Mobil teknolojileri farklı alanlarda da kullanabilmek amacıyla günümüzde yeni yazılımlar üretilmeye başlanmıştır. Ulaşım ve lojistik sektörlerinde kar

Transkript

1 1. GİRİŞ Mobil teknolojilerin ve bunlara bağlı olarak geliştirilen mobil uygulamaların önemi günümüzde giderek artmaktadır. Tek bir mekana bağlı olma zorunluluğu olmaksızın kişinin hareket halindeyken pek çok ihtiyacını karşılama olanağı sunan mobil yazılımlar kullanım kolaylığı açısından da kullanıcılara rahatlık sağlamaktadır. İnsanlar genellikle mobil teknolojilerin veya kablosuz teknolojilerin mobil kablosuz teknolojilerle aynı olduğunu düşünmektedirler (Cook vd., 2008). Fakat gerçek kullanımda mobil veya kablosuz teknolojiler mobil kablosuz teknolojilerden farklıdır çünkü bütün mobil teknolojilerde kablosuz ağ özelliği yoktur ya da bütün kablosuz ağ özelliği olan cihazlar mobil değildir. Mobil kablosuz teknolojiler kendi bünyesinde iki farklı yüze sahiptir. Bunlar hesaplama ve hareketliliktir (Maladi ve Agrawal 2002). Mobil teknolojiler zaman ve mekan sınırlaması olmaksızın kullanıcılara ağ kaynaklarına sınırsız ulaşım imkanı sunmaktadırlar. Kablosuz iletimin teorik olarak anlamı; kablo kullanmaksızın yazılı, sesli, görsel veya video verilerinin radyo, kızılötesi dalgaları veya mikrodalgalar sayesinde iletilmesidir (Dubendorf, 2003). Bu verilerden yola çıkılarak mobil kablosuz teknoloji; yer ve zaman kısıtlaması olmaksızın herhangi bir bantta yer alan radyo frekansı spektrumunun yazılı, sesli veya görsel veri olarak multimedya servislerine ya da mobil cihazlara aktarılmasıdır (Al-Fahad, 2009). Zaman ve mekanda özgürlük, mobil kablosuz teknolojilerin iki ana karakteristiği olan hareketlilik (mobility) ve ulaşılabilirlik özellikleriyle herhangi bir anda ve herhangi bir yerde erişim olanağı sunmaktadır (Ng-Kruelle, Swatman, Rebne, ve Hampe, 2002; Benmossa, 2003;Componova ve Pigneur, 2003). Mobil kablosuz teknolojiler kullanıcılarının web kaynaklarına ulaşabilmeleri için binalarda yer alan ve kablolu bir ağa bağlı olan WAP veya genel alanlarda yer alan istasyon antenlerini kullanırlar. Mobil kablosuz teknolojiler ile kullanıcılar zaman ve mekan kısıtlaması olmaksızın ağ bağlantılarına istedikleri zaman ulaşabilirler. Örnek olarak insanlar hava alanı ve kütüphane gibi kamuya açık alanlarda yanlarında taşıdıkları dizüstü bilgisayar veya cep telefonlarının kablosuz ağ özelliklerini kullanarak ağa erişim sağlayabilirler (Hahn, 2008). 1

2 Mobil teknolojileri farklı alanlarda da kullanabilmek amacıyla günümüzde yeni yazılımlar üretilmeye başlanmıştır. Ulaşım ve lojistik sektörlerinde karşılıklı haberleşmeyi kolaylaştıran ve araçların yer tespitinin daha kolay yapılmasını sağlayan yazılımlar, cep telefonu üzerinden hastanelerde muayene için randevu alma olanağı sunan yazılımlar, eğitim amaçlı görüntülü ve sesli ders içeriklerinin yer aldığı mobil web sitelerinin oluşturulması ve yine eğitim amaçlı genel değerlendirme yapılmasını ve sınav yapabilme olanağını sağlayan mobil web siteleri ve bunlara ait yazılımlar bu konuda yapılan çalışmalara verilebilecek örnekler arasında yer alabilir. Turizm amaçlı yapılan ve mobil teknolojilerde kullanım olanağı sağlayan yazılımlarda ise günümüzde pek çok ilerleme kaydedildiyse de henüz ihtiyaca cevap verebilecek düzeyde değildir. Avrupa ve Uzakdoğu ülkelerinde ve ayrıca Amerika da yapılan çalışmalar genellikle turistlerin bulundukları şehirle ilgili tarihi ve kültürel bilgi almalarından daha çok sosyal yaşamı kolaylaştırıcı (şehir merkezinde bulunan otellerin yerleri, lokanta ve eğlence merkezlerinin yerleri, eczaneler, otobüs durakları ve varış/kalkış saatleri vb.) bilgilere ulaşmaya yöneliktir. İlk dijital mobil haritalar navigasyon üzerine odaklanmışlardır fakat yakın zamanda yapılan etnografik çalışmalar turistlerin ziyaretleri sırasında sadece navigasyon alanında değil başka harita tabanlı uygulamalara da ihtiyaç duyduklarını göstermektedir. Turistler tarafından kullanılan harita ve rehberlerin incelenmesi sonucu ortaya çıkan bazı ilginç gözlemler belirlenmiştir. Çoğunun harita ve şehir rehberlerini kullanma konusunda başarılı olduğu ve bu yüzden de ellerinde yer alan haritalarda yaptıkları işaretlemelerin tutarlı olduğu görülmüştür. Bireysel ya da grup olarak yapılan gezilerde küçük ebatlardaki dokümanların dijital medya araçlarına göre daha avantajlı olduğu görülmüştür. Bunun sebebi olarak ise insanların mobil teknolojileri kullanım düzeyinin düşük olması, ucuz olması, sağlamlık, şarj bitme sıkıntısının olmaması etkenleri gösterilmiştir (Brown ve Chalmers, 2003). 2

3 Mobil cihazların elde kullanılan harita ve şehir rehberlerine göre üstünlüğü arasında da gezilen yerler ile ilgili bilgilerin hafızaya alınmasının çok daha kolay olduğu söylenebilir (Norrie, 2003). Bir şehre tarihi ve kültürel gezi yapma amaçlı gelen turistlerin bu bağlamda mobil cihazlardan faydalanma ile ilgili gereksinimleri çok daha farklıdır. Bu amaçla turistlere sosyal yaşamı kolaylaştırma adına yapılan uygulamaların yanı sıra gezdikleri tarihi ve turistik mekânlarla ilgili bilgi veren uygulamaların oluşturulması da önemlidir. Tezde gerçekleştirilen uygulama yerli turistlere yönelik portatif ve mobil bir ara yüz tasarımıdır. Uygulamada kullanıcılar Isparta ili ile ilgili genel bilgiler ve resim bilgilerine ulaşabilirler. Bunun yanı sıra sistemin içerisine gömülmüş olan Isparta ili dijital haritası sayesinde bu mekanların konumlarını da rahatlıkla bulabilme imkanına sahip olmaktadırlar. Uygulamaya dahil olan kullanıcılar harita üzerinde işaretlenmiş olan tarihi ve turistik mekanlar ile ilgili bilgilere gerekli ikonların üzerine tıklayarak farklı bir modüle ihtiyaç duymadan harita üzerindeyken ulaşabilmektedirler. Ayrıca harici ya da cep telefonuna entegre edilmiş bir GPS aracı ile konumlarını tespit eden kullanıcılar koordinat bilgilerini sisteme girdikleri zaman o anda nerede olduklarını harita üzerinde görebilme imkanına sahiptirler. Dijital interaktif bir haritanın uygulanabilir olması için aşağıdaki özellikleri barındırması gereklidir: Harita orta düzeyde bilgisayar bilen kullanıcılar dahil herkese seçilen nesnelerle ilgili fotoğraf ve yazılı bilgileri göndermelidir. Ulaşılmak istenen bölgenin tamamı ya da istenen kısmı kullanıcıya direkt ve hızlı bir şekilde ulaşmalıdır. Harita, uygulamayı kullanan kullanıcıların isteğine göre farklı farklı seçilmiş nesneler arasındaki ilişkileri ve elde edilen bilgilerle ilgili topolojik uygulama ve yönetimlerin tamamını sunmalıdır. 3

4 Harita vektörel harita(arka planda kullanılan) bilgisi ve fotoğraf ve video bilgilerinin yer aldığı görsel harita arasındaki ilişkilere izin verebilmelidir. Harita kullanıcıların kolayca anlayıp kullanma ve elde etmek istedikleri bilgilere karmaşık yollara başvurmadan ulaşabilme olanağı sunmalıdır. Harita dışarıdan girilen bir koordinatın bulunduğu yerde ve çevresinde korelasyonlara izin verebilmelidir. Harita GPS verileri ve vektörel verilerin yer aldığı geometrik bilgileri doğru bir şekilde birleştirmelidir (Kariotis vd., 2007). Mobil platformu oluşturma ve bunun kullanıcıya sunulması aşamasında pek çok farklı programdan ve teknolojiden yararlanılmaktadır. Kullanıcı ara yüzünün oluşturulması, dijital haritanın oluşturulması, bilgilerin saklanması amacıyla oluşturulan veri tabanı, karşı tarafta yer alan istemci ile oluşturulan uygulama arasında doğru bağlantılar kurabilmek için oluşturulan sistemler uygulamayı meydana getirmek için kullanılan yazılım programlarının genel adı olarak sayılabilir. Uygulamada kullanılan yazılım programlarının yanı sıra mevcut uygulamaları çalıştırabilmek için gerekli donanım araçları da bulunmalıdır. PDA, GPS, 3G telefonlar, dizüstü bilgisayarlar, masa üstü bilgisayarlar ve tablet PC ler kullanıcıların uygulamaya ulaşmak için kullandıkları donanımsal aygıtlar arasında sayılabilir. Çalışmanın ikinci bölümünde mobil tabanlı programlar ile farklı alanlarda yapılmış çalışmalar incelenmiştir. Burada mobil cihazlar ile uyumlu çalışabilen turizm, eğitim, sağlık ve navigasyon ile ilgili yeni geliştirilen yazılım uygulamalarına yer verilmiştir. Çalışmanın üçüncü bölümünde ise Mobil Turist Rehberi uygulaması oluşturulurken kullanılan materyal ve yöntemler hakkında bilgiye yer verilmiştir. Bu bölümde sistemin genel mimarisi, tasarımda kullanılan yazılım programları, sunucu ve istemci bölümlerinde yer alan uygulamalar hakkında bilgi verilmiştir. 4

5 Çalışmanın dördüncü bölümünde ise uygulamanın çalıştırılması hakkında bilgiler yer almaktadır. Ayrıca uygulama içerisinde yer alan farklı modüller ve bu modüller çalıştırıldığında karşımıza gelen görüntüler hakkında bilgilere yer verilmiştir. Çalışmanın beşinci ve son bölümünde ise uygulama hakkında genel bir değerlendirme yapılarak gelecekte programın ne yönde geliştirilebileceği ve uygulama oluşturulurken göz önünde bulundurulan faktörler hakkında bilgilere yer verilmiştir. 5

6 2. KAYNAK ÖZETLERİ Günümüzde mobil teknolojilerin kullanımının yaygınlaşması ve 3G dediğimiz yeni nesil teknolojilerinin gelişmesiyle birlikte mobil tabanlı web sitesi uygulamalarında da artışlar görülmüştür. Dijital haritaların web sitesine gömülmesi ile oluşturulan siteler aracılığıyla pek çok farklı amaçlı uygulamalar geliştirilmiştir. Bu uygulamaların başlıcaları arasında; turizm ve kültürel amaçlı uygulamalar, eğitim amaçlı uygulamalar, yön bulma ve yönlendirme ile ilgili uygulamalar sıralanabilir. Türkiye de yeni nesil 3G teknolojilerinin henüz tam anlamıyla alt yapısının oluşturulmaması sebebiyle mobil cihazlar üzerinden dijital harita uygulamaları ile ilgili yapılan çalışmalarda diğer Avrupa ülkelerine oranla bir gerilik söz konusudur. Türkiye de mobil uygulamalar üzerine yapılmış çalışmalar genellikle AB destekli projeler ve üniversitelerde yapılan AR-GE çalışmaları olarak nitelendirilebilir. Mobil bilişim aygıtlarının taşınabilir olması ve kişinin istediği her an bilgiye bu aygıtlar vasıtasıyla ulaşabilmesi sebebiyle önümüzdeki zaman içerisinde mobil bilişim uygulamalarında bir artış yaşanması beklenmektedir. Ayrıca dijital harita ve navigasyon sistemlerinin de mobil bilişim aygıtlarına entegre biçimde kullanımı ülkemizde hızla yaygınlaşmaktadır. Daha çok arabalarda yön bulma amaçlı kullanılan navigasyon sistemlerinin farklı alanlardaki uygulamaları da gün geçtikçe artmaktadır. Dijital haritalar ve navigasyon sistemleri eğitim amaçlı olarak tarih ve coğrafya derslerinde kullanılmaktadır. Ayrıca bu sistemlerle geliştirilen turistlere yönelik uygulamalar da günümüzde kullanılmaya başlanmıştır. Bu bölümde mobil bilişim aygıtları kullanılarak hazırlanmış olan kültürel, turizm, eğitim ve günlük yaşamı kolaylaştıran projeler ve akademik çalışmalara yer verilmiştir. 6

7 2.1 Mobil Turist Ege Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği Bölümü tarafından gerçekleştirilen projede hareket halindeki kullanıcının konumunu tespit edip en yakın konumdaki binanın detaylı bilgilerinin ve harita bilgisinin kullanıcıya gösterilmesi amaçlanmaktadır (Karagedik vd., 2008). Projede istemci tarafında Java2 MicroEdition, GPS ve GPS bilgisini elde etmek için GPS uydusu ile cep telefonu arasındaki bağlantıyı sağlayan API, sunucu tarafında ise Tomcat ve Java2 EnterpriseEdition teknolojileri kullanılmıştır. Projenin genel sistem mimarisinde geliştirilen sistem iki temel yapıdan oluşmaktadır. Bunlardan ilki mobil istemci tarafı, diğeri ise server tarafıdır. Server tarafında veritabanıyla bağlantı kurularak, istemciden gelen veriler veritabanındaki veriler ile karşılaştırılmaktadır. Ve server tarafı sonucu geriye mobil istemciye döndürmektedir. Mobil istemcinin iletişimde bulunduğu diğer bir yapı ise harita servisidir. Mobil istemci koordinatlarını göndererek harita servisinden bulunduğu yerin çevresinin kendi telefonuna gelmesini ve bulunduğu yerin işaretlenmesini ister. Bu modüller birbirleriyle etkileşimli bir şekilde çalışarak mobil istemcinin isteklerini yerine getirirler. Şekil 2.1 de uygulamanın istemci bileşeni görülmektedir. Şekil 2.1. Uygulamanın istemci bileşeni (Kaynak: Karagedik vd., 2008). 7

8 Kampüs içerisinde gezen bir öğrenci o anda önünden geçmekte olduğu binanın hangi bina olduğunu ve bu binayla ilgili detaylı bilgileri öğrenmek istediğinde uygulamayı çalıştırdığı anda sadece o anda bulunduğu yerin koordinat bilgilerini görmek isterse karşısına Şekil 2.2, harita bilgileri ile birlikte görmek isterse de karşısına şekil 2.3 deki bir görüntü gelecektir. Şekil 2.2. Koordinat gösterimi (Kaynak: Karagedik vd., 2008). Şekil 2.3. Harita gösterimi (Kaynak: Karagedik vd., 2008). 8

9 Sonuç olarak Mobil Turist uygulaması ile kampüs içerisinde gezen bir kişi binalar hakkında elindeki mobil cihaz aracılığıyla özet bilgisi ve harita verilerine ulaşabilmektedir. Bu uygulama sadece kampüs içerisinde geçerli olmakla kalmayıp aynı zamanda veri tabanında mevcut bulunan yerlerde de çalışabilmektedir. 2.2 Live Guide Avrupa Birliği nin Eğitimin ve Kültürün geliştirilmesi amacı ile geliştirdiği projelerden bir diğeri ise Live Guide projesidir. Bu projede amaç PDA telefonları ve akıllı telefonları kullanarak mobil öğrenmeyi sağlamaktır. Kullanıcılar için PHP, MySQL ve Microsoft MMS protokolü kullanılarak hazırlanan ara yüzde bulunulan koordinatlar belirtilerek o yerdeki bilgilerin cihaza yüklenmesi ve bilgi alınması söz konusudur. Böylelikle birey gittiği tarihi ya da kültürel bir mekânda herhangi bir rehbere ihtiyaç duymaksızın o yer ile ilgili bilgilerini PDA yardımı ile alabilecektir. Kullanıcı programı çalıştırdığında öncelikle bulunduğu yerin koordinat bilgilerini girmesi gerekmektedir. Bu bilgiler sisteme girildikten sonra o bölgeye en yakın alanda bulunan tarihi ve turistik mekânlar harita üzerinde görülür. Daha sonra kullanıcı buradan bilgi almak istediği yerin üzerinde yer alan linki tıklayarak o mekân ile ilgili yazılı, sesli ve görsel bilgilere ulaşabilmektedir. Şekil 2.4. Live Guide kullanıcı ara yüzünden farklı görüntüler (Kaynak: Hebenstreit ve Burger, 2006). 9

10 Şekil 2.4 de kullanıcı ara yüzü görülmektedir. Kullanıcıların bu programı kullanabilmesi için Windows Mobile tabanlı bir akıllı telefona ya da PDA telefona ihtiyaçları vardır. Ayrıca ellerindeki bu telefonlarda ECMA (JavaScript) tarayıcı programını çalıştırma özelliğini sağlamalı ve en az 208x320 ekran çözünürlüğünde olmalıdır. Çevrim içi bağlantı için ise GPRS bağlantısı yeterlidir fakat UMTS ile bağlantı GPRS e göre daha elverişlidir (Hebenstreit ve Burger, 2006). 2.3 Mobile Game 2007 yılında Zürih Üniversitesi nde gerçekleştirilen Mobile Game isimli uygulamada ise üniversiteye yeni başlayan öğrencilerin ilk günlerinde mobil platform üzerinden uygulanan bir oyuna dahil olarak kampüsü daha iyi tanımaları amaçlanmıştır. Bu çalışmada öncelikle üniversiteyi yeni kazanmış öğrencilerin okuldaki ilk günlerinde oryantasyonlarını mobil bir oyun aracılığı ile gerçekleştirmesi sağlanmıştır. Sisteme yeni dahil olan bir öğrenci öncelikle dahil olduğu çevrim içi oyunda bir giriş ve tanıma formu doldurmaktadır. Bu formda öğrenci öncelikle kendisi ile ilgili genel bilgileri (isim-soyisim, yaş, cinsiyet, hangi şehirden geldiği, kazandığı bölüm vb.) doldurmakta ve daha sonra da kişilik özellikleri ile ilgili (ilgi alanları, zamanını nasıl değerlendirdiği, vb.) bilgilerini kayıt formuna eklemektedir. Üniversiteye kaydolan ve oyuna dahil olan herkes çevrim içi kaydolma işlemini tamamladıktan sonra sistem öğrencileri formdaki bilgileri göre uygun gruplara ayırmaktadır (ilgi alanları aynı olan, aynı bölümde okuyan, vb.). Şekil 2.5 de sisteme yeni dahil olmuş bir öğrencinin uygulamayı denemesi görülmektedir. 10

11 Şekil 2.5. Oyun oynanırken (Kaynak: Göth, Häss, Schwabe, 2006). Her öğrenci grubunun belirlenmesinden sonra grup arkadaşlarıyla tanışır ve grup oyuna başlamış olur. Burada her gruba bir avuç içi bilgisayar verilir ve grupların bilgisayarda bulunan; üniversitenin dijital haritasında kendilerine gösterilen yerlere gitmesi beklenir. Grup gideceği hedefe ulaştığı zaman sistem bu seferde binanın iç haritasını kullanıcılara gösterir ve bir hedef belirleyerek grupların bunu yapmasını bekler (kütüphanedeki bir kitabın bulunması, öğle yemeği yenmesi, bir öğretim görevlisiyle tanışma, vb.). Gruplar bu şekilde kendilerine gösterilen hedeflere giderek oyunu tamamlarlar. 11

12 Şekil 2.6. Eski ve yeni ara yüz uygulamaları (Kaynak: Göth, Häss, Schwabe, 2006). Bir ilk gün faaliyeti olarak iyi düşünülmüş bu sistemde hem öğrenciler kampüsü tanımış olurlar hem de farklı bireylerle tanışarak sosyal çevrelerini geliştirme olanağı bulmaktadırlar. Şekil 2.6 da sistemin eski ve yeni ara yüzleri bir arada görülmektedir. Programın mimarisi; PDA daki mobil istemci, tarayıcı için web istemci ve sunucu için web istemci olmak üzere üç bölümden oluşmaktadır. Mobil istemci; PDA üzerinde bulunan sanal bir Java makinesi ile çalıştırılmaktadır. Mobil istemci sunucu ile RMI üzerinden haberleşir. İstemcinin grubun mevcut pozisyonu, çözmesi gereken yeni hedefler veya mesajlar için bilgi alması bu duruma örnek olarak gösterilebilir. İstemci veriyi PDA ekranında görüntüler. Eğer bir grup diğer bir grubu yakalar veya hedefleri çözerse, bu bilgi sunucuya geri gönderilir. Dipnotlar Pocket Internet Explorer da görüntülenir. Tarayıcı veriyi http üzerinden sunucu ile değiştirir. Ayrıca PDA üzerinde de Ekahau istemcisinin bir örneği çalıştırılır. Bu program kodlardan ve özerk olarak çalışan Ekahau konumlandırma iletişiminden bağımsız olarak çalışır. Eğer oyun alanı Wireless-LAN ile tamamen görülemiyorsa istemci konumlandırmasını bir GPS alıcısına seri bağlantı kurarak da alabilir. 12

13 Web istemcisi; bir web tarayıcısında bulunan sanal Java aygıtında çalışan bir Java applet dir. Applet oyundaki diğer konumu gösterir ve oynayan gruplar arasında sohbet (chat) olanağı sağlar. Sunucu ile iletişim http üzerinden gerçekleşir. Ayrıca sunucu bileşenleri de Java da yazılmıştır. Ve bu sunucu da farklı istemcilerle RMI ve http üzerinden iletişim kurar.http üzerinden yapılan iletişimde basit fakat yararlı bir sağlayıcı olan Jetty kullanılır. MySQL ve Apache OJB3 programları ise oyun verilerinin devamlı hafızaya alınmasında kullanılır. Sunucu oyuncuların konumlarını PDA üzerinde çalışan Ekahau konumlandırma cihazından almaktadır (Göth, Häss, Schwabe, 2006). 2.4 Mobile Electronic Guidebook Tayvan Ulusal Müzesi için Tayvan Üniversitesi tarafından oluşturulan Mobile Electronic Guidebook uygulamasında ise tarihimize ve kültürümüze ışık tutan müzelerin gezilmesinde kolaylık sağlayacak farklı bir uygulama oluşturulmuştur. Yapılan bu uygulamayı ilk etapta 21 kişilik yaş ortalamaları 20 olan bir grup kullanmış ve bu uygulamanın sonucunda müze içerisindeki değerli kalıntıların daha kolay ve anlaşılır bir şekilde incelendiği görülmüştür (Sung vd., 2008). Uygulamada 61 adet objenin bulunduğu sergi odasının genel ve basit bir haritası oluşturulmuş ve kullanıcılardan ellerinde bulunan cihazları bu bölgede kullanmaları istenmiştir. 13

14 Şekil 2.7. Sergi odasının haritası - ana sayfa (Kaynak: Sung vd., 2008). Uygulamayı gerçekleştirmek için her kullanıcıya bir adet Tablet PC, bir adet gizli kamera ve bir adet de kulaklık verilmiştir. Kullanıcı uygulamayı ilk çalıştırdığında karşısında Şekil 2.7 de yer alan harita gelmektedir. Kullanıcı sergi odasına ait bu haritayı kullanarak objeler ile ilgili bilgileri kulaklık yardımıyla alabilmektedir. Kullanıcılara verilmiş olan gizli kameralar aracılığıyla da kullanıcının sergi odasında yer alan her bir obje için verdiği tepkiler ve her bir objenin başında geçirdiği süre bilgileri tutularak istatistik oluşturulmaktadır. 2.5 GiMoDig Açılımı Geospatial info-mobility service by real-time data-integration and generalisation (Gerçek Zamanlı Jeolojik Veri Entegrasyonu ve Yaygınlaştırılması Mobil Servisi) olan GiMoDig Avrupa Birliği Bilgi Toplumu Teknolojileri Projeleri tarafından finanse edilen projeler arasında yer almaktadır (Anonim, 2004). Çalışmada Almanya, İsveç, Finlandiya ve Danimarka ülkelerinden gelen gerçek zamanlı harita bilgileri doğrultusunda o bölgenin jeolojik haritası yer almaktadır. 14

15 Aynı zamanda uygulamada farklı haritalar da kullanılarak mevsim durumuna göre o bölgede gidilebilecek yerler hakkında da bilgi alınabilir. Uygulamanın bir diğer özelliği ise kişinin kendi bilgilerini girerek siteyi kendine göre kişiselleştirilebilir hale getirmesidir. Burada kullanıcı hangi aygıtı kullandığı (PDA, mobil cihazlar, vb.), o anda nerede bulunduğu, bulunduğu yerin mevsimsel haritası gibi bilgileri sisteme yükleyerek kullanabilir. Şekil de PDA üzerinden kişiselleştirilmiş web sayfası ara yüzü görülmektedir. Şekil 2.8. Kişiselleştirilmiş web sayfası ara yüzü (Kaynak: Sarjakoski ve Sarjakoski, 2004). Sitenin mevsimsel haritasını kullanarak o mevsimde bulunulan konumda yapılabilecek olan kültürel ve turistik faaliyetler hakkında da bilgi alınabilmektedir. Şekil 2.8 de dört farklı mevsim için oluşturulmuş haritalar görülmektedir. 15

16 Şekil 2.9. Mevsimsel haritalar ve farklı görüntüleri (Kaynak: Sarjakoski ve Sarjakoski, 2004). Uygulamada harita altyapıları XML kod sistemiyle oluşturulmuştur. Harita ortamı ara yüzü ve program ara yüzleri Web Map Service (WMS), Web Feature Service (WFS) ve Open Location Services (OpenLS) servisleri kullanılarak oluşturulmuştur. Uygulamanın sonucunda dört farklı ülkenin farklı bölgelerindeki jeolojik haritaları oluşturularak kişilerin o bölgeler hakkında detaylı bilgiye sahip olması sağlanmıştır. Ayrıca uygulamanın ara yüzünün kişiselleştirilebilir olması ve mevsimlere göre topolojik haritada meydana gelen değişiklikler de programın uzun vadeli kullanımını sağlamaktadır (Sarjakoski ve Sarjakoski, 2004). 2.6 Mobvis Avrupa Birliği tarafından desteklenen ve dijital haritalar ile şehir hayatını ve kültürel amaçlı yapılan gezileri kolaylaştırmak için oluşturulan projelerden biri de MOBVIS projesidir. Bu projenin asıl hedefi mobil teknolojiler aracılığıyla oluşturulan ara yüz 16

17 ve uygulamaların şehir yaşantısına entegre edilerek yeni bir vizyon oluşturulmasıdır (Anonim, 2009h). Projenin temel amacı akıllı harita sistemleri, mobil teknolojiler ve internet olanakları üçlüsünün birleştirilerek yeni ve kullanışlı bir ürün ortaya çıkarılmasıdır. Projenin üretim aşamasında bu üçlü birbirine entegre edilirken en çok dikkat edilen nokta ise her yaştan bireyin sisteme bağlandığında uygulamayı kolaylıkla kullanabilmesini sağlamak olmuştur. Şekil 2.10 da kullanıcı ara yüzünden bir örnek yer almaktadır. Şekil Kullanıcı ara yüzü çalıştırıldıktan sonra (Kaynak: Anonim, 2009h). Kullanıcı sistemi çalıştırdığında cihazına entegre bir GPS cihazı bulunuyorsa sistem o anda devreye girerek kullanıcının yerini GPS aracılığıyla belirler ve resim olarak algılar. Daha sonra bulunulan resim MOBVIS veri tabanı üzerinden konumlandırılır ve görsel olarak kullanıcının bulunduğu yeri harita üzerinde işaretlenir. MOBVIS uygulamasının kullanıcılara sunduğu bir diğer farklı özellik ise nesnel farkındalıktır. Burada büyütülmüş dijital şehir haritalarından faydalanılarak mobil nesne tespitinde önemli gelişme kaydedilmiştir. Şekil 2.11 de büyütülmüş dijital şehir haritası yer almaktadır. Sorgulanan resim ve GPS tabanlı yer ölçümleri nesne 17

18 tanımlamasından gelen bilgiler ile birlikte sunucuya gönderilmektedir. Şekil 2.12 de resmin tanımlanması için tarama işleminin yapılması görüntüsü yer almaktadır. Şekil Büyütülmüş dijital şehir haritası (Kaynak: Anonim, 2009h). Böylelikle sistemi kullanarak şehir ile ilgili bilgi edinmek isteyen ziyaretçiler bilgi almak istedikleri noktalar ile ilgili ayrıntılı bilgiye, tarihi mekanlara ve alış veriş merkezi ile ilgili bilgilere daha net bir şekilde erişebileceklerdir. Şekil Veri tabanı eşleştirmesi için resmin taranması (Kaynak: Anonim, 2009h). Ayrıca MOBVIS projesi kapsamında farklı teknikleri kullanarak ve birleştirerek konumlandırma uygulamalarına da yer verilmiştir. Burada GPS, WLAN ve WIFI teknolojileri bir araya getirilerek konumlandırmalarda oluşan benzerlik ve farklılıklar tespit edilmiştir. 18

19 Şekil Çoklu konumlandırma (Kaynak: Anonim, 2009h). Resimde yer alan yeşil çizgi gerçek yol konumlandırmasını, mavi çizgi GPS, WiFi ve DRC ile yapılan konumlandırmaları, sarı sadece GPS ile konumlandırmayı, kırmızı çizgi ise görüntü ve DRC ile yapılan konumlandırmaları göstermektedir. Şekilde 2.13 de görüldüğü gibi kullanılan farklı sistemlerde yer alan konumlamalar birbiriyle tutarlılık içerisindedir. Ayrıca MOBVIS veri tabanında yer alan dijital haritalar şehir altyapısı ve konumlarda meydana gelen değişiklikler doğrultusunda düzenli olarak güncellenmektedir. Şekil 2.14 de güncellenmiş konumlanma sonucu görülmektedir. Şekil MOBVIS uygulama örneği (Kaynak: Anonim, 2009h). 19

20 Sonuç olarak bu proje ile gerçek zamanlı konumlandırma sağlanmış, kullanıcıların bulundukları yerler ile ilgili mobil ortamda farklı ara yüzler ve teknolojiler ile bilgi alması sağlanmıştır (Paletta vd., 2008). 2.7 Aitmes 2005 yılında başlanan ve 2007 yılında sona eren Avrupa Birliği Minerva Projeleri kapsamında desteklenen AITMES (Applying Information Technologies on Educational Systems) projesinin amacı bilişim teknolojilerinin eğitimde kullanılır hale getirilmesidir. Uygulamada projeye ortak olan 8 ülkede farklı zamanlarda çalışma programları düzenlenerek uygulamalar yapılmıştır. Uygulamalara başlanmadan önce her ortak kendi bulunduğu şehrin dijital haritasını uygulamanın web sitesine yüklemiştir. Daha sonra gruplar oluşturularak şehirde gezilebilecek tarihi ve turistik mekanlar belirlenmiştir. Yer tespitinin ardından gruplar belirledikleri yerlere giderek buralarda mekan ve mekanın özellikleri ile ilgili kamera ve fotoğraf çekimleri yapmış, ses kayıtları tutmuşlardır. Ayrıca yanlarında bulunan GPS cihazları ile konumlarının koordinat bilgilerini almışlardır. Gezilecek yerler bittikten sonra elde ettikleri verileri harita üzerinde daha öncede buldukları koordinat bilgilerinin bulunduğu yeri işaretleyerek sisteme yükleyip paylaşımda bulunmuşlardır. Şekil 2.15 de AITMES uygulaması ana sayfası yer almaktadır. Her bir ortak buradan kendi ülkesinin linkine tıklayarak sisteme giriş yapar ve daha önceden elde ettiği resim, ses, video bilgilerini sisteme yükleme şansı bulmaktadır. 20

21 Şekil Aitmes uygulama ana sayfası (Kaynak: Anonim, 2005a). Eğitim amaçlı hazırlanmış olan bu projede öğrenciler tarihi ve turistik mekanları sınıf ortamında öğrenmek yerine açık alanda hem farklı bir faaliyet hem de uygulayarak öğrenme metodu ile başarılı olmuşlardır (Anonim, 2005a). Şekil Dijital harita uygulama sayfası örneği (Kaynak: Anonim, 2005a). 21

22 2.8 Chimer Litvanya eğitim sisteminde pilot çalışma olarak başlatılan ve şu anda farklı ülkelerden katılımcıların da kullanımına açık olan CHIMER projesi de çok yönlü teknolojik aletlerle eğitimi aynı platformda buluşturmaya yönelik yapılan çalışmalara gösterilebilecek örneklerden birisidir. CHIMER projesi ile farklı ülkelerin katılımları da sağlanarak eğitim ve öğretim hem okul duvarları dışına taşımak olur ve verilen bilgilerin uluslararası platformda paylaşıma açık hale getirerek pek çok kişinin faydalanması sağlamak hedeflenmiştir. Şekil Chimer uygulama ana sayfası (Kaynak: Anonim, 2005b). Şekil 2.17 de yer alan proje ana sayfasına katılımcılar farklı mekanlardan cep telefonlarını kullanarak erişebilmekte; platformdaki mevcut dokümanları indirme olanağı bulabilmekte, kendileri oluşturdukları dokümanları platforma yükleyebilmekte ve platform üzerinden sınav olabilmektedirler. Ayrıca sistemde 22

23 bulundukları şehrin dijital bir haritası bulunmakta ve bu harita aracılığı ile gezdikleri yerleri harita üzerinde işaretleyerek daha sonra bu mekanla ilgili elde ettikleri ses ve görüntü belgelerini sisteme yükleyebilme olanağı elde etmektedirler. Şekil 2.18 de sistemde yer alan dijital harita sayfası görülmektedir (Anonim, 2005b). Şekil Chimer harita uygulama sayfası (Kaynak: Anonim, 2005b). Bu çalışmalar doğrultusunda bu tez çalışması Isparta bölgesinde turistlere yönelik böyle bir ihtiyacın duyulmasından dolayı geliştirilmiştir. Uygulamanın geliştirilmesindeki temel amaç bölgedeki turistlere rehberlik edebilecek bir sistem oluşturulmasıdır. Sistemin cep telefonu üzerinden çalıştırılabilir olması ve içerisinde yer alan dijital harita uygulamanın işlevselliğini ve kullanım alanlarını artırmaktadır. Ayrıca yapılan akademik çalışmalar sonucunda yüksek lisans düzeyinde böyle bir çalışmanın yapılmadığı görülmüş ve bu çalışmanın alanında bir örnek teşkil edebileceği düşünülmüştür. 23

24 3.MATERYAL VE YÖNTEM 3.1. Materyal Tez çalışmasının materyal kısmı donanım ve yazılım olarak iki farklı grupta toplanmıştır. Yazılım grubunda çalışmanın doğru bir şekilde çalışması için oluşturulan yazılımların hangi programlar aracılığıyla yapıldığı, donanım grubunda ise oluşturulan ara yüzün en sağlıklı biçimde hangi donanım cihazları üzerinde çalıştığı bilgilerine yer verilmiştir Web Tabanlı Uygulamalarda Kullanılan Yazılım Programları J2ME Java 2 Platform, Micro Edition'ın (J2ME platformu) temel bileşenleri, tüketici aygıtları ve gömülü aygıtlar pazarına Java çözümleri sunan çeşitli araçların ve teknolojilerin yanı sıra Connected Device Configurations (Bağlantılı Aygıt Yapılandırmaları), Connected Limited Device Configurations (Network Bağlantılı Kısıtlı Aygıt Yapılandırmaları) ve Mobile Information Device Profiles (Mobil Bilgi Aygıtı Profilleri) yazılımlarını içerir. J2ME teknolojileri, geniş bir tüketici alanının gereksinmelerini karşılamak için özel olarak geliştirilmiş olan JRE'yi içerir. J2ME teknolojileri, çok geniş bir ürün çeşitliliğiyle son derece küçük cihazlarda kullanılabilir ve akıllı kartlar, çağrı cihazları, dekoderler ve diğer küçük aygıtlar için güvenlik ve bağlanabilirlik çözümleri ile yararlı yardımcı programlar üretilmesine olanak sağlar (Anonim, 2009f) XML Bağımsız bir kuruluş olan W3C (World Wide Web Consortium) organizasyonu tarafından tasarlanan ve herhangi bir kurumun tekelinde bulunmayan XML, kişilerin 24

25 kendi sistemlerini oluşturabilecekleri, kendi etiketlerini tanımlayarak çok daha rahat ve etkin programlama yapabilecekleri ve bu belirlenen etiketleri kendi yapıları içerisinde standardize edebilecekleri esnek, genişleyebilir ve kolay uygulanabilir bir meta dildir. Çok farklı tipteki verileri orijinal formatlarında tek bir havuzda tutabilen XML, bilgiye hızlı, kolay ve ortamdan bağımsız olarak erişebilme imkanı sunar. Günlük yaşantımızda kullanmakta olduğumuz verilerin %80'ini oluşturan ve "unstructured" olma özellikleri nedeniyle kendi bulundukları medya dışında veri özelliklerini koruyamayan (kelime işlem, elektronik tablo çıktıları, PDF dokümanları, ses, resim vb) farklı tipteki verilerin, oryantasyona gerek duymadan hiyerarşik bir yapıda kullanılabilmelerine olanak vermekte ve bu verilerin hızlı bir şekilde sorgulanabilmelerini sağlamaktadır. Öncelikle veri transferinin kolaylaşmasını ve verinin içerik bilgisiyle saklanabilmesini hedefleyen XML, içerik ve sunum bilgilerini birbirinden ayırır. XML programının genel özellikleri aşağıdaki gibi sıralanabilir: XML hem bir teknolojidir hem de bir dildir XML dil olarak markup dil'leri yaratmaya yarar. XML verileri tanımlamak için kullanılan bir teknolojidir. XML verileri tanımlamak için bir standart oluşturmak için yaratılmıştır. XML verileri standart bir şekilde tanımladığından web' te veya herhangi iki program arasında veri alış verişi kolaylaştırmaktadır (Anonim, 2009b) HTML ve WML HTML internet üzerinde web sayfası oluşturmak için kullanılan bir betik dilidir. HTML dosyalarının aktarımı için HTTP kullanılır. HTML dosyaları sunucu bilgisayarın sabit diskinde.html ya da.htm uzantısı ile saklanır. Yazılan html dosyaları düz yazı dosyalarından başka bir şey değildir. Yani yazılan html dosyalarının bir C ya da Pascal programında olduğu gibi bir derleyici ile derlenmesine gerek yoktur. Bir siteye girildiği zaman görüntülenen ilk sayfa 25

26 index.html, index.htm, index.asp, index.php ya da default.htm dosyalarından birisidir. index.* dosyaları UNIX ve türevi sunucu sistemler, default.htm dosyası da Win NT ya da türevi sistemler için giriş sayfası olur (Anonim, 2009a). WML ise WAP sayfalarının yazılması için kullanılan test tabanlı dildir ASP ASP, ya da Active Server Pages (Etkin Sunucu Sayfaları), Microsoft tarafından geliştirilen internete yönelik sunucu taraflı (serverside) çalışan bir teknolojidir. Sunucunun sadece durağan sayfaları istemciye (ziyaretçi) göndermesi yerine, ziyaretçiden veri kabul edilmesi gerekliliğinin sonucunda ortaya çıkmıştır. Bir ASP dosyasının içinde, özel nesneler ve VBS, JS, SQL kodları bulunur, bu sayfalar istemci tarafından istendiğinde sunucu öncelikle ASP içindeki kodları icra ederek, istemciye göndereceği bilgiyi oluşturur ve gönderir. Gönderilen bilgi genellikle HTML (ya da SGML) şeklindedir. Fakat sadece bunlarla sınırlı değildir, aynı şekilde bir grafik dosyası da oluşturulup, istemciye gönderilebilinir. ASP sayfaları HTML kodlarının içine gömülü şekilde oluşturulduğu halde bir kez server tarafından yorumlandığında saf HTML olarak döner. Kaynak kodlara bakıldığında ASP kodları görülmez. Bu kodlamacıların kaynaklarını saklamalarını kolaylaştırır. ASP'nin ortaya çıkış nedenlerinden birisi de CGI dillerinin Oturum (Session) ve Uygulamaların (Application) başından sonuna kadar izlenmesinin yetersiz oluşundandır (Anonim, 2009c) ADO Veri Modeli Uygulama programcılarının ihtiyaç duyduğu önemli bir araç, uygulamaların geniş bir veri grubuna ulaşıp işlem yapmasını sağlayacak tutarlı ve basit bir programlama ara 26

27 yüzüdür. Bu veri kaynağı basit bir metin dosyası olabileceği gibi çok karmaşık bir veri tabanı yapısında da olabilir. (Tipik bir veri kaynağı ise ODBC standardını destekleyen SQL komutlarıyla işlenen ilişkisel bir veri tabanıdır.) Kullanılan ara yüz bu çeşitli yapıdaki verilere erişirken ve bunlar üzerinde işlem yaparken varsayımlara dayanmamalıdır. Burada ortaya çıkabilecek sorunların aşılması için Microsoft un önerdiği çözüm OLE DB dir. Bu yapı çeşitli yapıdaki kaynaklara erişmede bir standart sağlar. Fakat OLE DB ara yüzü optimum ihtiyaçlara göre düzenlenmiş olduğundan kullanımı gerekli basitlikte değildir. Uygulama programı ile OLE DB arsında köprü vazifesi yaparak bu basitliği sağlayacak olan veri modeli ADO' dur. ADO güçlü ve basit bir veri modelidir. ADO, veri tabanı sunucusundaki bilgilere erişmeyi ve üzerinde işlem yapmayı sağlar. Bunu yaparken bir OLE DB veri sağlayıcısı kullanılır. ADO' nun bu işlemlerde göze çarpan özellikleri; kolay kullanımı, yüksek düzeydeki hızı, düşük bellek ihtiyacıdır. ADO özellikle istemci - sunucu ve web tabanlı uygulamalarda kullanılmaya uygun temel niteliklere sahiptir. Bunun yanında ADO, sunucudan istemci uygulamalarına veri taşınması ve işlenen verilerin geri döndürülmesini bir tek döngüde gerçekleştiren RDS nin gelişimine de yol vermiştir. RDS, ADO programlama modeliyle birleştirilerek istemci tarafından yapılan uzak veri işlemlerinin kolaylaştırılması sağlanmıştır. ADO, bir veri kaynağı üzerinde işlem yapmayı sağlayacak bir dizi işlemden oluşan bir programlama modeli sunmaktadır. Bu programlama modeli nesne tabanlıdır. Bu nesneler, veri üzerinde işlem yapmayı sağlayacak bir grup metot ve veri özelliklerini belirleyecek ya da metotların kontrolünü sağlayacak niteliklerden oluşur. Aynı zamanda nesnelere bağlı olaylar vardır. ADO'nun sağladığı temel nitelikler aşağıdaki gibi sıralanabilir: Toplu günleme (batch updates) Depolanmış prosedürler (stored procedures) Serbest bağlı nesneler (free threaded objects) Çeşitli imleç tipleri (various cursor types) 27

28 Kayıtkümesi önbellek yönetimi (recordset cache management) Bir Visual Basic veritabanını web üzerinde geliştirmek için ADO en kolay metotlardan birini sunmaktadır. Şekil 3.1. de ADO bağlantısı ile veri tabanına erişimin nasıl sağlandığı şematik olarak gösterilmiştir. Şekil 3.1. ADO ile veri tabanına erişim ADO ile programlama yapılırken; ADO programlama modelinde bir veri kaynağına bağlanılır. Böylelikle veri üzerinde yapılan değişikliklerin ya başarılı bir şekilde tamamlanması ya da hiç yapılmaması sağlanabilir. Veri kaynağı üzerinde işlem yapabilmek için bir komut tanımlanır. Bu komut değişken parametreler içerebileceği gibi performansı optimize etmeye yönelik de olabilir. Eğer komut veriyi tablo içinde satırlar şeklinde döndürürse, bu satırlar kolayca test edilmek ve işlenebilmek üzere bir ön bellek içersinde saklanır. Eğer uygunsa veri kaynağı da bu ön bellekteki satırlardan günlenir. Hataları bulmaya yarayacak genel yöntemler oluşturulur. Bu aşamalar programlama modelinde genel olarak geçilecek aşamalardır. Fakat ADO' nun esnekliği, nesnelerin birbirinden bağımsız olarak yaratılabilmesi ve sadece modelin belli kısımlarını çalıştırmaya izin vermesidir. Yani kayıt kümesi nesnesi 28

29 oluşturmak için bağlantı nesnesi oluşturulması gerekli değildir ve veri tabloları direk olarak ön belleğe kopyalanıp, üzerinde işlemler yapılabilir. ADO programlama modelinin temel parçaları aşağıda sıralanmıştır: Bağlantı (connection) Komut (command) Parametre (parameter) Kayıtkümesi (recordset) Alan (field) Hata (error) Özellik (property) Biriktiri (collection) Olay (event) ADO, class ve nesne yapılarını kullanarak kabaca şu aktiviteleri gerçekleştirir: Bir veri kaynağına bağlantı yapılır (bağlantı) ve isteğe bağlı olarak bir işlem başlatılır. İsteğe bağlı olarak bir SQL komutu yerine geçecek bir nesne oluşturulur. İsteğe bağlı olarak parametre kullanarak SQL komutundaki kolon, tablo ve değerler belirlenir. Komut işletilir. Eğer komut satır döndürürse satırlar bir bellek alanında depolanır (kayıtkümesi). Veriler ekleme, silme, değiştirme yapılarak işlenir. Veri kaynağı bellek alnından günlenir (kayıtkümesi). İşlemde yapılan değişiklikler kabul edilir veya reddedilir ve işlem bitirilir (bağlantı). Uygulamalarda hataların olması kaçınılmazdır. Genellikle bağlantı kurulamadığında, komut çalıştırılamadığında veya uygun durumdaki bir nesne üzerinde işlem yapılamadığında hatalar oluşur. 29

30 Bu hatalar nesne modelinde hata nesnesi ile içerilir. Hata nesneleri Bağlantı nesnesinin hatalar biriktirisine yerleştirilir. Aslında bu hata nesneleri veri sağlayıcı hatalarıdır; bunun yanında ADO, run-time ortamının exception-handling mekanizmasına kendi hatlarını üretir. Bu hatalar kullanılan dilin hata yakalama mekanizmalarıyla ele alınır. Çizelge 3.1 de karşılaşılabilecek hatalardan bazıları yer almaktadır. Çizelge 3.1. ADO hata uyarıları Hata ismi Hata numarası Hata tanımı aderrillegaloperation aderrintransaction aderritemnotfound x800A0C x800A0CAE x800A0CC1 Uygulamanın istediği işleme izin verilmiyor. Uygulama işlem ortasında bağlantıyı kapatamaz ADO uygulamanın istediği nesneyi biriktiride bulamıyor. aderrobjectincollection x800A0D27 Nesne hali hazırda biriktiride olduğundan ekleme yapılamıyor. aderrinvalidparaminfo x800A0E7C Uygulama uygun olmayan bir parametre nesnesi tanımlıyor. aderrinvalidconnection x800A0E7D Uygulama kapalı veya geçersiz bir bağlantıdan bir nesneyle işlem istiyor Mobil İletişimin Sağlanması İçin Kullanılan Standartlar Mobil iletişimin sağlanması için kullanılan standartların başında GSM, HSCSD ve GPRS sayılabilir. Son teknolojiler teoride veri aktarım oranını kbit/s olarak göstermektedir. Fakat uygulamada maksimum veri aktarım oranı kazancının 53.6 kbit/s olarak göstermektedirler (Anonim, 2009ı). 30

31 UMTS standardı kullanılarak daha yüksek oranlarda veri aktarım hızına ulaşmak mümkündür. Ağ sahipleri oranın 2 Mbit/s değerine kadar çıkabildiğini fakat bu oranlara en iyi tren istasyonları, havaalanları gibi yerlerde ulaşılabildiğini belirtmektedirler. Uygulamada ise veri aktarım oranının 384 Kbit/s değerinden daha az olduğu görülmüştür (Anonim, 2009g). 3G de ise öngörülen teorik hız limitleri araç içinde 144 kbps, hareket halindeyken 384 kbps, bina içerisinde ise 2 mbps olarak belirtilmektedir (Anonim, 2009l) Web Tabanlı Uygulamalarda Kullanılan Donanımlar Dizüstü Bilgisayar Masaüstü tabir edilen klasik ev ve iş bilgisayarlarına seçenek olarak geliştirilen şekil 1 de gösterilen dizüstü bilgisayarların yapılmasındaki temel amaç taşınabilir kullanım sağlamaktır. İlk olarak laptop (dizüstü bilgisayar) terimi 1983 yılında NEC UltraLite ve Compaq LTE model bilgisayarlar için kullanılmıştır. Laptop (dizüstü bilgisayar) sözcük anlamı olarak İngilizce (diz-üstü) sözcüklerinden türetilmiştir ve adında da taşınabilirlik birinci sırada yer almıştır. Ancak daha sonra laptop bilgisayarların kullanımının yaygınlaşmasıyla, sağlık örgütlerinin ve bilim çevrelerinin dikkati bu alana daha fazla yoğunlaşmıştır. Bulunan bulgularda dizüstü bilgisayarlar ilk defa düş kırıklığına uğratmış ve dizüstünde kullanımlarının sağlık açısından uygun olmadığı bulunmuştur. 31

32 Şekil 3.2. Dizüstü bilgisayar (Kaynak: Anonim, 2009k). Aslında bu bulgu 'dizüstü' dünyasına yeni bir ad konması anlamına gelmektedir. Bu zamandan sonra birçok dizüstü bilgisayar üreticisi bu bilgisayarları defter (notebook) bilgisayar adı altında satmaya başlamıştır. Bugün Avrupa ve Amerika'da geniş bir ölçüde kullanıma ev sahipliği eden ad da defter bilgisayarlarıdır. Şekil 3.2. de dizüstü bilgisayarın genel görüntüsü yer almaktadır. Dizüstü bilgisayarlar ilk çıktıkları zaman büyük ilgi görmesine rağmen hızlı bir şekilde yaygınlaşamamış önce iş dünyasına ve iş adamlarına hizmet etmiş daha sonrada üretim maliyetlerinin ucuzlamasıyla ev kullanıcılarına ulaşmıştır. İlk başta tasarım amaçlarının başında klasik defter yerini tutup not tutturmaya yarayan bir aracı olarak görülse de 2000'li yıllarda bu düşünce değişip daha performanslı notebook ürünlerinin satışa sunulmasına başlanmıştır. Günümüzde her kesimden bireyin sahip olabildiği dizüstü bilgisayarlar, taşınabilirlik, bilgiye kolay erişim sağlama gibi yönleriyle de masa üstü bilgisayarlardan daha çok tercih edilmektedirler (Anonim, 2009k) Tablet PC Tablet PC son yıllarda hızla yayılan ve ülkemizde de yavaş yavaş ama artan bir ivmeyle satışı yapılan cihazdır. Diz üstü bilgisayar özelliklerinin yanı sıra şekil 2 deki gibi özel ekranı ve kalemi sayesinde, ekran üzerine yazı yazabilme özelliği de 32

33 mevcuttur. Ekranı 180 derece döndürülüp katlanılabilir. Özel kalemi sayesinde el yazısı ile yazılan yazılar bir silgi gibi silinebilir. Şekil 3.3 de bir Tablet PC nin bölümleri gösterilmektedir. Şekil 3.3. Tablet PC (Kaynak: Anonim, 2008b). Bu özelliklerinin dışında el yazısıyla yazılan yazılar text biçiminde düzeltilebilir. Yani tablet PC, el yazısıyla yazılan İngilizce bir yazıyı örneğin arial biçimine çevirebilme özelliğine sahiptir. El yazısının karmaşıklığı da yazının çevrilmesinde olumsuz bir faktör değildir. Matematiksel fonksiyonları bile yüksek bir başarıda çevirmesi bunun kanıtı diye düşünüyorum. Bunların dışında Tablet PC nin diğer bir özelliği ise ses tanımasıdır. Yani bilgisayarın ses komutlarıyla hareket ettirilebilmesidir (Anonim, 2009j) PDA PDA, bir hesap makinesinden çok daha fazla işleve sahip ve masa üstü bilgisayarları gibi bilgi saklama kapasitesi olan küçük, taşınabilir avuç içi bilgisayarıdır (Puskar vd., 2004). PDA cihazlarının hemen hemen hepsinde adres defteri, takvim, zaman çizelgesi, note pad ve e-posta fonksiyonları temel olarak bulunmaktadır (Baumgart, 2005). Bir PDA aracılığı ile kablosuz ağ kullanılarak bilgiler zaman ve mekan sınırlaması olmaksızın değiştirilebilir (Luo, 2004). 33

34 PDA ları pek çok farklı modeli olmasına karşın çoğu modellerde Palmtop yazılımları veya Microsoft Windows un Windows Mobile adını verdiği yazılımların özel bir versiyonu kullanılmaktadır. Bütün modeller dizüstü ya da masa üstü sistemlerde yer alan aray üzler gibi modellenebilmektedir. Bilgisayar ve PDA arasında yapılan eşlemeler bu dijital cihazların en popüler özellikleri arasın da yer almaktadır. Şekil 3.4. Pda (Kaynak: Üçoluk, 2000). Şekil 3.4 de gösterildiği gibi bazı PDA lar sadece özel uçlu yazma aletleriyle çalışabilirken, diğerleri ise minyatür bir klavye yardımı ile çalışabilmektedir. Bir PDA da el yazısı tanıma, ses tanıma ve dijital ses kaydedici özellikleri de ayrıca bulunabilen özellikler arasındadır. Bazı modellerde paket yazılım programları üzerine kurulu olarak gelirken farklı yazılım programları da daha sonra isteğe bağlı olarak yüklenebilmektedir. Ayrıca PDA cihazında cep telefonunun işlevselliği ile kablosuz yerel alan ağı (LAN) kapasitesi birleştirilmiştir. PDA aracılığı ile e-posta kontrolü, mesaj gönderme ve borsa takip etme gibi işlemleri yapabilmek için internete bağlanılabilir. Flash kart okuyabilme özelliği ile PDA cihazında harita, sunum, hesap çizelgesi gibi dokümanları saklayabilme ve iletme olanağına ulaşılabilir. Windows Mobile yazılımının sunduğu ve içerisinde Microsoft Excel ve Microsoft Word programlarının da yer aldığı uygulamalar sayesinde PDA aracılığı ile bilgisayarda yapılabilen mini uygulamalar PDA da da yapılabilir (Üçoluk, 2000). 34

35 GPS Şekil 3.5 de gösterilen GPS (Global Positioning System) navigasyon ve kesin konumlandırma cihazıdır. Amerikan Savunma Bakanlığı tarafından 1973 yılında geliştirilen GPS cihazının asıl kullanım amacı askerlerin ve askeri araçların (uçak, gemi, araba vb.) o anda nerede olurlarsa olsunlar tam konumlarını belirlemektir. Günümüzde ise GPS cihazının hem ticari hem de bilimsel amaçlı olarak çok farklı alanlarda kullanımı gerçekleşmektedir. Ticari olarak GPS cihazının kullanımı uçak, gemi, ve arabalarda ve ayrıca gezme, balıkçılık ve kayak gibi eğlence sporlarında navigasyon ve konumlandırma amaçlıdır..bilimsel alanda ise GPS cihazının kullanımı yer bilimlerinde öne çıkmaktadır. Meteorolojistler GPS cihazını hava tahmini ve küresel ısınma çalışmalarında, jeolojistler ise deprem araştırmalarında yer kürenin deprem esnasında ve iki deprem arasındaki tektonik hareketlerini takip etmede kullanmaktadırlar (Anonim, 2009e). GPS sistemi, uzay bölümü (uydular), kontrol bölümü (yer istasyonları) ve kullanıcı bölümünden (GPS alıcısı) oluşur (Fidan, 2009). Şekil 3.5. Gps cihazı (Kaynak: Anonim, 2009m). 35

36 G Teknolojileri Uluslararası telekomünikasyon Birliği ne (ITU) göre 3G; veri iletim ve aktarım hızının mobil kullanımda 144 kbps, yaya kullanımında 384 kbps ve iki durumun birlikte kullanımında ise 2mbps değerlerinde ve ya bu değerlerden daha yüksekte olmasıdır (Itu, 2009). Şekil 3.6. Yeni nesil (3G) telefon (Kaynak: Anonim, 2008a). Şekil 3.6 da 3G teknolojisi ile uyumlu olarak üretilmiş bir cep telefonu görülmektedir. Uygulamada pek çok 3G ağı ve cihazı veri iletiminde 384 kbps hızına ulaşabilmektedir ki bu da pek çok geniş bant ev bağlantılarından daha hızlıdır. GSM de bu hız 9.6 kbps, GPRS de 40 kbps, CDMA da ise 14.4 kbps değerleriyle sınırlıdır. 3G teknolojilerinin sağladığı bazı özellikler aşağıda sıralanmıştır: (Mennen, 2005): Büyük boyutlu eklentilere sahip olan e postaları hızlı bir şekilde alabilme ve gönderebilme. 3G telefonlarının hemen hepsinde fax alabilme özelliği mevcuttur. Fakat bunun için sahip olunan mobil telefon numarası haricinde yeni bir numara edinilmelidir. İnternette daha hızlı gezme olanağı. GPRS altında çalışan WAP sayfalarına ihtiyaç yoktur. 36

37 Video konferans, video ile konuşma, resimli mesajlaşma ve tam ekran video görüntüleyebilme özelliklerine sahiptir. 2G teknolojilerinde bulunmayan gerçek zamanlı uygulama çalıştırabilme. 3G cihazlarının çoğunda anlık hava durumu öğrenme, navigasyon tespiti ve televizyon seyretme gibi özellikler sunulmaktadır. E-günlük, rehber, otomatik hatırlatma, düzenleyici pek çok PDA özelliğinin 3G teknolojileri sayesinde telefonlarda da uygulanabilmesi. WCDMA (Wideband Code Division Multiple Access) ağında küresel gezinme olanağı Yöntem Sistemin Genel Mimarisi Mobil Turist Rehberi programı genel sistem mimarisi şekil 3.7 deki gibi iki yapıdan oluşmaktadır. Bunlardan ilki sunucu (server) bileşeni kısmı ikinci kısım ise istemci tarafıdır. Bu iki bileşene yardımcı ve sistemin temel mimarisinde önemli rol oynayan bir diğer bileşen ise harita servisi kısmıdır. Sistemin genel yapısında bu üç bileşen birbiriyle koordineli bir şekilde çalışmaktadırlar. Sistemin sunucu tarafında veri tabanı ile bağlantı kurulmaktadır. Burada karşı taraftan gelen veriler ve istekler, veri tabanında yer alan veriler ile karşılaştırılmaktadırlar. Bu karşılaştırma sonucunda istenen verinin yer almaması durumunda geriye herhangi bir değer döndürülmezken istenen verinin yer alması durumunda sunucu tarafı karşı tarafta yer alan istemciye istenen verileri geri döndürmektedir. Sistemde harita servisinin kullanımı ise biraz daha farklıdır. Burada öncelikle dışarıdan bir cihaz aracılığıyla (GPS vb.) elde edilen koordinat bilgileri sisteme girilir. Daha sonra bu bilgi istemci kanalıyla harita servisine iletilir. Daha sora harita servisi kullanıcının bulunduğu yeri işaretleyerek haritadan gösterir. 37

38 Şekil 3.7. Genel sistem mimarisi 3.3. Sunucu Bileşeni Sistemin sunucu tarafında veri tabanı programı olarak SQL SERVER programı kullanılmıştır. Web ara yüzünü oluşturmak ve mobil cihazlarda da sistemin sorunsuz çalışmasını sağlayabilmek için ise Java, ASP, VBScript, ActionScript Editors ve görseller için ise PhotoShop programlarından faydalanılmıştır. Sunucu tarafında öncelikle http ya da GPRS üzerinden gelen istekler alınır. Web Servisleri ile XML formatında gelen bu istekler ayrıştırılarak veri tabanında yer alan enlem boylam bilgileriyle karşılaştırılır. Veri tabanından sunucuya gelen bilgiler daha sonra yine XML formatına dönüştürülerek istemciye geri gönderilir Sunucu Veri Tabanı Yapısı Sunucu veri tabanı oluşturulurken MS SQL Server 2000 programından faydalanılmıştır. Veri tabanında farklı işlevleri yerine getirmek üzere 5 farklı tablo oluşturulmuştur. Bu kısımda bu tabloların işlevleri hakkında bilgi verilecektir. 38

39 Maps Tablosu Bu tablo sistemde yer alması gereken haritaların harita sunucusundan alınarak kaydedildiği tablodur. Sunucu tarafının daha hızlı çalışmasını sağlamak ve her sorgulama da harita sunucusuna erişim sağlamasını engellemek için oluşturulmş olan bu tablo, haritaları JPEG formatında güncel olarak saklamakta ve sorgulama sonrasında kayıtlı harita bilgisi örtüşürse bu tablodan servis tetiklenmektedir. Şekil 3.8 de MAPS tablosu ve içerdiği elemanlar yer almaktadır. Şekil 3.8. Sunucu - maps tablosu Bu tabloda tutulan MAPID alanı veritabanında indeksleme yaparak daha sonraki aramalada sorgulama süresinin kısaltılması amaçlanarak oluşturulmuş anahtar alandır. MAPJPG alanı, harita bilgisinin JPEG formatında saklandığı alan olup ilgili sorgulama sonucu sorgulanan verinin enlem ve boylam verileriyle örtüşmesi sonucunda istemci tarafına gönderilen veri kümesidir. 39

40 LATITUDE alanı harita bilgisine erişmek için sorgulanan enlem bilgilerinin tutulduğu alandır. LONGITUDE alanı ise harita bilgisine erişmek için sorgulanan boylam bilgisinin tutulduğu alandır Queryblocks Tablosu Bu tablo daha önce sorgulanmış olan enlem ve boylam bilgilerini tutarak, MAPS tablosu ile ilişkilendirilmiş (indekslenmiş) veriyi saklamak amacı ile oluşturulmuştur. Şekil 3.9 da Queryblocks Tablosu ve bu tabloda yer alan alanlar görülmektedir. Şekil 3.9. Sunucu queryblocks tablosu Bu tabloda yer alan QUERYID alanı; sorgu işleminin tekrarlanması veya başka kullanıcılar tarafından da yapılması aşamasında indekslenmiş olan bu alan sayesinde daha hızlı harita bilgisine erişim için kullanılan anahtar alandır. DT alanı sorgu işleminin gerçekleştiği tarih ve saat bilgilerinin tutulduğu alandır. LATITUDE alanı sorgulanan enlem bilgisinin tutulduğu alandır. LONGITUDE alanı sorgulanan boylam bilgisinin tutulduğu alandır. 40

41 Places Tablosu PLACES tablosu, Isparta nın gezilebilecek tarihi turistik yerlerinin daha önceden sisteme girilmiş bilgilerinin tutulduğu ve sorgulama sonucu MAPS tablosundan ilgili haritayı istemci tarafına getirilmesi ile bu turistik yer ile ilgili bilgi alınabilmesini sağlayacak olan bilgilerin kümelendiği tablodur. Şekil 3.10 da PLACES tablosu ve bu tabloda yer alan alan isimleri görülmektedir. Şekil Sunucu - places tablosu Bu tabloda bulunan PLACEID alanı sorgulamalarda istenilen kaydın bulunmasını kolaylaştıracak olan ve indekslemelerle hızlı veri erişimine olanak sağlayan anahtar alandır. INFORMATION alanı kaydı yapılan turistik mekanın tanıtımı amacıyla verilen bilginin tutulduğu alandır. Photos alanı ise turistik mekana ait fotoğraf bilgisi var ise bu bilgileri anahtar kayıt şeklinde tutarak PHOTOS tablosundan istemci tarafına verinin gönderilmesini sağlayan alandır. 41

42 VIDEOS alanı turistik mekana ait video bilgisi var ise bu bilgileri anahtar kayıt şeklinde tutarak VIDEOS tablosundan istemci tarafına verinin gönderilmesini sağlayan alandır. LATITUDE alanı sorgulanan enlem bilgisinin, LONGITUDE alanı ise sorgulanan boylam bilgisinin tutulduğu alandır. MAPID alanı indeksleme için kullanılan MAPS tablosu ile ilişkilendirmeyi sağlayan alandır Photos Tablosu Bu tablo Isparta nın turistik mekanları ile ilgili girilen fotoğraf bilgilerinin kümesini tutan ve sorgulama ile harita bilgisi istendiğinde ilgili yere ait fotoğrafların istemci tarafına gönderildiği tablodur. Şekil 3.11 de Photos tablosu ve içerdiği elemanlar görülmektedir. Şekil Sunucu - photos tablosu Bu tabloda yer alan PHOTOID alanı diğer tablolarda olduğu gibi indeksleme ve ilişkilendirmeler için kullanılan anahtar alandır. PHOTO alanı ise sunucuda bulunan fotoğraf kayıtlarının yolu girildiğinde ve çağrıldığında ilgili dosyanın istemci tarafına gönderilmesini sağlayan metin alandır. 42

43 Videos Tablosu Bu tablo Isparta nın turistik mekanları ile ilgili girilen video bilgilerinin kümesini tutan ve sorgulama ile harita bilgisi istendiğinde ilgili yere ait videoların istemci tarafına gönderildiği tablodur. Şekil 3.12 de VIDEOS tablosu görülmektedir. Şekil Sunucu - videos tablosu Bu tabloda yer alan VIDEOID alanı diğer tablolarda olduğu gibi indeksleme ve ilişkilendirmeler için kullanılan anahtar alandır. VIDEO alanı ise sunucuda bulunan video kayıtlarının yolu girildiğinde ve çağrıldığında ilgili dosyanın istemci tarafına gönderilmesini sağlayan metin alandır Sunucu Tarafı Veri Tabanı Bağlantıları İstemci tarafından sunucudaki verilere erişmek için sunucu içerisinde yer alan dosyalardan MS SQL SERVER veri tabanına Microsoft ADO Teknolojisi kullanılarak bağlanılmaktadır. 43

44 Tez çalışmasında Ado Teknolojisi ile veri tabanınına bağlantı cümleciği DATABASE.asp adlı dosyada saklanmış olup tüm projede include edilerek (içerilerek) bağlantı kurulması sağlanmıştır. Database.asp yapısı; Set Conn=Server.CreateObject("Adodb.Connection") Conn.Open "Provider=sqloledb;Data Source=SERVER;Initial Catalog=TURISTREHBERI;User Id=SA;Password=;" Set Rs = Server.CreateObject("Adodb.Recordset") şeklinde gösterilebilir İstemci Bileşeni Uygulamanın istemci tarafı ise kullanıcının uygulamayı çalıştırdığı sistemde (mobil cihaz, notebook vb.) yüklü olan kısımdır. Sistemin bu kısmının başlıca görevi ise kullanıcı tarafından gönderilen isteklerin sunucuya iletilmesidir. Ayrıca dışarıdan alınan koordinat bilgileri de istemci tarafından sisteme ulaştırılır. Daha sonra bu istek doğrultusunda istemci bileşeni harita sunucusuna bağlanır ve buradan harita bilgilerini ister. Harita sunucusundan gelen bilgiler doğrultusunda dijital harita sisteme yüklenerek kullanıcılara gösterilir. 44

45 4. ARAŞTIRMA BULGULARI VE TARTIŞMA 4.1. Uygulamanın Çalıştırılması Mobil Turist rehberi uygulaması temel olarak 4 kısımdan oluşmaktadır. Bunlar; Isparta ili, Isparta haritası, Isparta ilinde gezilebilecek yerler, Şu An Neredeyim? bölümleridir. Uygulama ilk çalıştırıldığında ana sayfa olarak kullanıcının karşısına Isparta ili ile ilgili genel bilgilerin yer aldığı bir sayfa gelmektedir. Burada Isparta ilinin tarihsel gelişimi hakkında bilgi verildikten sonra Isparta ilinde yer alan tarihi ve turistik mekânlar ve ilin farklı bölgelerinde çekilmiş olan fotoğraflar yer almaktadır. Şekil 4.1 de uygulama ana sayfasının bir görüntüsü yer almaktadır. Şekil 4.1. Uygulama ana sayfası görüntüsü Isparta Haritası kısmı ilin dijital haritasının bulunduğu kısımdır. Burada Isparta ilinin ve çevresinin detaylı olarak görülebildiği bir dijital harita yer almaktadır. Ayrıca 45

46 daha önceden sisteme tanıtılmış olan tarihi ve turistik mekânların bulunduğu konumlar da bu harita üzerinde yer almaktadır. Kullanıcı, haritada işaretlenmiş olan konumlardan herhangi birini seçtiğinde hem bu bölgenin nerede olduğunu yakından görebilme olanağı elde etmekte hem de o yerle ilgili resim, yazı ve video bilgilerine ulaşabilmektedir. Şekil 4.2 de Isparta ilinin dijital haritası ve bu harita üzerinde işaretlenmiş noktalardan bir görüntü yer almaktadır. Şekil 4.2. Dijital harita ile Isparta ilinin görüntülenmesi Isparta ilinde gezilebilecek yerler kısmında Isparta ili ve çevre ilçelerinde yer alan tarihi ve turistik mekânlar ile ayrıntılı bilgiye yer verilmiştir. Burada seçilen yerin tarihteki gelişimi, özellikleri ve bu yerler ile ilgili resim bilgileri bulunaktadır. Şekil 4.3 ve Şekil 4.4 de Isparta ilinde yer alan tarihi camiler Mimar Sinan Camii ve Ulu Camii hakkında yer alan bilgiler ve bu yerler ile ilgili fotoğraflar yer almaktadır. 46

47 Şekil 4.3. Gezilebilecek turistik yerler modülünden bir görüntü Şekil 4.4. Gezilebilecek turistik yerler modülüne örnek 47

48 Şu An Neredeyim? kısmında ise kullanıcı o anda sistem aracılığıyla şehirdeki konumunu görebilmektedir. Burada dışarıdan bir aygıt (GPS vb.) aracılığıyla sisteme girilen koordinat bilgileri doğrultusunda o anda kullanıcının nerede olduğu bilgisi bulunmakta ve harita üzerinde kullanıcının konumu gösterilmektedir. Şekil 4.5 de sisteme girilen bir koordinat bilgisinden sonra nerede olduğunuz bilgisinin nasıl geri döndüğüne bir örnek gösterilmiştir. Şekil 4.5. Şu an neredeyim? modülünden bir uygulama görüntüsü 48

49 5. SONUÇ Yeni nesil olarak adlandırılan 3G teknolojilerinin ülkemize gelmesiyle birlikte mobil cihazlar ve buna bağlı olarak da mobil teknolojilerin kullanım alanları hızlı bir şekilde artmaktadır. Kablosuz teknolojilerin kullanılmasıyla birlikte zaman ve mekan sınırlaması olmaksızın iletişim kurma ve bilgiye ulaşabilme imkanı sunmaktadır. Mobil teknolojilerin işlevsellikleri artarken boyutları da giderek küçülmektedir. Bu da hem taşınabilirlik özelliğini kolaylaştırmakta hem de sunduğu işlevsellik artmaktadır. Bu çalışmada önceki bölümlerde anlatılan bilgiler doğrultusunda Isparta ilinde yer alan tarihi ve turistik yerlerin mobil platforma aktarılması uygulaması gerçekleştirilmiştir. İnternet üzerinden sisteme giren kullanıcılar Isparta ili ile ilgili yazılı, görsel dokümanlara sıkıntı çekmeden ulaşabilmektedirler. Böylelikle şehir içerisinde ve çevre ilçelerde gezintiye çıkan turistler o bölgede gezilebilecek yerler hakkında ek bir kaynağa (kitap, harita vb.) gereksinim duymadan gezilerini gerçekleştirebilmektedirler. Ayrıca platformda yer alan Isparta ili dijital haritası da uygulamanın işlevselliğini artırmaktadır. Platform üzerinden haritayı kullanan kullanıcılar Isparta ili ve çevresini dijital ortamda görme imkânına sahip olmaktadırlar. Burada harita üzerinde işaretlenmiş olan gezi noktaları kullanıcılar için bir nevi rehberlik görevi görmektedir. Kullanıcılar işaretlenmiş noktalar ile ilgili görsel ve yazılı bilgilere de ayrıca bir linke gereksinim duymaksızın harita üzerinden ulaşabilmektedirler. Platform içerisinde yer alan Şu An Neredeyim? modülü de kullanıcıların sisteme dahil olduktan sonra koordinat bilgilerini girerek o anda nerede olduklarını görebilecekleri bir kısımdır. Burada kullanıcı koordinat bilgilerini sisteme girdikten sonra bu bilgiler sunucuya iletilir ve sunucu kısmında gerekli karşılaştırmalar yapıldıktan sonra yer bilgileri kullanıcıya iletilmektedir. Bu modül uygulamanın işlevselliğini artırmaktadır. 49

50 Mobil Turist rehberi uygulamasına 3G özelliği olan cep telefonlarının hepsinden bağlanılabilir. Ayrıca kablosuz ağ üzerinden internete bağlanabilen mobil cihazlar ile de sisteme erişebilmek mümkündür. PDA denilen avuç içi bilgisayarlardan da sisteme erişilebilmektedir. Ancak dijital haritanın uygulamasının görüntülenebilmesi için Flash Player programının sistem üzerinde yüklü olması gerekmektedir. Sistemin sunucu tarafında istemciden gelen isteklerin karşılanabilmesi için Java2 Enterprise Edition teknolojisi kullanılmıştır. Mobil istemci kısmında PDA ya da Windows Mobile tabanlı cep telefonlarına gereksinim duyulmaktadır. İstemci kısmında uygulamanın çalıştırılabilmesi için Symbian ya da Windows Mobile tabanlı bir işletim sisteminin cihazda kurulu olması gerekmektedir. Uygulama çalıştırıldığında net bir görüntü elde edebilmek için en az 176x208 pixel ekran çözünürlüğü ve yine en az 2 ekran genişliğinin bulunması gerekmektedir. Uygulama Windows Server 2003 işletim sistemi üzerinden çalışmaktadır. Ayrıca sistem, görüntü bilgilerinin net bir şekilde yansıtılması için Microsoft Media Server ve MMS Protocol programlarını da içermektedir. Mobil cihazlarının işlevsellik yönünün fazla olmasına rağmen 3G teknolojilerinin ülkemize yeni gelmesi sebebiyle maliyet oldukça yüksektir. Ayrıca uygulama faaliyetlerinin geliştirilmesi için yapılan çalışmalarda da maliyetler oldukça yüksektir. Uygulama geliştirilirken bu faktör göz önünde bulundurulmuştur. Uygulamanın devamı olarak, sisteme içerisinde entegre GPS bulunan bir cep telefonu ile bağlanan kullanıcıların koordinat bilgileri otomatik olarak alınıp yer bilgilerinin geri döndürülmesi uygulaması geliştirilebilir. Ayrıca yer bilgileri alınan kullanıcıların bulunduğu ortama en yakın yerlerde bulunan gezebilecekleri mekan bilgilerinin kullanıcıya geri döndürülmesi uygulaması da sistemde geliştirilebilecek özellikler arasında sayılabilir. 50

51 Ülkemizin her bölgesinde ve hemen her mevsimde bacasız fabrika olarak adlandırılan turizmin farklı şekillerde yaşandığı bilinmektedir. Ülkemizde mobil teknolojiler ile geliştirilen farklı turizm uygulamalarının geliştirilmesiyle birlikte turistlerin bölge hakkında elde edebilecekleri bilgilere daha hızlı ve kolay ulaşabilme imkanı sunulabilmektedir. Bu çalışma Isparta bölgesinde yer alan tarihi ve turistik zenginliklerin tanıtılması yönünden bir örnek teşkil etmektedir. 51

52 6. KAYNAKLAR Al-Fahad, F. N., Students' Attitudes and Perceptions Towards the Effectiveness of Mobile Learning in King Saud University, Saudi Arabia. The Turkish Online Journal of Educational Technology - TOJET April 2009 ISSN: (2), Anonim, İnternet sitesi. Erişim Tarihi: Anonim, 2005a. İnternet Sitesi. Erişim Tarihi: Anonim, 2005b. İnternet Sitesi. Erişim Tarihi: Anonim, 2008a. İnternet Sitesi. Erişim Tarihi: Anonim, 2008b. İnternet Sitesi. Erişim Tarihi: Anonim, 2009a. İnternet Sitesi. Erişim Tarihi: Anonim, 2009b. İnternet Sitesi. Erişim Tarihi: Anonim, 2009c. İnternet Sitesi. Erişim Tarihi: Anonim, 2009d. İnternet Sitesi. %20Evolution. Erişim Tarihi: Anonim, 2009e. İnternet Sitesi. Erişim Tarihi: Anonim, 2009f. Java, İnternet Sitesi. Erişim Tarihi: Anonim, 2009g. İnternet Sitesi. Erişim Tarihi: Anonim, 2009h. İnternet Sitesi. Erişim Tarihi: Anonim, 2009ı. İnternet Sitesi. Erişim Tarihi:

53 Anonim, 2009j. İnternet Sitesi. Erişim Tarihi: Anonim, 2009k. İnternet Sitesi. Erişim Tarihi: Anonim, 2009l. İnternet Sitesi. Erişim Tarihi: Anonim, 2009m. İnternet Sitesi. Erişim Tarihi: Anonim, 2009n. İnternet Sitesi. Erişim Tarihi: Baumgart, D., Personal Digital Assistants in Health Care: Experienced Clinicians in the Palm of Your Hand?. Lancet, 366(9492), Benmonssa, C., Workers on the move: New Opportunities Through Mobile Commerce. UKAIS Conference University of Warwick, Erişim Tarihi: Brown, B., Chalmers, M., Tourism and Mobile Technology. Proc. 8th European Conference on Computer Supported Cooperative Work, 1, Componva, G., Pigneur, Y., Business Model Analysis Applied to Mobile Business. 5th International Conference on Enterprise Information Systems. Cook, J., Pachler, N., Bradley, C., Bridging the Gap? Mobile Phones at The Interface Between Informal and Formal Learning. RCET's Special Issue: Learning while Mobile, the Journal of the Research Centre for Education Technology, 2(3), Dubendorf, V. A Wireless Data Technologies. New York: John Wiley and Sons, 1, Fidan, B., GPS Nedir?, m_alanlar%c4%b1.doc. Erişim Tarihi: Göth C., Häss U., Schwabe G., Requirements for Mobile Learning Games Shown on a Mobile Game Prototype. Conference IMCL 2006, 2,

54 Hahn J., Mobile Learning for the Twenty First Century Librarian. Reference Services Review. 36(3), Hebenstreit H., Burger I., LiveGuide: A Mobile Interactive Companion for Sightseeing Walks. IMCL 2006 Conference, 1, Karagedik, Ö., Gürel, T., Toker, G., Önal, A., Mobil Turist. Akademik Bilişim Kariotis, G., Panagiotopoulos, E., Karıotou, G., Karanıkolas, N., Creation of a Digital Interactive Tourist Map with the Contribution of GPS and GIS Technology to Visualization of the Information. XXIII International Cartographic Conference, 1, Luo, J., Portable Computing in Psychiatry. Can J Psychiatry, 2004 Jan, 49(1), Maladi, R., Agrawal, D.P., Current and Future Applications of Mobile and Wireless Networks. Communications of the ACM, 1 (10), 45. Mennen, A., The Complete Guide to Mobile Phones Money Saving Tips For Users, Ng- Kruelle, G., Swatman, P. A. Rebne, D. S., Hamp, F., The Price of Convenience: Privacy and Mobile Commerce. Quarterly Journal of Electronic Commerce, 3 (3), Norrie, M., Paper on the Move, Proc. Workshop on Ubiquitous and Mobile Information and Collaboration Systems, 1, Paletta, L., Leonardis, A., Eklundh, J.-O., Schiele, B., Vande Velde, L., MOBVIS - Vision Technologies and Intelligent Maps for Mobile Attentive User Interfaces in Urban Scenarios. IEEE Pervasive, 4(2), Puskar, KR., Aubrecht, J., Beamer, K., Carozza, LJ, Implementing Information Technology in a Behavioral Health Setting. Issues Ment Health Nurs, 25(5), Sarjakoski, L., Sarjakoski, T., A Use Case Based Mobile GI Servıce With Embedded Map Generalisation. ICA Research Workshop on Generalisation and Multiple Representation, 1,

55 Sung, Y.-T., Chang, K.-E., Lee, Y.-H., Yu, W.-C., Effects of a Mobile Electronic Guidebook on Visitors Attention and Visiting Behaviors. Educational Technology and Society, 11 (2), Üçoluk, G., Palm Nedir?, Erişim Tarihi:

56 ÖZGEÇMİŞ Adı Soyadı : Sinem KESKİN Doğum Yeri ve Yılı : Samsun / Medeni Hali Yabancı Dili : Evli : İngilizce Eğitim Durumu (Kurum ve Yıl) Lise : Isparta Anadolu Lisesi (2002) Lisans : Süleyman Demirel Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi Bilgisayar Sistemleri Öğretmenliği (2006) Yüksek Lisans : Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Elektronik Bilgisayar Eğitimi Ana Bilim Dalı (Öğrenci) Çalıştığı Kurumlar ve Yıl: 1. Serik Kız Teknik ve Meslek Lisesi ( ) 2. Antalya Muratpaşa Teknik ve Endüstri Meslek Lisesi (2008- ) 56