e-örenme Kılavuzu Sürüm 1 Haziran, 2003

Transkript

1 e-örenme Kılavuzu Sürüm 1 Haziran, 2003 ÖNSÖZ Dünyada son yıllarda geni kitlelere meslek kazandırılmasında; çalıanların, ev kadınlarının, tutukluların, özürlülerin kendilerini yetitirmelerinde kullanılan e- örenme yöntemiyle eitim artık ülkemizde de yaygınlamaya balamıtır. Ülkemizin yetimi insan gücüne olan gereksinimi, üniversite mezunlarının kendi konuları dıında sertifika almaya olan istekleri, üniversiteye giremeyen örencilerimizin sayılarının giderek artıı, kurum çalıanlarının kurum içi eitimleri sırasında ilerinin kesintiye uramaması gereklilii, e-örenmenin tüm dünyada olduu gibi ülkemizin de vazgeçemeyecei stratejik öneme sahip konularından biri olmasını güçlendirmektedir. Teknolojideki hızlı gelimeler ııında ülkelerin eitim politikaları; örenmeyi örenen bireylerin yetitirilmesi, bireylerin de eitimlerini kendilerine uygun olan zaman dilimlerinde ve istedikleri mekanlarda almaları, hatta bireylerin bilgi düzeyi ve örenme becerilerine göre örenebilmelerine olanak salanması üzerine kurulmaktadır. Bu özellikler, e-örenmeyi tanımlamaktadır. Türkiye Biliim Vakfı, e-örenmenin Türkiye nin gelimesindeki önemini bilerek; Türkiye de bu konuda eitim veren üniversitelerin, hizmet salayan irketlerin, hizmet içi eitimlerini e-örenme yöntemleri ile vermek isteyen özel ve kamu kurumlarının ve sivil toplum kurulularının katılımları ile, 6 ay birlikte çalıarak, bu kitapta sunulan raporun hazırlanmasında öncülük yapmıtır. Bu rapor, hem e-örenme konusunda hizmet salayıcılara hem de hizmet almayı düünenlere bir kılavuz olması hedeflenerek hazırlanmıtır. Raporun ülkemize faydalı olmasını ve geni bir kullanım alanı bulmasını umar, hazırlanmasında deerli katkılarını esirgemeyen kii ve kurululara teekkürlerimi sunarım. Saygılarımla. Faruk Eczacıbaı TBV Yönetim Kurulu Bakanı ÇNDEKLER

2 Önsöz çindekiler Sunu Çalıma Grubuna Katkı Veren Kurulular ve Kiiler 1. Uzaktan Eitim ile ilgili Kavramlar ve Tanımlar 1.1. Sık Kullanılan Kavramlar 2. Altyapı 2.1. Uzaktan Eitim ortamında a yapısının rolü Hizmet kalitesi (quality of service) garantisi gerektiren veri iletiim yöntemleri ve birbirleriyle farkları, maliyetleri Hizmet Kalitesi garantisi gerektirmeyen veri iletiim yöntemleri ve birbirleriyle farkları, maliyetleri 2.2.Uzaktan Eitim Yayın Türleri Canlı Yayın (Broadcasting) Talep Üzerine Yayın ( on Demand) 2.3. Sunucu Standartları 2.4. stemci Standartları 2.5. Uzak Geni Alan Aı Üzerinden çerik Daıtım Standartları Parametreler Yayın Hazırlanma Aamaları Streaming Standartları çerik Daıtımı Sistem Güvenlii 3.ÖYS (Örenme Yönetim Sistemi) (LMS - Learning Management System 3.1. Tanım 3.2. levleri Temel Özellikleri Önerilen Özellikler Seçimlik Özellikler 3.3. Standartlar Örenme Teknolojilerinde Standart Türleri Bilgi Teknolojilerinde Birlikte lerlik Standartları ve Spesifikasyonları Gelitiren Kurumlar Uluslararası Avrupa Standartların Gelecei Örenme Yönetim Sistemlerinin Standartlara Uyum Özellikleri Temel Özellikler Deer Arttıran Dier Özellikler Az Bulunan Özellikler Dier Özellikler 3.4. Eilimler Sanal Sınıf Yazılımları Sosyal Etkileim / letiim / Paylaım Yazılımları çerik Üretim ve Yönetim Yazılımları çerik Yönetim Sistemleri (Content Management System (YS)

3 3.4.5.Çevrimdıı (Offline) çerik Yönetimi Yazılımları e-Örenme çerii Gelitirme Yazılımları Kurumsal Kaynak Planlama (KKP) Bilgi Yönetim Sistemi (BYS) 3.5.Örenme Yönetim Sistemi Seçimi 4.ÖYS (Örenme Yönetim Sistemi) Kontrol Listesi 4.1.Temel Özellikleri 4.2.Önerilen Özellikler 4.3.Seçimlik Özellikler 5.çerik 5.1.Standartlar Ana Çerçevesi 5.2.Öretimsel Tasarım (Instructional Design) Tasarım ve gelitirme Sunum (Hazırlanan Bir Dersin Verilmesi) Örenciye Uyumluluk Zaman Mekan Seviye Örenme hızı Örenme biçimi Ölçme, Deerlendirme Yetkinlik (Competency) çerik Üretim Süreci Ekler Ek 1. Proje Ekibi Örnei Ek 2. Tasarım Süreci Basamakları Ek 3. -Görevli Ek 4. Genel Eitim Ortamı Gelitirme Modeli Ek 5. Etkileimli Ortam Tasarım ve Gelitirme Metodolojisi Ek 6. Kanada E-örenme Kalite Standartları (çerik) 6.çerik Denetim Çizelgesi: Farklı Zamanlı (Asenkron) ve Karma Eitim Modelleri çin 6.1.Dersle lgili Bilgiler 6.2.Arayüz ve Teknik Unsurlar 6.3.Ders Gelitirme Süreci 6.4.Planlama Gereksinim Analizi Alanyazın (Literatür) Taraması Ekip Yapısı Eitim Teknolojileri ile lgili Roller Kullanıcı Arayüzüyle lgili Roller Teknik Roller 6.5.Tasarım çerik Analizi Öretim Yaklaımı Akı eması 6.6.Gelitirme Kodlama Düzeni 6.7.Sunum Dersin Sunumu Eriim

4 6.7.3.birliini Özendirme Örenme Destei Teknik Destek 6.8.Deerlendirme Baarının Deerlendirilmesi Örenme Ortamının Deerlendirilmesi 7.e-Örenme Uygulamaları 7.1.Uygulamalar Raporu Hakkında 7.2. Kurumlar da Uygulama 7.3.Bireysel Kullanıcılar çin Durum 7.4. Yasal Konular 8.e-Örenme Uygulamalar Kontrol Listesi 8.1.Kurumlarda Uygulama: e-örenme modelini uygulamayı planlayan kurumlar için uygulama modeli önerileri ve süreçler e-örenme stratejisi e-örenme planlaması e-örenme kurulumu ve gelitirilmesi Yasal düzenlemeler e-örenme uygulaması e-örenme faaliyetinin sürdürülmesi 8.2. Bireysel Kullanıcılar çin Durum: Bireysel kullanıcılar için e-örenme modelinden faydalanma önerileri ve süreçler Hedef / kapsam çerik özellikleri Gösteri / deneme sunumları Kurs salayıcı kurumun / eitmenin özellikleri Eitim ortamı Etkileim ortamı Ölçme ve deerlendirme Maliyet 9. Katkı Veren Kurulular Hakkında Bilgi (Alfabetik Sıra le) Anadolu Üniversitesi Açık Öretim Fakültesi Atılım Üniversitesi Avez A.. Hacettepe Üniversitesi HALICI Yazılım A.. Humanitas IDEA Solutions nterak Bilgisayar Eitim Ltd.ti. TÜ Koç Bryce Teknoloji Eitim Hizmetleri A.. Milli Eitim Bakanlıı Oracle YÜCE Bilgi Sistemleri

5 10. KAYNAKÇA SUNU Günümüzde teknolojideki hızlı gelimelere ve Internet in yaygınlamasına paralel olarak eitim modelleri de deimektedir. Geleneksel modelde öretmene baımlı örenciler varken, yeni / modern eitim modelleri örenci merkezli bir yapı önermektedir. Bu yapı örencinin kendi örenme hızında, istedii mekan ve saatte bilgi ve becerilerini artırmasına olanak salamaktadır. Klasik örenme yöntemlerinden e-örenme yöntemine geçi sürecinde, klasik yöntemin sadece bilgi teknolojileri ile desteklenmesi yeterli olmamakta, yöntem tamamen deimektedir. Teknolojideki hızlı deiimi takip edebilmek için gerekli olan yaam boyu eitim veya sürekli eitim kavramları ile burada bahsedilen örenci merkezli örenmeyi bir arada deerlendirdiimizde, uzaktan eitimin giderek yükselen deer olarak karımıza çıktıını görmekteyiz. Dier taraftan e-örenme, yeni meslek edindirme kapsamında geni kitlelere verilecek eitimin en geçerli yollarından biridir. Bu çalıma, son birkaç yıldır uygulanmakta olan e-örenme kavramının, ülkemizde kaliteli ve amacına uygun olarak yaygınlatırılmasının salanmasına yönelik olarak, Türkiye Biliim Vakfı nın (TBV) önderliinde gerçekletirilmitir. Amaç, e-örenmede kaliteyi belli bir düzeyin üzerinde tutmak için yol gösterici bir kılavuzun üretilmesidir. Öneri ve yol gösterici niteliinde olan bu çalımanın zaman içinde kurumlar tarafından desteklenen ve kullanılan bir standart niteliine kavumasını umuyoruz. Kullanıcıların bu kılavuza uyan sistemleri tercih edebilecekleri bir rekabet ortamının oluturulması, e-örenmenin ülkemizde salıklı gelimesine önemli ölçüde katkı salayacaktır. TBV Uzaktan Eitim Çalıma Grubu, bu çalımayı güncellemeye ve gelitirmeye devam edecektir. Bu çalıma çeitli özel ve kamu kurulularının, sivil toplum örgütlerinin ve üniversitelerin katkılarıyla gerçekletirilmitir. TBV nin önderliinde gerçekletirilen çalımalarımız 6 ay sürmü ve 5 ayrı çalıma grubu tarafından gerçekletirilmitir: 1. Tanımlar Çalıma Grubu 2. Altyapı Çalıma Grubu 3. ÖYS (Örenme Yönetim Sistemi) Çalıma Grubu 4. çerik Çalıma Grubu 5. Uygulamalar Çalıma Grubu

6 Sunulan bu rapor, hem uzaktan eitim hizmeti alacaklara hem de bu konuda ürün / hizmet salayıcılara bavuru niteliinde bir kılavuz olacak ekilde hazırlanmıtır. Rapor yukarıda belirtilen çalıma grupları tarafından ayrı ayrı hazırlandıktan sonra, bir bütün olarak, TBV e-örenme Çalıma Grupları tarafından gözden geçirilmi ve yayınlanan bu sürüm üretilmitir. Rapor iki bölümden olumaktadır: 1. e-örenme kavramlarının anlatıldıı, süreçlerin tartııldıı bilgilendirme bölümü 2. Kurumlara, Üniversitelere ve bireylere yönelik olarak ürün gelitirilmesinde veya kullanıcı olarak ürün seçiminde göz önünde bulundurulması gereken ölçütlerin bir kontrol listesi (check list) olarak sunulduu bölüm. Çalımalarımızda, e-örenme veya uzaktan eitim kavramlarını en geni uygulama biçimleriyle incelemi olmamıza karın, daha yaygın kullanım olduu için, raporun bazı bölümleri farklı zamanlı e-örenme uygulamalarına younlatırılmıtır. Çalımalarımız devam edecek ve kılavuz 3 ayda bir gelimeler dorultusunda gözden geçirilecektir. Bu çalımalar sırasında ayrıca uzaktan eitimle ilgili sözcüklerin Türkçe ve ngilizce karılıklarını içeren bir sözlük de gelitirilecektir. Gönüllülük esasına göre gerçekletirilen bu çalımanın en büyük kazancı, e-örenme konusunda çalıan yaklaık kiinin, çou birbirinin rakibi olmasına ramen, yeni bir anlayı ile bir araya gelerek, saygın bir e-örenme topluluu oluturması olmutur. Uyum içinde çalımamız ve tartımalar sırasında birbirimizden çok ey örenmi olmamız bu çalımanın en keyifli tarafıydı. Raporumuzun kii, kurum ve Üniversitelere yaralı olacaını umar, bu çalımada emei geçen kiilere TBV adına en içten ükranlarımı sunarım. Dr. Aydın KOLAT TBV Uzaktan Eitim Çalıma Grupları Koordinatörü ÇALIMA GRUBUNA KATKI VEREN KURULULAR VE KLER: (Alfabetik sıra ile) Ahmet Yesevi Üniversitesi YÜCEORAL, Selim Anadolu Üniversitesi MUTLU, M. Emin Ankara Üniversitesi letiim Fak ÇAPLI, Bülent Atılım Üniversitesi ÇAILTAY, Nergiz AVEZ A.. HANÇER, Ahmet M. AVEZ A.. USTA, Sava AVEZ A.. YÜCELYT, Burak Bahçeehir Üniversitesi KAYKAYOLU, Ruhi Bilgi Üniversitesi SEKBAN, Metehan Boaziçi Üniversitesi AKPINAR, Yavuz Boaziçi Üniversitesi ERKUNT, Hamdi Boaziçi Üniversitesi-BÜYEM ÖZTURAN, Meltem

7 Cisco Systems Cisco Systems Cisco Systems Emniyet Genel Müdürlüü Hacettepe Üniversitesi Bilgisayar Müh. Hacettepe Üniversitesi BÖTE Hacettepe Üniversitesi BÖTE Halıcı A Halıcı A Halıcı A Halıcı A HP Humanitas IBM IBM IBM Idea Solutions nterak Ltd. ti. nterak Ltd. ti. nter Media A.. Iık Üniversitesi Iık Üniversitesi TD TÜ Uzaktan Eitim Merkezi Koç Bryce Koç Bryce MEB MEB Eitim Teknolojileri Genel Müdürlüü MEB Talim Terbiye Kurulu Bakanlıı Microsoft Microsoft Mobilsoft ODTÜ BÖTE ODTÜ BÖTE ODTÜ BÖTE ODTÜ BÖTE ODTÜ Enformatik Enstitüsü Oracle Oracle Oracle Sakarya Üniversitesi Sakarya Üniversitesi Sakarya Üniversitesi SBS SBS SBS Süleyman Demirel Üniversitesi Süleyman Demirel Üniversitesi Süleyman Demirel Üniversitesi Türkiye Biliim Vakfı KORKMAZ, Ali SUNGURLU, Deniz UYANIK, Özay SÖZEN, Üzeyir ASLANTÜRK, Ouz SEFEROLU, Sadi AKAR, Petek BALANUYE, Çetin BAYKAL, Gülsima SANDIKÇI, Nihal YORGANCI, Sava AYA, Taner YILDIZ, Hüseyin ASAL, Bingül TANFER, Server TUCEL, Berna AKDA, Ufuk KORU, Aziz ATAMAN, Yiit ÖZDEN, Ümit KURU, Selahattin OKTAY Ahmet ERSUBAI, Tarkan KALKAN, Mine YÜCELGEN, Mustafa YEEN, Meltem ADIYAMAN, Zehra YÜRÜKER, Serpil AKYÜREK, Arzum Neslihan CRTC, eniz YURTSEVEN, Eminay ÖZKALAYCI, Ergun ÇAILTAY, Kürat GÜRBÜZ, Tarkan ÖZDEN, Yaar YILDIRIM, Soner YALABIK, Nee ENOL, Deniz ZORBA, Cem KARAKAOLU, Funda KARACADA, M. Cemil TASBASI, Nevzat TORKUL, Orhan ET, Ahmet GÜRER, Ali ROSS, Ayla ALBAYRAK, Mehmet ANTALYALI, Ömer TONGUÇ, Güray KOLAT, Aydın

8 Türkiye Biliim Vakfı Türkiye Eitim Gönüllüleri Vakfı Türkiye Kurumu Genel Müdürlüü Uzaktan Eitim Vakfı Yüce Bilgi Sistemleri Yüce Bilgi Sistemleri ÜNEY, Tuncer KINACI, Ayegül AZMAZ, Hüseyin TURABAN, Taner AKTA, Ziya PEKNCE, Serkan 1. UZAKTAN ETM LE LGL KAVRAMLAR VE TANIMLAR Uzaktan eitim, uzaktan öretim, e-örenme, uzaktan örenme, açık örenme, daıtık örenme, ezamanlı örenme, tele-örenme, esnek örenme gibi kavramlar örenci ve öretmenin fiziksel olarak ayrı yerlerde oldukları bir eitim sürecini tanımlamak için kullanılan kavramlardan bir kaçıdır. Uzaktan eitim kavramı, bu kavramlar arasında yıllardır en yaygın olarak kullanılanıdır. Uzaktan eitim, fiziksel olarak ayrı ortamlarda yer alan öretme ve örenme süreçlerini çok güzel bir ekilde tanımlamaktaydı. Ancak son yıllarda uzaktan örenme kavramı özellikle Amerika Birleik Devletlerinde yaygın bir ekilde kullanılmaya balandı (Picciano, 2001). Her ne kadar uzaktan örenme ve uzaktan eitim kavramları birbirlerinin yerine kullanılıyorlarsa da, uzaktan örenme kavramı öreneni daha çok vurgulamaktadır. Gerçekten de son yıllarda örenci-merkezli örenme kavramı, örenme etkinlii uzaktan olsun olmasın, her türlü eitim ortamı için yaygın olarak kullanılmaya balandı. Örenci merkezli örenme kavramı örencinin kendi örenme etkinlii ile ilgili olarak sorumluluk aldıı ortamlar için kullanılmaktadır. Uzaktan gerçekletirilen örenmelerde örenciye büyük sorumluluklar dümektedir. Bu yüzden de uzaktan örenme kavramı bu tür ortamlar için daha uygun bir terimmi gibi görünmektedir. Ancak bir kavram kargaasına yol açmamak için bu çalımada uzaktan eitim veya e-örenme kavramları kullanılacaktır. Uzaktan eitim, örenciler için uygun öretme ortamı ve zamanda, öretim etkinlikleri sunmayı amaçlar. Burada amaç eitmen veya kurum için deil de örenciye uygun olan zaman ve ortamların seçilmesidir. Uzaktan eitim farklı yapısal özellikler içerebilmektedir. Aaıdaki örnekler, yukarıda verilen tanımlarla uyum içinde oldukları halde farklı yapısal özellikler ve unsurlar içermektedirler. Televizyon Yayıncılıı Çift Yönlü Video Telekonferansı Farklı zamanlı (Asenkron) Örenme Aı

9 Uzaktan eitim kavramı farklı ortamlarda farklı insanlar için farklı anlamlara gelebilmektedir. Çok geni bir yelpazeye sahip olan bu öretimi aktarma ortamları olarak mektupla öretim, televizyon yayıncılıı, uydu, video konferans ve bilgisayar destekli öretim karımıza ilk çıkanlardır. Ancak uzaktan eitimin tanımı nasıl yapılırsa yapılsın aaıdaki temel özellikler göze çarpmaktadır (Keegan, 1973; Heinich ve dierleri, 1999); Eitmen ve örencilerin örenme sürecinin bir bölümündeki fiziksel ayrılıı, Düzenlenmi bir öretim programı, Bir eitim kurumunun varlıı (programın derslerinin planlanmasında, materyallerin hazırlanmasında, akademik ve örenci destek hizmetlerinin salanmasındaki etkisi/katkısı), Teknoloji araçları (derslerin içeriklerini aktarmak ve etkileimi salamak için basılı materyaller, video, ses ve bilgisayar vb. gibi teknolojilerin ve araçların kullanılması), Çift yönlü etkileim Sık Kullanılan Kavramlar: Uzaktan eitim Farklı mekanlardaki örenci, öretmen ve eitim materyallerinin iletiim teknolojileri aracılııyla bir araya getirildii resmi veya kurumsal bir eitim faaliyetidir. Uzaktan örenme Öretici ve örenenin fiziksel olarak ayrı ortamlarda bulunduu durumlarda gerçekletirilen örenme etkinlikleridir. Sanal sınıf Belli bir içerii bir a üzerinden örenmek amacıyla oluan grup. e-örenme (e-learning) nternet, bir a veya sadece bilgisayar yolu ile gerçekleen örenmelerdir. m-örenme (m-learning) Mobil iletiim araçları yolu ile gerçekleen örenmelerdir. Web tabanlı uzaktan eitim Web teknolojileri kullanılarak gerçekletirilen uzaktan eitim etkinlikleridir. Yaam boyu örenme Bireyin, yaamı boyunca sürekli bir örenme etkinlii içerisinde olması durumudur. E zamanlı (senkron) örenme Farklı mekanlardaki bireylerin, aynı anda çift yönlü iletiim teknolojileri yardımıyla sanal ortamda bir araya gelip gerçekletirdikleri örenme. Çevrimiçi örenme Bir a üzerinden sunulan içerikle gerçekletirilen örenmelerdir. E zamanlı (Senkron) uzaktan eitim Örenenlere aynı anda ancak farklı ortamlarda sunulan eitim Farklı zamanlı (asenkron) uzaktan eitim Örenenlere hem farklı zamanlarda ve hem de farklı ortamlarda sunulan eitimdir.

10 Karma / Harmanlanmı (Blended) eitim: Her türlü teknolojinin kullanılabildii, geleneksel ve uzaktan eitimin farklı modellerinin bir araya getirilerek düzenlendii eitimdir. Geleneksel eitim: Aynı mekan ve zamanda yapılan formal eitimdir. Eitim: En geni anlamıyla eitim, toplumdaki kültürlenme sürecinin bir parçasıdır. Formal eitim, amaçlıdır; önceden hazırlanmı bir program çerçevesinde planlı olarak yapılır; öretim yoluyla gerçekletirilir. Formal olmayan (informal) eitim, yaam içinde kendiliinden oluan bir süreçtir. Planlı ve amaçlı deil, geliigüzeldir. Öretim: Herhangi bir örenmeyi kılavuzlama ve salama faaliyetidir. Örenme: nsanlar yaamları boyunca karılatıkları çeitli durumlarla etkileim içinde olurlar. Örenme bu etkileim sonucunda kiide oluan bilisel ve davranısal deiimlerdir. Örenme yoluyla insanlar bilgi, beceri, tutum ve deerler kazanırlar. ÖYS - Örenme Yönetim Sistemi (LMS:Learning Management System ): Farklı zamanlı veya harmanlanmı eitimde örencilerin ders seçimi ve derse kaydolmasına, içeriklerin sunulmasına, ölçme ve deerlendirme yapılmasına, kullanıcı bilgilerinin izlenip raporlanmasına olanak salayan bir yönetim yazılımıdır. çerik: Uzaktan eitimde belli standartlarda hazırlanarak örenciye sunulan, belirlenmi eitim süresi içinde örenilmesi hedeflenen eitsel konu materyalidir. Eitmen: Gelenksel eitimde eitimi veren ve deerlendiren kiidir. Uzaktan eitimde ise eitimin verilmesinden, örencilerle iletiimin kurulmasından, etkileimli ortamlarda yürütülecek etkinliklerden, sınavların verilip deerlendirilmesinden ve bunların yöntemlerinin belirlenmesinden sorumlu olan kiidir. 2. ALTYAPI 2.1. Uzaktan Eitim ortamında a yapısının rolü Yerel alan ya da geni alan aları, uzaktan eitim ortamının içerik, bilgi ve iletiim taıyıcısı olarak çok önemli bir yere sahiptir. Eitim yöntemi ile a baarımı birbiri ile dorudan ilikilidir. Bu nedenle a yapısı alternatifleri arasında bir seçim yaparken dikkat edilmesi gereken noktalar vardır : Öncelikle verilecek eitimin sunulma yöntemlerine karar verilmelidir.

11 Nasıl sınıf eitiminde örencinin dersin ne kadarını kitaptan çalıması, ne kadarını sınıfta dinlemesi, ne kadarını ödev olarak yapması, ne kadarını laboratuarda gerçekletirmesine karar veriliyorsa, benzer bir biçimde e-örenim ortamında eitimi tasarlarken de aktarılma yöntemine karar verilmi olması gerekmektedir. Burada önemli olan bir dier parametre dersin e zamanlı veya farklı zamanlı olarak daıtılmasıdır. E zamanlı eitim iki yönlü iletiim gerektirdii için Yüksek Servis Kalitesi (QoS) gerektirmektedir. Farklı zamanlı eitimde ise Servis kalitesi gerekmeyebilir. Uzaktan eitimde a yapısının rolü servis kalitesi temel alınarak yapılmaktadır Hizmet kalitesi (quality of service) garantisi gerektiren veri iletiim yöntemleri ve birbirleriyle farkları, maliyetleri Genellikle e zamanlı eitim yöntemleri Hizmet Kalitesi garantisi gerektirmektedir. Bu nedenle iletiim hattının yüksek hızlarda olması tercih edilmektedir. Bu tür eitimlerde a eriiminin IP temelli ve atanmı hatlar ile olması tercih sebebidir. Bunun yanı sıra çou kurum yüksek hat hızlarına uydu balantıları ile de çıkabilmektedir. Yüksek kalite gerektiren eitimler, yüksek hızlı uzak geni alan aları üzerinden yapılabilecei gibi Video konferans sitemleri ile de olabilir. Genel olarak video konferans sistemlerinde balantı ISDN PRI veya ISDN BRI hatlar üzerinde yapılır. Bunun dıında Internet üzerinden e zamanlı bir eitim yapılması gerekiyorsa Internet servis salayıcısının mutlaka bir hizmet kalitesi garantisi ( SLA Service Level Agreement) vermesi gerekmektedir. Düük hızlı analog hatlar veya PSTN ebekesi üzerinden de eitim yapmak mümkündür ama genelde bu durumlarda düük hızları destekleyen video formatları kullanılmalıdır Hizmet Kalitesi garantisi gerektirmeyen veri iletiim yöntemleri ve birbirleriyle farkları, maliyetleri Genellikle farklı zamanlı yöntemlerde hizmet kalitesinin yükseklii, kullanım baarımı ve kullanıcı tatmini açısından önem taısa da kalite garantisi gerekmemektedir. Yani kullanıcı, kullanım zamanının %90-95 i oranında kesintisiz, yüksek baarımlı bir ortamla karılaıyorsa geri kalan %5 - %10 zaman tolere edilebilir. E zamanlı ortamlarda böyle bir tolerans yoktur, %100 kesintisizlik ve öngörülen veri aktarım hızı garantisi istenmektedir. Bu nedenle genelde farklı zamanlı eitimi Internet üzerinden yapmak mümkün olabilir. Ayrıca uzak geni alan aı veya yerel alan aında bulunan Intranet sunucuları ile de farklı zamanlı eitim yapmak mümkündür.

12 Bir uzaktan öretim projesi gerçekletirirken göze alınması gereken noktalar birkaç alt grupta ele alınabilir. Bu raporda yayın türlerine göre sunucu ve istemci gereksinimleri ve buna balı olarak da a alt yapısı gereksinimleri incelenecektir. lk aamada uzaktan eitim yayın türlerini tanımlayalım: 2.2. Uzaktan Eitim Yayın Türleri Canlı Yayın (Broadcasting) E zamanlı yayın, tek yönlü ve daha önceden belirlenmi bir zamanda yapılan yayın türüdür. Bu yayın türünde genel olarak bir konumacı ve onu e zamanlı olarak dinleyen kiiler bulunur. Tüm kullanıcı gruplarına e zamanlı olarak aynı yayın sunulur, bu uygulamaya çoklu yayın (Multicast) adı verilir. Video konferans ise, iki yönlü ve canlı olarak yapılan yayın türüdür. Her kullanıcı için farklı bir video stream i (Unicast) kullanılan bu yayın türünde yüksek bant geniliine ihtiyaç vardır Talep Üzerine Yayın ( on Demand) Talep üzerine yayında kullanıcı istedii yayını istedii zamanda izleyebilir. Yayın türlerinin yanı sıra ikinci önemli nokta ise sunucu standartlarıdır Sunucu Standartları: Sunucu uygulamalarında sunucu standartları, uzaktan eitim projesinde kullanılan eitim uygulamasına ve ÖYS ye göre deiir. Örnein standart bir ÖYS uygulamasında sunucunun özellikleri, ÖYS nin çalıtıı iletim sistemi, en az bellek, sabit bellek ve ilemci sayısına balıdır. ÖYS ve eitim uygulamasının çalıacaı sunucunun baarımını etkileyen en önemli parametreler u ekilde özetlenebilir: - Sunucunun yerel alan aı eriim hızı : Sunucu üzerinde bulunan a eriim kartının hızı ( Fast Ethernet, Gigabit Ethernet gibi). Sunucuya eriim yerel alan aı üzerinden yapılıyorsa bu parametre çok önem kazanmaktadır. - Sunucunun uzak geni alan aı eriim hızı : Sunucuya nternet veya dıa üzerinden eriiliyorsa, bu eriim hızı sunucuya eriim performansını etkileyen dier önemli bir parametredir. - Sunucunun üzerinde bulunan içeriin büyüklüü : Bu parametre de yine uzak geni alan aı üzerinden eriim olması durumunda çok önemlidir. çeriin büyüklüüne göre dosya indirme süresi artar ve dolayısıyla kullanıcı memnuniyeti etkilenir.

13 - E zamanlı olarak içerie erien kullanıcı sayısı : Aynı anda aynı içerie erienlerin sayısı da sunucu baarımını etkileyen dier bir önemli parametredir. - Sunucu üzerindeki disk ve bellek kapasitesi : Sunucu üzerindeki disk ve bellek kapasitesi, eitim uygulamalarında kullanılan içeriin zenginliine (görüntü, ses vb. kullanımı) göre belirlenmelidir. - letim sistemi ve ilemci baarımı : Bu iki parametre içerie eriim sırasında baarımı dorudan etkiledii için kullanıcı memnuniyeti ile yakından ilikilidir stemci Standartları Uygulama Eriimi stemci standartları içeriin tasarlandıı uygulama ve içeriin zenginliine göre deimektedir. Ses kartı, görüntü kartı vb uygun seçilmeli, ayrıca içerikte kullanılan yazılıma göre Flash, Shockwave, Windows Media Player vb. gibi ilgili codec ler de bulunmalıdır. A Eriimi Burada içeriin zenginliine göre deien standartlar mevcuttur. Çok yüksek bant geniliklerinin maliyeti göz önüne alındıında içerii kullanıcıya yakın noktalarda tutmak da alternatif bir çözüm olabilir. Bu durumda kullanıcı, içerie ulamak için uzak geni alan aı üzerinden sunucuya erimek yerine sunucu tarafından kendi yerel alan aı üzerindeki ara belleklere yönlendirilir. Bu konu ile ilgili ayrıntılı bilgi Bölüm de verilmektedir Uzak Geni Alan Aı Üzerinden çerik Daıtım Standartları Parametreler: Uzak geni alan aı üzerinden içerik daıtırken göz önüne alınması gereken parametreler aaıda tanımlanmıtır: Hız / Bant Genilii Uzak iki nokta arasında veri iletimi için bu iki nokta arasındaki balantıyı salayacak bir uzak geni alan aına ihtiyaç vardır. Bu balantı türleri ya sürekli olarak iletimi salayan atanmı alar veya ihtiyaç duyulması anında kullanılan dial-up balantılar eklindedir. Uzak geni alan alarındaki en önemli parametre, bu uzak geni alan aı üzerinden saniyede iletilebilecek veri miktarıdır. Bu deer uzak geni alan aının hızını ya da bant geniliini tanımlamaktadır. Genel olarak bu birim bps (bit per second) cinsinden tanımlanır.

14 Hizmet Kalitesi Uzak geni alan alarında iletim yaparken dikkat edilmesi gereken en önemli parametrelerden biri de hizmet kalitesidir. Özellikle canlı yayınlarda ve düük hızlı hatlarda hizmet kalitesine dikkat edilmelidir. Düük hızlı hatlarda kaliteli bir iletimi elde etmek için ses ve görüntü türündeki veriler önceliklendirilmelidir. Yayın Teknikleri Uzak geni alan aı üzerinden eitim içeriinin daıtılmasında kullanılan yayın teknii de çok önemlidir. Yayın teknikleri aaıdaki ekilde özetlenebilir: Çoklu yayın (Multicast): Çoklu yayında birden fazla kullanıcıya tek bir stream göndererek bant geniliinden tasarruf salanır. Özellikle canlı yayın türünde çoklu yayın yöntemi kullanılır. Çoklu yayın kullanılabilmesi için bu tür canlı bir yayını iletecek olan a iletiim cihazlarının (örnein yönlendiriciler) Multicast özelliini destekliyor olması gerekir. Tekli yayın (Unicast) : Tekli yayın Talep Üzerine Yayın Türü için uygun bir yayın tekniidir. Her bir kullanıcı için ayrı bir stream gönderildii için canlı yayında bu teknik kullanılmamaktadır. Aynı ortamda çoklu yayın ve tekli yayını bir araya getirmek mümkündür. Yayının hazırlanması ve kullanılan streaming standartları: Öncelikle bir yayının hazırlanma aamalarına deinilip daha sonra standartlar aktarılacaktır Yayının Hazırlanma Aamaları 1- Analog veya sayısal bir kamera aracılııyla çekim yapılır. 2- Bu video yayını, üzerinde Video Capture Card bulunan bir bilgisayar üzerine alınır. 3- Bu video dosyasının a üzerinden iletilebilmesi için streaming standartlarına uygun bir ekilde sıkıtırılıp (compressing) kodlanması (encoding) gerekmektedir. 4- Aaıda belirtilen uygun streaming standartlarıyla kodlanmı olan bu video dosyası a üzerinden iletilir. 5- Kullanıcı uygun arayüz programı kullanarak bu video dosyasına kendi bilgisayarı üzerinden eriir Streaming Standartları: Bu aamalarının dördüncüsünde bahsedildii gibi bir video dosyasının a üzerinden iletilebilmesi için uygun streaming standartı ile kodlanmı olması gerekir. Bu standartların aaıdaki tabloda görülecei gibi destekledii belirli hat hızları vardır ve dolayısıyla yayın türüne göre farklı streaming standartları kullanılması gerekmektedir.

15 Kullanılan CODEC Türü Standard Bant Genilii H Kbps - 2 Mbps H Kbps MPEG-1 MPEG-2 MPEG Kbps 2Mbps 1.5 Mbps 6 Mbps Kbps Proprietary WMT Real Networks QuickTime Kbps 20Kbps 1Mbps 20Kbps - up Uzaktan eitimde eitmen ile örencilerin e zamanlı olarak ders yapmaları durumunda (canlı yayın) kaliteli bir yayın için MPEG-1 veya MPEG-2 standardı kullanılması uygun olur. Bu standartlar yukarıdaki tabloda da görüldüü gibi yüksek bant genilikleri gerektirmektedir. Ancak daha önceden kaydedilmi bir dersin örenci tarafından daha sonra izlenmesi durumunda (stek Üzerine Yayın) düük hat hızlarını destekleyen MPEG-4 standartını kullanmak mümkündür. Bu standartların yanı sıra WMT (Windows Media Techonology), Real Network veya Quick Time gibi proprietary standartlarda kullanılabilir çerik Daıtımı Uzaktan eitim amaçlı hazırlanan içerik uygun bir kodlama standardı ile kodlandıktan sonra kullanıcıya iletimi aamasına gelinir. E zamanlı eitimde yüksek bant genilikleri kullanılır ve genellikle bu hatlar sadece uzaktan eitime ayrılmı olur. Bunun yanı sıra çoklu yayın (multicast) kullanımı ile ayrıca bant geniliinden de tasarruf salanır. Yüksek bant genilii ve çoklu yayın sayesinde canlı yayında kaliteli bir yayın söz konusudur.

16 stek üzerine yayında ise örenciler evden telefon hattı kullanarak veya iyerinden uzak geni alan aı aracılııyla içerie eritiklerinden hat hızları daha düük olabilir. Bu nedenle içerie hızlı eriim için bazı yöntemlerin kullanılması gerekmektedir. Eriim hızı sorununun ilk akla gelebilecek çözümü yüksek hat hızları kullanılmasıdır. Fakat bu çözüm yüksek maliyet gerektirdii için her noktada uygulanabilecek bir çözüm deildir. Eriim hızı sorununu çözümlemenin dier yöntemi, varolan aı, içerik isteklerinin yerel olarak karılanacaı ekilde kullanmaktır. Bu çözümün faydaları öyledir: Hızlandırılmı içerik daıtımı: çeriin kullanıcının bulunduu noktada tutulması içerik daıtımını hızlandırır. Bu uygulamada, içerik nternet in veya ntranet in dier ucundaki uzak bir sunucu ilemcisi yerine, yerel önbellekten (cache) salanır. Bu çözüm, daha tutarlı a hizmeti kalitesi ve içerik kullanılabilirlii salar, ada darboazların olumasını önler. En iyi duruma getirilmi uzak geni alan aı bant genilii kullanımı (Bant Genilii Optimizasyonu): çeriin yerel olarak tutulması uzak geni alan aı balantıları üzerinde gidip gelen gereksiz a trafiini en düük düzeye indirir. Sonuç olarak, uzak geni alan aı bant genilii maliyetleri azalır veya daha az sıklıkla artar. Bant geniliini en iyi duruma getirme özellii, ek kullanıcılar ve yeni hizmetler için de a kapasitesini arttırır. çerik yerelletirme: çeriin merkezi bir içerik daıtım sunucusu tarafından uç noktalardaki ön belleklere daıtımdan sonra, kullanıcı bu içerii uzaktan eitim sunucusundan talep eder. çerik daıtıcı bu kullanıcıyı kendi yerelinde bulunan içerie yönlendirir. Böylece kullanıcı uzak geni alan aından kaynaklanan darboazdan etkilenmez Sistem Güvenlii Uzaktan eitim projelerinde incelenmesi gereken bir dier konu sistem güvenliinin salanmasıdır. Bu hem kurumun bilgi güvenlii açısından hem de kullanıcı memnuniyeti açısından çok önem taımaktadır. Sunucu Güvenlii Sunucular, istekler dorultusunda gerekli uygulama hizmetlerini karılayan cihazlar olması nedeniyle alar içerisinde en fazla göz önünde olma özelliine sahiptirler. Sunucular, hem içerdikleri uygulamalar ve hem de üzerlerindeki dier donanımsal parça çeitlilii ile çok fazla üreticinin ürünlerini kendi bünyesinde toplarlar. Bu karmaık yapı saldırılar karısında doabilecek hata veya açık olasılıını artırmaktadır.

17 Bu nedenlerle sunucu üzerindeki uygulama ve iletim sistemleri, çıkan yeni yazılım sürümleri, fix ler ve patch lerle desteklenmelidir. Bunun yanı sıra sunucu ve uygulama güvenliini hedef alan saldırılar karısında, sunucu ve a temelli saldırı saptama sistemleri ile bu saldırıların saptanması ve durdurulması gibi etkinlikler gerçekletirilebilir. Böylelikle doabilecek saldırılar anında engellenmi olacaktır. stemci Eriim Kontrolü Cihazlara ve uygulamalara eriim kontrolü sayesinde istenmeyen kiilerin eriimini engellemek ve kısıtlamak mümkündür. Bu amaçla kullanılan kimlik kontrol ve yetkilendirme sunucuları, eriim kısıtlama veya sınırlandırma gibi etkinliklerini gerçekletirir. Eriim kontrolü, gerekli kayıtları toplar ve bunun sonucunda ayrıntılı raporlar üreterek sistemlere ulaan ve ulamakta baarısız kalan giriimleri, kullanılma süresi gibi kritik bilgileri sistem sorumlularının dikkatine sunar. Sistemin Saldırılara Karı Korunması Saldırılara karı sistemleri korumak bilgisayar aına, tek bir sistemin veya cihazın eklenmesi olarak düünülmemelidir. A içersinde bulunan her sistem ve cihaz üzerinde gerekli tedbirler alınmalı, bunun öncesinde kurumun i modeline ve ihtiyaçlarına uygun bir güvenlik politikası oluturulmalıdır. Bu politika, kurumla birlikte yaamaya devam etmeli, sürekli güncellenerek, kurum gereksinimlerini karılayacak ekilde yenilenmelidir. En güvenli sistem kurulsa dahi a sürekli gözlem altında tutulmalı ve gözlemler dorultusunda doabilecek sakıncalar ilk aamada önlenmelidir. 3. ÖYS (ÖRENME YÖNETM SSTEM) (LMS - LEARNING MANAGEMENT SYSTEM) Bu bölüm genellikle a tabanlı ve farklı zamanlı örenme modelleri için ÖYS özelliklerini özetlese de, harmanlanmı veya e zamanlı örenme modellerinde kullanılacak yöntemlerden de bahsedilmitir. Bu raporda ÖYS aaıdaki balıklarda incelenmitir : 1. Tanım 2. levleri 3. Standartlar 4. Eilimler

18 Bölüm 3.5 de ayrıca ÖYS seçerken dikkat edilmesi gerekenler ile ilgili kısa bir bilgi de sunulmutur Tanım Geçmii hiç de uzak olmayan Örenme Yönetim Sistemleri (ÖYS) yazılımları, 5-6 yıl gibi kısa bir süre içinde önemli bir gelime kaydetmitir. Bu süreçte ÖYS ler basit bir eitim kayıt sisteminden, kurumun tüm insan kaynakları, personel kütükleri veya örenci bilgileri ile entegre olan, kurum genelinde eitim sunma, kaydetme ve raporlama amacıyla kullanılan kabul görmü yazılımlar haline gelmitir. Günümüzde ÖYS, en basit anlamıyla, eitim yönetimini otomasyona geçiren bir yazılım olarak tanımlanabilir. Daha geni bir anlatımla ÖYS nin ilevleri u ekilde listelenebilir; e-örenme içeriklerini kullanıcıya sunar, Kayıt ilemlerini yürütür, Kullanıcılar ve eitmenler arasında iletiim ve etkileimi salar, Ölçme ve deerlendirme yapar, Kullanıcı eitim bilgilerini takip eder, Raporlar. Bir kurum için doru ÖYS tanımı ise, kurumun gereksinimlerine yanıt verebilen Örenme Yönetim Sistemi olacaktır. ÖYS yazılımları e-örenme projesinin omurgasını oluturdukları için kurumlar için son derece hayati bir öneme sahiptir. Bununla birlikte ÖYS yazılımları, giderek uzaktan eitim portalleri haline dönümektedir. Bu durum, ÖYS ile birlikte yepyeni yazılımların üretimini ve kullanımını yaygınlatırmaktadır. Bu yazılımlar ; Sanal Sınıf Yazılımları, Sosyal etkileim ve ortak çalıma araçları (giderek standart ÖYS özellikleri haline gelmektedir.), çerik (eitsel yazılım) üretim, sunum ve yönetim yazılımları, Oldukça karmaık ölçme ve deerlendirme yazılımları (ÖYS için standart özelliklerdir.), Çevrimdıı (Offline) içerik yönetim yazılımları olarak özetlenebilir. Söz konusu balıklara bu bölümün Eilimler kısmında ayrıntılı olarak deinilecektir. Bir ÖYS nin hangi beklentilere yanıt vermesi gerektii, bu sistemi kullanacak kurum ya da bireylerin geleneksel örenme alıkanlıklarından ne ölçüde uzaklaacaı, ve kısaca e- örenme ya da karma veya harmanlanmı örenme ortamlarına ne ölçüde yaklaacaı ile ilikili olarak farklılamaktadır. Buna göre, iki ayrı kuruluun ÖYS ye yatırım yaparken farklı deikenleri dikkate almaları, gereksinimlerini karılamaya elverili ve ilevsel bir biçimde ie koulabilecek bir modele yönelmeleri anlamlı olabilmektedir. Bu durum, herkese uygun tek tip bir ÖYS tarif etmeyi anlamsızlatırmakta, ama öte yandan, TBV ÖYS Çalıma Grubunun oluturduu

19 alternatif gereksinimlere uygun esnek ve modüler bir kılavuzun ne kadar gerekli olduuna iaret etmektedir levleri Aaıda, bir ÖYS nin deerlendirilmesi sırasında göz önünde bulundurulması gereken noktalar temel özellikler, önerilen özellikler ve seçimlik özellikler olarak üç balıkta incelenmitir. Bunlardan ilki, genel olarak, bir Örenme Yönetim Sisteminden söz edilebilmesi için söz konusu uygulamada nelerin kesinlikle bulunması gerektiine iaret etmektedir. kinci gruptakiler, deien örenme kuramları ve bunlara elik eden teknolojik çözümler göz önünde bulundurularak, bir ÖYS nin bütünleik bir çada örenme hizmeti verebilmesinde önemli / gerekli olduu düünülen özelliklerdir. Son grupta sıralanan özellikler ise bakaca deikenleri de göz önünde bulunduran karar vericinin kendi özgün durumuna uygun olarak seçmekte ya da seçmemekte serbest olacaı özelliklerdir Temel Özellikleri Örenci Kayıtları ÖYS'yi herhangi bir içerik sunan sistemden ayıran en önemli özellik, örencileri kaydetme ve sisteme girdikleri andan itibaren izleme yeteneine sahip olmasıdır. Kayıt ileminin toplu olarak yapılabilmesi, çok örencili ortamlarda önemli bir kolaylık salar. Toplu kayıt, herhangi bir sistemden (insan kaynakları uygulaması, örenci yönetim sistemi gibi daha önceden kullanılmakta olan bir uygulama) olabilir. Ya da LDAP (lightweight directory access protocol) uyumlu bir ÖYS seçilirse, varolan kullanıcı adları, parolaları ve istenebilecek ek bilgiler baka bir veritabanına aktarılmaya gerek duyulmadan kullanılabilir ve yönetilebilir. Sisteme Giri ÖYS kendine balanan kullanıcının kim olduunu bilmek isteyecektir. Bu, kayıt sırasında oluturulmu kullanıcı adı ve parola girilerek gerçekleir. Varolan bazı eitimlere anonim, yani kendini tanıtmaya gerek kalmadan eriilebilmesi de istenebilmektedir. Bu ekilde balanan kiiler, eitimleri alabilir ancak sistem tarafından ayırt edilmeleri ve ölçümlenmeleri beklenmez. Kendini tanıtarak sisteme giren kullanıcılar, kendilerine göre özelletirilmi bir ortam ile karılaırlar. Duyuru Sistemi Sisteme giren kullanıcının, genel, kursa özel ya da kendine özel duyuruları görebilecei bir arayüz sık kullanılan bir özelliktir. Tercih edilen hiyerari, sisteme ilk balanıldıında genel duyuruların görüntülenmesi, kii kendine ait özelletirilmi ekranlara geçtiinde ise, özel duyurularına erimesidir. Duyuruların sisteme aktarılması, önem ve tarih sırasına sokulabilmesi, kimlerin hangi kategoride duyuru yapabileceinin belirlenmesi gibi yönetim özellikleri, duyuru sisteminin bir parçasıdır.[ah1] Kurs Seçimi ve / veya Atanması

20 Örenci herhangi bir dersi almak isteyebilir. Bu durumda sistem örencinin bu derse kendi kendini kaydetmesi için olanaklar sunabilir. Bu kayıt dorudan gerçekleebilecei gibi, bir onay süreci sonunda da gerçekleebilir. Bazı senaryolarda, örencinin kendini dorudan derse kaydetmesine izin verilebilir. Bazı senaryolarda ise bir dersin alınma zorunluluu baka bir sürecin sonunda oluabilir. Bazı kurumsal eitim sistemlerinde, bir kurs kiiye bir becerisini gelitirme zorunluluu oluması sonucunda atanır. Kullanıcıları belli guruplar halinde tanımlama ve derslere toplu olarak kaydetme olanaı da ÖYS'nin bir parçasıdır. Sanal Sınıf Oluturma ÖYS ile belli bir dersi aynı dönemde alan örencilerden oluan bir sanal sınıf oluturulabilecei gibi, örencilerin birlikte tartımalarına olanak salayan proje bazlı sanal sınıflar da oluturulabilir. Derslerin Sunumu ÖYS'de dersler çeitli yöntemlerle sunulabilir. Bu yöntemlerin en basiti kullanıcılara eitimlerin atanması veya kullanıcıların derslere kaydolması ve dersleri kendi örenme tempolarında sürdürmeleridir. ÖYS yöneticisi ya da ders yöneticisi, merkezi olarak, hangi kullanıcının ya da hangi gurubun dersin hangi aamasında olduunu gözlemleyebilir. Eitimin süresi de istenirse ÖYS tarafından kontrol edilebilmektedir. Bir zaman aralıında aynı dersi almakta olan örencilerle bir sınıf oluturulursa birlikte çalıma ortamı da yaratılabilir. Sanal sınıf örencileri kendi aralarında iletiim kurarak çalıma konuları hakkındaki fikirlerini paylaabilir, sorularını sorabilir, kısacası birbirlerinin örenmesine yardımcı olabilir. Kullanılan iletiim yöntemi farklı zamanlı (asenkron) ya da e zamanlı (senkron) yöntem olabilir. Farklı zamanlı iletiim yöntemleri arasında forum ya da e-posta gibi araç kullanımı ÖYS nin temel özellikleri arasında sayılabilir. E zamanlı yöntemler arasında sohbet odaları, beyaz tahta uygulamaları, uygulama paylaımı, sesli sohbet odaları, video konferans, tele konferans sayılabilir. Ancak derslerin sunumunda, tele konferans, video konferans, sesli sohbet odaları, uygulama paylaımı, sanal sınıf yazılımı ve eitim süresinin denetimi gibi bazı özelliklerin ÖYS ile bütünleik olarak sunulması önerilen özellikler arasında kabul edilmi olup kullanıcıların gereksinimleri dorultusunda kullanmaları önerilmektedir. Ödev Yönetimi ÖYS, eitmenin sanal sınıf ortamında çalıan örencilere kiisel ya da grup ödevi atamasına, tamamlanan ödevlerin yine elektronik ortamda sisteme aktarılması ve gerektiinde paylaılmasına yönelik ilevler içerebilir. Sınavlar (Ölçme ve Deerlendirme levleri) ÖYS ortamında sınav yapılabilir. ÖYS ortamında alınan sınavlar, bir gözetmen olmadan gerçekleiyorsa, daha çok örencinin kendi kendini sınaması olarak tasarlanmalıdır. Eer ÖYS üzerinden alınacak sınav, örencilerin ders geçmesini veya kurum çalıanlarının sicilini etkileyecekse, bu sınavın bir gözetmen denetiminde verilmesi önerilmektedir. ÖYS aynı zamanda sınavın hazırlanmasında da dersin eitmenine çeitli olanaklar sunar. Bu olanakların arasında bir soru bankası oluturulması, soruların tipi, konu, zorluk derecesi gibi çeitli ölçütlere göre sınıflandırılması vardır. Sınavlar, soru bankası içinden seçilen sorulardan oluur. Bazı ÖYS'ler, belli adet sorunun soru bankasından rasgele seçilip sorulmasını destekler. Sınavların süresi de istenirse ÖYS tarafından kontrol edilebilmektedir.