Türkiye de Bağımsız Denetim Kuruluşlarının Görünümü. Dr. Seçkin Gönen. Dokuz Eylül Üniversitesi. İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi.

Transkript

1 Türkiye de Bağımsız Denetim Kuruluşları 1 Türkiye de Bağımsız Denetim Kuruluşlarının Görünümü Dr. Seçkin Gönen Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi İşletme Bölümü Doç. Dr. Şaban Uzay Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi İşletme Bölümü

2 Türkiye de Bağımsız Denetim Kuruluşları 2 Özet Çalışmamızın amacı, Türkiye de faaliyet gösteren bağımsız denetim kuruluşlarını yakından tanıtmaktır. Çalışmada, Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) ya kayıtlı bağımsız denetim kuruluşlarına ilişkin bilgiler; kuruluş yılları, ortak sayıları, denetim ekibinin büyüklüğü, denetim dışında verdikleri hizmetler, uzmanlık alanları, ulusal veya uluslararası nitelikte olup olmadıkları,temsilcilikleri ve büyüklükleri gibi çeşitli faktörlere göre analiz edilmiştir. Çalışma amacına yönelik olarak SPK nın resmi web sitesinde kayıtlı 94 firmanın web siteleri incelenmiş, denetim kuruluşları yöneticileri ile görüşülmüştür. Çalışmada denetim kuruluşlarının yapısına ilişkin ulaşılan tespitlerin yanında, sonuç kısmında bazı önerilere de yer verilmiştir. Anahtar Kelimeler: Türkiye de bağımsız denetim, bağımsız denetim kuruluşları

3 Türkiye de Bağımsız Denetim Kuruluşları 3 Türkiye de Bağımsız Denetim Kuruluşlarının Görünümü Giriş Türkiye de bağımsız denetime ihtiyaç duyulması, bağımsız denetim kuruluşlarının faaliyete başlamasına yol açmıştır li yıllarda dış kredi kaynaklarından yararlanmak isteyen firmalar ile yabancı sermayeli şirketler denetim hizmetleri talep etmeye başlamışlardır. Bağımsız denetime ilişkin ilk yasal düzenlemeler ise, 1987 yılında önce bankalar için daha sonra da sermaye piyasası için oluşturulmuştur yılında 19 denetim şirketi bir araya gelerek Bağımsız Denetim Derneğini kurmuşlardır (Türker, 2006, s.6). Halka açık şirketler için ilk bağımsız denetim uygulaması 1989 yılında başlamıştır. Zaman içerisinde bağımsız denetim, halka açık şirketler yanında, bankalar ve diğer finans kuruluşları, sigorta şirketleri ve enerji piyasasında faaliyet gösteren şirketler içinde uygulanır hale gelmiştir yılında yayınlanan 3568 sayılı Yasa ile denetim yapma görevi serbest muhasebeci mali müşavirlere ve yeminli mali müşavirlere verilmiştir. SPK, Seri ile başlayan düzenlemelerini bağımsız denetime tahsis etmiş ve söz konusu düzenlemeler ile Türkiye de denetim standartlarının oluşturulmasına katkı sağlamıştır. SPK nın özellikle Seri, No:22 sayılı Tebliği, bağımsız denetim kuruluşlarının bağımsız denetimde uymaları gereken uluslararası denetim standartlarını ayrıntılı bir şekilde açıklamaktadır. Halihazırda Türkiye Büyük Millet Meclisi nde görüşülmekte olan, Türk Ticaret Kanunu Tasarısı ise, Türkiye de bağımsız denetimi tabana yaymakta ve daha güçlü hale getirmektedir. Bağımsız denetimin başlıca fonksiyonu, denetlenen finansal tabloların güvenilirliğini artırmaktır. Böylece sermaye piyasalarında kamunun aydınlatılmasına da yardımcı olur. Ülkemizde, 20 yılı aşkın süredir ekonomik sistemde yer alan ve önemli bir fonksiyon üstlenen bağımsız denetim kuruluşları hakkında ilgili kamuoyu yeterince bilgi sahibi değildir. Türkçe

4 Türkiye de Bağımsız Denetim Kuruluşları 4 literatürde bağımsız denetimin bir çok alt dalı ile ilgili araştırmalar yer almakla birlikte, bağımsız denetim kuruluşlarının görünümüne, yapısına yönelik araştırma sayısı sınırlıdır. Bunlar: Ergun (1999) ile Karagüllü (2008) araştırmasıdır. Ergun (1999) araştırmasında 67 denetim firmasına anket yapılmış ve denetim kuruluşlarının yapıları belirlenmeye çalışılmıştır. Karagüllü (2008) araştırmasında ise, bağımsız denetim firmalarının büyüklüklerine yönelik bir analiz gerçekleştirilmiştir. Literatürdeki bu eksikliği belirli ölçüde de olsa gidermek amacıyla çalışmamızda, SPK ya kayıtlı bağımsız denetim kuruluşlarının çeşitli faktörle göre görünümlerinin ortaya konulması, böylece bağımsız denetim kuruluşlarının daha yakından tanıtılması amaçlanmıştır. Sermaye Piyasası Kurulu na Kayıtlı Bağımsız Denetim Kuruluşlarına Yönelik Araştırma Bu araştırmanın amacı, Türkiye de faaliyet gösteren bağımsız denetim kuruluşlarını yakından tanıtmaktır. Konunun uygulamadaki görüntüsünü ortaya koymak üzere araştırmanın kapsamı, yöntemi ve sınırlılıklarına ilişkin bilgiler verildikten sonra, elde edilen bulgular değerlendirilmiştir. Araştırmanın Kapsamı, Yöntemi ve Sınırlılıkları Araştırmanın ana kütlesini, SPK ya kayıtlı bağımsız denetim faaliyeti yürütmekte olan kuruluşlar oluşturmaktadır. Araştırma yöntemi olarak tanımlayıcı (betimleyici) araştırma kullanılmış olup, herhangi bir araştırma hipotezine yer verilmemiştir. Araştırmada SPK ya kayıtlı 94 adet firmanın profil bilgilerini belirlemek için bir soru formu hazırlanmıştır. Soru formunda, kuruluş yılı, ortak sayısı, bağımsız denetim kadrosu ve dağılımı, denetim dışında verilen hizmetler, sektörel uzmanlıkları, ulusal-uluslararası olup olmadıkları ve temsilciliklerine yönelik sorulara yer verilmiştir. Araştırmada öncelikli olarak ikincil veri kaynaklardan yararlanılmıştır. Bu bağlamda, tüm bağımsız denetim kuruluşlarının web siteleri tek tek ziyaret

5 Türkiye de Bağımsız Denetim Kuruluşları 5 edilerek veriler toplanmıştır. Ayrıca SPK nın resmi web sitesinde yer alan bağımsız denetim kuruluşlarına ilişkin bilgiler de incelenmiş, söz konusu bilgiler ile kuruluşların web sitelerinde yer verdikleri karşılaştırılarak güncellenmiş olarak tablolarda sunulmuştur. Ancak, veri toplama sırasında bazı kuruluşlarının web sitelerinin henüz kurulmamış olduğu bazılarının da web sitelerinin detaylı bilgileri vermediği anlaşılmıştır. Bunun üzerine, hazırlanan soru formu tüm kuruluşlara elektronik posta aracılığı ile gönderilmiştir. Gelen yanıtların az olması nedeniyle tüm firmalara telefon edilmiş ve yetkili kişilerle görüşmeler yapılmıştır. Söz konusu görüşmeler sonucunda toplam 91 adet kuruluşun bilgilerine ulaşılmış, 3 adet kuruluş ise ilave bilgi veremeyeceklerini belirtmişlerdir. Araştırma Bulgularının Değerlendirilmesi Araştırma kapsamına alınan 94 bağımsız denetim kuruluşu, kuruluş yılları, ortak sayıları, denetim büyüklükleri ve dağılımı, denetim dışında verdikleri hizmetleri, sektörel uzmanlıkları, ulusal-uluslararası nitelikte ve temsilci olup olmadıkları gibi konularda incelenerek aşağıdaki başlıklar halinde değerlendirilmiştir. Kuruluş Yılları ve Ortak Sayılarına Göre Kuruluşların Dağılımı Çalışmamızda ele alınan bağımsız denetim kuruluşlarının anonim şirket olarak kuruldukları yıllara göre ve ortak sayılarına göre dağılımı aşağıdaki gibi incelenmiştir.

6 Türkiye de Bağımsız Denetim Kuruluşları 6 TABLO I Kuruluş Yılları ve Ortak Sayılarına Göre Kuruluşların Dağılımı Kuruluş Yılı Ortak Sayısı Kuruluş Adı A AC İSTANBUL AGD AK DENETİM Bilgi yok 5 AKADEMİK AKİS AKSİYON AKT AKTAN AKTİF GLOBAL ANALİZ ANIL ARILAR ARTI DEĞER AS ATA Bilgi yok 5 AVRASYA AYK BAKIŞ BAN-DEN BAŞARAN NAS BATI BAYLAN BBD BALANS BD Bilgi yok 11 BDD BİLGİ BİLGİLİ BİRLEŞİK UZMANLAR BİRLEŞİM BKR KAYNAK BOĞAZİÇİ C & Ç CAN CPA ÇAĞDAŞ DEĞER DENET DENGE ANKARA DENGE DENKAR DETAY DMF SİSTEM DRT BAĞ. DENETİM DRT YMM EGE ELİT

7 Türkiye de Bağımsız Denetim Kuruluşları 7 ENGİN ERCİYES ERİŞEN GÖZET GÜÇBİR GÜNCEL GÜNEY GÜRELİ HLB SAYGIN IHY IŞIK İRFAN İTİMAT KAPİTAL KARDEN KARMA KAVRAM KÖKER KURUMSAL VİZYON LEGAL MED MERCEK MGI MOD OLGU OLUŞUM ORBER ÖNDER POLARİS PÜR RANDIMAN RASYONEL REFERANS REHBER SAMDEN SER-BERKER SUN TAM BAĞIMSIZ TREND TÜRKERLER TÜRKMEN ULUSAL BAĞIMSIZ UZMAN YEDİTEPE YKY YORUM YÖNET YÖNTEM Tablo 1 den de anlaşılacağı üzere, 1981 yılında kurulan Başaran Nas AŞ ve Denet AŞ en eski kuruluşlar olup, en yeni kuruluşlar ise 2008 yılında faaliyete geçen Köker AŞ ve

8 Türkiye de Bağımsız Denetim Kuruluşları 8 Referans AŞ dir. Bunun yanı sıra, niceliksel olarak bağımsız denetim kuruluşlarının en fazla 2005 ve 2006 yıllarında kuruldukları gözlenmektedir ve 1997 yıllarında ise sadece birer kuruluş faaliyete geçmiştir. Bir kuruluşun Anonim Şirketi olabilmesi için en az 5 ortağının bulunması şarttır. Ortak sayısı açısından bağımsız denetim kuruluşları incelendiğinde, ortak sayılarının minimum 5 ila maksimum 24 arasında değiştiği tespit edilmiştir. Böyle bir değişim, kuruluşların büyüklüklerine ve faaliyet alanlarına göre değiştiğini de göstermektedir. Tablo 1 de gösterildiği üzere, en az 5 ortak ile kurulan 29 adet bağımsız denetim kuruluşu faaliyetini sürdürmekte iken, en fazla ortak sayısına sahip kuruluş ise Olgu AŞ dir. Bu kuruluşu, 23 ortağıyla Erişen AŞ ve 21 ortağıyla A-1 AŞ ve Başaran Nas AŞ izlemektedir. Denetim Ekibinin Büyüklüğüne Göre Kuruluşların Dağılımı Çalışmamızda ele alınan bağımsız denetim kuruluşlarının denetim ekiplerinin büyüklüğünün belirlenmesinde bağımsız denetim kadrolarını oluşturan kişiler oluşturmakta olup, söz konusu kişilerin dağılımında Sorumlu Ortak Başdenetçi, Başdenetçi, Kıdemli Denetçi, Denetçi ve Denetçi Yardımcısı unvanları esas alınmıştır. TABLO II Denetim Ekibinin Büyüklüğüne Göre Kuruluşların Dağılımı Kuruluş Adı Sorum.Ortak Başdenetçi Kıd.Denetçi Denetçi Denetçi Toplam Yar. A AC İSTANBUL. AGD AK DENETİM AKADEMİK AKİS AKSİYON AKT AKTAN AKTİF

9 Türkiye de Bağımsız Denetim Kuruluşları 9 GLOBAL ANALİZ ANIL ARILAR ARTI DEĞER AS ATA AVRASYA AYK BAKIŞ BAN-DEN BAŞARAN NAS BATI BAYLAN BBD BALANS Bilgi yok Bilgi yok Bilgi yok Bilgi yok Bilgi yok Bilgi yok BD BDD BİLGİ BİLGİLİ BİRLEŞİK UZMANLAR BİRLEŞİM BKR KAYNAK BOĞAZİÇİ C & Ç CAN CPA ÇAĞDAŞ DEĞER DENET DENGE ANKARA BAĞIMSIZ DENETİM YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRLİK A.Ş. DENGE BAĞIMSIZ DENETİM SERBEST MUHASEBECİ MALİ MÜŞAVİRLİK A.Ş. DENKAR DETAY DMF SİSTEM DRT BAĞIMSIZ DENETİM VE

10 Türkiye de Bağımsız Denetim Kuruluşları 10 SERBEST MUHASEBECİ MALİ MÜŞAVİRLİK A.Ş. DRT YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRLİK VE BAĞIMSIZ DENETİM A.Ş. EGE ELİT ENGİN ERCİYES ERİŞEN GÖZET GÜÇBİR GÜNCEL GÜNEY GÜRELİ HLB SAYGIN IHY IŞIK İRFAN İTİMAT KAPİTAL KARDEN KARMA KAVRAM KÖKER KURUMSAL VİZYON LEGAL MED MERCEK MGI MOD OLGU OLUŞUM ORBER ÖNDER POLARİS PÜR RANDIMAN RASYONEL REFERANS REHBER SAMDEN SER-BERKER SUN TAM BAĞIMSIZ TREND TÜRKERLER

11 Türkiye de Bağımsız Denetim Kuruluşları 11 TÜRKMEN ULUSAL BAĞIMSIZ UZMAN YEDİTEPE YKY YORUM YÖNET YÖNTEM Tablo 2 den anlaşılacağı üzere toplam 93 denetim kuruluşunda çalışan denetim elemanı sayısı toplam dır. Denetim ekibinin büyüklüğü açısından bir değerlendirme yapıldığında DRT AŞ nin yaklaşık 529 denetim personeliyle en büyük denetim kadrosuna sahip bir kuruluş olduğu anlaşılmaktadır. Başaran Nas AŞ, Akis AŞ ve Güney AŞ ise diğer en çok denetim elemanına sahip kuruluşlar olarak göze çarpmaktadırlar. Tablo 2 den de anlaşılacağı üzere, 94 bağımsız denetim kuruluşu arasından niceliksel olarak en az denetim ekibine sahip kuruluş ise toplam beş adet personeliyle Tam Bağımsız AŞ dir. Bu kuruluşu, 6 şar personelle, Aksiyon AŞ, Analiz AŞ, Bilgi AŞ, Çağdaş AŞ ve Karma AŞ izlemektedir. Denetim Dışında Verilen Hizmetlere Göre Kuruluşların Dağılımı Türkiye de bağımsız denetim kuruluşlarının verdiği hizmetler genel olarak denetim, tasdik ve danışmanlık olarak ayrılmaktadır. Bağımsızlık ilkesini zedelememek için denetim hizmeti verilen müşteri işletmeye başka hizmetlerin verilmesi yasaklanmıştır. Ancak bağımsız denetime ilave olarak 3568 sayılı Yasa çerçevesinde tasdik denetimine izin verilmektedir (SPK /22 Tebliğ, Üçüncü Bölüm, Md.13). Çalışmamızda denetim kuruluşlarından gelen yanıtlara göre denetim hizmetleri dışında, denetim kurulmuşlarının verdikleri hizmetler; finans danışmanlığı, vergi danışmanlığı, hukuk danışmanlığı, tasdik ve YMM, yönetim danışmanlığı, eğitim ve diğer danışmanlıklardır.

12 Türkiye de Bağımsız Denetim Kuruluşları 12 TABLO III Denetim Dışında Verilen Hizmetlere Göre Kuruluşların Dağılımı Kuruluş Adı Finans Danışmanlığı Vergi Danışmanlığı Hukuk Danışmanlığı Tasdik ve YMM Yönetim Danışmanlığı Eğitim Diğer Danışmanlık A-1 AC İSTANBUL. AGD AK DENETİM BİLGİ YOK AKADEMİK AKİS AKSİYON AKT AKTAN AKTİF GLOBAL ANALİZ ANIL ARILAR ARTI DEĞER AS ATA AVRASYA AYK BAKIŞ BAN-DEN BAŞARAN NAS BATI BAYLAN BBD BALANS BD BİLGİ YOK BDD BİLGİ BİLGİLİ BİRLEŞİK UZMANLAR BİRLEŞİM BKR KAYNAK BOĞAZİÇİ C & Ç CAN CPA ÇAĞDAŞ DEĞER

13 Türkiye de Bağımsız Denetim Kuruluşları 13 DENET DENGE ANKARA DENGE DENKAR DETAY DMF SİSTEM DRT BAĞ. DENETİM DRT YMM EGE ELİT ENGİN ERCİYES ERİŞEN GÖZET GÜÇBİR GÜNCEL GÜNEY GÜRELİ HLB SAYGIN IHY IŞIK İRFAN İTİMAT KAPİTAL KARDEN KARMA KAVRAM KÖKER KURUMSAL VİZYON LEGAL MED MERCEK MGI. MOD OLGU OLUŞUM ORBER ÖNDER POLARİS PÜR RANDIMAN. RASYONEL REFERANS REHBER SAMDEN SER- BERKER SUN

14 Türkiye de Bağımsız Denetim Kuruluşları 14 TAM BAĞIMSIZ TREND TÜRKERLER TÜRKMEN ULUSAL BAĞIMSIZ UZMAN YEDİTEPE YKY YORUM YÖNET YÖNTEM Bağımsız denetim kuruluşlarının denetim dışında en fazla vergi danışmanlığı hizmet verdiği tespit edilmiş olup, bunu sırasıyla finans danışmanlığı, yönetim danışmanlığı, hukuk danışmanlığı, tasdik ve YMM ve eğitim danışmanlığı izlemektedir. Vergi danışmanlığı ile birlikte en çok tercih edilen seçeneklerden biri olan Diğer başlıklı hizmetlerden ağırlıklı olanları ise aşağıdaki gibi sıralanmaktadır: Muhasebe Hizmetleri İç denetim Outsourcing Değişim Yönetimi Yatırım Danışmanlığı Gümrük Danışmanlığı İnsan Kaynakları Turizm Danışmanlığı Bilişim Teknolojileri Danışmanlığı

15 Türkiye de Bağımsız Denetim Kuruluşları yılında yapılan bir başka araştırmanın sonuçlarına göre; bağımsız denetim şirketlerinin faaliyetlerinden elde ettikleri gelirlerin dağılımı şöyledir: a) denetleme geliri (%72,55), b) diğer mesleki gelirler (%25,11), c) diğer gelirler (%4,33) dür (Pirgaip, 2004, s. 30). Sektörel Uzmanlığa Göre Kuruluşların Dağılımı Türkiye de bağımsız denetim kuruluşlarının faaliyet gösterdikleri sektör sayısı oldukça fazla ve çeşitlidir. Bu nedenle çalışmamızda en ağırlıklı faaliyet gösterilen sektörler seçilmiş olup, Tablo 4 te görüleceği üzere sektörler; sigorta, tekstil, inşaat, enerji, turizm, otomotiv, iletişim ve diğer olarak sınıflandırılmaktadır. TABLO IV Sektörel Uzmanlığa Göre Kuruluşların Dağılımı Kuruluş Adı Sigorta Tekstil İnşaat Enerji Turizm Otomotiv İletişim Diğer A-1 AC İSTANBUL. AGD AK DENETİM AKADEMİK AKİS AKSİYON AKT AKTAN AKTİF GLOBAL ANALİZ ANIL ARILAR ARTI DEĞER AS ATA AVRASYA AYK BAKIŞ BAN-DEN BAŞARAN NAS BATI BAYLAN BBD BALANS BD BDD BİLGİ BİLGİLİ

16 Türkiye de Bağımsız Denetim Kuruluşları 16 BİRLEŞİK UZMANLAR BİRLEŞİM BKR KAYNAK BOĞAZİÇİ C & Ç CAN CPA ÇAĞDAŞ DEĞER DENET DENGE ANKARA DENGE DENKAR DETAY DMF SİSTEM DRT BAĞ. DENETİM DRT YMM EGE ELİT ENGİN ERCİYES ERİŞEN GÖZET GÜÇBİR GÜNCEL GÜNEY GÜRELİ HLB SAYGIN IHY IŞIK İRFAN İTİMAT KAPİTAL KARDEN KARMA KAVRAM KÖKER KURUMSAL VİZYON LEGAL MED MERCEK MGI. MOD OLGU OLUŞUM ORBER ÖNDER POLARİS PÜR RANDIMAN. RASYONEL REFERANS

17 Türkiye de Bağımsız Denetim Kuruluşları 17 REHBER SAMDEN SER-BERKER SUN TAM BAĞIMSIZ TREND TÜRKERLER TÜRKMEN ULUSAL BAĞIMSIZ UZMAN YEDİTEPE YKY YORUM YÖNET YÖNTEM Tablo 4 den anlaşılacağı üzere, bağımsız denetim kuruluşlarının Diğer dışında kalan yedi sektör arasında en fazla eneri ve inşaat alanlarında faaliyet gösterdikleri ya da uzmanlaştıkları görülmektedir. Söz konusu sektörleri niceliksel olarak sırasıyla; tekstil, iletişim, turizm, otomotiv ve sigorta izlemektedir. Çalışmamızda en fazla tercih edilen seçenek olan Diğer başlıklı sektörler ise şunlardır: Gıda Tarım Emlak Sağlık Kimya Bilişim Lojistik Bankacılık Temizlik Ürünleri Besicilik

18 Türkiye de Bağımsız Denetim Kuruluşları 18 Mobilya Aracı Kurumlar-Faktoring İmalat Sanayi Ulusal-Uluslararası Olup Olmadıklarına ve Temsilciliklerine Göre Kuruluşların Dağılımı Türkiye de bağımsız denetim kuruluşlarının bir kısmı ulusal nitelikli bir başka deyişle yerli kuruluşlar iken, diğer bir kısmı ise uluslararası bağlantılı kuruluşlardır. Tablo 5 de kuruluşların ulusal veya uluslar arası olup olmadıkları gösterilirken, temsilci konumunda olan kuruluşların bağlı oldukları uluslararası bağlantılı kuruluşları da belirtilmektedir. TABLO V Ulusal-Uluslararası Olup Olmadıklarına ve Temsilciliklerine Göre Kuruluşların Dağılımı Kuruluş Adı Ulusal Uluslararası Temsilcilik A-1 AC İSTANBUL. ENTERPRISE NETWORK WORLDWIDE AGD BAKER TILLY LIMITED AK DENETİM AKADEMİK AKİS KPMG AKSİYON AKT AKTAN AKTİF GLOBAL JHI JEFFREYS HENRY ANALİZ THE LEADING EDGE ALLİANCE ANIL ARILAR NEIA LTD ARTI DEĞER JHI JEFFREYS HENRY AS NEIA LTD ATA KRESTON AVRASYA AYK BAKIŞ

19 Türkiye de Bağımsız Denetim Kuruluşları 19 BAN-DEN BAŞARAN NAS BATI BAYLAN BBD BALANS BD BDD BİLGİ BİLGİLİ PRICEWATERHOUSE COOPERS AGN LTD BDO AGN LTD BİRLEŞİK UZMANLAR IGAF WORLDWIDE BİRLEŞİM HAZLEMS FENTON BKR KAYNAK BKR BOĞAZİÇİ C & Ç INPACT CAN CPA ALLIOTT GROUP ÇAĞDAŞ DEĞER ECOVIS EUROPE AG DENET BDO DENGE ANKARA BAĞIMSIZ DENETİM YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRLİK A.Ş. MAZARS (SOCIÉTÉ COOPÉRATIVÉ A RESPONSABILITÉ LIMITÉE DENGE BAĞIMSIZ DENETİM SERBEST MUHASEBECİ MALİ MÜŞAVİRLİK A.Ş. DENKAR DETAY DMF SİSTEM DRT BAĞIMSIZ DENETİM VE SERBEST MUHASEBECİ MALİ MÜŞAVİRLİK A.Ş. DRT YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRLİK VE BAĞIMSIZ DENETİM A.Ş. MAZARS (SOCIÉTÉ COOPÉRATIVÉ A RESPONSABILITÉ LIMITÉE RUSSELL BEDFORD DELOITTE TOUCHE TOHMATSU DELOITTE TOUCHE TOHMATSU EGE CH ELİT CPA ASSOCIATES INC.-USA ENGİN GRANT THORNTON ERCİYES ERİŞEN GÖZET

20 Türkiye de Bağımsız Denetim Kuruluşları 20 GÜÇBİR GÜNCEL GÜNEY ERNST&YOUNG GLOBAL LIMITED GÜRELİ BAKER TILLY HLB SAYGIN HLB IHY KINGSTON SOREL IŞIK BKR İRFAN İTİMAT FIDUNION KAPİTAL KARDEN RSM KARMA KAVRAM KÖKER LEADING EDGE ALLİANCE, KURUMSAL VİZYON ENTERPRİSE NETWORK WORLDWİDE LEGAL MED RG TREUHAND MÜTH AND PARTNER GMBH MERCEK MIDSNELL GROUP MGI. (MGI) MOD OLGU OLUŞUM ORBER ÖNDER POLARİS PÜR RANDIMAN. RASYONEL EURAUDIT INT REFERANS REHBER EUROGROUP CONSULT SAMDEN SER-BERKER DFK SUN PKF WORLDWIDE TAM BAĞIMSIZ TREND GROUPE FICADE TÜRKERLER PREMIER ASSOCİATES TÜRKMEN ULUSAL BAĞIMSIZ THE ACCOUNTİNG GROUP

21 Türkiye de Bağımsız Denetim Kuruluşları 21 UZMAN YEDİTEPE YKY YORUM YÖNET YÖNTEM (TIAG) PKF LİMİTED AGN LTD Tablo 5 ten anlaşılacağı üzere, incelenen bağımsız denetim kuruluşlarının 46 sı ulusal nitelikli iken, 48 i ise uluslararası bağlantılıdır. Uluslararası bağlantılı kuruluşlardan Oluşum AŞ ve Uzman AŞ nin herhangi bir kuruluşa üyeliği bulunmazken, geriye kalan 46 kuruluşun ise başka uluslar arası bağlantılı kuruluşların temsilciliklerini yürüttükleri anlaşılmaktadır. Türkiye de 3 adet ile en fazla temsilci sayısına sahip şirket AGN International LTD olarak görülmektedir. Bununla birlikte, Baker Tilly International Limited, The Leading Edge Alliance, Nexia International LTD, BDO International, BKR International, Mazars Socıété Coopératıvé A Responsabılıté Lımıtée ve PKF International Limited ise 2 şer temsilciye sahip kuruluşlar olarak görülmektedir. Büyüklüklerine Göre Dağılım Dünya genelinde olduğu gibi Türkiye de de dört büyüklerin (Price Waterhouse Coopers, Ersnst & Young, Deloitte Touche Tohmatsu ve KPMG) bağımsız denetim sektöründeki hakimiyeti bilinmektedir. Denetim kuruluşlarının büyüklüklerine saptamak üzere yapılan araştırmalarda esas alınan iki ölçüt bulunmaktadır. Bunlardan biri; denetim hizmeti verilen müşteri işletmelerin piyasa değerleri toplamıdır. Diğer ölçüt ise, denetim hizmeti verilen müşteri işletme sayısıdır. Denetlenen işletmelerin piyasa değerlerinin büyüklüğü ile elde edilen gelir doğru orantılı olacağı varsayımından hareketle yapılan Karagüllü (2008) araştırması İMKB de işlem gören 317 şirketin piyasa değeri esas alınarak yapılmış olup, yapılan sıralamada büyüklük

22 Türkiye de Bağımsız Denetim Kuruluşları 22 açısından ilk 10 denetim kuruluşunun dünya sıralaması ile benzer olduğu sonucuna varılmıştır. Denetim kuruluşlarının büyüklük açısından Türkiye sıralamasında ilk 10 şu şekildedir (Karagüllü, 2008, s.103): - PriceWaterhouseCoopers - Deloitte - Ernst&Young - KPMG - BDO International - Grant Thorton - Inpact International - RSM International - Baker Tilly - Kavram Bağımsız Denetim Yukarıda görüldüğü gibi araştırmada, dört büyük ve midtear olarak adlandırılan şirketlerin pazarın büyük kısmını kontrol ettikleri görülmektedir. Sıralamada ilk 10 da yer bulan ulusal denetim kuruluşu ise Kavram Denetim A.Ş. olmuştur. SONUÇ SPK ya kayıtlı 94 denetim kuruluşunun görünümüne ilişkin yukarıda ayrıntılı bilgiler verilen araştırmamızda ortaya çıkan sonuçlar özetle şunlardır: Denetim kuruluşlarından 1981 yılında kurulan Başaran Nas A.Ş. ve Denet A.Ş. en eski kuruluşlardır. Bağımsız denetim kuruluşları sayısında en fazla artış yaşanan dönem 2005 ve 2006 yılları olmuştur.

23 Türkiye de Bağımsız Denetim Kuruluşları 23 Ortak sayısı açısından en fazla ortak sayısına sahip olan denetim şirketi 23 ortağı ile Erişen A.Ş. dir. Toplam 29 bağımsız denetim kuruluşu ise asgari sayı olan beş ortağa sahiptir. Toplam 93 denetim kuruluşunda çalışan denetim elemanı sayısı toplam dır. DRT A.Ş. 529 denetçi sayısı ile en büyük denetim kadrosuna sahip olan kuruluştur. Bağımsız denetim kuruluşlarının denetim dışında en fazla verdikleri hizmet, vergi danışmanlığıdır. Vergi danışmanlığı hizmetini sırasıyla; tasdik ve YMM hizmeti ile eğitim danışmanlığı izlemektedir. Denetim kuruluşlarının en fazla denetim hizmeti verdikleri yani uzmanlaştıkları sektörler; enerji ve inşaat sektörleridir. Bunları sırasıyla; tekstil, iletişim, turizm, otomotiv ve sigorta sektörleri izlemektedir. Denetim kuruluşlarının 46 sı ulusal nitelikte iken, 48 inin uluslararası bağlantıları bulunmaktadır. Uluslararası denetim kuruluşlarının denetim pazarına hakimiyeti söz konusudur. Büyüklük açısından ilk 10 a giren tek ulusal denetim kuruluşu Kavram A.Ş. olmuştur. Sonuç olarak, sermaye piyasasında kamunun aydınlatılmasına hizmet eden denetim kuruluşlarının da şeffaf olması, kuruluşlarını tanıtan bilgilerini web siteleri aracılığıyla ilgili kamuoyu ile paylaşmaları beklenmektedir. Bu yönde atılacak adımların asıl denetim kuruluşlarından gelmesi beklenmekle birlikte, Bağımsız Denetim Derneği ve SPK nın da bağımsız denetimi ve bağımsız denetim kuruluşlarını kamuoyuna tanıtma konusunda çalışmalarda bulunmaları yararlı olacaktır.

24 Türkiye de Bağımsız Denetim Kuruluşları 24 KAYNAKÇA Ergun, Ü. (1999).Bağımsız Denetimde Kalitenin Önemi ve Sermaye Piyasası Kanunu Kapsamında Faaliyet Gösteren Bağımsız Denetim Kuruluşlarının Görünümü. Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, 1(1), Pirgaip, B.(2004), Sermaye Piyasasında Bağımsız Denetim Standartlarının Uluslararası Denetim Standartları İle Harmonizasyonu, SPK Muhasebe Standartları Dairesi, Yeterlik Etüdü, Ankara, Mayıs 2004, Türker, M. (2006).Türkiye de Muhasebe Denetim Faaliyetlerinin Gelişimi. Dayanışma Dergisi, Sayı:89, 5-7. Serbest Muhasebecilik, Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanunu, Kanun No: 3568, Resmi Gazete, Yayın No.20194, Yayın Tarihi: Sermaye Piyasasında Bağımsız Denetim Standartları Hakkında Tebliğ, Resmi Gazete, Yayın No:26196, Yayın Tarihi: Karagüllü, E. (2008, Kasım), Denetim, Bilanço Avcıları. Forbes Aylık Ekonomi Dergisi, 11,