Süt ineklerinde Yagli Karaciger Sendromu ve Korunma Yollari. *. Mustafa KAB U, Cenker çagri CINGI, Turan crvelek ÖZET

Transkript

1 Kocatepe Veteriner Dergisi. KocatepeVeterinaryJournal DERLEME REVIEWARTICLE Süt ineklerinde Yagli Karaciger Sendromu ve Korunma Yollari *. Mustafa KAB U, Cenker çagri CINGI, Turan crvelek Anahtar Kelimeler YagliKaracigerSendromu SütInegi Korunma Key Words FattyLiver DairyCows Prevention ÖZET Karaciger yaglanmasi süt ineklerinin önemli metabolizma hastaliklarindan birisidir. Bu derlernede karaciger yaglanmasinin etiyolojisi, siniflandirilmasi ve korunma prensipleri hakkinda literatür bilgiler sunulmustur... Fatty Liver Syndrome and Prevention in Dairy Cows Afyon Kocatepe Üniversitesi Veteriner FakÜltesi Iç Hastaliklari Anabilim Dali Afyonkarahisar TÜRKIYE SUMMARY Fatty liver syndrome is one of the most common metabolic disorder in dairy cows. In this review, etiology, classification, and prevention of Fatty liver syndrome was dcfincd according to current literature * Corrcsponding author Tel: O Fax: O mkabu@aku.edu.tr Kocatepe Vet J (2008) 1:

2 - ka/m, cm}!,i, ciiie/ek 8 Jiil iiiekinindt. )'(~~!i ktjrtlt~~tr Jo/(/miiilf / 1:(/11)' Ii/'fr {J'IIdro!J/f in dairy COJl'J GIRIs Yagli Karaciger Sendromu (YKS) süt ineklerinin en önemli metabolizma hastaliklarindan biridir (1,2),Vücut depo yaglarinin asiri mobilize olarak karaciger paransim hücrelerinde gereginden fazla miktarda birikmine karaciger yaglanmasi (Fatty Liver, hepatik lipidozis) denir,3 Karacigerde biriken asiri lipid oksidasyona ugrayarak Triasilgliserol (f AG) dönüsür ve depolanir.4,5 Karacigere gelen esterlesmemis yag asitleri (NEFA) miktarinin artmasi ve trigliseritlerin (fg) çok düsük dansiteli lipoproteinlere (VLDL) sentezinin yavaslamasi sonucunda da YKS olusur,6,7 YKS olusumundaki en önemli neden laktasyon döneminde artan enerji ihtiyacinin alinan besinlerle karsllanamamasidir,3,s Kan NEFA konsantrasyonunun doguma yakin dönemde artisi; günlük yem tüketiminde azalmaya, dogum sonrasi artisi ise hormonal denge ve laktogenezis için adipoz dokudan sekillenecek yag mobilizsasyonuna baglidir,4 NEFA mobilizasyonu, periparturient dönem enfeksiyon insidansini da artirir.3 Karaciger Yaglanmasinin Etiyolojisi ve Siniflandirilmasi Önceleri YKS sadece, dogum sonrasi vücutta sekillenen metabolik degisimlerin sonucuna bagli gelisen bir hastalik olarak düsünülmekteydi. Ancak karacigerdeki TG konsantrasyonu dogum öncesi 17. günden baslamak üzere doguma kadar geçen sürede yaklasik 4-5 kat artis göstermekte, dogum sonrasi ise ani artislar gözlenmemektedir. YKS günümüzde, bir periparturient dönem hastaligi olarak tanimlanmak ta ve çogunlukla dogum öncesi 8 hafta ile dogum sonrasi 12. hafta arasini kapsayan genis bir aralikta incelenmektedir,4 Laktasyon öncesi enerji degeri düsük maddeler içeren besinler günlük ihtiyaci karsilamada yeterli olurken, laktasyonun ilk haftalarindan itibaren artan süt verimi nedeniyle ortaya çikan asiri enerji açigini kapatmak için, vücut dokularinda depolanmis ve yeniden kullanilabilen karbonhidrat ve yaglar baslica alternatif enerji kaynaklari olarak kullanilir, Bu nedenle, inekleri YKS'den korumak amaciyla uygulanacak islemlere dogum öncesi dönemde baslanilmalidir.9 Sigirlarin Negatif Enerji Balansina (NEB) karsi adaptasyonu, enerji ve enerji kullanan organ ve dokulardaki spesifik etkilesimlerle düzenlenir. Bu etkilesimler; primer olarak glukoz, NEFA ve keton cisimcikleri üzerinden saglanmaktadir, Substrat aracili adaptasyon mekanizmalari, kan glukoz seviyesinde azalma ve sekiiienen NEFA mobilizasyonunca baslatilir, 111,11,12 Karaciger NEB olusumu esnasinda, yag ve ~'ag kökenli enerji kaynaklarinin metabolizmasinda Önemli roloynar. NEB durumunda, adipoz dokudan asjr1 miktarda NEFA salgilanir. Kan dolasiminda bulunan NEF A birçok doku tarafindan enerji kaynagi olarak kullanilmasina karsin büyük çogunlugu karaciger tarafindan tutulur.s,13 Bu nedenle karaciger, kan NEF A konsantrasyonunu ve NEB olustugunda enerji kontrolünü düzenleyen temel organdir, Yüksek NEF A alimina bagli gelisen mitokondriyal beta oksidasyon ve ketogenezis, hücresel ATP ihtiyaci ile iliskilidirl4. Oksidasyon ve keton cisimcigi üretimi için mitokondrilere girmeyen NEF A'lar tekrar esterleserek TG'ye dönüstürülür. Yogun lipid mobilizasyonu esnasinda olusan yüksek kan NEF A konsantrasyonu sonucu karacigerde çok miktarlarda TG sentezlenir, Sekillenen bu TG'lerin karacigerden uzaklastirilmasi için VLDL'ye ihtiyaç duyulur. TG'ler, çesitli dokularda enerji kaynagi olarak veya meme bezlerinde süt yagi sentezinde kullanilir.s,15 Sigir karacigerinde TG'lerin VLDL'ye dönüsümü diger türlere oranla çok daha yavastir. Bu nedenle sigirlar diger türlerle kiyaslandiginda YKS'ye daha yatkindirlar.i,4yemden tamamen yoksun birakilan süt ineklerinde saat içinde YKS sekillenebilmektedir.'6,17 Bu nedenle yem tüketiminin azaldigi buzagilama döneminde karacigerde TG birikimine egilim artar. is YKS'nin tanisinda karaciger TAG veya total lipid miktarinin ölçümü ve karacigerden alinan biyopsi örneklerinin histopatolojik muayenesi altin standarttir, 19Genellikle kesin tani; biyopsi örneginde veya T AG konsantrasyonunun ölçülmesi ile konulur. YKS, karacigerin içerdigi TAG konsantrasyonuna göre; normal, hafif, orta ve siddetli olarak sinif1andirilir.211 Klinik YKS, (%10 < TAG bulunduran) ketonüri, asjr1 kilo kaybi ve süt veriminde azalma ile karakterizedir.7,21,22gerrloff ve ark. yaptiklari bir arastirmada hafif ve orta dereceli karaciger yaglanmasinin dogum sonrasi, siddetli karaciger yaglanmasinin ise dogum öncesi gelismeye basladigini belirtmisler ve bu duruma dogum öncesinde artan karaciger TAG konsantrasyonunun neden oldugunu ileri sürmüslerdir,23 Diger bir çalismada ise karacigerde TAG birikiminin dogum sonrasinda basladigi ileri sürülmektedir,7,24 Normal karaciger %1'den daha az oranda TAG ihtiva eder.25 Bu miktar %1-5 oldugunda hafif, (Yo5-1O oldugunda orta dereceli, yaglanma olarak adlandirilir. Hafif ve orta derece yaglanmali hastalarda normale göre daha siddetli NEB vardir. Siddetli NEB; yag akümülasyonu, progresif kötülesen genel durum ve bozulmus reprodüktif performansla jliskilidir.26 Dogum sonrasi süt ineklerinde siddetli YKS görülme sikligi %5-10 iken, hafi f ve orta dereceli yaglanma sikligi /ii30-40'dir, Bu durum, süt inciderinde %50'yc varan oranda infeksiyöz, metabolik ve reprodüktif problemler için Kocatepe Vet J (2008) 1:

3 kabu, Ciii,~/, cii~/ek 8 Süt iiiekleiiiide.yai/t karaci~e,. seiidromii / Fatf)' li"r ~)'lidroljle iii daii)' CO/I'S predispozisyon yaratir. Bu nedenle YKS'de sagaltim ve korunma, süt sigirciligi açisindan çok büyük ekonomik öneme sahiptir.27 Karaciger Yaglanmasindan Korunma Karacigerde TG sentez düzeyi ile plazma NEF A konsantrasyonu arasinda pozitif korelasyon oldugu bilinmektedir. Bu nedenle dogum öncesi kan NEFA konsantrasyonunu düsürmeye yönelik çalismalar, YKS'ye karsi korunmada da etkili olmaktadir.4 YKS'yi engellemek için kullanilan koruyucu maddelerin ve uygulamalarin amaci potansiyel risk faktörlerini azaltmak veya elemine etmektir. Inekleri periparturient dönem boyunca ihtiyaca yönelik dengeli beslemek bu koruyucu önlemlerden biridir. Koruyucu amaçli infeksiyöz ve metabolik hastaliklar en kisa sürede sagaltiimali, barinaklar yeteri kadar havalandirilmali, ahirlar yeterli egzersiz alanina sahip olmali ve hayvan her an, taze ve yüksek kaliteli yeme ulasabilmelidir. YKS'den korunmada öncelikli yaklasimlardan biri de bakteriyel endotoksemi ve ruminal asidozdan korunmadir. Periparturient dönemde ekstra kan glikoz kaynagi saglanmasi, adipoz dokudan NEF A "'\ mobilizasyonunun minimumda tutulmasi ile ineklerin metabolik durumu dengelemekte, oksidatif ve sitotoksik zararlar engellenmeye çalisilmaktadir. Hiperglisemi durumu ayrica hormonal olarakta saglanabilmektedir. Bu amaçla; glukagon, insülin, adrenokortikotrop hormon (ACTH), glikokortikoidler ve büyüme hormonu kullanilabilir. Yapilan çalismalarda glukagonun 14 gün boyunca 15 mg/gün deri alti28,29,3ove prednizolonun 200 mg/gün kas içi uygulanmasi sonucu31 YKS gelisiminin engellendigi rapor edilmistir. Glikokortikoidler ve glukagon glikoneogenezisi artirarak plazma glikoz konsantrasyonunu yükseltir. Yavas salinan insülinin 0,14 lu/kg dozunda uygulanmasi ile karaciger TAG birikimini azaltilabilmektedir. Ancak daha yüksek dozlarinin 0,29-0,43 lu/kg hipoglisemik soka neden olabilecegi göz önünde bulundurulmalidir.32 Propilen glikol de (pg) glukoneogenezis saglayan maddelerden biridir ve ketozis sagaltimi ve önlenmesinde kullanilir. PG' nin oral 1 litre/gün kullanilmasi, YKS'den korunmada ve ketozisi engellemede etkilidir. Periparturient dönemde propilen glikol verilen ineklcrin plazma glikoz ve insülin konsantrasyonunda artis, NEFA ve Betahidroksibutirik asit (BHBA) konsantrasyonlarinda ise düsüs belirlenmistir.33.35doguma iki gün kala oral PG verilen ineklerde, laktasyonun ilk döneminde plazma NEF A seviyesinde düsüs ve süt veriminde artis rapor edilmistir.33 YKS'yi önlemede Basoglu ve ark. sodyum borat'i oral yolla (100mg/kg) kullanmis ve basarili olmuslardir.36 Hematolojik bulgular, sodyum boratin immun sistemi güçlendirdigini ve enfeksiyon riskini azaltigini ileri sürmektedir.36,37 Metionin fosfolipid sentezinde görevalir ve VLDL sentezinde zorunlu bir madde olan apolipoproteinlerin ön maddesi olarak kullanilir.4,38,39 Bu nedenle laktasyonun erken döneminde karacigerde TG'lerin VLDL'ye dönüsümünü hizlandirmak amaciyla rasyana metionin ilavesi yararli olabilmektedir. Geçis dönemindeki hayvanlarin, rasyonuna ek olarak yalnizca metionin ilavesinin (ortalama günlük hayvan basina 12 gr.) veya metionin ve lizinin birlikte yüksek miktarda eklenmesinin, karaciger yaglanmasina karsi korunmada etkili oldugu4,4o ve süt verimini, özellikle sütteki protein oranini artirdigi bildirilmistir.41 Yani sira bu uygulamalarin karacigerde yag birikimi üzerine etkili olmadigini gösteren çalismalar da vardir.42,43 Kolin karacigerde fosfatidilkolin sentezinde ön madde olarak kullanilir ve metionine benzer olarak görev yapar. Ayrica kolin lipotropik bir maddedir ve karacigerde TG'lerin dönüsüm miktarini ve salinimini artirarak yag birikimini önler. Geçis dönemi esnasinda süt ineklerinin rasyonlarina kolin ilavesinin yararliligina iliskin birçok çalisma bulunmaktadir.44,45 Yemlere kolin ilavesi sonrasi süt veriminde artis, karaciger lipid miktarinda azalma sekillenmektedir.44,45 Diger bir çalismada, dogum öncesi konsantre yemin sinirlandirilmasi ve rasyana kolin ilavesinin, serum BHBA ve NEF A düzeylerinde azalmaya neden oldugu ve YKS'yi önledigi tespit edilmistir.43 Ancak Guretzky ve ark.46 geçis dönemi sirasinda kolin ilavesinin karaciger metabolizmasi üzerine etkilerini arastirmislar ve sonuçta böyle bir uygulamanin etkisiz oldugunu belirtmislerdir. Krom (Kr), Kromodulin adli proteinin yapisina girer. Bu protein, insüline duyarli hücrelere glikozun tasinmasinda görev alir.47 Bu nedenle süt ineiderine laktasyonun erken döneminde Kr verilmesi hücrelerin glukozdan daha etkin sekilde yararlanmasina ve buna bagli olarak ketozisin önlenmesine yardimci olur. Pratikte kullanilan Kr-Metionin selatlari ayni zamanda kan NEFA düzeyini de düsürmektedir.48,49 Gerek glikoz gerekse NEF A konsantrasyonu üzerine etkisinden dolayi bu bilesigin geçis periyodunda kullanilarak karaciger yaglanma,si üzerine etkinliginin arastirilmasina ihtiyaç vardir. Gliserol ve propionik asit tuzlari gibi glikoz prekursörleri de YKS'yi önlemek için kullanilmaktadir. Periparturient dönemde amonyum ve kalsiyum propionat ile gliserolün (1kg/ gün) oral kullanimi plazma BI-IBA ve NEFA konsantrasyonunda düsüse neden olur.so,slyine iyonoforlar, ruminam beslenmesinde canli agirlik artisi ve yemden yararlanmayi artirmak amaciyla yaygin olarak kullanilmaktadir. Iyonoforlar ruminal fermentasyonu düzenleyerek rumende üretilen Kocatepe Vet J (2008) 1:

4 k(ibii, mw, eh.lek. JÜt ineklniiidtyaj,1t kartje(p'fr sfiidivnm / I"att), lii'er syiid,vlijf iii dai')' eoii's propiyonik asit miktarini artirir, asetik asit ve bütirik asit miktarini azaitirlar. Rumendeki propiyonik asit seviyesindeki artis ayni zamanda rumende üretilen amonyak miktarinin da azalmasina neden olur.s2 Bir iyonofor grubu antibiyotik olan monensin dogum öncesi bir ay süreyle ineklere uygulanmis ve ketozise karsi etkili bulunmustur.34 Yine süt ineklerine dogumdan 3 hafta önce, kontrollü monensin saliveren kapsül uygulamasini takiben, dogum sonrasinda subklinik ketozis görülme orani %50 azalmistir.53 SONUÇ Günümüzde, süt ineklerde YKS'nin varligi ve derecelendirilmesi uygun yöntemlerle alinan biyopsi örneklerinin kimyasal ve histopatolojik muayeneleri sonucu ortaya konulabilmektedir. YKS, süt ineklerinde genel durum bozuklugu, süt verimi düsüklügü, tohumlama zamaninda uzama, diger metabolik hastaliklara predispozisyon yaratmasi nedeniyle göz önünde bulundurulmalidir. Hastalik modern süt isletmelerinde çok ciddi maddi kayiplara neden olmakta, bu nedenle üzerinde önemle durulmasi gereken bir durum olarak karsimiza çikmaktadir. YKS'den korunma amaciyla kullanilan maddelerin farkli mekanizmalara etki etmesi nedeniyle uygun bilesigin seçilmesinde isletmenin beslenme sekli ve yönetim programi önemli rol oynamaktadir. Obez, istahsiz, güç ya da ikiz dogum yapanlarla, metabolik ya da infeksiyöz hastaligi olanlarda YKS çok daha hizli sekillendiginden korunmada öncelikli hedef grup olarak belirlenmelidir. Sonuç olarak, YKS yurdumuzda da süt verimi yüksek sigirlarin sayisinda artisa paralel olarak, tüm dünyaya benzer sekilde, önemli bir sorunu haline gelmistir. YKS sagaltimi ve korunma önlemleri her geçen gün daha da önem kazanmaktadir. Bu baglamda, YKS'nin önlenmesine yönelik güncel bilgilerin veteriner pratige fa~dali olacagi düsünülmüstür 8 KAYNAKLAR i, Gruffat D, Durand D, Grauiet B, Bauehart D (i 996)RegulationofVLDL synthesisand secretionof the liver.reprodniitr Dev,36: GoffJP, Horst RL (1997) Physiological changes at parturition and their relatianship to metabolic disorders.} Dail)' Jei, 80:i Basogiu A, Sevinç M (2004) Eidi Hap'anlardaMeta/,olik veendokrin Hastaliklar. PO?itif Matbaacilik, Konya, Türkiye. 4. Grummer RR (1993) Ethiology of lipid-related metabolic disorders in periparturient dairy cows. j. Dai')' Jei. 76: Draekley JK (1999). Biolog)' of dairy cows during the transition period: The final frontier? j. Dail)' Jei. 82: Grum DE, Draekley JK, Younker RS, LaCount DW, Veenhuizen J] (1996) Nutrition during the dr)' period and hepatic lipid metabolism of periparturient dair)' cows.) Dail)' Jri, 79: Van den Top AM, Van Tol A, Jansen H, Geelen MJ, Beynen AC (2005) Fatt)' liver in dair)' eows post partum is associated with decreased concentration of plasma triac)'lglycerols and decreased activity of lipoprotein lipase in adipocytes.} Dail)' Res, 72(2): Herdt TH (2000) Ruminant adaptatian to neh",ti"e eneq,')' balance. Inlluences on the etialah')' of ketosis and fatty liver. Vet Cliii Norlb Am Food Aiiim Pract,16: Shibano K, Kawamura S (2006) Serum free amino acid concentration in hepatic lipidasi s of dair)' cows in the periparturient period.} Vet Med Jei, 68(4): LO. Civelek T (2002) Sütçü Sigirlarin Periparturient Dönem Hastaliklarinda Serum Apolipoprotein B-l00 Konsantrasyonlari. Doktora Te?i, Selçuk Üni,'ersitesi Saglik Bilimleri Enstitüsü, Konya, Türki)'e. lt. Civelek T, Çelik HA, Birdane FM, Yage! A, Pancare! SM, Kabu M (2006a) Serum apolipoprotein B100 concentrations in abese Holstein heifers. The Re,'ue de Medecine Veterinaire. 157(2): Civelek T, Sevine M, Boydak M and Basoglu A (2006b) Serum apolipoprotein BIOO concentrations in dair)' cows with left sided displaced abomasum. The Revue de Medecine Vererinaire.157 (7): KeUer V, Gerber PP and Stauffaeher W (1988) Fatty acid-independent inhibition of hepatic ketone bod)' production b)' insulin in humans. /~iii} Pbysiol,254: E Draekley JK, Overron TR and Douglas GN (2001) Adaptations of glucose and long chain fatty acid metabolism in her of dair)' cows during the periparturient period.} Dairy Jei (E Suppl.), 84, Reynolds CK, Aikman PC, Lupali B, Humphries DJ, Beever DE (2003). Splanchnic merabolism of dair)' cows during the transition fromlare gestation through earl)' lactat;on.} Dai')' Jei, 86: Grummer RR, SandraJB, Laeounr DW (1990) Estrogen induction offati)' liver in dair)' cattle.} Daii)' Jei, 73: Oikawa S, Oerzel GR (2006) Decreased insulin response in dairy cows following a four-day fast to induce hepatic lipidasis.} Dai" Jei, 89: Draekley JK, BeItz DC, Young JW (1991) Regulation of in "itro palmitate oxidation in her from dair)' cows during earl)' lactation.} Dai')' Jei, 74: Woltow G, Sraufenbiel R, Langhans J (1991) Comparison berween histologically and biochemicall)' determined Ih'er fat levels and resulting conclusions. <libr/d 1\(ed,46: Johannsen V, Menger S, Sraufenbiel R, Rossow N (1993) I",'estih"'tions on morpholog)' and function of the li"er of highyielding cows rwo weeks post parium. Dtsch Tieraer:;:tIlP'oehellSebl; 100: Veenhuizen J], Draekley JK, Richard MJ, Sanderson TP, MiUer LD, Young JW (1991) i\letabolic changes in blood and her during development and early treatment of experimental fattr liver and ketosis in co\vs.} Dail)' Jei, 74: Hippen AR, She P, Young JW, BeItz DC, Lindberg GL, Richardson LF, Tueker RW (1999) :\lieviarion of fatl). li,'er in dairy cows by 14-day intra"enous infusions of glucagon..i J)aiiy Sei, 82: Gerloff BJ, Herdt T H, Emery RS (19R6) Relaiionship of hepatic lipidos;s to health and perfonnance in dair)' cattle.} 'Jiii i 'et Med.ArJoe, 188: Kocatepe Vet J (2008) 1:

5 ktjlm, rl1~!!.',rii",/;:;;.. 8 Jiil im-kh:ri,,& r(~~/i ktl1lll~!!.fl stlidm!jju / rat!), fitoer ~'Y1IdrollJe if! dt/il)' roin 24. Van den Top AM, Geelen MJ, Wensing T, Wentink GH, van'i Kloosler AT, Beynen AC (1996) Higher posipartum hepaiic iriacylglycerol concemrations in dairy cows wiih free raiher ihan resiricled access lo feed during ihe dry period are associaied wiih lower acii\'iiies of hepaiic glycerolphosphaie acyliransferase.} Siltr, 126: Jordisma R, Jorritsma H, Schukken YH, Bartieli PC, Wensing T, Weniink GH (2001) Prevalence and indicaiors of posi parium fatt)' infiliraiion of ihe liver in nine commercial dair)' herds in ihe!\:eiherlands. i jml ProdJri, 68: Wensing T, Kruip T, Geelen MJH, Wentink GH, van den Top AM (1997) Posipanum fatt)' liver in high-producing dairy cows in praciice and in animal sludies. The conneciion wiih healih, produciion and reproduciion problems. Com/, Haemalo/11/1,7: Bobe G, Young JW, Beitz DC (2004) Paihology, eioloj.,')',pre\'eniion, and Irealmeni of fally liver in dair)' cows.l Dai/)' Jri 87: Nafikov R A, Amelaj BN, Bobe G,. Young JW, Beitz De. (2002). Pre\'ention of fatty liver in iransiiion dair)' cows by glucagon..i Dai~ySri, 85 (Supp!. 1): 21. (Abm.). 29. Nafikov RA, Amelaj BN, Bobe G, Koehler Kj, YoungJW, Beitz DC (2006) Preveniion of faii)' liver in iransition dair)' cows by subcuianeous Injeciions of Glucagon.} Dai/)' Jri, 89: Bobe G, Amelaj BN, Young JW, Anderson LL, Beiiz DC (2007) Exogenous glucagon effecis on healih and reproductive perfonnance of laciaiing dairy cows wiih mild faiiy liver. AI/im TV/'lVd.rei, 102: FürU M, FürU B (1998). Glucoconicoid (prednisolone) effecis on various bload, urine and li\'er parameiers in cows in ihe second posi panum week. Tieraerzil. Prax. Ausg. G Giv.rsiierei\'IiI,liere, 26: Hayirli A (2006) The role of exogenous insulin in ihe complex of hepaiic lipidosis and keiosis associ"ied wiih insulin resisiance phenomenon in posipartum dairy caiile Vd TVsCOnliliill/,30: Overlan TR, Waldron MR (2004)!\:uiriiional managemenl of iransiiion dair)' cows: Siralegies Looptirni,e meiabolic healih..i Da;')' Sri, 87: E i05- E Duffield TF (2000). Subclinical keiosis in laciaiingdain' co\\.s. Vel. Clil/.,\'orlh, Im. Food/ll/inl.l'racl. 16: MoaUem U, Kaiz M, Adeli A, Lehrer H (2007) Effecls of peripartum prop)'lene gl)'col or fais differing in fatty acid proiiles on feed intakc, produciion, and plasma melaboliles in dairy cows.} Dairy Jri, 90: Basoglu A, Sevinç M, Birdane FM, Boydak M (2002) Efficacy of sodium boraie in ihe prevemion of fatt)' Ih'er in dairy cows..i f ''1 ll/km M,d, 16: Basoglu A, Sevinç M, Güzelbekias H, Civelek T (2000) EffeCl of borax on lipid protile in dogs online J vet. Res.4: Sandra J, Beriies R, Ric R, Grummer R (1999) Effecls of fat and meihionine h)'drox)' analog on preveniion or alleviaiion of fatt)' liver induced by feed restriction.l Dairy Jri, 82: Piepenbrink MS, Marr AL, Waldron MR, Butler WR, Overton TR, Vazquez-Aiion M, (2004) Holi heding 2-I-l)'drox)'-4-(Meih)'lthio)- Buianoic Acid io Periparturient Dairy Cows Iinpro\'es Milk Produciion bui not Hepalic 1\!etabolism.f. Dail1'Sri. 87: Durand D, ChiUiard Y, Bauchari D (1992) Effecis of Iysine and meihionine on in \'i\'o hepatic secretion of VLDL in ihe high )'ielding dairy cow. } Dai1)'Jri, 75: 279 (Absir.). 41. Rulquin H, Delaby L (1997) Effects of the enerj.,')'balance of dairy cows on laciational responses to rumen-protecied 1\.leihionine.} Dairy Jri, 80: Colin-SchoeUen O, Laurenl F, Vignon B (1995) Inieraciions of ruminali)' proiecied meihionine and I)'sine wiih proiein source or energy b'ei in ihe diets of cows.} Dai1)'Jri, 78: Bertics SJ, Grummer RR (1999) Effecls of fal and methionine h)'drox)' analog on pre\'eniion or aue\'iation of fall)' Ih'er induced by feed resiriciion..i Dai1)'Jri, 82: Erdman RA, Sharma BK (1991) Effecl of dielary rumen-proiecied choline in lactating dairy cows..i Dairy Sei, 74: Cooke RF, SUya Del Rio N, Caraviello DZ, Bertles SJ, Ramos MH, Grummer RR. (2007) Supplememal choline for pre\'ention and alleviation of fatt)' li\'er in dair)' cattle.} Dai,,' Sri, 90: Guretzky NA, Carison DB, Garrett JE, Draekley JK, (2006) Lipid metaboliie profiles and milk production for holsiein and jersc)' cows fed rumen-protecied choline during ihe periparturieni period.} Dairy Jri, 89: Vincent JB (2004) Recem ad\'ances in the nuiriiional biochemistr)' of irivaleni chromium. ProrSiilr Sor, 63: Bryan MA, Socha MT, Tomlisan DJ (2004) Supplemeniing iniensi\'el)' gra,ed late-gesiation and earl)'-iaciation dairy caiile "iih chromium..i Dai~1'Sri, 87: Hayirli A, Bremmer DR, Berties SJ, Soeha HT, Grummer RR. (2001) Effeci ai chromium supplememaiion on produciion and mctaboljc parameiers in peripariurieni dair)' co\\'s.} Dairy Sri, 84: Goff JP, Horsl RL, Jardon PW, BoreUi C, Wedam J (1996) field irials of an oral cakium propionate pasie as an aid to pre\'enl milk fever in periparturicni dair)' co"s..f Dai~)'Jri,79: DeFrain JM, Hippen AR, Kalschcur KF, Jardon PW (2003) Feeding gl)'cerol lo transiiion dain' cows; effects on dr)'m;mer imakc, milk productio'n, and blood meiaboliies.} DairrSri, 86 (Suppl. 1): 104 (AbsIL). 52. Talug AM, Özkul H (1999) Ruminanilarin beslenmesinde iyonofor kullanimi. Har/'aiis"/ (,.Iiiii, 39-40: Duffield TF, Sandals D, Leslie KE, Ussemore K, HeBride BW, Lumsden JH, Dick P, Bagg R. (1998) Efticac)' of monensin ior ihe pre\'eniion of subelinical kcios;s in lactating dairy co"s.'i /)(iii)' Sci, 81: Kocatepe Vet J (2008) 1: