Çapa ve CerrahpaĢa YerleĢkelerinin Yeniden Yapılanması Kapsamında Master Plan ÇalıĢması ve Problemler

Transkript

1 6. İnşaat Yönetimi Kongresi, Kasm 211, Bursa 281 Çapa ve CerrahpaĢa YerleĢkelerinin Yeniden Yaplanmas Kapsamnda Master Plan ÇalĢmas ve Problemler Cemil Akçay 1, AyĢen ġolt 2, Ekrem Manisal 3, Oğuz Çetinkale 4 Özet Çapa ve CerrahpaĢa YerleĢkeleri; Ġstanbul Üniversitesi bünyesinde yer alan, kuruluģundan bugüne kadar, ayn isimle anlan iki ayr sağlk hizmeti ve eğitimi sunan Tp Fakültelerini barndrmaktadr. Bu yerleģkelerde, iki Tp Fakültesi ile birlikte; DiĢ Hekimliği Fakültesi, Enstitüler ve meslek yüksekokullar hizmet vermektedir. Her iki yerleģkede bulunan yaplarda; yapsal, iģlevsel sorunlarn yan sra, alt yap sorunlar da bulunmaktadr. Ġstanbul Üniversitesi nin sağlk hizmeti ve eğitimi alanndaki teknik yatrm, renovasyon, modernizasyon, güvenli yap ihtiyac ve bu konu ile ilgili sorumluluklar, özellikle 1999 depreminden sonra önemli oranda artmģtr (Çetinkale, 21). Bunun yan sra, öğretim ve sağlk hizmeti alannda artan iģ yükü ile birlikte, tbbi teknolojik geliģmelerin donanmsal olarak mevcut sağlk hizmeti yaplarna yansmas ve altyap sorunlar, kullanlmakta olan sağlk yaplarn yetersiz klmaktadr. Bu nedenle söz konusu yaplarda ihtiyacn karģlanmasnda etken olan yeterli modern donanm, ancak yeni bir yaplanma süreci ile yüksek nitelikte ve geniģ kapsaml bir master plan hazrlanarak uygulanmas ile mümkün olabilecektir. Master plan çalģmasnn ilk hedefi, sağlk eğitim ve hizmet yatrmlarnn ve planlamasnn; mimarlk, mühendislik bakmndan profesyonelce, yüksek teknik bilgi ve birikim kullanlarak, özellikle günümüz bilgisayar teknolojisinden yararlanlarak etkili ve verimli bir biçimde irdelenerek gerçekleģtirilmesidir. Ġkinci hedef ise söz konusu çalģma ile teknik bilgi transferinin ve dolaysyla üstün iģ veriminin sağlanmasdr. Bu çalģma kapsamnda, Çapa ve CerrahpaĢa yerleģimleri özelinde sağlk ve eğitim hizmetinin bir arada verildiği yerleģimlerde yeterli nitelik, nicelik ve modern alt yapya sahip yaplar kapsayan master planlarn genel prensipleri ile tasarm ilkeleri ortaya konulacaktr. Planlama ve uygulama safhalarnda karģlaģlmas muhtemel teknik, ekonomik, mali ve bürokratik problemler tespit edilecek ve çözüm teklifleri tartģlacaktr. Anahtar sözcükler: Master plan, Çapa YerleĢkesi, CerrahpaĢa YerleĢkesi, Tp Fakültesi Dr. ĠnĢ. Yük. Müh. Ġstanbul Üniversitesi, , cakcay@istanbul.edu.tr Y. Ġç Mimar, Ġstanbul Üniversitesi, , asolt@istanbul.edu.tr Prof. Dr. Ġ.Ü. ĠnĢaat Mühendisliği Bölümü, , ekremmanisali@yahoo.com Prof. Dr. Ġstanbul Üniversitesi, , oguzcetinkale@yahoo.com

2 İnşaat Yönetimi Kongresi, Kasm 211, Bursa GiriĢ Ġstanbul Üniversitesi, bünyesinde Ġstanbul Tp Fakültesi (Çapa) ve CerrahpaĢa Tp Fakültesi olmak üzere, ulusal ve uluslararas alanda çok önemli prestije sahip iki büyük tp fakültesi bulundurmaktadr. Tp fakültesi hastaneleri; eğitim, araģtrma ve uygulama yapan kurumlardr. Her iki fakülte de, ülkemizdeki her ilden hasta profiline sahiptir. Örneğin CerrahpaĢa Tp Fakültesi nin yllk hasta potansiyelinin %14 ü il dģndan olup, hastalarn yars ise Ankara nn doğusunda kalan illerden gelmektedir (Enver, 21). Ġstanbul Tp Fakültesinde de, CerrahpaĢa Tp Fakültesine paralel bir durum söz konusudur. Son iki ylda, il dģndan gelen hasta says yüz bin kiģi artmģtr (Saydam, 211). Bununla birlikte ÖSYM tarafndan yaplan Lisans YerleĢtirme snavnda ilk 5 e giren öğrencilerden Tp Fakültesi tercih edenler arasnda söz konusu iki fakültenin tercih edilme oran da yüksektir. AĢağdaki tabloda bu durum açkça görülmektedir (Kozikoğlu, Kavlak, 21). Fakültesi jan: 334.tercih:1.tercih:3 1.tercih:15 ih:28 ültesi n: 41 cih:71 2.tercih: bölüme tercih eden öğrenci says bölümlere yerleģtirilen öğrenci says 2.tercih: tercih: tercih: ITF CTF CTF ITF CTF CTF ing ITF CTF CTF ing ITF CTF CTF ing tercih sras 1. tercih 2. tercih 3. tercih 4. tercih Tablo 1. CerrahpaĢa Tp Fakültesi ve Ġstanbul Tp Fakültesi Tercih Edilme Durumu

3 6. İnşaat Yönetimi Kongresi, Kasm 211, Bursa 283 Ġstanbul Tp Fakültesi ve CerrahpaĢa Tp Fakülteleri sağlk eğitimi ve hizmeti sunulan yaplar değerlendirildiğinde; her iki Tp Fakültesi nde dörder adet tescilli tarihi yap bulunduğu, tescilli tarihi yaplarn haricinde kalan binalarn tescilsiz yaplar olduğu görülmektedir. 197 li yllarda inģa edilen tescilsiz yaplarn, 27 Deprem Yönetmeliği kriterlerini sağlamadğ bilinmektedir. Bu binalarn bir ksmnda 2 ylndan itibaren güçlendirme iģlemi yaplmģtr. Güçlendirme yaplamayan binalarn bir ksm ise zaman içerisinde meydana gelen yapsal hasarlardan dolay boģaltlmģ ve hizmet verilemeyecek durumdadr. Gerek güvenli yap ihtiyac, gerekse güncel ihtiyac karģlayan modern donanml yap ve sorunsuz alt yap gereksinimi, yeniden yaplanmay zorunlu klmaktadr. Bu gereklilik; eğitim ve sağlk hizmet yatrmlarn ihtiva edecek, dönüģüm ihtiyaçlarn karģlayacak bir master plan yaplmas ve bu master plan doğrultusunda, etaplar halinde yaplarn yeniden yaplmas ile mümkün olacaktr. Yeniden Yaplanmada KarĢlaĢlmas Muhtemel Problemler Her iki yerleģke Tarihi yarmada içerisinde yer almakta ve yaklaģk 4. m 2 alana sahiptir. Yeniden yaplanma kapsamnda ihtiyaç duyulan alan ise 9. m 2 dir. Her iki yerleģkede de yüksek deprem riski söz konusudur. Bununla birlikte yeniden yaplanma çerçevesinde yaģanmas muhtemel problem ve riskler aģağda sralanmģtr: Tarihi yarmada da arkeolojik kalnt çkma ihtimali 9. m 2 alan için ortaya çkmas muhtemel inģaat i ĠnĢaat srasnda sağlk ve eğitim hizmetinin sürdürülmesi nedeni ile karģlaģlmas muhtemel problem ve zorluklar ĠnĢaat srasnda hasta saysnda meydana gelecek azalma nedeni ile döner sermaye gelirinin düģmesi Alternatif yerleģim bölgelerine taģnlmas durumunda marka değerinin kaybolma riski Alternatif yerleģim birimlerine göre inģaat inin daha fazla olma ihtimali Alternatif yerleģim bölgelerine taģnlmas durumunda tercih edilme orannn düģmesi riski Etaplar halinde inģaatn yaplacak olmasndan dolay inģa süresinin uzamas YerleĢkelerin Değerlendirilmesi Her iki yerleģkenin de master plan kapsamnda yeniden yaplanmas aģağdaki kriterler doğrultusunda değerlendirilecektir. UlaĢm Tarihi çevre ve tarihi çevreye katk

4 İnşaat Yönetimi Kongresi, Kasm 211, Bursa Çevresel ekonomiye katk Çekim merkezi olmas Afetler srasndaki iģlevi Alternatif ler UlaĢm CerrahpaĢa ve Ġstanbul Tp Fakülte yerleģkeleri, Ģehrin her noktasndan ksa zamanda ve kolaylkla eriģilebilir durumdadr ve toplu taģm (metro, hafif rayl toplu taģm araçlar, otobüs, dolmuģ, tren, deniz yolu) güzergah üzerinde yer almaktadr. Bununla birlikte havaalannn yakn olmas, Ģehir dģndan gelen hastalar içinde önemli bir avantajdr. Ġleriye yönelik planlamada; Marmaray projesine paralel yaplacak metro hattnn CerrahpaĢa Tp Fakültesi nden geçecek olmas yapya eriģiminde önemli rol oynamaktadr. CerrahpaĢa Tp Fakültesi nin sahile oldukça yakn olmas, yaplacak düzenlemeyle deniz yoluyla hasta transferini de mümkün klacaktr. Her iki Tp Fakültesinin de, kente yaknlk ve kolay eriģilebilirliğinin, önemli bir kriter olduğu ve kent arasndaki iliģkiyi sağlayacak sistematik bir ulaģm ağna sahip olmasnn sürdürülebilirliği vazgeçilemez bir unsurdur. Tarihi Çevre ve Tarihi Çevreye Katk Ġstanbul, fiziksel boyutlar ile bir dünya Ģehri niteliğindedir ve Avrupa ile Yakn doğunun en büyük Ģehri olarak bilinmektedir. Bu itibarla, Ġstanbul çok sayda hastane, klinik ve laboratuarla birlikte ülkenin tbbi araģtrma merkezidir. Bu yönü ile tbbi turizme katks büyüktür ve kent bu alanda çok hzl ilerlemektedir. Öyle ki Ġngiltere ve Almanya gibi Bat Avrupa ülkeleri, dar gelirli hastalarn yüksek teknolojik tbbi tedavi ve operasyonlar için Ġstanbul'a göndermektedir (Ġstanbul Tarihi, 211). Bu hizmet sunumunda etkili olan ve sağlk hizmeti almak için hastaneye baģvuran hastalarn ayakta veya yatrlarak tedavisi ile sağlk hizmetleriyle ilgili tüm alanlarda eğitim, öğretim, araģtrma ve uygulama yaparak, sağlk personeli yetiģtirmek olan CerrahpaĢa ve Ġstanbul Tp Fakülteleri, sağlk hizmet önemli bir yere sahiptirler. Ġstanbul un Tarihi yarmada olarak tanmlanan bölgesinde yer alan, CerrahpaĢa ve Ġstanbul Tp Fakülteleri, içinde bulunduğu bölge itibari ile Bizans ve Osmanl dönemlerinden kalma tarihi yarmadann simgeleri saray, cami, kilise, çeģme, dikilitaģ ve konutlar ile komģuluk içindedir. Bu nedenle çevresi ile ele alndğnda yeni biçimlenme ihtiyacnda olan CerrahpaĢa ve Ġstanbul Tp Fakülteleri; gelenekselleģmiģ dokunun ypranmamasn ve ezilmemesini temel alarak yeni bir tasarm anlayģ ile yenilenme ihtiyacndadr (Utkutuğ ve diğ., 1993). Bu doğrultuda yaplacak dönüģüm, tarihi çevreye ve sosyal-ekonomik yapya olumlu katkda bulunacaktr.

5 6. İnşaat Yönetimi Kongresi, Kasm 211, Bursa 285. ġekil 1. Tarihi Yarmadann uydudan görünümü (Uydu Fotoğraf 211, İBB) Çevresel Ekonomiye Katk 196 l yllardan itibaren, CerrahpaĢa ve Ġstanbul Tp Fakülteleri, bulunduklar çevrenin ekonomik, fiziksel ve kültürel geliģimini etkileyerek devamllğn sağlamaktadr. Sağlk hizmetleri ile araģtrma ve bilimsel alanda hizmet üretimi sunan, CerrahpaĢa ve Ġstanbul Tp Fakülteleri, bulunduklar çevrede eczaneler, laboratuarlar, tan merkezleri, özel hastaneler, restaurantlar, otel ve pansiyonlar gibi iģletmelerin açlmasnda etken olarak ekonomiye katkda bulunmaktadr. Tp fakültelerinin bu katksna paralel olarak yakn çevresinde bir çok eğitim kurumunun açlmasnda (Bezmi Alem Vakf Üniversitesi, Medipol Üniversitesi, Haliç Üniversitesi) teģvik edici bir rol üstlenmiģtir. Bu durum, göz önüne alndğnda, bulunduğu bölge itibar ile CerrahpaĢa ve Ġstanbul Tp Fakültelerinin ekonomiye olumlu katksnn olduğu yadsnamaz bir gerçektir.

6 İnşaat Yönetimi Kongresi, Kasm 211, Bursa ġekil 2. Tp Fakülteleri Çevresinde Oluşan Sağlk Yatrmlar (Kozikoğlu, Kavlak 21) Çekim Merkezi Olmas Ġstanbul Üniversitesi CerrahpaĢa ve Ġstanbul (Çapa) Tp Fakülteleri, ülkemizdeki 7536 kiģilik Tp Fakültesi kontenjannn yaklaģk %32 si tarafndan tercih edilmektedir. Her bir fakülte için öğrenci says 5. civarndadr. Ġstanbul Tp Fakültesi (Çapa), tpta en yüksek puan sralamasnda birinci sradadr. Ülkemizin yan sra, alt yüz üzerinde yabanc uyruklu öğrenci de her iki fakültede öğrenimlerini sürdürmektedir. Fakültelerin, bilimsel ve uygulamal eğitimi, öğrenim için bir temel olan klinik ve toplumsal ortamda sorun çözümüyle birleģtirmeyi hedeflemesi, öğrenciler ve hastalar açsndan çekim merkezi durumuna getirmektedir. Bu niteliği kazanmasnda; Fakültelerin konumu, kaliteli eğitim ve hizmet sunumunda ki baģars önemli bir etkendir.

7 6. İnşaat Yönetimi Kongresi, Kasm 211, Bursa 287 Afetler Srasndaki ĠĢlevi Ġstanbul da meydana gelecek olas bir afet durumunda her iki tp fakültesi yerleģkesi toplanma ve acil yardm ihtiyaçlar, hatta barnma ihtiyac için kullanlabilir niteliktedir. Alternatif ulaģm yollaryla özellikle CerrahpaĢa Tp Fakültesi Hastanesi ne ulaģlmas afet annda yerleģkelerin önemli bir görev ve misyon yüklemektedir. Karayollarnn servis dģ kalma olaslğna karģ hava ve deniz yoluyla yerleģkelere ulaģlabilmesi, çevrede meydana gelmesi olas yüksek hasar sonucu barnma için gerekli açk alan ihtiyac ve ilk müdahalenin yaplmas için gerekli tbb desteğin sağlanmas hususunda Tp Fakülteleri öncü roller üstlenecektir. ġekil 3. İTF ve CTF yerleşkelerinin konumu Alternatif Maliyetler ÇalĢma kapsamnda, her iki yerleģkenin yerinde yeniden inģaa edilerek yatak kapasitesinin ayn kalmas; farkl alanlarda inģaa edilerek yatak kapasitesinin artmas ve mevcut alanda tp fakültelerinin yatak kapasitelerinin azaltlarak üçüncü bir yerleģke inģaa edilmesi seçeneklerinden oluģan üç farkl senaryo ele alnmģtr (Kozikoğlu, Kavlak, 21) Tablo 4 te söz konusu senaryolar görülmektedir.

8 İnşaat Yönetimi Kongresi, Kasm 211, Bursa Alanda ykm ve fazlamal yaplaģm a (22 yatak) Üniversit e toplam alan ITF CTF Tablo 4. ĠnĢaat Maliyet Analizi Senaryo 1 Tüm fakülteler olduklar yerde kalyorlar ve yatak saylar değiģmiyor. Alan 1.3. Ġnce Ekipman ve diğerleri toplam $ toplam TL maliy et m 2 /T L kaba Desantraliz e Kampüst e yaplaģm a (3 yatak) Üniversit e toplam alan Senaryo 2 Tüm fakülteler Ģehir dģna taģnyorlar ve yatak saylar artyor. Dağnk yerleģime geçiliyor. Alan Ġnce Ekipman ve diğerleri toplam $ toplam TL maliy et m 2 /T L kaba

9 6. İnşaat Yönetimi Kongresi, Kasm 211, Bursa 289 ITF CTF Desantrali ze Kampüst Senaryo 3 e Tüm fakülteler yerlerinde kalyor ve küçülüyorlar. Ek olarak dģarda yaplaģm bir hastane kampüsü daha kuruluyor. a (3 yatak) Üniversit e toplam alan ITF CTF Ek / yeni kampüs Alan 1.3. Ġnce Ekipman ve diğerleri toplam $ toplam TL maliy et m 2 /T L kaba Metrekare inģaat lerinin birbirine yakn seviyelerde çktğ senaryolarda, en düģük ; mevcut yatak kapasitesinin korunarak yerinde inģaa edilme seçeneği

10 29 6. İnşaat Yönetimi Kongresi, Kasm 211, Bursa olduğu görülmektedir. Ancak yatak baģ düģünüldüğünde, birinci seçenek diğer seçeneklere nazaran daha li olmaktadr. Etaplar halinde inģaatn yaplmas dolaysyla sürenin uzamas, arkeolojik kalnt riski v.b. risk faktörleri düģünüldüğünde söz konusu farknn kabul edilebilir olduğu değerlendirilmektedir. Sonuç ve Değerlendirme Ülkemizde, sağlk hizmet eğitimi ve sunumunda önemli bir yere sahip olan; Ġstanbul Üniversitesi, CerrahpaĢa Tp Fakültesi ve Ġstanbul (Çapa) Tp Fakültesi yerleģkeleri için dönüģüm ve modernizasyon ihtiyac duyulmaktadr. Eğitim ve sağlk hizmetinin güvenli, modern ve çağn gerektirdiği koģullarda verilebilmesi için her iki yerleģkenin reorganize edilmesi gerekmektedir. Ancak her iki yerleģkenin bulunduğu fiziksel çevre koģullarndan dolay, yeniden yaplanmann beraberinde getirdiği problem ve risk faktörleri bulunmaktadr. Bu çalģmada, ortaya konulan kriterler çerçevesinde, anlan iki Tp Fakültesinin mevcut yerlerinde yeniden inģa edilmesi gerektiği sonucuna varlmģtr. Kaynaklar Enver Ö., (21), KiĢisel GörüĢme, Ġ.Ü. CerrahpaĢa Tp Fakültesi Dekan Çetinkale O, (21), KiĢisel GörüĢme Ġ.Ü. CerrahpaĢa Tp Fakültesi Öğretim Üyesi Ġstanbul Tarihi, (211), Ġstanbul. Kozikoğlu, N., Kavlak, E,. (21) Ġstanbul Üniversitesi Sağlk Kampüsleri Yeniden Yaplanma Analizleri, Ġstanbul, Türkiye Saydam, M.B., (21), KiĢisel GörüĢme, Ġ.Ü. Ġstanbul Tp Fakültesi Dekan Teknik ġartname (21), Ġ.Ü. Ġstanbul Üniversitesi Yap ĠĢleri ve Teknik Daire BaĢkanlğ, Çapa ve CerrahpaĢa YerleĢkeleri Yeniden Yaplandrlmas Teknik ġartname ÇalĢmas, Ġstanbul. Tipi, Ç.B, (27) Tp Fakültesi Hastanelerinin EriĢebilirlik, KullanĢllk Ve Kullanc Memnuniyeti Kapsamnda Değerlendirilmesine Yönelik Bir Yöntem Önerisi, Gazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara, Türkiye, s 33 Utkutuğ Z., Aksulu I., Urak G. ve diğ. (1993), Tarihi Çevre Koruma Yenileme ÇalĢmalarnda Kentsel Bölge Ölçeği: Ankara Kale Önü Koyunpazar YokuĢu Koruma - GeliĢtirme Projesi Örneği, Ankara, Türkiye, s 424 Uydu Fotoğraf, (211) Tarihi Yarmadann Uydudan Görünümü, ĠTF ve CTF YerleĢkelerinin Konumu, Ġstanbul BüyükĢehir Belediyesi (ĠBB). Uydu Fotoğraf, (211), Ġstanbul