör olaylarý: Arýcýlýk faaliyeti esnasýnda terör olaylarýna iliþkin yaþanan birtakým sýkýntýlarý arýcýlarla bire bir yapmýþ olduðumuz sohbetlerden öðrenmiþ bulunmaktayýz. Arýcýlarýn bazý yörelerde konaklama esnasýnda darp edilip yaralanmasý ve kovanlarýnýn talan edilmesine varan rahatsýzlýklardan kamuoyu da bilgi sahibidir. Bu tür davranýþlar terör olaylarýnýn yoðun olarak görüldüðü yörelerde çok daha belirgin olup, diðer yörelerde bazý kiþilerin þahsi tutumumdan kaynaklanan ve arýcýlarda huzursuzluða neden olan sýkýntýlar ise daha sýnýrlý düzeydedir. Sonuç : Arýcýlýk uðraþýsýnda meydana gelebilecek istenmeyen kazalarýn mutlaka belli bir kaynaðý vardýr. Tüm bu tehlikelerin genellikle arýcýlarýn yanlýþ uygulamalarý ve yeterli önlemleri almamalarý sonucu açýða çýktýðý bilinmektedir. Gerek arýlarla uðraþanlarda gerekse bu uðraþýya iliþkin çeþitli alanlarda uðraþ verenlerde sýkýntýlara neden olabilecek kaza kaynaklarý ayný þiddette etkiye sahip deðildir. O nedenle bu faaliyet çerçevesinde yaþanabilecek bazý kaza ve tehlikelerden korunmak için her türlü olumsuz veya anormal tutum ve davranýþtan sakýnmak gerekir. Kazasýz, acýsýz, istenmeyen sýkýntýlardan arýndýrýlmýþ bir arýcýlýk faaliyeti için her zaman her yerde dikkatli olmak mecburiyetindeyiz. Böylece ne zaman, nasýl, nerede ve nasýl olacaðý hakkýnda güvenli bir uyarý sistemine sahip olunmayan olasý kaza ve tehlikelerden korunma biz insanlarýn beceri, yetiþme, eðitim ve davranýþ biçimine baðlý olduðu asla unutulmamalýdýr. 21

14 Erkan KEMENT Ziraat Mühendisi Salýpazarý GTH Ýlçe Müdürlüðü Salýpazarý Ýlçesi 4.200'ün üzerinde koloni varlýðý ile Samsun'un ilçeleri içerisinde ilk sýralarda yer almaktadýr yýlý verilerine göre Salýpazarý ilçesine baðlý tüm köylerde bu adet koloni varlýðý ile kg bal ve kg balmumu üretilmiþtir. Ancak koloni baþýna bal üretimine bakýldýðýnda tüm Türkiye'de olduðu gibi bal veriminin düþük olduðu görülmektedir. Esasen verimin düþük olmasý birçok faktöre baðlýdýr. Bunlarýn baþýnda gezginci arýcýlýk, arý ticareti, yanlýþ ana arý üretimi ya da yanlýþ ana arý satýn alýnmasý gibi nedenlere baðlý olarak bölgenin iklim ve ekolojisine adapte olmuþ ýrklarýn bozulmuþ olmasý gelmektedir. Verimin düþük olmasýna neden olan en önemli faktörlerden bir diðeri ise kolonilerin ana arýlarýný yenileyerek genç ana arýlarla çalýþan arýcýlarýmýzýn sayýsýnýn oldukça düþük olmasýdýr. Ýlçede üretilen balýn büyük bir kýsmý kestane balýdýr. Haziran ayýnda gerçekleþen kestane nektar akým döneminin diðer bir çok çiçeðe göre erken olmasýný ve yanlýþ koloni yönetimini de eklersek verimin düþük olmasýnýn nedenlerini daha iyi anlayabiliriz. Ýlçedeki baþlýca polen ve nektar kaynaklarý akasya, karayemiþ, ormangülü, kestane, ýhlamur ve kýsmen de kekiktir. Yýllara göre deðiþiklik SAMSUN SALIPAZARI ÝLÇESÝNDE ARICILIK gösterebilmekle birlikte kolonilerin yavru yetiþtirme faaliyetinde bulunduklarý martmayýs aylarýnda karayemiþ ve nisan-mayýs aylarýnda Akasya nektar akýmlarý baþlar. Akabinde haziran-temmuz aylarýnda kestane için esas nektar akým dönemi devam eder. Salýpazarý Ýlçesiyle özdeþleþen ana arýcýlýk ürünü Kestane balýdýr. Esas nektar akýmý Haziran'da baþlayan kestane için kolonilerdeki tarlacý arý sayýsýnýn Haziran ayýna kadar maksimum düzeye çýkmasý saðlanmalýdýr. Kestane esas nektar akým döneminden 20 gün önce kovanlara ana arý ýzgarasý konularak yavru yetiþtirme faaliyeti sýnýrlandýrýlmalý; gelen balýn yavrulara harcanmasýndan ziyade kovanlarda depolanmasý saðlanmalýdýr. Bazý yýllarda kestane akýmý biter bitmez ya da bitmeden baþlayan yaðmurlar nedeniyle arýlar balý tüketmeden olgunlaþmýþ ballar saðýlmalý, öncesinde de ballýklardaki fazla petekler alýnarak depolanan balýn sýrlanmasý saðlanmalýdýr. Arýcýlarýmýzýn bazýlarý akasya ile ayný dönemde nektar salgýlayan karayemiþ ve orman gülünü tercih ederek arýlarýný kestane öncesinde karayemiþ ve ormangülü bulunan rakýmý daha yüksek olan yerlere naklederek akasyayý pas geçerler. Bazýlarý ise akasyadan sonra kestane alanlarýna göçerler. Bu iki farklý durumun farklý sonuçlarý olabilmektedir. Þöyle ki; akasyadan kestaneye giden arýcýnýn ürettiði bal kestane-akasya karýþýmý olabilmekte ve daha erken kristalize olabilmektedir. Arýlarýný karayemiþ ve orman gülünün bolca bulunduðu yüksek yerlere çýkaran arýcýlarýn ürettikleri kestane balý, karayemiþ, orman gülü ve ýhlamur içerebilmektedir. Burada dikkatleri çekmek istediðim bir nokta var ki; bazý yýllarda akasyanýn nektar akýmý çok bol ve uzun süreli olmakta ve arýlar yoðun bir nektar akýmýnda çalýþarak kovanlarý akasya balý ile depolamaktadýrlar. Akasyadan kýsa bir süre sonra kestanenin esas nektar akýmý baþladýðýndan böyle yýllarda bir nektar akýmýndan çýkan koloniler ikinci bir nektar akýmýna girmekte ve kestanede çok baþarýlý olamamaktadýrlar. Bunun nedeni akasyada kovan petek alanlarý yavrudan ziyade balla doldurulduðu ve yavru yetiþtirme faaliyeti yüksek düzeyde sýnýrlandýrýldýðý için tarlacý arý hatta iþçi arý sayýsýndaki hýzlý düþüþten kaynaklanmaktadýr. Böyle yýllarda kestaneye çýkmadan önce sýrlanmýþ akasya ballarý saðýlmalý ve koloniler mevcut duruma göre düzenlenmelidir. Salýpazarý Ýlçesi hem mevcut koloni varlýðý hem de flora kaynaklarý ile tekniðine uygun yetiþtiricilik yapýldýðýnda arýcýlýk için gelecek vaat etmektedir. Ýlçedeki Ýlçeyle özdeþleþen ana arýcýlýk ürünü kestane balýdýr. Kestanede baþarýlý olmuþ, yüksek verimli damýzlýklardan üretilen ana arýlar kullanýlmalýdýr. Arýcýlarýmýza kendi ihtiyaçlarý olan ana arýlarý nasýl üretecekleri öðretilmeli mümkünse her yýl deðilse iki yýlda bir ana arýlarýn mutlaka deðiþtirilmesi saðlanmalý; yetiþtiricilik, koloni yönetimi ile ilgili arýcýlarýmýz bilgilendirilmeli ve özellikle kestane alanlarýnda arýcýlarýmýz için konaklama alanlarý oluþturulmalý, konaklama konusunda arýcýlarýmýza kolaylýklar saðlanmalýdýr

15 SAMSUN ARICILIK PANELÝ Birliðimiz tarafýndan Mart ayý içerisinde ilimiz arýcýlýðýnýn sorunlarý ve çözümlerinin tartýþýldýðý bir panel düzenlenmiþtþr, Saygý duruþu ve istiklal marþýnýn okunmasýnýn ardýndan, Samsun Arýcýlýk panelinde bir konuþma yapan Samsun Ýli Arý Yetiþtiricileri Birliði Baþkaný Rasim KAPLAN, "Samsun Ýli Arý Yetiþtiricileri Birliðinin düzenlediði Arýcýlýk paneline hepiniz hoþ geldiniz. Deðerli arkadaþlar üretimden pazarlamaya kadar bu gün içi dolu bir panel sunacaðýz. Bu panelin çok verimli olacaðýný düþünüyorum. Hepinizi saygýyla selamlýyorum."dedi. Canik Baþarý Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Yunus BEKDEMÝR yaptýðý konuþmasýnda, "Teknik bilgileri üretici ile bir araya getiren bu tür toplantýlarýn çok faydalý olduðuna kesinlikle inanýyorum. Canik Baþarý Üniversitesinde bir bal araþtýrma merkezi kurduk. Araþtýrma merkezimizin içerisinde çok donanýmlý bir laboratuarýmýz var. Bu laboratuarýn içerisinde Sayýn Valimizin tavsiyesi ve destekleriyle akredite laboratuarý kuruyoruz. Bunun anlamý analizlerimizi laboratuarýmýz da yapmamýz mümkün olacaktýr. Esas arý ve bal üzerinde bir ARGE çalýþmasý yapacaðýz ki bizim ürünümüzü daha kýymetli kýlacaktýr. Balýn kriterleri ve balýn saflýðý konusunda çalýþýyor olacaðýz. Bir baþka temamýz ise balýn biotektifite üzerine ve týbbi özellikler üzerine çalýþmalarýmýz olacaktýr. Bütün bunlar literatür de yoðun ortamda kazandýrýlmýþ þeyler, fakat ülkemizde yapýlan çalýþmalara biz de bir katkýda bulunmak, bir nevi sizlere hizmet sunmak adýna Canik Baþarý Üniversitemiz de bu laboratuarýmýzý çalýþtýracaðýz. Ýçerisinde sizlere ait ihtiyaçlara cevap vermeye çalýþacaðýz. Bu panele bizleri davet ettiðiniz için çok teþekkür ediyorum. Panelin hayýrlý olmasýný diliyorum."dedi. Valimiz Sayýn Hüseyin AKSOY yaptýðý konuþmasýnda, "Bu gün Samsun'da arýcýlýkla uðraþan çiftçimize, üreticimize onlarýn bu üretimlerini daha iyi bir noktaya taþýma amaçlý bir eðitici çalýþmada sizlerle birlikte olmaktan büyük bir memnuniyet duyuyorum. Hepinizi öncelikle sevgi ve saygýyla selamlýyorum. Türkiye arý üretiminde dünyada söz sahibi olan ülkelerden birisidir. Yýllara göre farklýlýklar göstermekle birlikte bazen dünya ikincisi, bazen dünya dördüncüsü konumunda üretimini gerçekleþtiren bir ülkedir. Bu üretimde ürettiði balýn belirli bir kýsmýný da ihraç eden bir ülke konumundadýr. Ben Samsun'daki arýcýlarýmýzdan hedefi iç piyasa deðil, dýþ piyasa olarak ön görmelerini ve buna göre üretim yapýp kendilerini geliþtirmelerini istiyorum, bekliyorum. Özellikle organik bal üretimi oldukça önemlidir. Önümüzdeki süreç içerisinde buna yönelik ilgi ve talep ortaya çýkacaktýr. Çalýþmalarýmýzý bu anlamda da, bu kapsamda da yoðunlaþtýrmamýz büyük önem taþýmaktadýr. Samsun'da ürettiðimiz balý bir marka haline getirmeliyiz. Bu markayý da sadece Türkiye'de deðil, dünyada da tanýtýr, satar bir noktaya getirmek durumundayýz. Samsun'un potansiyeli vardýr. Sizler bu konuda önemli bir birikime sahipsiniz. Hedefimiz Samsun'da arýcýlýðý daha iyi bir noktaya taþýmak ve kovan sayýmýzý artýrmaktýr. Samsun'da yaklaþýk olarak 76 bin civarýnda kovan sayýmýz var. Yaklaþýk bin 200 ton üretimimiz var. Bunlarý biraz daha arttýrmak ve daha üst noktalar taþýmalýyýz. Ürettiðimiz ürünleri de özellikle kaliteli ve dünyaya satýlabilir boyuta taþýmamýz gerekiyor. Bu eðitim çalýþmasýnda görev alan hocalarýmýza çok teþekkür ediyorum. Organizasyonunu yapan Tarým Ýl Müdürlüðümüze, Üretici Birliðimize çok teþekkür ediyorum. Ben bu eðitimin amacýna ulaþmasýný diliyorum. Önümüzdeki süreç içerisinde bol bal üretilecek bir yýl olmasý temennilerimle hepinizi sevgi ve saygýlarýmla selamlýyorum." dedi. Konuþmalarýn ardýndan OMÜ Ziraat Fakültesi Öðretim Üyesi Prof.Dr. Ahmet GÜLER Endüstriyel Þekerlerin Arý Beslemede Kullanýmý, OMÜ Veteriner Fakültesi Öðretim Üyesi Doç.Dr. Cevat NÝSBET Her Arý Ürününün Saðlýklý mý, Veteriner Kontrol Enstitüsü Müdürlüðü Uzman Veteriner Hekim Mithat KURT Bal Arýlarýnda Nosema Hastalýðý, Gýda, Tarým ve Hayvancýlýk Ýl Müdürlüðü'nde görevli Dr. Ali KORKMAZ Ana Arýda Kalite ve Gýda Tarým ve Hayvancýlýk Ýl Müdürlüðü Þube Müdürü Cihat EROÐLU da Bal Standartlarý hakkýnda katýlýmcýlara bilgiler verdi. Ahmet Güler, arýcýlarýmýzýn arý beslemede kullandýðý þekerlerin arý ve bala olan etkilerine dikkat çekmiþtir. Yapýlan bal standardý çalýþmalarýnda kullanýlan þekerlerin balý ne düzeyde etkilediðini belirtecek konularýn daha dikkatli ele alýnmasý gerektiðini söylemiþtir. Cevat Nisbet ise çevre kirliliðinin balýn da kirlenmesine yol açtýðýný ve çevredeki kirliliði takip edebilmek için bal arýlarý ve onlarýn topladýðý baldan yararlanmasýnýn çok mantýklý olacaðýný vurgulamýþtýr. Mitat Kurt ise dünyadaki arý ölümlerinin sebepleri arasýnda görülen Nosema hastalýðýnýn kolonide nasýl belirtiler oluþturmadan ortaya çýkýp kolonilere zarar verdiðini ve arýcýnýn bu noktada ne tür önlemler almasý gerektiðine dikkat çekmiþtir. Cihan Eroðul ise yayýnlanan bal standardý konusunda bilgi vererek arýcýlarýn bu konuda herhangi bir cezaya maruz kalmamasý için dikkatli ve kurallara uygun arýcýlýk yapmalarý gerektiðinin altýný çizmiþtir. En son kürsüye çýkan Ali Korkmaz, ana arýda kalitenin çok önemli olduðunu ve ana arýnýn damýzlýk özellikleri yanýnda yetiþtirilme þeklinin de önemine vurgu yapmýþtýr. Program sonunda panel düzenlenerek soru-cevap kýsmýna geçilmiþtir. En sonunda Birlik tarafýndan verilen yemek ikramý ile toplantý sona ermiþtir

16 EÐÝTÝM ÇALIÞMALARIMIZ 2013 yýlýnýn Ocak ayýndan itibaren ilçe eðitim çalýþmalarýmýza baþladýk. Her yýl katýlýmcý arýcý sayýsýnýn arttýðý eðitim programlarýmýzda, bu yýl arý hastalýklarý konularýna aðýrlýk verildi. Eðitim ve bilgilendirme toplantýlarýmýzda Dr.Ali KORKMAZ ve Uzm.Vet.Hk.Mitat KURT eðitimci olarak katýldýlar. Ana Arýda Kalita Kriterleri konusunda Ali KORKMAZ bilgi verirken, Mitat KURT tarafýndan Arýlarda Nosema Hastalýðý ve Virüsler konusunda son geliþmeler aktarýlmýþtýr. BAFRA ORMAN ÝÞLETME MÜDÜRÜNÜ Birlik Baþkanýmýz Rasim KAPLAN, Bafra Orman iþletme Müdürü Ahmet ULUTAN'ý ziyaret etti. Birlik üyesi arýcýlarýmýza temin edilen akasya fidanlarý için ULUTAN'a teþekkür eden Baþkanýmýz, son yýllarda arýcýlara gösterilen ilgiden dolayý memnuniyetini dile getirdi. Bu yýl Bafra ve diðer Orman Ýþletme Müdürlüklerinden yaklaþýk adet akasya fidaný aldýklarýný ve bunlarýn tüm ilçe arýcýlarýmýza daðýtýldýðýný ifade etti. Bunun üzerine Orman Ýþletme Müdürü Ahmet ULUTAN, ''Arýcýlarýmýzýn özellikle fidan temini konusunda hiçbir þüphesi olmasýn, yeter ki fidanlar dikilsin bizlere bol verim ve bal olarak geri dönsün. Biz üzerimize düþeni yapmaya hazýrýz.''dedi. Birlik Baþkanýmýz, kendilerine Birlik üyeleri ve Samsun arýcýlýðý adýna tekrar teþekkür etmiþlerdir. ZÝYARET SAMSUN MÝLLETVEKÝLÝ TÜLAY BAKIR BÝRLÝÐÝMÝZÝ ZÝYARET ETTÝ Samsun Arýcýlýðýnýn sorunlarýný yerinde dinlemek isteyen Samsun Milletvekilimiz Prof.Dr.Tülay BAKIR, Birliðimizi ziyaret etti. Ýstiþare toplantýsý niteliðindeki ziyarette 19 Mayýs Üniversitesinden Prof.Dr. Ahmet GÜLER, DR.Ali KORKMAZ ve Tülay BAKIR'ýn beraberindeki misafirler yaklaþýk 2 saat boyunca bilgi alýþveriþinde bulundular. Söze teþekkürleri ile baþlayan Birlik Baþkanýmýz Rasim KAPLAN, ziyaretten duyduðu memnuniyeti dile getirdi. Samsun arýcýlýðý, Samsun'daki koloni varlýðý üretilen bal ve diðer arý ürünleri hakkýnda bilgi veren Baþkanýmýz, arýcýlarýn özellikle de gezginci arýcýlarýn yaþadýklarý sýkýntýlar konusunda yardýma ihtiyaçlarý olduðunu ifade etti. Birlik Baþkanýmýzýn dile getirdiði sorunlar konusunda ellerinden geleni yapacaðýný belirten BAKIR, arýcýlýðýn hem Türkiye'de hem de ilimizde gerektiði yere gelmesi için tüm taraflarýn baþta Üretici Birliklerinin biraz daha çaba göstermesi gerektiðini ifade etti. Ayrýca ''Samsun Birlik Bal'' ý Samsun'daki bir çok satýþ noktasýnda görmeyi arzu ettiðini de dile getirerek Birliðimizden ayrýldýlar

17 BAÞARI ÜNÝVERSÝTESÝ REKTÖRÜNE Birlik Baþkanýmýz tarafýndan ilimizde yeni açýlmýþ olan Canik Baþarý Üniversitesi Rektörü Sayýn Prof. Dr. Yunus BEKDEMÝR'e ziyarette bulunuldu. Gerek ilimizde yeni açýlmýþ olmasý gerekse bal konusunda yaptýklarý araþtýrma çalýþmalarý nedeniyle öne çýkmakta olan üniversitenin her geçen gün Samsun gündeminde yerini almasýnýn ümit ve mutluluk verici olduðunu belirten Baþkanýmýz, ileriki aþamalarda arý ve arý ürünleri konusunda ortak çalýþmalar yapabileceðimizi vurgulamýþtýr. Sayýn BEKDEMÝR de, ilimizde faaliyet gösteren ve sektörün en önemli temsilcisi konumunda olan Arý Yetiþtiricileri Birliðinin ziyaretinden fazlasýyla memnun kaldýðýný ve iþbirliði için elinden gelen tüm imkânlarýn seferber edilerek sektöre katký saðlanacaðýný söylemiþtir. ZÝYARET 28 29

18 KOZLUK 31 30

19 ERGONOMİK KOVAN Eski yeni tüm kovanlarınıza uygun; polenlikli taban, izolasyonlu kapak, yemlik tipi örtü tahtası ve ana arı ızgarası. Ergonomik Kovan Ergonomik Kovan Kapağı Dönüşümlü Kapak Yemlik Kapağı Yemlik Tipi Örtü Tahtası Pratik Çerçeve INOX Birleştirme ve Taşıma Mandalları Apimaye, ahşap kovanlara yönelik geliştirdiği ekipmanlar ile siz değerli arıcılarımıza hizmet vermeye devam ediyor. Klasik Ahşap Kovanların modernizasyonu için geliştirilen Apimaye Ergonomik Ahşap Kovanlarda, polen tuzaklı- varoa çekmeceli taban, yalıtımlı kapak, pratik çerçeve, yemlik tipi örtü tahtası, paslanmaz kulplar ve ayarlı arı girişi - havalandırma aparatı mevcuttur. Dilerseniz kendi kovanınızı ihtiyacınız doğrultusunda parça parça yenileyebilirsiniz. Ergonomik Kovan Tabanı ile artık ahşap kovanlarda da dip tahtası temizliğini rahatlıkla yapabilecek, aynı zamanda polen toplayabileceksiniz. Tabanların altında bulunan kaymaz pabuçlar sayesinde nakliye sırasında herhangi bir sorun yaşamayacaksınız. Ana Arı Izgarası Ergonomik Kovan Ayarlı Arı Giriş Aparatı Polen Çekmeceli Tüm kullanıma açık Tamamen kapalı Havalandırmalı İşçi arı giriş çıkışlı Taban Çekmecesi Polen Tuzağı Sürgüsü Havalandırmalı Ergonomik Taban Arı Giriş Izgarası BOSB Birlik 2 Is Mrk No: Beylikduzu - Istanbul / TURKEY Tel: (pbx) Fax: info@apimaye.com 02