T.C. TRABZON VALĠLĠĞĠ Ġl Çevre ve Orman Müdürlüğü TRABZON ĠL ÇEVRE DURUM RAPORU

Transkript

1 T.C. TRABZON VALĠLĠĞĠ Ġl Çevre ve Orman Müdürlüğü TRABZON ĠL ÇEVRE DURUM RAPORU TRABZON-2008

2 HAZIRLAYANLARIN LĠSTESĠ Muhammet MAZLUM Alpaslan KALEMCĠ Fevzi YILMAZ Firdes AYAZ Gökhan KURAK Bülent SAĞIR Derya HATĠNOĞLU Alper Burak HATĠNOĞLU Hasan TERZĠOĞLU Hasan ASLAN Pınar BULUT Abdurrahman SEMERCĠOĞLU Ġl Müdürü ÇED ve Planlama ġube Müdürü Çevre Yönetimi ġube Müdürü Jeoloji Yüksek Mühendisi Çevre Mühendisi Ziraat Mühendisi Çevre Yüksek Mühendisi Çevre Mühendisi Ziraat Mühendisi Kimyager Peyzaj Mimarı Orman Mühendisi

3 ĠL ÇEVRE DURUM RAPORU REHBERĠ Sayfa A. COĞRAFĠK KAPSAM 1 B. DOĞAL KAYNAKLAR 17 C. HAVA (ATMOSFER VE ĠKLĠM) 47 D) SU 70 E) TOPRAK VE ARAZĠ KULLANIMI 108 F) FLORA-FAUNA VE HASSAS YÖRELER 112 G) TURĠZM 171 H) TARIM VE HAYVANCILIK 186 I) MADENCĠLĠK 194 J) ENERJĠ 200 K) SANAYĠ VE TEKNOLOJĠ 214 L) ALTYAPI, ULAġIM VE HABERLEġME 223 M) YERLEġĠM ALANLARI VE NÜFUS 231 N) ATIKLAR 243 O) GÜRÜLTÜ VE TĠTREġĠM 251 P) AFETLER 260 R) SAĞLIK VE ÇEVRE 264 S) ÇEVRE EĞĠTĠMĠ 271 T) ÇEVRE YÖNETĠMĠ VE PLANLAMA 274

4 A. COĞRAFĠ KAPSAM ĠÇĠNDEKĠLER Sayfa A.1. GiriĢ 1 A.2. Ġl ve Ġlçe Sınırları 1 A.3. Ġlin Coğrafi Durumu 1 A.4. Ġlin Topografyası ve Jeomorfolojik Durumu 2 A.5. Jeolojik yapı ve Stratigrafi 7 A.5.1. Metamorfizma ve Mağmatizma 14 A.5.2. Teknotik ve Paleocoğrafya 14 B. DOĞAL KAYNAKLAR B.1. Enerji Kaynakları 17 B.1.1. GüneĢ 17 B.1.2 Su Gücü 17 B.1.3 Kömür 17 B.1.4 Doğalgaz 17 B.1.5 Rüzgar 17 B.1.6. Biyokütle 17 B.1.7. Petrol 17 B.1.8. Jeotermal Sahalar 17 B.2. Biyolojik ÇeĢitlilik 17 B.2.1. Ormanlar 18 B Odun Üretimine Ayrılan Tarım Alanları 18 B.2.2. Çayır ve Mera 18 B.2.3. Sulak Alanlar 19 B.2.4. Flora 19 B.2.5. Fauna 19 B.2.6. Milli Parklar, Tabiat Parkları, Tabiat Anıtı ve Tabiat Koruma Alanları ve 19 Diğer Hassas Yöreler B.3. Toprak 25 B.4. Su Kaynakları 29 B.4.1. Ġçme Suyu Kaynakları ve Barajlar 29 B.4.2. Yeraltı Su Kaynakları 30 B.4.3. Akarsular 33 B.4.4. Göller ve Göletler 34 B.5. Mineral Kaynaklar 35 B.5.1. Sanayi Madenleri 35 B.5.2. Metalik Madenler 36 B.5.3. Enerji Madenleri 39 B.5.4. Maden Kanununa Tabi Olan Doğal Malzemeler 39 C. HAVA (ATMOSFER VE ĠKLĠM) C.1. Ġklim ve Hava 47 C.1.1. Doğal DeğiĢkenler 47 C Rüzgar 47 C Basınç 47 C Nem 48 C Sıcaklık 48

5 C BuharlaĢma 49 C YağıĢlar 49 C Yağmur 49 C Kar, Dolu, Sis ve Kırağı 49 C Seller 50 C Kuraklık 50 C Mikroklima 50 C.1.2. Yapay Etmenler 50 C Plansız KentleĢme 50 C YeĢil Alanlar 52 C Isınmada Kullanılan Yakıtlar 52 C Endüstriyel Emisyonlar 53 C Trafikten Kaynaklanan Emisyonlar 54 C.2. Havayı Kirletici Gazlar ve Kaynaklar 57 C.2.1. Kükürdioksit Konsantrasyonu ve Duman 62 C.2.2. Partikül Madde Emisyonları 64 C.2.3. Karbonmonoksit Emisyonları 66 C.2.4. Azotoksit (NOx) Emisyonları 66 C.2.5. Hidrokarbon ve KurĢun Emisyonları 67 C.3. Atmosferik Kirlilik 67 C.3.1. Ozon Tabakasının Ġncelmesinin Etkileri 67 C.3.2. Asit Yağmurlarının Etkileri 67 C.4. Hava Kirleticilerinin Çevreye Olan etkileri 67 C.4.1. Doğal Çevreye Etkileri 67 C Su Üzerindeki Etkileri 68 C Toprak Üzerindeki Etkileri 68 C Flora ve Fauna Üzerindeki Etkileri 68 C Ġnsan Sağlığı Üzerindeki Etkileri 68 C.4.2. Yapay Çevreye (Görüntü Kirliliği)Etkileri 68 D. SU D.1. Su Kaynaklarının Kullanımı 70 D.1.1. Yeraltı Suları 70 D.1.2 Jeotermal Kaynaklar 71 D.1.3. Akarsular 71 D.1.4. Göller, Göletler ve Rezervuarlar 72 D.1.5. Denizler 79 D.2. Doğal Drenaj Sistemleri 89 D.3. Su Kaynaklarının Kirliliği ve Çevreye Etkileri 90 D.3.1 Yeraltı Suları ve Kirlilik 90 D.3.2. Akarsularda Kirlilik 91 D.3.3. Göller, Göletler ve Rezervuarlarda Kirlilik 100 D.3.4. Denizlerde Kirlilik 104 D.4. Su ve Kıyı Yönetimi, Strateji ve Politikaları 105 D.5. Su Kaynaklarında Kirlilik Etkenleri 106 D.5.1 Tuzluluk 106 D.5.2. Zehirli Gazlar 106 D.5.3. Azot ve Fosforun Yol Açtığı Kirlilik 106 D.5.5. Zehirli Organik BileĢikler 106

6 D Siyanürler 107 D Petrol ve Türevleri 107 D Polikloro Naftalinler ve Bifeniller 107 D Pestisitler ve Su Kirliliği 107 D Gübreler ve Su Kirliliği 107 D Deterjanlar ve Su Kirliliği 107 D.5.6. ÇözünmüĢ Organik Maddeler 107 D.5.7. Patojenler 107 D.5.8. Askıda Katı Maddeler 107 D.5.9. Radyoaktif Kirleticiler ve Su Kirliliği 107 E. TOPRAK VE ARAZĠ KULLANIMI E.1. Genel Toprak Yapısı 108 E.2. Toprak Kirliliği 108 E.2.1. Kimyasal Kirlenme 110 E Atmosferik Kirlenme 110 E Atıklardan Kirlenme 110 E.2.2. Mikrobiyal Kirlenme 110 E.3. Arazi 110 E.3.1. Arazi Varlığı 110 E Arazi Sınıfları 110 E Kullanma Durumu 111 E.3.2. Arazi Problemleri 111 F. FLORA-FAUNA VE HASSAS YÖRELER F.1. Ekosistem Sistem Tipleri 112 F.1.1 Ormanlar 115 F Ormanların Ekolojik Yapısı 112 F Ġlin Orman Envanteri 112 F Orman Varlığının Yararları 113 F Orman Kadastro ve Mülkiyet Konuları 114 F.1.2. Çayır ve Meralar 115 F.1.3. Sulak Alanlar 115 F.1.4. Diğer Alanlar (Stepler vb.) 115 F.2. Flora 115 F.2.1. Habitat ve Toplulukları 116 F.2.2. Türler ve Populasyonları 124 F.3. Fauna 124 F.3.1. Habitat ve Toplulukları 124 F.3.2. Türler ve Populasyonları 124 F.3.3. Hayvan YaĢama Hakları 138 F Evcil Hayvanlar 139 F Sahipli Hayvanlar 139 F Sahipsiz Hayvanlar 139 F Nesli tehlike Altında Olan ve Olması Muhtemel Evcil ve Yaban 139 Hayvanlar F Hayvan Hakları Ġhlalleri 140 F Valilikler, Belediyeler ve Gönüllü KuruluĢlarla ĠĢbirliği 140 F.4. Hassas Yöreler Kapsamında Olup (*) Bölümündeki Bilgilerin 140

7 Ġsteneceği Alanlar F.4.1. Ülkemiz Mevzuatı Uyarınca Korunması Gerekli Alanlar 140 F Sayılı Milli Parklar Kanunu nun 2. Maddesinde Tanımlanan ve Bu 140 Kanunun 3. Maddesi Uyarınca Belirlenen Milli Parklar, Tabiat Parkları, Tabiat Anıtları ve Tabiat Koruma Alanları F Sayılı Kara Avcılığı Kanunu Uyarınca Çevre ve Orman 144 Bakanlığı nca Belirlenen Yaban Hayatı Koruma Sahaları ve Yaban Hayvanı YerleĢtirme Alanları F Sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu nun Maddesinin a - Tanımlar Bendinin 1.,2.,3. ve 5. Alt Bentlerinde Kültür Varlıkları, Tabiat Varlıkları, Sit ve Koruma Alanı Olarak Tanımlanan ve Aynı Kanun ile 3386 Sayılı Kanunun (2863 Sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu nun Bazı Maddelerinin DeğiĢtirilmesi ve Bu Kanuna Bazı Maddelerin Eklenmesi Hakkında Kanun) Ġlgili Maddeleri Uyarınca Tespiti ve Tescili Yapılan Alanlar F Sayılı Su Ürünleri Kanunu Kapsamında Olan Su Ürünleri Ġstihsal 145 ve Üreme Sahaları F /9/1988 Tarihli ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanan Su 145 Kirliliği Kontrol Yönetmeliği nin 17 nci ve 1/7/1999 Tarihli ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanan Yönetmelikle DeğiĢik 18.,19. ve 20. Maddelerinde Tanımlanan Alanlar F /11/1986 Tarihli ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanan Hava 145 Kalitesinin Korunması Yönetmeliği nin 49. Maddesinde Tanımlanan Hassas Kirlenme Bölgeleri F Sayılı Çevre Kanunu nun 9. Maddesi Uyarınca Bakanlar Kurulu 145 Tarafından Özel Çevre Koruma Bölgeleri Olarak Tespit ve Ġlan Edilen Alanlar F Sayılı Boğaziçi Kanunu na Göre Koruma Altına Alınan Alanlar 145 F Sayılı Orman Kanunu Gereğince Orman Alanı Sayılan Yerler 145 F Sayılı Kıyı Kanunu Gereğince Yapı Yasağı Getirilen Alanlar 146 F Sayılı Zeytinciliğin Islahı ve Yabanilerinin AĢılattırılması Hakkında 146 Kanunda Belirtilen Alanlar F Sayılı Mera Kanununda Belirtilen Alanlar 146 F Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanarak 147 Yürürlüğe Giren Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği nde Belirtilen Alanlar F.4.2 Ülkemizin Taraf Olduğu Uluslararası SözleĢmeler Uyarınca Korunması 147 Gerekli Alanlar F /2/1984 Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanarak Yürürlüğe Giren Avrupa nın Yaban Hayatı ve YaĢama Ortamlarını Koruma SözleĢmesi (BERN SözleĢmesi) Uyarınca Koruma Altına AlınmıĢ Alanlardan Önemli Deniz Kaplumbağası Üreme Alanları nda Belirtilen I. ve II. Koruma Bölgeleri, Akdeniz Foku YaĢama ve Üreme Alanları 147 F /6/1981 Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanarak 148 Yürürlüğe Giren Akdeniz in Kirlenmeye KarĢı Korunması SözleĢmesi (Barcelona SözleĢmesi) Uyarınca Korumaya Alınan Alanlar F /10/1988 Tarihli ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanan 148

8 Akdeniz de Özel Koruma Alanlarının Korunmasına Ait Protokol Gereği Ülkemizde Özel Koruma Alanı Olarak BelirlenmiĢ Alanlar F /9/1985 Tarihli Cenova Bildirgesi Gereği SeçilmiĢ BirleĢmiĢ Milletler 148 Çevre Programı Tarafından YayımlanmıĢ Olan Akdeniz de Ortak Öneme Sahip 100 Kıyısal Tarihi Sit Listesinde Yer Alan Alanlar F Cenova Deklerasyonu nun 17. Maddesinde Yer Alan Akdeniz e 148 Has Nesli Tehlikede Olan Deniz Türlerinin YaĢama ve Beslenme Ortamı Olan Kıyısal Alanlar F /2/1983 Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanarak 146 Yürürlüğe Giren Dünya Kültür ve Tabiat Mirasının Korunması SözleĢmesi nin 1. ve 2. Maddeleri Gereğince Kültür ve Turizm Bakanlığı Tarafından Koruma Altına Alınan Kültürel Miras ve Doğal Miras Statüsü Verilen Kültürel, Tarihi ve Doğal Alanlar F /05/1994 Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanarak 148 Yürürlüğe Giren Özellikle Su KuĢları YaĢama Ortamı Olarak Uluslararası Öneme Sahip Sulak Alanların Korunması SözleĢmesi (RAMSAR SözleĢmesi) Uyarınca Koruma Altına AlınmıĢ Alanlar F.4.3 Korunması Gereken Alanlar 148 F Onaylı Çevre Düzeni Planlarında, Mevcut Özellikleri Korunacak Alan 148 Olarak Tesbit Edilen ve YapılaĢma Yasağı Getirilen Alanlar (Tabii Karakteri Korunacak Alan, Biogenetik Rezerv Alanları, Jeotermal Alanlar vb.) F Tarım Alanları: Tarımsal Kalkınma Alanları, Sulanan, Sulanması 148 Mümkün ve Arazi Kullanma Kabiliyet Sınıfları I, II, III ve IV Olan Alanlar, YağıĢa Bağlı Tarımda Kullanılan I. ve II. Sınıf ile, Özel Mahsul Plantasyon Alanlarının Tamamı F Sulak Alanlar: Doğal veya Yapay, Devamlı veya Geçici, Suların 148 Durgun veya Akıntılı, Tatlı, Acı veya Tuzlu, Denizlerin Gel-Git Hareketinin Çekilme Devresinde 6 Metreyi Geçmeyen Derinlikleri Kapsayan, BaĢta Su KuĢları Olmak Üzere Canlıların YaĢama Ortamı Olarak Önem TaĢıyan Bütün Sular, Bataklık Sazlık ve Turbiyeler ile Bu Alanların Kıyı Kenar Çizgisinden Ġtibaren Kara Tarafına Doğru Ekolojik Açıdan Sulak Alan Kalan Yerler F Göller, Akarsular, Yeraltısuyu ĠĢletme Sahaları 148 F Bilimsel AraĢtırmalar Ġçin Önem Arzeden ve/veya Nesli Tehlikeye 149 DüĢmüĢ veya DüĢebilir Türler ve Ülkemiz Ġçin Endemik Olan Türlerin YaĢama Ortamı Olan Alanlar, Biyosfer Rezervi, Biyotoplar, Biyogenetik Rezerv Alanları, Benzersiz Özelliklerdeki Jeolojik ve Jeomorfolojik OluĢumların Bulunduğu Alanlar F Mesire Yerleri; 6831 Sayılı Orman Kanununa Tabi Alanlarda 149 Halkın Rekrasyonel Kullanımını Düzenleyip, Kullanımının Doğal Yapının Tahribine Neden Olmadan Yönlendirilmesini Sağlamak Üzere Ayrılan Alanlar (*) Hassas Yöreler Kapsamına Giren Diğer Alanlar Alanın Resmi Adı Coğrafi Konumu ve Koordinatları (Rakım vb bilgiler dahil) Alanı Toplam Alanı (km 2 ) 151

9 3.2. Kara Yüzeyi (km 2 ) Su Yüzeyi (km 2 ) Kıyı Uzunluğu (m) Alanın Açıklamalı Tanıtımı Yasal Konumu YerleĢimler ve Nüfusları Sosyo-ekonomik-kültürel-tarihsel özellikler Fiziksel Özellikler (Karasal-Denizsel) Ġklim Özellikleri Jeomorfoloji (Topoğrafya vb. morfolojik özellikler) Jeoloji (Varsa sedimantoloji ile ilgili bilgiler de dahil) Hidroloji-Hidrojeoloji (Yerüstü ve yeraltısuları, varsa jeotermal 153 kaynaklar dahil) 8.5. Toprak Yapısı Flora ve Fauna (Karasal, denizsel ve içsular kapsamında, özellikleri, 153 endemik ve tehdit altındaki 9. Alan kullanımı ve nevcut durumu (Tarım-envanter ve mülkiyet 153 bilgileri varsa dahil, turizm, rekreasyon, ulaģım ve altyapı, vb) 10. Mevcut sorunlar (Hassas Bölgenin Doğal Yapıdan UzaklaĢtığı 154 Alanlar, vb) G. TURĠZM G.1. Yörenin Turistik Değerleri 172 G.1.1. Yörenin Doğal Değerleri 172 G Konum 172 G Fiziki Özellikleri 172 G.1.2 Kültürel Değerler 175 G.2. Turizm ÇeĢitleri 182 G.3 Turistik Altyapı 183 G.4. Turist Sayısı 185 G.5. Turizm Ekonomisi 185 G.6. Turizm Çevre ĠliĢkisi 185 H. TARIM VE HAYVANCILIK 186 H.1. Genel Tarımsal Yapı H.2. Tarımsal Üretim 187 H.2.1 Bitkisel Üretim 188 H Tarla Bitkileri 188 H Buğdaygiller 188 H Baklagiller 188 H Yem Bitkileri 188 H Endüstriyel Bitkiler 188 H Bahçe Bitkileri 189 H Meyve Üretimi 189 H Sebze Üretimi 189 H Süs Bitkileri 190 H.2.2. Hayvansal Üretim 190 H BüyükbaĢ Hayvancılık 190

10 H KüçükbaĢ Hayvancılık 190 H Kümes Hayvancılığı (Kanatlı Üretim) 190 H Su Ürünleri 191 H Kürk Hayvancılığı 191 H Arıcılık ve Ġpekböceği YetiĢtiriciliği 191 H.3. Organik Tarım 191 H.4. Tarımsal ĠĢletmeler 191 H.4.1. Kamu ĠĢletmeleri 191 H.4.2. Özel ĠĢletmeler 192 H.5. Tarımsal Faaliyetler 192 H.5.1. Pestisit Kullanımı 192 H.5.2. Gübre Kullanımı 192 H.5.3. Toprak Kullanımı 192 I. MADENCĠLĠK I.1. Maden Kanununa Tabi Olan Madenler ve TaĢ Ocakları 194 Nizamnamesine Tabi Olan Doğal Malzemeler I.1.1. Sanayi Madenleri 194 I.1.2. Metalik Madenler 194 I.1.3. Enerji Madenleri 194 I.1.4. Maden Kanununa Tabi Olan Doğal Malzemeler 194 I.2. Madencilik Faaliyetlerinin Yapıldığı Yerlerin Özellikleri 195 I.3. Cevher ZenginleĢtirme 197 I.4. Madencilik Faaliyetlerinin Çevre Üzerine Etkileri 198 I.5. Madencilik Faaliyetleri Sonucunda Arazi Kazanım Amacıyla Yapılan Rehabilitasyon ÇalıĢmaları 199 J. ENERJĠ J.1. Birincil Enerji Kaynakları 200 J.1.1 TaĢkömürü 200 J.1.2 Linyit 201 J.1.3 Asfaltit 201 J.1.4. Bitümlü ġist 201 J.1.5 Hampetrol 201 J.1.6 Doğalgaz 201 J.1.7 Nükleer Kaynaklar (Uranyum ve Toryum) 201 J.1.8. Orman 201 J.1.9 Hidrolik 202 J.1.10 Jeotermal 202 J.1.11 GüneĢ 202 J.1.12 Rüzgar 202 J.1.13 Biyokütle 202 J.2. Ġkincil Enerji Kaynakları 202 J.2.1 Termik Enerji 202 J.2.2. Hidrolik Enerji 203 J.2.3 Nükleer Enerji 213 J.2.4 Yenilenebilir Elektrik Enerjisi Üretimi 213 J.3. Enerji Tüketiminin Sektörlere Göre Dağılımı 213 J.4 Enerji Tasarrufu Ġle Ġlgili Yapılan ÇalıĢmalar 213

11 K. SANAYĠ VE TEKNOLOJĠ 214 K.1 Ġl Sanayi GeliĢimi, Yer Seçimi Süreçleri ve Bunu Etkileyen Etkenler K.2 Genel Anlamda Sanayinin Gruplandırılması 215 K.3 Sanayinin Ġlçelere Göre Dağılımı 217 K.4 Sanayi Gruplarına Göre ĠĢyeri Sayıları ve Ġstihdam Durumu 217 K.5. Sanayi Gruplarına Göre Üretim Teknolojisi ve Enerji Kullanımı 221 K.6 Sanayiden Kaynaklanan Çevre Sorunları ve Alınan Önlemler 221 K.6.1 Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Hava Kirliliği 221 K.6.2. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Su Kirliliği 221 K.6.3 Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Toprak Kirliliği 221 K.6.4 Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Gürültü Kirliliği 221 K.6.5. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Atıklar 222 K.7. Sanayi Tesislerinin Acil Durum Planı 222 L. ALTYAPI, ULAġIM VE HABERLEġME 223 L.1. Altyapı L.1.1. Temiz Su Sistemi 223 L.1.2 Atık Su Sistemi, Kanalizasyon ve Arıtma Sistemi 223 L.1.3. YeĢil Alanlar 224 L.1.4. Elektrik Ġletim Hatları 225 L.1.5. Doğal Gaz Boru Hatları 225 L.2. UlaĢım 225 L.2.1. Karayolları 225 L Karayolları Genel 225 L UlaĢım Planlaması 226 L Toplu TaĢım Sistemleri 226 L Kentiçi Yollar 226 L Araç Sayıları 227 L.2.2. Demiryolları 227 L Kullanılan Raylı Sistemler 227 L TaĢımacılıkta Demiryolları 227 L.2.3. Deniz, Göl, Nehir TaĢımacılığı 227 L Limanlar 227 L TaĢımacılık 228 L.2.4. Havayolları 229 L.3. HaberleĢme 229 L.4. Ġlin Plan Durumu 229 L.5. Ġldeki Baz Ġstasyonları M. YERLEġĠM ALANLARI VE NÜFUS 321 M.1. Kentsel ve Kırsal Planlama M.1.1. Kentsel Alanlar 231 M Doğal Özelliklerin Kent Formuna Etkileri 232 M Kentsel Büyüme Deseni 232 M Planlı Kentsel GeliĢme Alanları 232

12 M Kentsel Alanlarda Yoğunluk 232 M Kentsel Yenileme Alanları 233 M Endüstri Alanlarda Yer Seçimi 233 M Tarihi, Kültürel, Arkeolojik ve Turistik Özellikli Alanlar 233 M.1.2. Kırsal Alanlar 234 M Kırsal YerleĢme Deseni 234 M Arazi Mülkiyeti 234 M.2. Altyapı 234 M.3. Binalar ve Yapı ÇeĢitleri 235 M.3.1. Kamu Binaları 235 M.3.2. Okullar 235 M.3.3. Hastaneler ve Sağlık Tesisleri 237 M.3.4. Sosyal ve Kültürel tesisler 237 M.3.5. Endüstriyel Yapılar 237 M.3.6. Göçer ve Hareketli Barınaklar 237 M.3.7. Otel, Motel ve Turizm Amaçlı Diğer Yapılar 237 M.3.8. Bürolar ve Dükkanlar 238 M.3.9. Kırsal Alanda YapılaĢma 238 M Yerel Mimari Özellikler 238 M Bina Yapımında Kullanılan Yerel Materyaller 238 M.4. Sosyo-Ekonomik Yapı 238 M.4.1 ĠĢ Alanları ve ĠĢsizlik 238 M.4.2 Göçler 239 M.4.3. Göçebe ĠĢçiler (Mevsimlik) 239 M.4.4. Kent Toprağının Mülkiyet Dağılımı 239 M.4.5. Konut Yapım Süreçleri 239 M.4.6. Gecekondu Islah ve Önleme Bölgeleri 239 M.5. YerleĢim Yerlerinin Çevresel Etkileri 239 M.5.1. Görüntü Kirliliği 239 M.5.2. Binalarda Ses Ġzolasyonu 231 M.5.3. Havaalanları ve Çevresinde OluĢturulan Gürültü Zonları 240 M.5.4. Ticari ve Endüstriyel Gürültü 240 M.5.5. Kentsel Atıklar 240 M.5.6. Binalarda Isı Yalıtımı 240 M.6. Nüfus 240 M.6.1 Nüfusun Yıllara Göre DeğiĢimi 240 M.6.2 Nüfusun YaĢ, Cinsiyet ve Eğitim Gruplarına Göre Dağılımı 241 M.6.3 Ġl ve Ġlçelerin Nüfus Yoğunlukları 241 M.6.4 Nüfus DeğiĢim Oranı 242 N. ATIKLAR N.1. Evsel Katı Atıklar 243 N.2. Tehlikeli Atıklar 243 N.3. Özel Atıklar 244 N.3.1. Tıbbi Atıklar 244 N.3.2. Atık Yağlar 244 N.3.3 Bitkisel ve Hayvansal Atık Yağlar 245 N.3.4. Pil ve Aküler 245 N.3.5. Cips ve Diğer Yakma Fırınlarından Kaynaklanan Küller 245 N.3.6. Tarama Çamurları 245

13 N.3.7. Elektrik ve Elektronik Atıklar 245 N.3.8. Kullanım Ömrü BitmiĢ Araçlar 245 N.3.9. Radyoaktif Atıklar 246 N.4. Diğer Atıklar 246 N.4.1. Ambalaj Atıkları 246 N.4.2. Hayvan Kadavraları 246 N.4.3. Mezbaha Atıkları 246 N.5. Atık Yönetimi 246 N.6. Katı Atıkların Miktar ve Kompozisyonu 247 N.7. Katı Atıkların Biriktirilmesi, Toplanması, TaĢınması ve Aktarma 248 Merkezleri N.8. Atıkların Bertaraf Yöntemleri 248 N.8.1. Katı Atıkların Depolanması 248 N.8.2. Katı Atıkların Yakılması 248 N.8.3. Kompost 248 N.9. Atıkların Geri Kazanımı ve Değerlendirmesi 249 N.10. Atıkların Çevre Üzerindeki Etkileri 249 O. GÜRÜLTÜ VE TĠTREġĠM O.1. Gürültü 251 O.1.1. Gürültü Kaynakları 251 O Karayolu Çevresel Gürültü Kriterleri 251 O Endüstriyel Tesisler Ġçin Gürültü 252 O ġantiye Alanları Ġçin Gürültü Kriterleri 253 O YerleĢim Alanlarında OluĢan Gürültüler 253 O Havaalanları Yakınında OluĢan Gürültüler 255 O.1.2. Gürültü Ġle Mücadele 256 O.1.3. Gürültünün Çevreye Olan Etkileri 256 O Gürültünün Fiziksel Çevreye Olan Etkileri 258 O Gürültünün Sosyal Çevreye Olan Etkileri 258 O.1.4. Gürültünün Ġnsanlar Üzerine Olan Etkileri 258 O Fiziksel Etkileri 258 O Fizyolojik Etkileri 258 O Psikolojik Etkileri 258 O Performans Üzerine Etkileri 258 O.2. TitreĢim 258 O.2.1 YerleĢim Alanlarında Çevresel Kaynaklar Ġçin TitreĢim Kriterleri 258 P. AFETLER P.1. Doğal Afetler 260 P.1.1. Depremler 260 P.1.2. Heyelan ve Çığlar 260 P.1.3. Seller 261 P.1.4. Orman, Otlak ve Sazlık Yangınları 262 P.1.5 Ormanlar Üzerinde Biyotik ve Abiyotik Faktörlerin Etkileri 262 P.1.6. Fırtınalar 262 P.2. Diğer Afetler 262 P.2.1. Radyoaktif Maddeler 262 P.2.2. Denize Dökülen Petrol ve Diğer Tehlikeli Atıklar 262 P.2.3. Tehlikeli Maddeler 262

14 P.3. Afetlerin Etkileri ve Yardım Tedbirleri 262 P.3.1. Sivil Savunma Birimleri 262 P.3.2. Yangın Kontrol ve Önleme Tedbirleri 262 P.3.3. Ġlkyardım Servisleri 262 P.3.4. Afetzedeler ve Mültecilerin Yeniden Ġskanı 263 P.3.5. Tehlikeli Maddelerin Yurtiçi ve Sınırlararası TaĢımını Ġçin Alınan 263 Tedbirler P.3.6. Afetler ve Büyük Endüstriyel Kazalar 263 R. SAĞLIK VE ÇEVRE R.1 Temek Sağlık Hizmetleri 264 R.1.1. Sağlık Kurumlarının Dağılımı 264 R.1.2. BulaĢıcı Hastalıklar 265 R Ġçme,Kullanma ve Sulama Suları 265 R Denizler 266 R Zoonoz Hastalıklar 266 R.1.3. Gıda Hijyeni 267 R.1.4. AĢılama ÇalıĢmaları 268 R.1.5. Bebek Ölümleri 269 R.1.6. Ölümlerin Hastalık, YaĢ ve Cins Gruplarına Göre Dağılımı 269 R.1.7. Aile Planlaması ÇalıĢmaları 269 R.2. Çevre Kirliliği ve Zararlarından OluĢan Sağlık Riskleri 269 R.2.1. Kentsel Hava Kirliliğinin Ġnsan Sağlığı Üzerine Etkileri 269 R.2.2. Su Kirliliğinin Ġnsan Sağlığı Üzerine Etkileri 269 R.2.3 Atıkların Ġnsan Sağlığı Üzerine Etkileri 269 R.2.4. Gürültünün Ġnsan Sağlığı Üzerine Etkileri 270 R.2.5. Pestisitlerin Ġnsan Sağlığı Üzerine Etkileri 270 R.2.6. Ġyonize Radyasyondan Korunma 270 R.2.7. Baz Ġstasyonlarından Yayılan Radyasyonun Ġnsan Sağlığı Üzerine Etkileri 270 S. ÇEVRE EĞĠTĠMĠ S.1. Kamu KuruluĢlarının Çevre Eğitimi ile Ġlgili Faaliyetleri 271 S.2. Çevre Ġle Ġlgili Gönüllü KuruluĢlar ve Faaliyetleri 272 S.2.1. Çevre Vakıfları 273 S.2.2. Çevre Dernekleri 273 S.2.3. Çevreyle Ġlgili Federasyonlar T. ÇEVRE YÖNETĠMĠ VE PLANLAMA T.1. Çevre Kirliliğinin ve Çevresel Tahribatın Önlenmesi 274 T.2. Doğal Kaynakların Ekolojik Dengeler Esas Alınarak Verimli 274 Kullanımı, Korunması ve GeliĢtirilmesi T.3. Ekonomik ve Sosyal Faaliyetlerin, Sonuçlarının Çevrenin TaĢıma 277 Kapasitesini AĢmayacak Biçimde Planlanması T.4. Çevrenin Ġnsan Psikososyal Ġhtiyaçlarıyla Uyumunun Sağlanması 277 T.5. Çevre Duyarlı Arazi Kullanım Planlaması 278 T.6. Çevresel Etki Değerlendirmesi 284

15 TABLO, ġekġl, GRAFĠK, HARĠTA, ġema VE RESĠMLER Sayfa Tablo A.2.1. Trabzon ili, merkez ve ilçelerindeki köy sayısı ve yüzölçümleri 1 Harita A.4.1. Trabzon ili haritası 2 ġekil A.5.1. Trabzon ilinin stratigrafik dikey kesiti 8 Harita A.5.2. Trabzon ilinin jeoloji haritası 9 Tablo B Çayır ve mera arazilerin ilçelere göre dağılımı 18 Resim B Altındere vadisi milli parkından görünüm 19 Resim B Uzungöl tabiat parkından görünüm 20 Tablo B Trabzon ili orman içi dinlenme yerleri 22 Resim B Çamburnu mesire yerinden görünüm 22 Resim B KayabaĢı mesire yerinden görünüm 23 Resim B Sazalan mesire yerinden görünüm 23 Resim B Çal-camili mesire yerinden görünüm 24 Resim B Savandoz mesire yerinden görünüm 24 Resim B Tilkibeli mesire yerinden görünüm 25 Tablo B.3.1. Büyük toprak gruplarının ilçelere göre dağılımı 28 Tablo B.3.2. Büyük toprak gruplarına göre arazi kullanma 28 Resim B.4.1. Trabzon ili Atasu Barajı ve HES inģaatı genel görüntüsü 29 Tablo B Trabzon ilinin baģlıca akarsuları ve ortalama akımları 34 Tablo B Trabzon ilindeki akarsuların toplam yüzeyleri 34 Resim B Sera gölünden görünüm 34 Resim B Uzungöl gölünden görünüm 35 Tablo B Trabzon ilindeki göller ve toplam yüzeyleri 35 Tablo B Trabzon ili endüstriyel hammadde yatak ve zuhurları 36 Tablo B Trabzon ili metalik maden yatak ve zuhurları 37 Tablo B Trabzon ili maden suyu alanları 39 Tablo B ÇED Yönetmeliğine tabi olan aktif ocak (taģ, kum-çakıl)faaliyetleri 39 Tablo C.1.1. YağıĢ ve klima istasyonlarının çalıģmaya baģladığı tarihler 47 Tablo C Rüzgar değiģimleri 47 Tablo C Hava değiģimleri 48 Tablo C Nem değiģimleri 48 Tablo C Sıcaklık değiģimleri 48

16 Tablo C BuharlaĢma değiģimleri 49 Tablo C Yağmur değiģimleri 49 Tablo C Kar, dolu, sis ve kırağı 50 Tablo C Briket kömürün özellikleri 53 Tablo C tarihi itibarıyla Trabzon ilinde trafiğe kayıtlı araç sayısı 54 Tablo C yılı itibarıyla Trabzon ilindeki akaryakıt tüketim miktarı 55 Tablo C Trabzon hava limanına 2008 yılı içerisinde gelen/giden uçak sayısı 56 Tablo C Trabzon limanına 2008 yılı içerisinde gelen gemilerin cins ve adetleri 56 Tablo C.2.a. Hava kirleticiler için uyulması gereken uzun ve kısa vadeli sınır değerleri 58 Resim C.2.a. Gezici hava kalitesi ölçüm aracı 60 Resim C.2.b. Hava kalitesi izleme istasyonlarının kent merkezinde yerleģimlerine iliģkin genel görünüm 61 Resim C.2.c. Valilik sabit ölçüm istasyonunun genel görünümü 61 Tablo C Sabit ölçüm istasyonlarında yapılan ölçümlerin SO2 açısından değerlend. 62 Grafik C a 2006 yılında sabit ölçüm istasyonlarından elde edilen aylık SO2 değiģimi 63 Grafik C b Trabzon ilinde kıģ dönemine ait SO2 değiģimi 63 ġekil C yılları arasındaki ortalama SO2 e ait eģ kirlilik eğrileri 64 Tablo C Sabit ölçüm istasyonlarında yapılan ölçümlerin PM açısından değerlend. 64 Grafik C a 2006 yılında sabit ölçüm istasyonlarından elde edilen aylık PM değiģimi 65 Grafik C b Trabzon ilinde kıģ dönemine ait PM değiģimi 66 ġekil C yılları arasındaki ortalama PM e ait eģ kirlilik eğrileri 66 ġekil C yılları arasındaki ortalama NO2 e ait eģ kirlilik eğrileri 67 Tablo D.1.1. Trabzon ilinde DSĠ ce açılan yer altı suyu sondaj kuyuları 71 Tablo D Akarsuların mansap akiferlerinin YAS rezervleri ve kullanılan miktarları 72 Tablo D Akhisar deresi mansap akiferi 72 Tablo D Fol deresi mansap akiferi 72 Tablo D ÇarĢıbaĢı deresi mansap akiferi 73 Tablo D Söğütlü deresi mansap akiferi 73 Tablo D Değirmendere çayı mansap akiferi 73 Tablo D Yomra deresi mansap akiferi 74 Tablo D Yanbolu deresi mansap akiferi 74 Tablo D Karadere çayı mansap akiferi 74

17 Tablo D Manahoz çayı mansap akiferi 74 Tablo D Solaklı çayı mansap akiferi 75 Tablo D Baltacı deresi mansap akiferi 75 Tablo D Ġyidere çayı mansap akiferi 75 Tablo D Ġlimizdeki akarsulara ait yağıģ alanı ve yıllık ortalama su potansiyeli 76 Tablo D.1.4. Trabzon ili gölleri 76 Tablo D Denizlerde son besin zincirini oluģturan ekonomik türlere ait av verileri 79 Tablo D Karadeniz in yıllık su bilançosu 81 ġema D Karadeniz deki akıntıların Ģematik görünümü 81 ġema D Karadeniz deki siklonik dönüģten oluģan dört ana akıntı 82 Tablo D Derinliklere göre akıntı hızları 82 ġema D Karadeniz in güney yarısına ait yüzey tabakası tuzluluk dağılımı 83 ġema D Karadeniz deki yüzey sularının ortalama yıllık oksijen içerikleri 84 Tablo D Karadeniz deki sıcaklığın düģey dağılımı 84 Tablo D Karadeniz yüzey suyu ort., en yüksek ve en düģük deniz suyu sıcaklıkları 85 ġema D m eģ derinlik çizgilerinin olduğu haritada Karadeniz deki O2 içeriği 85 Tablo D Marmara ve Karadeniz in iyon içeriği (% toplam iyon) 86 Tablo D Ortalama inorganik besleyici elementler ile toplam organik C.N ve P 87 ġema D Karadeniz de derinliğe bağlı olarak fotosentezin meydana geliģi 87 Tablo D Demersel balık türleri ve biyokütle yüzdeleri 88 Tablo D Biomas ve üretim miktarları 89 Tablo D.2.1. Ġl sınırları içerisinde kalan yer altı sularının drenaj alanları 89 Tablo D Bazı akifer alanlarındaki yer altı suyu kalite değerleri 90 Resim D Derin Deniz DeĢarj Sistemlerinin denetimi esnasında çekilmiģ fotoğraf 92 Resim D Kırsal yerleģimlerden kaynaklanan atıksuların bertaraf görünümü 93 Resim D Derelerde kirlilik çalıģılması esnasında çekilmiģ fotoğraf 94 Resim D Derelerde kirlilik çalıģılması esnasında çekilmiģ fotoğraf 95 Resim D Derelerde kirlilik çalıģılması esnasında çekilmiģ fotoğraf 95 Resim D Derelerde kirlilik çalıģılması esnasında çekilmiģ fotoğraf 96 Resim D Derelerde kirlilik çalıģılması esnasında çekilmiģ fotoğraf 97 Tablo D Kıta içi su kaynaklarının sınıflarına göre kalite değerleri 98 Tablo D Ortalama analiz sonuçları (Akarsularda kirlilik durumu-2008) 99 Tablo D Sera gölüne ait analiz sonuçları (2008) 101

18 Resim D Göllerde yapılan kirlilik çalıģması esnasında Sera gölünden görünüm 102 Resim D Göllerde yapılan kirlilik çalıģması esnasında Uzungöl den görünüm 102 Tablo D Uzungöle ait analiz sonuçları (2008) 103 Tablo D Turizm tesisleri ve bu tesislere ait arıtma tesisi kapasiteleri (2008) 105 Tablo E.2.1. Trabzon ili tarım topraklarının bünyesi 108 Tablo E.2.2. Trabzon ili tarım topraklarının reaksiyonu (ph) 108 Tablo E.2.3. Trabzon ili tarım topraklarının kireci (%CaCO3) 108 Tablo E.2.4. Trabzon ili tarım topraklarının organik maddesi 109 Tablo E.2.5. Büyük toprak grupları itibarıyla ortalama analiz değerleri 109 Tablo F Orman Kan. 2/B maddesine göre orman sınırları dıģına çıkartılan alanlar 114 Tablo B.2.2. Çayır ve meraların ilçelere göre dağılımı 115 Tablo F.2.2. Taksonların bölüm, sınıf ve altsınıflara göre dağılımı 124 Tablo F Trabzon da mevcut memeli hayvan türleri 125 Resim F Ġlimizde mevcut kuģ resimleri 137 Tablo F av döneminde ilimizde koruma altına alınmıģ hayvan türleri 139 Resim F Altındere vadisi milli parkından görünüm 141 Resim F Uzungöl tabiat parkından görünüm 142 Tablo F Kentsel sit 144 Tablo F Tarihi sit 144 Tablo F Doğal sit 144 Tablo F Trabzon orman envanteri 145 Tablo F Mera alanlarına iliģkin yapılan tespit ve tahdit çalıģmaları 146 Tablo F Trabzon ili mesire (orman içi dinlenme) yerleri 149 Resim F KayabaĢı mesire yerinden görünüm 149 Resim F Tilkibeli mesire yerinden görünüm 150 Resim F Çal-camili mesire yerinden görünüm 150 Resim F Sazalan mesire yerinden görünüm 151 Tablo F Taksonların flora bölgelerine göre dağılımı 167 Resim F Trabzon Florasından görünüm 170 Tablo G Trabzon ili maden suyu kaynakları 172 Tablo G Trabzon ili yayla merkezleri 172 Harita G.1.1. Trabzon ili yaylaları ve diğer turistik sahalarına ait harita 173 Resim G.1.2. Uzungöl gölünden görünüm 174

19 Tablo G.1.2. Fuar, festival, Ģenlik, kurtuluģ, anma günleri 181 Resim G.2.1. Sümela manastırından görünüm 182 Tablo G.3.1. Trabzon da bulunan turizm iģletme belgeli oteller 184 Tablo G.3.2. Trabzon da bulunan turizm yatırım belgeli oteller 184 Tablo G.3.3. Trabzon da bulunan turizm iģletme belgeli lokantalar 184 Tablo G.3.4. Trabzon da bulunan turizm yatırım belgeli lokantalar 184 Tablo G.3.5. Trabzon da bulunan turizm iģletme belgeli bar 185 Tablo G.3.6. Trabzon da bulunan iģletme belgeli hamam 185 Tablo G.3.7. Trabzon da bulunan belediye belgeli oteller 185 Tablo G.3.8. Trabzon da bulunan Uzungöl konaklama tesisleri 185 Tablo G yılında Trabzon da konaklayan turist sayısı 185 Tablo H yılında bitkisel üretimden elde edilen ürünler 187 Tablo H.2.2. Tarım arazisinin dağılımı 187 Tablo H yılında Trabzon ilinde mısır ekiliģ, üretim durumu 188 Tablo H Trabzon ilinde 2008 yılı itibarıyla baklagiller 188 Tablo H yılında Trabzon ilinde yem bitkileri 188 Tablo H yılında Trabzon ilinde endüstriyel bitkiler 188 Tablo H yılında Trabzon ilinde meyve üretimi 189 Tablo H yılında Trabzon ilinde sebze üretimi 189 Tablo H yılında Trabzon ilinde süs bitkileri üretimi 190 Tablo H Trabzon ilinde yapılan büyükbaģ hayvancılık üretimi (2008) 190 Tablo H Trabzon ilinde yapılan küçükbaģ hayvancılık üretimi (2008) 190 Tablo H Trabzon ilinde yapılan kümes hayvancılığı (kanatlı) üretimi (2008) 191 Tablo H Trabzon ilinde yapılan su ürünleri üretimi (2008) 191 Tablo H Trabzon ilinde yapılan arıcılık üretimi (2008) 191 Tablo H.3. Trabzon ilinde yapılan organik tarım 191 Tablo H.4.1. Kamu iģletmeleri 191 Tablo H.4.2. Özel iģletmeler 192 Tablo H.5.3. Trabzon ilindeki arazinin ilçelere göre dağılımı 192 Tablo I.1.1. Ġlimizde sanayi madeni adı altında iģletilen ocaklar 194 Tablo I.1.2. Ġlimizde metalik madenler kapsamında iģletilen ve iģletilecek madenler 194 Tablo J.1.1. Briket kömürün özellikleri 201 Tablo J Ġlimizdeki güneģlenme süresi ve aylık ıģınım Ģiddeti 202

20 Tablo J.2.2. Ġlimizdeki hidroelektrik amaçlı enerji projeleri 203 Tablo K.2.1. Maden rezervleri 216 Tablo K.3.1. Sanayinin ilçelere göre dağılımı 217 Tablo K.4.1. Sanayi gruplarına göre iģyeri sayıları ve istihdam durumu 219 Tablo K.4.2. Ġlimizdeki iktisadi faaliyet kolları ve çalıģan nüfus 220 Tablo K.4.3. Ġktisaden faal olan nüfusun yıllara göre değiģimi 220 Tablo K.5. Sanayi gruplarına göre üretim teknolojisi ve enerji kullanımı 221 Tablo L.1.3. Trabzon ilinde belediye sınırları içerisindeki mevcut yeģil alanlar 224 Grafik L Trabzon ili devlet yolu km. 226 Grafik L Trabzon ili il yolu km. 226 Tablo L tarihi itibarıyla ilimizde trafiğe kayıtlı araç sayısı 227 Grafik L Trabzon ili liman faaliyetleri 228 Tablo L Trabzon limanına 2008 yılı içerisinde gelen gemilerin cins ve adetleri 228 Tablo L.2.4. Trabzon havalimanında yolcu ve uçak trafiği 229 Tablo M Tarihi, kültürel, turistik yerlerin adları 233 Tablo M Ġl ve ilçelere göre Ģehir ve köy nüfusları 234 Grafik M yılına göre okur-yazar nüfusun mezuniyet yerine göre % dağılımı 236 Tablo M ve dönemlerinde Trabzon dan illere göç eden nüfus 238 Tablo M.6.1. Trabzon ili nüfusunun yıllara göre değiģimi 240 Tablo M.6.2. Nüfusun cinsiyet ve yaģ gruplarına göre dağılımı 240 Tablo M.6.3. Trabzon ilçelerinin nüfusları, yüzölçümleri ve nüfus yoğunlukları 242 Tablo M.6.4. Trabzon ilinin nüfus ve yılık nüfus artıģ hızı 242 Tablo N.1.1 Ortalama atık kompozisyonu, Tablo N.6.1. Trabzon ilçeleri 2008 yılı katı atık üretimleri 247 Tablo N.6.2. Katı atığı oluģturan maddelerin ortalama ağırlık % leri 247 Tablo N.6.3. Trabzon ili katı atık karakteristikleri 247 Tablo N.9. TaĢerondan alınan bilgiye göre geri kazandırılabilen madde miktarları 249 Tablo O a Karayolu çevresel gürültü sınır değerleri 251 Tablo O b tarihi itibarıyla Trabzon ilinde trafiğe kayıtlı araç sayısı 251 Tablo O c ġehir içi anayollarındaki gürültü seviyeleri 252 Tablo O a Endüstriyel tesisler için çevresel gürültü sınır değerleri 252 Tablo O a ġantiye alanları için gürültü kriterleri 253 Tablo O b Pencere durumuna göre içerideki düzeltme 253

21 Tablo O a YerleĢim bölgeleri gürültü sınır değerleri 253 Tablo O b Trabzon un değiģik semtlerinde yapılan gürültü ölçümleri 254 Tablo O a Hava alanı çevresel gürültü sınır değerleri 255 Harita O.1.1. Gürültü Kirliliği Haritası 256 Tablo O yılı gürültü Ģikayet ve değerlendirmeleri 256 Tablo O.2.1.a. Maden ve taģ ocaklarında meydana gelecek patlatmalar nedeniyle oluģacak titreģimlerde izin verilen en yüksek titreģim hızı değerleri 259 Tablo O.2.1.b. ĠnĢaatlarda titreģim yaratan operasyonlar ve inģaat makineleri nedeniyle oluģacak titreģimlerde izin verilen en yüksek titreģim hızı değerleri 259 Tablo O.2.1.c. Binalardaki makine ve tevhizatın yaratacağı titreģimlerin sınır değerleri 259 Tablo P.1. Trabzon ilinde meydana gelen afet olayları ve sonuçları (2008) 260 Tablo R.1.1. Trabzon ilinde ilçelere göre sağlık kurumlarının dağılımı 264 Tablo R.1.2. Trabzon il 2008 yılı bulaģıcı hastalık tablosu 265 Tablo R Trabzon havuz suyu analizleri (2008) 266 Tablo R Trabzon deniz suyu analizleri (2008) 266 Tablo R Zoonotik hastalıkların 2008 verileri 266 Tablo R Trabzon ili gıda maddeleri analizleri 267 Tablo R Trabzon ili denetimi yapılan gıda imal yerleri 267 Tablo R Gıda satıģ yerlerine yönelik denetimler 267 Tablo R.1.4. AĢı sonuçları çizelgesi 268 Tablo R yılı ölümlerin yaģ ve cins gruplarına göre dağılımı 269 Tablo R.1.7. Trabzon ili genelinde RĠA kliniği bulunan kurumlar 269 Tablo S.2.1. Çevre ile ilgili gönüllü kuruluģlar ve faaliyetleri 272 Tablo T.6.1. ÇED olumlu/olumsuz kararı verilen faaliyetler 284 Tablo T.6.2. ÇED gereklidir/gerekli değildir kararı verilen faaliyet 285 Resim T TaĢ ocağı faaliyeti 293 Resim T TaĢ ocağı faaliyeti 294 Resim T Kum-çakıl ocağı faaliyeti 294 Resim T Kum-çakıl ocağı faaliyeti 295

22

23 A. COĞRAFĠK KAPSAM A.1. GiriĢ Doğu Karadeniz Bölgesi nde yer alan Trabzon Ġli; Roma, Bizans ve Osmanlı eserleri yönünden çok zengin bir ildir. Ġl sınırları içinde sayısız tarihi eser kalıntılarına rastlamak mümkündür. Trabzon ilinde merkez ilçede 134 adet olmak üzere birçok tescilli anıtsal yapı mevcuttur. Trabzon iline ait harita Ģekil A.4.1 de verilmiģtir. A.2. Ġ1 ve Ġlçe Sınırları Trabzon il toprakları, batıdan Giresun'un Eynesil, Güneyden GümüĢhane'nin Torul ve merkez ilçeleriyle Bayburt ili, doğudan Rize'nin Ġkizdere ve Kalkandere ilçeleriyle çevrilidir. Kuzeyde ise Karadeniz ile komģudur. Karadeniz'in Ġl sınırları içindeki kıyı uzunluğu 135km. civarındadır. Trabzon ili, merkez ilçeyle birlikte on sekiz ilçeden oluģur. Tablo A.2.1. Trabzon ili, merkez ve ilçelerindeki köy sayısı ve yüzölçümleri Ġlçe Adı Köy Sayısı (a) Yüz Ölçümü km 2 Merkez Akçaabat Araklı Arsin BeĢikdüzü ÇarĢıbaĢı Çaykara Dernekpazarı Düzköy 9 88 Hayrat KöprübaĢı Maçka Of Sürmene ġalpazarı Tonya Vakfıkebir Yomra Toplam Kaynak: TÜĠK (31/12/2008 Ġtibariyle Köy Sayıları ) A.3. Ġlin Coğrafik Durumu Doğu Karadeniz Bölgesi'nde 40 derece 33 dakika ve 41 derece 07 dakika kuzey enlemleriyle 39 derece 07 dakika ve 40 derece 30 dakika doğu boylamları arasında kalan Trabzon ili, 4685km 2 lik yüzölçümü ile ülke topraklarının %6'sını kaplamaktadır. Deniz seviyesinden baģlayarak güneye doğru artan yükseklik, ilin güney sınırlarında 3.000m.'yi bulur. Kıyı Ģeridi hariç iç kesimlerde genellikle dağlar, tepeler ve yaylalar yer almaktadır. Genel itibariyle yayla vasfında olan Trabzon Ġli, Çoruh Vadisi ile Melet Çayı arasında sahile paralel uzanan dağlardan teģekkül eden yaklaģık 325km uzunluğundaki çok arazili platformun kuzey kısmını kaplar. Bu platform güneyde Çoruh-Kelkit vadisi tarafından kesilmiģtir. Bu doğal sınırlar içerisinde Doğu Anadolu ile Karadeniz kıyılarını birbirine 1

24 bağlayan 2.000m. rakımlı Zigana Geçidi meģhurdur. Bu geçidi takiben HarĢit ve Çoruh Vadisi ile Kop Geçidi, bölgeyi Erzurum ve Ġran'a bağlamaktadır. A.4. Ġlin Topografyası ve Jeomorfolojik Durumu Trabzon, diğer Doğu Karadeniz Bölgesi illerinde olduğu gibi oldukça dağlık bir yöredir. ĠI topraklarının %30'u dağlık, %60'ı güneye doğru %25-30 eğimle artan alanlar ve ancak %10'luk bir kısmı düz alanlardan oluģmaktadır. Harita A.4.1. Trabzon Ġli Haritası Kaynak:Trabzon Ġlinin Çevre Jeolojisi ve Doğal Kaynaklar, Ankara,2000 2

25 Trabzon ili üç ana jeomorfolojik üniteden oluģur. Bunlar; ilin güney kesiminde doğu-batı doğrultusunda uzanan dağlar, Karadeniz kıyısı boyunca oluģmuģ kıyı kuģağı ve bu iki ünite arasında yer alan akarsular tarafından derin vadilerle yarılmıģ platolardır. Dağlık Alanlar Güneyde yer alan dağlık alanlar, Doğu Karadeniz Dağlarının orta kesiminde yer alır. Doğu-Batı doğrultusunda uzanan bu kütlenin yükseltisi, kuzeyden güneye doğru artmaktadır. Genel Ġsimleri Soğanlı Dağları ve Kalkanlı Dağları olan bu kütlenin, en yüksek noktalarını doğudan itibaren: Ziyaret T.(3110m.), Eskici T.(3100m.), Vezir Konağı T.(3009m.), Akdağ T.(3172m.) Anzer Dağı Akdağ T.(3376m.) Karakaya T. (3193m.), Kurt T.(2684m.), ZiganderbaĢı T. (2756m.), Halkamus Dağı yurt T. (2468m.), Kilise T.(2554m.), Polat Dağı Mador T.(2742m.) (FOTO.-1), Polut T.(2880m.), Ziyaret Dağı (2800m.), Fırın Dağı (2706m.), Sazlık T.(2446m.), Kolat Dağı (2820m.), NiĢan Dağı (2660m.), Kalkanlı Dağı Ayeser T.(2423m.), TaĢoluk T.(2400m.), Virankilise T. (1784m.), Karakurak Dağı (1900m.), Karadağ T.(1964m.), Sis Dağı (2182m.) ve Kızılali Dağı (1964m.) teģkil etmektedir. Dağlık alan morfolojisi batıda 1900m. den, doğuda ise 2400m. den baģlamaktadır. Doğuda drenaj ağı çok geliģmiģ olup, flüvyal aģınma sonucu m. kotları arası K-G uzanımlı tepelik alanlar haline dönüģmüģtür. Bölgenin yüksek dağ karakteri, Permiyen sonundan itibaren oluģan ve Üst Kretase sonuna kadar devam eden kara rejiminde ve Üst Pliyosendeki vertikal hereketler sonucunda teģekkül etmiģ, Pleyistosen de de son Ģeklini almıģtır. (GATTĠNGER-1962). Ancak bu görüģ, Jura- Kretase döneminde bölgenin, denizaltı volkanizmasının etkisi altında olduğu ve zaman zaman kara rejimine geçiģler gösterdiği Ģeklinde değiģmiģtir. Bu dağlık kütle, batıda m. kotlarından baģlayıp, doğuda 3300m. yi aģmaktadır. 2400m. den üst kotlarda ise, konjelifraksiyon ve glasyal hakimiyeti vardır. Kalkanlı Dağı Uçurum T.(2349m.) nin yaklaģık 20km. doğusunda, su bölüm çizgisi boyunca gidildiğinde varılan 2100m. yükseltili, yakın çevreye göre alçak ve bel özelliği gösteren Zigana Geçidi, morfolojik yapının ortaya koyduğu önemli bir jeostratejik mevkii meydana getirir. Zigana Geçidi nden doğuya doğru yükseltiler giderek artar. Granitik yapı üzerinde ise Ģiddetli bir konjelifraksiyon hakim duruma geçer. Çünkü bu yükseltilerde günlük ve mevsimlik sıcaklık farkları bir hayli fazladır. Ayrıca ağaçsız ortamda atmosferle direkt temas vardır. Bu bakımdan NiĢan Dağı ve Kolat Dağları (Konus T., Sümerkaya T.) fiziksel parçalanmaya dair örnekler vermekte olup, kopan malzemeler irili ufaklı parçalar halinde yamaçlara yayılmıģtır. Yine bu dağların yamaçlarında yaygı erozyonu (solüflüksiyon-sürünme) ve selcik erozyonu (rill-gully) izlerine de sıkça rastlanmaktadır. Dağlık alan, kuzeye akan akarsular arasında derince yarılmıģ plato görünümüne dönüģmekte ve batıda izlenen neojen aģınım yüzeyleri de doğuda K-G uzanımlı tepelik alan görünümü kazanmaktadır. Bu tepelik alanlar ve neojen aģınım yüzeyleri, yaylacılık faaliyetleri için ideal alanlardır. Daha doğuya doğru yükseltisi giderek artan dağlık alan üzerinde 2600m. kotlarından itibaren bariz glasyal izlere rastlanmaktadır. Nitekim Fırın Dağı ve Ziyaret Dağı kuzey yamaçlarında morenlere, buzul çentiklerine, sirklere ve U profil glasyal tekne vadilerine bariz bir Ģekilde rastlanmaktadır. 2900m. üzeri kotlar ise, daimi kar sınırını oluģturur. 3

26 Kolat ve Fırın Dağı kuzey eteklerinde birden dikleģen eğimli ve flüvyal aģındırmanın egemen olduğu vadi yamaçları baģlar. Dağ eteklerinden kaynaklanan dereler, asılı vadilerle Meryemana deresiyle birleģirler. Doğuda yükseltisi daha fazla olan Soğanlı Dağları kuzey yamaçlarında, glasyal morfoloji tamamen belirginleģir.buzul vadileri,morenler,sirkler, sırk gölleri ve tufurlara rastlanır. Özellikle Karakaya T(2193m.) KayıĢkıran T.(3156m.) ve Demirkapı T.(3376m.) kuzey yamaçlarında irili ufaklı buzul gölleri mevcuttur. Yörede asli glasyal izler son dönemdeki flüvyal aģındırmalar nedeniyle silinmiģler ve kuzeye doğru akan akarsularca aģağı kotlara taģınmıģlardır. Plato ve Tepelik Alanlar Dağlık alan ile Pleistosen-Aktüel kıyı kuģağı arasında yeralan bu ana merfolojik ünite; çalıģma alanının batısında, derince yarılmıģ, plato görünümlü olmasına karģın, doğusunda akarsu kollarının fazla olması nedeniyle flüvyal yarılmalarla parçalanarak keskin sırrtlar haline dönüģmüģtür. K-G yönünde akıģlı büyük akarsuların arasında subölüm çizelgelerini takip eden bu tepelerin doğudan batıya baģlıcaları : Cunis Dere ile Haldizan Dere arasında alasya T.-Kusba T.- Kanlıyatak T., Köknar dere ile Manahoz Dere arasında ġeyhoğlu T.-Görenek T., Manahoz Dere ile Küçük Dere arasında Soğuksu T.- Iftergaz T., Kara Dere Ġle Yanbolu Dere arasında Kırakde T.- ġadıman T., Yanbolu Deresi ile Kurtul Deresi arasında Kâni T.-Alava T.-Seslikaya T., Kurtul Dere ile Galyan Deresi arasında AĢağı Ambarlı T.-Yukarı Ambarlı T.-GümüĢki T., Galyan Dere ile AltıntaĢ Deresi arasında Büyük T.- Goftagol T.-TaĢlı T-Nebiözü T. dir. Sahanın batısında, özellikle BeĢikdüzü-Vakfıkebir ve Akçaabat ilçeleri güneyinde, ġalpazarı-düzköy yörelerinde, Neojen aģınım yüzeyleri, plato düzlükleri gözlemlenebilmektedir. Plato, Neojen aģınım yüzeylerinin (NAY) sonraki dönemlerde yükselmesine koģut olarak parçalanmıģ, akarsularca derin bir Ģekilde yarılmıģtır. AĢınım yüzeyleri ile kıyı ve akarsular arasında m. ye varan yarılmalar sonucu, eğimi 35 o - 70 o ye varan yamaçlar geliģmiģtir. Bu yamaçlarda kaya düģmesi, heyelan, sürünme ve selcik erozyonuna sıkça rastlanır. Neojen aģınım yüzeyleri kıyı kuģağına geçmeden kesintiye uğramakta ve K-D doğrultusunda aģağı yukarı birbirine paralel akan akarsular arasında keskin sırtlar halinde alçalarak kıyı kuģağına geçmektedir. Ancak kıyı kuģağının hemen güneyinde yer yer küçük çaplı Pliyosen aģınım yüzeyi (PAY) düzlüklerine rastlanır. Bu düzlüklerde devamlılık olmayıp, flüvyal aģındırma ile yarılmıģ ve parçalanmıģlardır. Pliyosen aģınım yüzeylerinin eteklerinde yoğun kütle hareketleri izlenmektedir. Bu ana ünitede morfolojik yapıların oluģmasını sağlayan belli baģlı büyük akarsular doğudan batıya doğru: Baltacı Dere, Solaklı Dere, Manahoz Dere, Küçük Dere, Kara Dere, Yanbolu Deresi, Yomra Dere (Durana dere), Değirmendere, Sera Deresi (Uçarsu Dere), Söğütlü Deresi (Kalanima Deresi), ÇarĢıbaĢı Deresi (Ġskefiye Deresi), Fol Deresi ve Akhisar Deresi dereleridir. Bu dereler kısa mesafede m. yükselti kaybederek denize ulaģtıklarından hızlı akıģlıdırlar ve bol miktarda alüvyal malzeme taģırlar. Akarsu debi ve rejimleri mevsimlere göre oldukça fazla değiģiklikler gösterir. AĢınmaya karģı dayanıksız olan tüf, aglomera ve kalkerli formasyonlarda, derine aģındırma hızlanarak bir taraftan konsekat kollar geliģirken, dik yamaçlı, V Ģekilli kertik vadiler oluģmuģ yer yer dahada daralarak boğaz görünümü kazanmıģlardır. Diğer taraftan 4

27 bu vadilerin yamaçlarında meydana gelen tali kollar, arttırdıkları aģınma faaliyetleri ile yamaçları iyice parçalamıģlardır. Bu haliyle yörenin engebesi daha da artmıģtır. Kuvaterner esnasında taban seviyesinde meydana gelen değiģimler sonucunda, akarsuların kazıma ve biriktirme faaliyetleri birbirini izlemiģtir. Bu aģamada oluģan akarsu sekilerinin birçoğu yol yapımına uygun düzlükler olarak beģeri müdahalelerle ortadan kaldırılmıģtır. Ancak yol yarmalarında izlenen fosil akarsu sekilerine rastlamak mümkündür. Değirmendere havzasında, Mataracı mevkiinden sahile kadar olan kesimde, iki yamaçta ilksel konumunu koruyabilmiģ ve halen üzerinde tarım yapılan akarsu sekileri vardır. Bunlar Esiroğlu ve Trabzon-Sülüklü mevkiinde gözlemlenebilmektedir. Sahanın drenaj ağını oluģturan vadiler genellikle tabansız kertik vadiler Ģeklindedir. Ancak büyük derenin vadilerinde yaklaģık m. kotlarından kıyıya kadar olan kesimleri tabanlı vadi konumuna dönüģür. Yatak malzemesi, taban seviyesindeki oynamalar sebebiyle deniz-akarsu malzemesi karıģımı olup, örgülü yatak durumundadır. Son buzul döneminde (Würm) yatağı 90m. kotuna kadar yaran büyük dereler, son post-glasyal döneme deniz seviyesinin yükselmesi sonucu aktıkları vadinin boğulmasına neden olmuģlar ve deniz, vadi ağızlarından kıyıya doğru girinti yapmıģtır. Daha sonra akarsuların getirdiği alüvyonlar bu koyların içerisinde birikerek, kenarları dik, tabanı geniģ ve alüvyonlarla dolu örgülü vadi tabanının oluģmasına neden olmuģtur. Bu vadi tabanları yağıģların bol olduğu dönemlerde, suların altına kalabilecek taģkın alanları olup, riskli bölgeler olmasına rağmen, kentsel yerleģimin ve tarımla uğraģan nüfusun toplandığı alanlar olarak karģımıza çıkmaktadır. Bu tür vadi tabanlarının geniģlikleri yer yer m. ye varmaktadır yılında, Trabzon ve yöresinde meydana gelen sel felâketinde, en fazla tahribatın görüldüğü yerler, bu belirtilen vadiler olmuģtur. Pleistosen-Aktüel Kıyı KuĢağı Pleistosen-Aktüel kıyı kuģağı; platodaki yarılmaya dik, kıyıya paralel ve en fazla 1800 m. geniģliğe sahip bir alanda izlenebilen üç kademe seki düzlüğünden oluģmuģtur. YaklaĢık 135km. yi bulan Trabzon kıyı kuģağında Pleistosen dönemine ait üç denizel seki izlenebilirken, Trabzon ili merkezi kıyı kuģağında altı denizel seki seviyesi saptanmıģtır. Bu altı seki seviyesinin her yerde izlenemeyiģi, genç teknonik hareketlerle izah edilebilir. Sekki 1-2 ve 3 heryerde görülememekte, malzemesi korunmuģ fosil seki konumundadır. Seki 1; Boztepe ve Soğuksu mahalleleri üst kesimlerinde m. kotlarında, Seki 2; Boztepe nin batı yamacında, Soğuksu Mahallesi KD sunda ve Tıp Fakültesi güneyinde m. kotlarında, Seki 3; Yenimahalle, Yalı mahallesi güneyinde, Boztepe kuzeyinde, Konaklar, Pelitli, Yalıncak köyleri yörelerinde m. kotlarında, eski abrazyon platformu Ģeklinde kalmıģtır. BeĢikdüzü nden Arsin e kadar izlenebilen 4 ve 5. Sekiler de denizel malzeme mevcuttur. Malzeme kalınlıkları 5-7m. kadardır. Flüvyal aģındırma sonucu parçalanmıģ ve vadiler arasında devamlılığı kalmamıģtır. Araklı ilçesi doğusunda seki izine rastlanamaması, dar alanda teģekkül etmiģ sekilerin, flüvyal aģınma sonucu ortadan kalkmasıyla veya yörede izlenen formasyonların kıyı taraçalarının oluģmasına elveriģli olmamasıyla açıklanabilir. 6m. kotunda yer alan 6. Seki her yerde izlenememektedir. Devamsızlıkların nedeni, karayolu yapımı sonucu hafriyat veya dolgularla yok edilmeleri yahut ta denizel aģındırma ile ortadan kalmıģ olmalarıdır. Bir kısmı yok edilmiģ seki 5 seviyesini göstermektedir. Yol yapımı dolgusu ile değiģtirilmemiģ dik kıyılarda güncel falez oluģumları devam etmektedir. Sekiler üzerinde 5

28 güncel olarak yapılan tarımsal uğraģılar sonucu, seki düzlükleri bozularak basamaklara dönüģmüģtür. Eski sekiler arası falezler, fülüvyal aģındırma ve yamaç döküntüleri ile ortadan kalmıģ, doğal yamaç görüntüsü kazanmıģlardır. Çok genç olan kıyı kuģağı, yüksekçe dik kıyı özelliğindedir. AĢınmaya dayanımlı formasyon kenarlarında yüksekliği 15-20m. ye varan güncel dik farezler geliģmiģtir. (Trabzon-Kalepark, ÇarĢıbaĢı-Yoroz Burnu, Araklı-Konakönü, Sürmene-Çamburnu). Bu tür falezlerin önlerinde abrazyon platformları oluģabilmektedir. Genellikle burun konumundaki bu yerlerin deniz akıntılarına karģı korunan arka kesimlerinde, çakıllı ve kumlu malzemeler yığılmakta, burunlar arası koylarda bu tür malzemenin yığılması ile çakıllı plajlar oluģmaktadır. Karadeniz kıyılarında sığ Ģelf sahası oldukça dardır. Bu kısa mesafede deniz derinliği 1000m. yi aģmaktadır. Deniz akıntı yönü KB-GD istikametindedir. Akıntılar ve dalgalar, kıyıdaki malzemeleri doğuya doğru sürüklemekte ve bunun sonucu olarak kıyıda bazı kesimler düzenlenmiģ kıyı görünümü kazanmaktadır. Araklı ilçe merkezi önünde kıyı oku ve lagün oluģumu (Ölü deniz) dolgu ve plansız ĢehirleĢme sonucu ortadan kaldırılmıģtır. Akarsuların taģıdığı malzemeler deniz altında devam eden vadilere taģınmaktadır. AkıĢ hızı yüksek olan bütün akarsuların getirdiği bol miktardaki alüvyal malzemeler akarsu ağızlarında dar alanlı, tepesi kaynağa doğru olan üçgen Ģekilli alanları oluģturur. Bu deltaların uzanımları denizaltında da devam etmektedir (Değirmendere önü, Söğütlü Deresi önü, Fol Deresi Önü, Akhisar Deresi önü). Akarsu biriktirmesi ile deniz aģındırması arasındaki denge, beģeri müdahalelerle kolayca bozulabilecek nitelikte olduğundan, etüt edilmeden dalgakıran, balıkçı barınağı, liman yapmak veya edenizden malzeme almak, sonuçta; denizin karaya ilerlemesi gibi istenmeyen durumların geliģmesine sebep olmaktadır. Deniz akıntıları ile gelen malzemenin korunmuģ bölge olan Yomra batısına birikimi sürerken, bu yere liman yapılması sonucu doğal denge bozulmuģ ve 1970 li yıllardan sonra deniz, Yomra Dere deltasında alarak ilçe merkezini tehdit etmeye baģlamıģtır. Olaylar Ġller Bankası nca kıyı tahkimat duvarı ile bir müddet önlenmiģtir. Deniz tahribatının devam etmesi sonucu, Ģu anda DLH tarafından, Yomra Deresi ile liman arasında 760m. boyunda ve kıyıdan 70m. deniz tarafında kıyı tahkimatı yapılmaktadır. Sonuç Özellikle Trabzon Merkez ve Ġlçe Merkezleri göz önüne alınarak yerleģimlerin ve sanayi tesislerinin uygun yerlere kuruldukları söylenemez. Zira özellikle Ġl Merkezi civarında görülen eski ĢehirleĢme yapısında yeni planlarda da bir geniģleme modern Ģartları sağlama hususları değerlendirilmemiģ. Altenatif konut geniģleme alanları kullanılacağı yerde mevcut Ģehire eklemeler yapılmıģ, ayrıca yapılan yollarda ileriye dönük standartları sağlamamaktadır. Bu tarzda yapılan yeni ĢehirleĢme alanları arasında BeĢirli ve Pelitli civarı olumsuz örnekler arsasında ilk sırayı alır. Oysa Ģehrin güneye doğru sırtlar üzerinde kısmen geniģ güzlükleri ve yerleģime müsait sahaları bulunmaktadır. Buralar gerekli yol ve alt yapı, sosyal hizmetlerle desteklenerek iskana açılmalıdır. Özellikle halen taslak proje Ģeklinde olan Güney Çevre Yolu tamamlanmalı veya alternatif projelerle Ģehire bir geniģleme sağlanmalıdır. Ayrıca Ġlimiz Merkezinde kurulu olan Demirkırlar, Fatih ve Ġpekyolu gibi sanayi siteleri konum bakımından geniģleyen Ģehir halkası içerisinde kalmıģtır. Hatta Ġpekyolu ve Fatih Sanayi Bölgesi 6