SÜT İNEKÇİLİĞİNDE - pre ve postpartum -16 KRİTİK HAFTA. Prof. Dr. Veysi ASLAN

Transkript

1 SÜT İNEKÇİLİĞİNDE - pre ve postpartum -16 KRİTİK HAFTA Prof. Dr. Veysi ASLAN

2 SÜT İNEKÇİLİĞİNDE 16 KRİTİK HAFTA Süt inekçiliğinde içerisinde 16 hafta çok kritiktir. Doğuma 2 ay kala ve doğumdan sonraki 2ay Doğum öncesi 1 ve sonrası 1ay en duyarlı aylar olarak değerlendirilir

3 Doğum öncesi yetersiz kaba yem tüketimi- minumum 100 kg ca/2kg olmalı- Tüm dünyada; %1.75 ile %6 oranında AD neden olmaktadır. Yüksek miktarda mısır silajı - dane yem tüketimi ; hypomotilite, atoni ve gaz oluşmasına neden olur

4 Gözlenen başlıca şikayetler; Süt verimi düşüklüğü İştahsızlık yada tamamen yememe Depresyon Retikulo-rumen hareketlerinde sınırlamalar Az dışkılama

5 Sağ-solda ping ve çalkantı sesi- kimi olguda yüksek derecede çınlama sesi Dehidrasyon Aritmi Atrial fibrilasyon Şok Karaciğer yağlanması ve abomasal ülserle komplikasyon

6 Abomasal reflux Metabolik alkalosis Şiddetli dehidrasyon Ketonemi Hypokalsemi, hipkalemi, hipokloremi hiperbluribinemi

7 Süt inekçiliğinin temelinde yılda bir yavru ve yüksek miktarda süt elde etme yatar. Şayet manegment iyi ise, bir inek yaşamının 3 quartırını süt-yavru vermekle geçirir. kaliteli kaba yem ihtiyacı, özellikle laktasyonun başlangıç dönemlerinde,mutlaka sağlanalıdır

8 Verim Sağlik Besin Madde Alımı Fertilite Mastitis KM Tüketimi Energi yoğunluğu Metritis Rumen Fonksiyonu Topallık Rayson Dengesi Ìneğin Konforu Kaba Yem Kalitesi Ìz Elementier

9 mikotoksin

10 mikotoksin

11 mikotoksin

12

13

14 Healthy Cows CALVING The CRITICAL Period for Health management Preparation for Lactation Transition 70% of all Diseases and Fertility Problems have their origin in the first 50 days after calving SERVICE Conception Management THE COW-CENTRIC COW-CYCLE Body Reserve Management

15 Healthy Cows How Long Should the dry Period Be? Days? Too Long 30 Days? Too Short? Aim for Days PREPARATION FOR LACTATION CALVING CONCEPTION MANAGEMENT BODY RESERVE MANAGEMENT Body Condition Score Check Condition Score 2-3 months before Drying Off

16 Healthy Cows CALVING Far Off Period PREPARATION FOR LACTATION Pre-Fresh Period Fresh Period CONCEPTION MANAGEMENT BODY RESERVE MANAGEMENT Farming is the COMPROMISE between the Ideal and the PRACTICABLE

17 Arafela İsrail Holştaini, 19 yaşında, 13. Laktasyonda, kg süt vermiş, süt yağı kg, süt proteini 4.53

18 Daha fazla süt nasıl elde edilir İyi kaliteli yem İyi kaliteli kaba yem İyi bir menegment

19 yüksek verimli inek Avrupa da > kg/inek/yıl ABD de canlı ağırlığın 20 katı, yaklaşık kg/inek/yıl Biz de? Daha çok verim, İyi beslenme İyi bakım genetik

20 BCS bakarak beslenme ve sağlık manegmentini düzenlemek kabul edilebilir bir yöntemdir. BCS nun irdelenmesi ile; Süt verimi, Kuru madde tüketimi, reproduction, ve sürü takibi yapılabilir.

21 BCS ve Süt Verimi < 2.75 süt verimi düşer > 3.25 süt verimi düşer- günlük 2 L BCS buzağılamadan sonra değişir. 1 BCS unit azalma 305 gunlük laktasyon süresince 421 kg süt artışına neden olur.

22 BCS ve sağlık Riski Aşırı Kondisyon Fat Cow Syndrome Ketosis Abomasum Deplasmanı Milk Fever Metritis Mastitis Topallık Sınırlı kuru madde tüketimi Zayıf Kondisyonu Topallık Metabolic problemler diğer nutritionalstress complicationları, infectionlar mastitis gib, sonucunda da gelişebilir.

23 BCS ve Reproduction inek > 3.75 BCS kuru dönemde 2.8 kat daha fazla aşağıdaki problemlerle karşılaşabilir Dystocia Retained placenta Uterus infectionları Cystic ovariler Abortion

24 Yüksek süt verimi için 16 kritik h Yüksek süt verimi 16 kritik haftadaki sağlık durumuna bağlıdır 3 hafta doğum öncesi! 3 hafta doğum sonrası! Yem gereksinimlerindeki ani değişiklikler Metabolik adaptasyon Anahtar faktör kuru madde alımındaki düşüklük En kritik h

25 Problemlerin ana kaynağı ; yemleme, barındırma, sağım ve menegment sistemlerindeki yetersizliklerdir. 6 kritik hafta ile ilişkili hastalıklar; Negatif enerji dengesi Hepatik lipidozis Hipokalsemi ilgili problemler olup bunlar başlıca:

26 Klinik ve subklinik süt humması Retensiyo plasenta Toksemi- septik metritis 4-7 kat daha fazla Abomasum Deplasmanı Rumen hareketsizliği Laterji ve iştahsızlık Uterus involusyonunda azalma

27 Prolapsus uteri, Reproductif problemler Mastitis

28 MARSS Mastit- metritis Abomasum deplasmanları Retensio sekundinarum Süt Humması Subklinik Ketozis

29 Abomasum deplasmanları Son yıllarda sütçü ineklerde incidansı giderek artmaktadır Bunun başlıca sebebi; Daha çok süt mısır silajı, yeşil çayır silajı ve dane yem ile hayvanları beslemek

30 Sebep Multifaktöriyel bir hastalık Hipomotilite Reflux Gaz birikimi Rumenin yetersiz dolgunluğu

31 Yüksek konsantre yem ile beslenme ; -Abomasal motiliteyi azaltır -Abomasumda gaz birikimini arttırır Abomasal hipomotilite ve boşalma süresinin aksaması; Barsak neural inhibitor activiteyi arttırır Cholinerjik kas yanıtını azaltır Endotoksinler, prostoglandin ve histamin salınımının artmasına neden olur.

32 Risk faktörleri Doğum Genellikle doğumu müteakip uzun boylu, süt verimi yüksek ineklerde görülür Olguların % 90 doğum öncesi 1 hafta ile doğum sonrası ilk 3 haftada ortaya çıkar Olguların % i sola deplase olur

33 Yüksek konsantreli yemleme kapalı şartlarda ve yüksek daneli yemlerle beslenme önemli bir predispoze faktördür Irk ve yaş Holştain ve diğer sütçü ırklarda, 4-7 yaşlar duyarlı

34 Mevsim kış ve ilkbaharın ilk aylarında daha sık

35 Eşlik ettiği hastalıklar LDA ların %54 ü, AV ların % 30 u herhangi bir hastalıkla beraber seyreder Genellikle negatif Enerji dengesi, hipokalsemi, lipidozis ve ketozis AD larına eşlik eden başlıca hastalıklardır Magacal Ca

36 Doğumdan sonraki 3 hafta içerisinde karşılaşılan; Lipidosis Ketozis Karaciğer yağlanması AD larının başlıca komplikasyonlarını oluşturur

37 Laktasyonun en kritik dönemi; İleri gebelik ve laktasyonun ilk haftalarını kapsayan dönemdir. Bu dönem geçiş dönemi olarak adlandırılır ve 6 haftalık bir süre ile sınırlıdır

38 Çok önemli metabolik değişiklikler bu dönemde gerçekleşir. Bu dönem metabolik olarak her doğuran hasta dır söylemimi doğrulamaktadır

39 Bu dönemde hayvanların farklı beslenmesi, doğuma hazırlanması önem arzeder Tüm bu sonuçlara rağmen, metabolik hastalıkların önlenmesi - AD larının insidansı, süt humması, karaciğer yağlanması, meme ödemi- üzerine etkileri yeterince aydınlanmış değildir

40 16 Kritik Hafta ve Stress Stres süt inekçiliğinin 100 duyarlı gün sorunudur ve birçok hastalıkla ilişkilidir Kuruya alındığı hafta Doğum öncesi hafta Doğum sonrası haftalar immuplus

41 Stresin nedenleri Metabolik değişimler Beslenme rejimindeki değişimler Süt sağım sistemindeki değişimler Doğuma hazırlık Doğum Hastalıklar Barınma ve iklim vb

42 Adım adım 16 Kritik hafta 1- Kuruya alınma Kuruya alınırken kondisyon skoru İnekler kuru döneme alıştırılmalı Tüm kuru dönemi kontrol altına alacak bir tedavi protokolu uygulanmalı Bovoclox Dc X

43 Adım adım 16 Kritik hafta Kuru dönemin başlarnda mastitis riskinin yüksekliği unutulmamalı Beslenme rejimine dikkat edilmeli Kuru dönem başlangıcında yem ve su tüketiminin kısıtlanması stres nedenidir

44 Adım adım 16 Kritik haftaya hazırlık 2- Rumenin şarjı Süt verimi ve hayvanın sağlığı için rumen hayati bir organdır FFA burada üretilir ve absorbe olur Absorbe olan FFA hayvanın enerjisinin % 80 nini karşılar Laktasyon döneminde sıkça SARA oluşur

45 Adım adım 16 Kritik hafta Yüksek asidite rumen epitellerini tahrip ederek absorbsiyon kapasitesini azaltır İmmunolojik bariyer fonksiyonu zarar görür Kuru dönem rasyonuna ihtiyaç var!

46 Rumen papillası

47 Rumen papillası

48 Rumen papillası

49 Rumen papillası-parazit

50 3- Meme sağlığının şarjı Fizyolojik değerler perspektifinden kuru dönem 3 peryodtan incelenebilir Aktif involusyon İnvolusyon Kolostrogenezis

51 Aktif involusyon ilk 2 hfta- mastitis riski yüksek, immun supresyon ve passif bağışıklık a) doğal bağışıklık sistemi iyi gelişmez, çünkü:

52 Kuru Dönem (İlk 2-3 Hafta) *) Keratinizasyon şekillenmesi *)Meme başı kanalı açık *) Sütün mekanik arıtma özelliği durmuş *) Yeni enfeksiyon baskısı süregelmekte *) Laktasyondan süregelen subklinik mastitis mevcudiyeti *) Laktoferrin salgısı hafta 5 hafta 1 hafta Staph. spp Strep. spp E.coli Meme laktoferrin düzeyi

53 Kuru Dönem (3-7. Haftalar) 15 *) Meme başı kanalı tamamen tıkalı *) Dışarıdan bulasma mümkün değil *) Lactoferrin düzeyi en yüksek seviyede hafta 5 hafta 1 hafta Meme Başı Kanalı Kapalı Staph. spp Strep. spp Lactoferrin düzeyi

54 Kuru Dönem ( Son 1 Hafta) 16 *) Meme başı kanalında gevşeme *) Lactoferrin düzeyinde hızla azalma *) Dış enfeksiyonlara tekrar açık hale gelme *) Çevresel etkenlerin bulaşma riski (E. coli)!!! hafta 5 hafta 1 hafta E. coli!!!!! Yeni Laktasyon Lactoferrin düzeyi

55 Stresin süt ineklerinde immun sistem üzerine etkisi

56 Normal şartlar altında gıdalar barsaklardan-poblemsiz- emilir

57 Stres altındaki hayvanlarda, Adrenalin salınımı artar, gdaların barsaklardan hareketi azalmaya başlar.

58 Barsaklardan gıda hareketi azaldığında, Gram- Positive ve Gram-Negative Bacterilerin kolonozisyonu stümüle edilir.

59 Bacteriler üremeye başlar ve yangı şekillenir/ Microvilliler zarar görmeye başlar

60 Immune System bol miktarda sıvıyı barsaklara çekerek bakterileri yıkamaya başlar. Akciğer ve meme dokusun

61 Sadece Gram Positive Bacteriler yıkanarak uzaklaştırılabilir. Gram Negative Bacteriler yangıya devam ederek barsakları tahribe devam eder.

62 BACTERIAL BULAŞMA ÖNCESİ VE SONRASI MİCROVİLLUS GÖRÜNTÜSÜ önce sonra

63 Leukositlerin patojenlere etkisi

64 stres-cortizol- leukositlerin bağlanması ve patojenler

65 İmmuPLUS- stres altındaki ineklerde immun sistemin çalışmasını destekler Stres-immun yetmezlik stres ve aktive edilmiş immun sistem ImmuPLUS - AFS

66 İmmun sistem uyarıcıları Terpenler = Hücre duvarında hol açar

67 İmmun yetmezlik devam ederse SAVUNMA HÜCRELERİ HEDEFİ BULAMAZ PATOJENLER SERBESTÇE ÇOĞALMAYA DEVAM EDER KISA SÜREDE HASTALIK GELİŞİR

68 Neler yapmalıyız İmmunite doğuma 15 gün kala düşmeye başlar, Laktoferrin ve lökosit seviyesinin düşer Kuru dönemin başı ve sonlarında, tablo benzerlik gösterir

69 Lökosit konsantrasyonu azalması sonucu fagositoz kapasitesi düşer Negatif enerji dengesi, ketozis, yüksek BCS, süt humması, SARA, immun yetmezliklere neden olabilir

70 Başlıca, Etkili kuru dönem tedavisi Çevre temizliği Meme dezenfektanı Yüksek somatik hücreli yada subklinik mastitli inekler fresh cow alanlarına /doğum haneye alınmamalı Stresler minimize edilmeli

71 Yeteri büyüklükte, minimum 10 m2 lik doğum hane İyi formüle edilmiş rasyon 60 gün ve üzeri kuruda bırakılan ineklerin yüksek miktarda süt verdiği araştırmalarla belirlenmiştir. Bu süre göz önüne alınmalı

72 4-Tırnak sağlığının şarjı Tırnak bakımı ve kesimi gözden geçirilmeli Doğum ve ilişkili olduğu hastalıklar dikkate alınmalı Doğumdan sonrası düşen immunite 3 haftaya kadar devam eder. Bu sürede Metabolik ve ruminal problemlere dikkat!

73 2 önemli nokta, Meme patojenlerini minumize etmek Mümkün olduğunca immun sistemi optimize etmek

74 Sağmal ineklere, diğerlerinden, öncelik verilmeli Kontaminasyonlardan oldukça uzak tutulmalı İnekler kuru temiz bölümlere alınmalı, Sağım malzemeleri ve meme dezenfektanları ile memeler korunmalı Hastalar ayırd edilmeli

75 Stresler aza indirilmeli Rasyonlar optimize edilmeli, iz element, vitamin ve diğer mineraller ile takviye edilmeli 60 gün etkili Antb. tedavisi Stresin kontrolü ve azaltılması Konfor Çevresel kontaminasyonların kontrolü Kuru dönem rasyonu

76 Sağa AD/T

77 Abomasum dilatas.& Torsiyonu R. Muayenede organ ele gelmez Ping kostalar arasnda Çalkantı + Dehidrasyon Dışkılama yok Karaciğer perküsyonu ( -)

78 Abomasum torsiyonu Ping alanı çok geniş Çalkantı + Sancı Dehidrasyon Dışkılama yok, Tamamen iştahsızlık Karaciğer perküte edilmez

79 Gaz sağ ve sol abdomende dorsale yayılır Ping yüzeysel ve biletaral Çalkantı yok Ponksiyonla rahatlıkla boşalır Enf. Odağı araştırılmalı Pneumoperitonium?

80

81

82

83

84

85

86

87

88

89

90

91

92

93

94

95 Keşan- 2010

96 Keşan 2010

97

98

99