POLİS AKADEMİSİ BAŞKANLIĞI REHBERLİK VE PSİKOLOJİK DANIŞMA BÜRO AMİRLİĞİ

Transkript

1 YAŞAM REHBERİM YIL: 3 SAYI: 38 Mart, 2014 POLİS AKADEMİSİ BAŞKANLIĞI REHBERLİK VE PSİKOLOJİK DANIŞMA BÜRO AMİRLİĞİ YAŞAM REHBERİMİN BU SAYISINDA Disleksi(Öğrenme Bozukluğu) 2 10 Yaşına Kadar Kazanılması Gereken Beceriler 4 Çocukta Disiplin 6 Beyni Verimli Çalıştırmak İçin Tüyolar! 8 EMDR Terapi Yöntemi Nedir? EMDR Nasıl Uygulanır? 10

2 Disleksi (Öğrenme Bozukluğu) Psikolog Pınar FİDANCI Yaşam Rehberim Sayfa 2 Popülâsyon içinde görülme sıklığı %10-15 olan Özel Öğrenme Güçlüğü (ÖÖG), öğrenmenin belirli alanlarında görülen nörolojik kökenli, gelişimsel bir bozukluktur. Özel Öğrenme Güçlüğü nün ilk belirtileri okul öncesi dönemde dahi gözlemlenebilmesine karşın, sorunlar, genellikle çocuk ilkokula başlayıp harfler, rakamlar, sembollerle yoğun olarak çalışmaya başladığında fark edilir. Çok zeki ama hala okumayı sökemedi ; İfadeleri çok düzgün, çok akıllı bir çocuk ama yazısını okumak imkânsız/ters yazıyor ; Çok yaratıcı ama okuması çok yavaş ve harfleri karıştırıyor ; Harika okuyor yazıyor ama matematikte en kolay soruları bile çözemiyor gibi ifadeler ÖÖG yaşayan çocukların ailelerinden sıklıkla duyduğumuz cümlelerdir. Farklı öğrenen bu çocuklar spesifik güçlükleri nedeniyle okuldaki pek çok derste sorun yaşarlar, tutarsız ve değişken performans sergilerler. İyi okuyamayan bir çocuk matematiği çok iyi anlasa bile problemleri düzgün okuyamadığı için matematikte de başarısız olur; sembolleri karıştıran bir çocuk aritmetik işlemlerini ters yapar; ya da yazma güçlüğü olan bir çocuk konulara hâkim olsa da okunaksız yazısı nedeniyle sınavlardan düşük not alır... Bu duruma organizasyon güçlükleri, kısa, uzun ve çalışan bellek sorunları, dikkatsizlik, duygusal ve sosyal sorunlar da eklenince akademik problemler daha da ciddi bir boyut kazanır. Okul Öncesi Dönemde Belirtiler Okul öncesi dönemde tespiti yapılan Özel Öğrenme Güçlüğü nde çok daha hızlı ve etkili yol alınabilirken, konuyla ilgili uzman ve bilginin ülkemizde henüz yeterince yaygın olmaması nedeniyle bu vakalar çoğunlukla atlanır. Okul öncesi dönemde aile ve öğretmenlerin aşağıdaki semptomlara karşı duyarlı olmaları kritiktir; 1. Geç konuşma, telaffuz/artikülâsyon sorunları, 2. Kısıtlı kelime bilgisi; isimlendirme/hatırlama ile ilgili güçlükleri, 3. Temel kelimeleri karıştırma, 4. Temel kavramları öğrenmede (özellikle sınıflandırma ve sıralama becerileri ile ilgili) güçlükler (renk, sayı, haftanın günleri, benzerlik, farklılık...) 5. Kelimeleri ters söyleme ya da hec e l e r i n y e r i n i d e ğ i ş t i r m e (teşekkür tekeşşür; beşiktaş bekiştaş; mavi vami 6. Konuşurken benzer sesleri karıştırma (f/ v; m/n; b/m...), 7. Gecikmiş el tercihi, 8. İnce motor becerilerde (özellikle resim ve çizimlerle kendini gösteren), öz bakım becerilerinde ve sosyal becerilerde güçlükler/gelişimsel gecikme, 9. Koordinasyon güçlükleri (ip atlama, bisiklete binme), 10.Zaman mekân yön ile ilgili güçlükler (dün/bugün/yarın, inmek/çıkmak, ayakkabıları ters giymek, kitabı ters tutmak),

3 Disleksi (Öğrenme Bozukluğu) Psikolog Pınar FİDANCI Sayfa 3 11.Sözlü yönergeleri alma ve uygulamada güçlük, 12.Dikkat ve konsantrasyon güçlükleri. İlköğretim Döneminde Belirtiler İlköğretim dönemi sorunların artık okulla birlikte daha da belirgin olduğu zamandır. Bu dönemde gözlemlenen semptomlar; 1. Yaşıtlarına kıyasla düşük akademik başarı, inişli çıkışlı performans, 2. Sayı/sembol/harf/ses kavramlarını anlamada ve ilişkilendirmede güçlükler, 3. Geç okuma; hatalı/yavaş okuma, 4. Uzun/yeni kelimeleri okumada ve okuduğunu anlamada ve anlatmada güçlükler, 5. Benzer görünüşteki harf, rakam ve sembolleri karıştırma (b/d/p/g; noktalı harfler; 6/9; +/x...), 6. Okurken ve yazarken benzer sesteki harfleri karıştırma (f/v; m/n; b/m...), 7. Okurken ve yazarken hecelerin yerini değiştirme (ve/ev; gibi/bigi...), 8. Okumada kelimelerin sonunu yanlış söyleme/uydurma, satır atlama, 9. Okuma ve yazıda harf, hece, sözcük atlama, ters çevirme, ekleme, birleştirme, uydurma, 10.Okunaksın/yavaş/karmaşık/ters yazı; bakarak yazmada ve diktede zorlanma, 11.Yazılı ifade güçlükleri, 12.Dağınık defter düzeni; imla ve noktalama hataları (büyük-küçük harf); bozuk satır düzeni (yukarı ya da aşağı kayan); uygun büyüklükle yazamama, 13.Matematik sembollerini, kavramlarını ve geometrik şekilleri öğrenmede zorlanma, karıştırma, Yaşam Rehberim 14.Matematikte eldeleri unutma, işleme ters taraftan başlama, işlem yapmadan doğrudan sonucu yazma, 15.Özellikle çarpım tablosunu, kesirleri, grafikleri, ölçüm ve olasılıkları öğrenmede güçlük, 16.Saat, zaman, tarih kavramlarını öğrenmede zorluk, 17.Sıralama becerileri, yönergeleri takip etme ve organizasyon yapma ile ilgili güçlükler, 18.Kısa süreli dikkat aralığı; konsantrasyon ve bellek güçlükleri. Doğru tanı ve değerlendirme doğru müdahale ve desteğin şüphesiz ilk ve en kritik adımını oluşturmaktadır. ÖÖG yaşayan bireyler tüm eğitimleri boyunca, psikopedagojik terapiye, akademik desteğe ve farklı değerlendirilmeye ihtiyaç duyarlar. Gerçekte farklı düşünme, yaratıcılık, geniş ve zengin hayal gücü, ilginç ve özel ilgi alanları, gelişmiş sağ beyin fonksiyonları, sanata yatkınlık gibi pek çok güçlü özelliğe sahip bu bireylerin özgüvenlerini koruyup öne çıkarmak da terapi sürecinin mutlaka önemli bir parçasını oluşturmalıdır.

4 10 Yaşına Kadar Kazanılması Gereken Beceriler Uzman Klinik Psikolog Aynur Sayım Yaşam Rehberim Sayfa 4 Başkalarını Tanıma Ve Empati Çocuk ve genç çevresini, çevresindeki kişileri, olayları, yaklaşımları ve süreçleri nasıl algılıyor; bu süreçte beklentilerinin belirlenmesi, tanımlanması, kendine ve çevresine yönelik gerçekçi beklentiler geliştirebilmesi, karşısındaki kişinin bakış açısını kavrayabilmesi, başkalarının duygularına karşı hassasiyetin gelişmesi başkalarını daha iyi anlayabilmesi gibi becerilerinin geliştirilmesi amaçlanmaktadır. Öğrenme, insan davranışında sürekli bir değişimi ifade eder. Olgunlaşmayla birlikte çocuk, kendisinden beklenen davranış şekillerini oluşturur. Bu da çocuğun bu davranış ve becerileri geliştirmesi açısından gereklidir. Bireylerin yaşamında bakım veren kişiyle olan ilişkisi yaşamının temelini oluşturur, gelişim dönemlerinin sağlıklı atlatılması, bir sonraki aşamaya geçişi kolaylaştırır. Pozitif psikoloji eğitim uygulamaları içeriğinden yola çıkarsak; çocuğun kazanması gereken beceriler şunlar olmalı: Kendini Tanıma Ve Farkındalık Çocuk ve gencin kendini, duygu-düşünce ve davranışlarını tanımasının sağlanması, iç görü kazanmasını, aynı zamanda ilgi, yetenek ve değerlerini fark edip, şekillendirmesine neden olacaktır. İletişim Becerileri-Öz güven-sen-ben Dili Çocukların ve gençlerin iletişim becerilerini öğrenmeleri ve uygulayabilir hale gelmeleri, kendi duygu ve düşüncelerini fark edebilmeleri ve bunları sağlıklı bir şekilde ifade edebilme becerisini kazanmaları amaçlanmakta. Bunların yanında ben dilini kullanabilmeyi, ilişkilerimizi devam ettirebilmek için önemli olan becerilerden biri olan Hayır Diyebilme becerisini de yerinde ve zamanında kullanabilmeyi, sözlü-sözsüz iletişim becerilerinin edinilmesi gerekir. Motivasyon, Hedef Belirleme, Geleceği Planlama Kişinin amaçlarına ulaşması için kendini harekete geçirebilmesi, sorumluluk duygusunun gelişmesi, hedefe odaklanma, dikkatini hedefe yöneltebilme, daha az dürtüsel davranma, daha fazla özdenetim yapabilme, hedefe yönelik stratejiler geliştirebilme, kendileri için önemli olan değerleri fark etmeleri, soyut ve somut hedef ayrımı yaparak kendi gelecek planlarını belirlemeleri, gelecekleri ile ilgili sağlıklı karar alma basamaklarını belirleme becerilerinin kazanılması hedeflenmektedir.

5 10 Yaşına Kadar Kazanılması Gereken Beceriler Uzman Klinik Psikolog Aynur Sayım Sayfa 5 Sorun Çözme Becerileri Stres yaratan durumların belirlenerek, çözümleri için strateji geliştirme, gevşeme yöntemlerinin, olumlu-olumsuz düşünmenin çalışılması, sosyal ilişkileri analiz etme ve anlama yeteneğinin gelişmesi, olumlu akran ilişkileri geliştirme, sorun durumlarında uzlaşma yeteneğinin artması, ilişki sorunlarını daha iyi çözebilme, dışadönük, uyumlu olma, paylaşma, işbirliği ve ilişkilerde demokratik olmanın öğretilmesi amaçlanmaktadır. Öfke, Stres Ve Zaman Yönetimi Stresi ve stres tepkilerini tanımaları, stresle başa çıkma yöntemleri üzerinde çalışmaları, avaş ya da kaç tepkisi konusunda bilgilenmeleri, rol-oynama yöntemi ile stresli bir durumla baş etme deneyimi kazanma ve stresli durumlarda olumlu düşünmenin yararlarını kavrama; zamanını doğru, kaliteli ve hedefe yönelik kullanabilme becerisinin geliştirilmesi amaçlanmaktadır. Yaşam Rehberim nan kararları uygulayabilme, sabırlı olabilme, karar verilen işi / görevi bırakmama, işin devamı ve sürekliliği için çaba harcama becerilerini kazanmasını hedeflemektedir. Sağlıklı Karar Verme İlkeleri Karar verirken kişinin hem kendi hem diğer insanların duygularını dikkate alma becerileri, stratejik düşünme, kategorik düşünme, değiştirebilme, kendini harekete geçirebilme, amaçlı davranım, zamanlama sıralama, çeldiricilere direnç gösterebilme becerilerini geliştirme amaçlanmaktadır. Uzlaşmacılık Çatışmaya neden olan durumu tanımlama, iki tarafın da istek ve ihtiyaçlarını belirleme, karşılıklı ihtiyaçları dikkate alarak önerilerin oluşturulması, her iki taraf için de uygun olan çözüm önerisinin seçilmesi, karar verilen çözümde kimin ne yapacağının belirlenmesi, işbölümünün yapılması becerilerini kazandırma hedefini içerir. İlişki yönetimi-bağışlayıcılık,hoşgörüyardımseverlik ve işbirliği Kişinin başka insanlarla ortak amaçlar doğrultusunda işbirliği yapmaktan zevk duyması, yardımseverlik ve işbirliğinin önemini kavrayabilmenin öğrenilmesidir. Sosyal ilişkilerde karşı tarafı anlayabilme, farklı düşünsek bile hoşgörü gösterebilme; hata karşısında bağışlayıcı olabilme ve ilişkileri yürütebilme becerisini kazandırma amaçlanmaktadır. Sebatlılık Kişinin, dürtülerini kontrol edebilme, alı-

6 Çocukta Disiplin Pedagog Sibel TONGA Yaşam Rehberim Sayfa 6 Yaşamın günlük akışında ailelerin sıklıkla karşılaştıkları zorluklarının başında disiplin gelmektedir. Anne-babalar çocuklarını eğitirken neleri yapıp neleri yapmamaları konusunda sık sık belirsizlik yaşarlar. Disiplin, kişilerin içinde yaşadıkları topluluğun genel düşünce ve davranışlarına uymalarını sağlamak amacıyla alınan önlemlerin tümü olarak tanımlanabilir. Disiplin; çocuğa hayatın kurallarını öğretmektir, onun kişiliğini ezmek değildir. Disiplin; çocuğu sağlıklı ve dengeli bir şekilde yetişkinliğe hazırlamaktır. Disiplin; çocuğun doğru ile yanlışı, iyi ile kötüyü ayırma, kendini kontrol edebilme, insan ilişkilerinde sınır koyabilme, iyi ve yardımsever olabilmek gibi temel duygularımızı güçlendirmektir. Disiplin çocuğa istenilen davranış ve alışkanlıkları öğretmek, kendi kendini denetleme ya da iç denetim olan ahlak gelişimini sağlamaktır. Disiplin bir anlamda çocuğun sahip olduğu sorumluklarıyla yaşantısındaki hareketlerinin, doğal ve sosyal sonuçlarını kabul etmesidir. Disiplin teorik olarak kızgınlık ya da sertlik içermez. Disiplin; kararlılık, düzen ve belirlenmiş kurallara işaret eder. Annebabalar çocuk büyütürken hata yaparlar, pek çok şeyi deneme-yanılma yoluyla bulurlar ya da bazen surun çözme becerilerini kullanamaz olurlar. Aile içinde oluşturulmuş koşulsuz sevgi, güven ve açık iletişim sayesinde her zaman, her durum yeniden yapılandırılabilir. Disiplinin 3 temel amacı vardır: 1- Sevgi ve güven ilişkisini geliştirmek, 2- Benlik değerinin temelini atmak, 3- Başkalarını anlayarak ve onların kişiliklerine saygı göstererek model görevini gerçekleştirmek olarak sınırlanabilir. Çağdaş eğitim anlayışında çocuk, belli davranışlarına hâkim olmayı, ceza ile değil sevgi, ilgi ve hoşgörü ile disiplinli bir şekilde öğrenir. Ceza, bir davranışı öğretmeye ya da olumsuz bir davranışı terke değil, sadece bir süreliğine bastırmaya yarar. Bu ise, bizim istediğimiz bir eğitimi karşılamaz. Bu nedenle cezaya dayalı bir eğitimin disiplin olarak anlaşılması ve adlandırılması yanlıştır. Çocuklar ilgi ve ihtiyaçları gözetilerek, yerinde ve zamanında yapılan doğru yönlendirilmelerle yaşama hazırlanmalıdır. Çağdaş disiplin anlayışı olarak da adlandırılan bu yeni disiplin anlayışının asıl amacı, küçük yaşlardan başlayarak çocuklarda öz denetim mekanizmasını geliştirmektir. Bu şekilde çocuk, demokratik yaşama bilincini, yaratıcılığı, sorumluluğu, faydacılığı, hoşgörüyü, bireysel özellik olarak kazanacak ve hayat boyu bu özelliklere uygun davranımlar geliştirecektir. Böylece çocuk; sorumluluklarının bilincinde, kendi kararlarını kendi alabilen, (toplumsal bir) birey olacaktır.

7 Çocukta Disiplin Pedagog Sibel TONGA Sayfa 7 Anne ve babalara Öneriler: 1. Bağırıp çağırmak, azarlamak çocukta kuşku, utanç ve suçluluk duygularına yol açar. Bunun yerine davranışı yönlendirmede alternatif yöntemler geliştirin. 2. Çocuğunuza ne yapması gerektiğini söyleyip durmak yerine, onu kararlara dahil etme yöntemleri bulun. Böylece bireysel güç ve bağımsızlık duygusu kazanır. Şimdi ne yapsak iyi olur? söylemek yerine gösterin. 3. Bir şey rica ederken saygılı olun. Çocuğunuz bir şeylerle uğraşırken araya girip, hemen şimdi bir şey yapmasını istemeyin. Bunu beş veya on dakika içinde yapmak nasıl olur? diye sorun. Küçük çocuğunuzun sizin söylediklerinin tamamını anlayacağını düşünmüyor olabilirsiniz. Emirler yerine seçenekler sunarak aslında siz kendinize saygılı davranmayı öğretiyorsunuz. Bir diğer olasılık ona bir takım uyarılar yapmaktır. Bir dakika içinde çıkıyoruz. Oyun salonunda yapmak istediğin son bir şey var mı? 4. Onun yardımına ihtiyaç duyulan tercihler yaptırın. Yirmiye kadar saydığımda gitme vakti olacak. Çantamı arabaya kadar taşımak mı, yoksa anahtarları taşıyıp arabayı çalıştırmama yardım etmek mi istersin? Eve vardığımızda yapmamız gereken ilk şey nedir, aldıklarımızı yerleştirmek veya bir hikâye okumak? 5. Henüz konuşmaya başlamamış çocuklar Yaşam Rehberim net bir şekilde yol gösterilmeye ve yönlendirmeye ihtiyaç duyabilirler. Yani susun ve hareket edin. Çocuğunuzun elinden yavaşça tutun ve gitmek istediği yere gitmesine yönlendirin. Ne yapması ve yapmaması gerektiğini ona gösterin. 6. Henüz yapmayı beceremediği şeyler hakkında düş kırıklığına uğrayıp ağladığında veya öfke nöbetine tutulduğunda kendinizi onun yerine koyun. Bu hemen onu kurtarmak anlamına gelmiyor, onu anlamak anlamına geliyor. Ona sevgiyle sarılın ve Şu anda çok üzgünsün. Biliyorum devam etmek istiyorsun ama artık bırakma zamanı. Sonra çocuğunuzu alın ve başka bir aktiviteye geçin. 7. Gelişim düzeyi anlamaya hazır olana kadar, çocuğunuza bir takım şeyleri tekrar tekrar öğretmeniz gerekebilir. Sabırlı olun. Kelimeleri mümkün olduğunca az, hareketleri bol kullanın. Çocuklarınızın davranışlarını kişisel algılamayın, onun size kızgın, kötü veya küstah olduğunu düşünmeyin. 8. Unutmayın ki; bir savaş meydanı mı yoksa çocuğunuzun uygun sınırlar içinde keşfedeceği ve deneyim kazanacağı bir ortam mı yaratacağınız sizin davranışlarınıza bağlıdır. 9. Onu kontrol etmeye çalışmak yerine yapabilecekleri konusunda yol göstererek, onu uygun olmayan davranışlardan uzaklaştırın. 10. Koyduğunuz kurallarda anne baba olarak kararlı ve tutarlı olun.

8 Beyni Verimli Çalıştırmak İçin Tüyolar! Doç. Dr. Cahide Topsakal Yaşam Rehberim Sayfa 8 İnsanın zekasını, beyni mi belirliyor? İnsan zekasını yüzde 50 genetik özellikler, yüzde 50 çevresel faktörler belirler. Çevresel faktörler genetikten daha önemlidir. Çok zeki doğup, zekası ileride de aynı seviyede kalan çok insan var. Ama sıradan bir ailenin çocuğu olarak doğup, birer dehaya dönüşen örnekler de var. Bu; eğitimle alakalı. Beynin gelişim ve eğitiminin yüzde 90'ı, altı yaşa kadarki süreçte tamamlanır. Beynin anatomik gelişimi ise 20'li yaşlara kadar sürer. Beyni geliştirmek için neler yapılabilir? Yapbozlar, çocukların beyin gelişimi için yararlıdır. İleri yaşlarda da bulmaca çözmek, bol rakamlı şifreleri ve sayıları akılda tutmak ya da ezberlemek faydalıdır. Telefon numarası ezberlemekte de fayda vardır. Basit matematik hesaplarını kafadan çözmek de önemlidir. Bunları yapamayanların, bol bol kitap okumaları gerekir. zorlaşır. Beyin hangi saatte ne şekilde çalışmaktadır? İyi uyumuş ve yeterli beslenmiş bir bedenin beyni ise gerekli beyin egzersizlerini de yapmışsa; en iyi sabah saatlerinde çalışır arası, öğrenmeye en yatkın saatlerdir. Yemekten sora konsantrasyon düşer ve uyku bastırır. Şekerlemeler, beyne iyi gelir. 10 dakikalık bir şekerleme bazen altı saatlik uykuya bedeldir. Beyin sadece şekerle beslenir. Kan şekeri düşerse, beyin çalışmaz. Sık ama az yemek, kan şekerini sabit tutmak için önemlidir. Günde Altı Öğün Yiyin! Kan şekerini sabit ve yüksek tutmak, beynin tam kapasiteli çalışmasını sağladığı için sınavlardan önce şeker yemek önerilir. Beyin, hızlı şokları sevmez. Günde altı kez beslenmek ise en sevdiği şeydir. Başkasının acısına çok üzülmeyin Beynimizi endişeden uzak tutmalıyız. Beyin 'acaba'yı sevmez. Evrene soru işareti şeklindeki düşünceler yayarsanız, gerçekleşecek güzel olayları olumsuzlaştırabilirsiniz. Hiç kimsenin acısı ile çok fazla empati yapmamak lazım. Çok fazla empati, benzer acıların size yapışmasına yol açar. Endişeli bir beyin verimli olamaz. Hedefe kitlenin! "Kesinlikle bunu yaşayacağım dediğiniz" anda, bir beyin cerrahı olarak size garanti ediyorum ki; yapamayacağınız şey yoktur. Beyni genç ve zinde tutmak için tüketilmesi gereken gıdalar var mı? Hafif miktarda kafein yani çay, kahve ve kola tüketimi beynin daha berrak çalışmasını sağlar. Çikolata, muz, fındık, fıstık ve balık gibi birtakım gıdalar ise serotonin içerdikleri için mutluluk hormonu yayılmasını sağlar. Bu gıdaların, beyni zinde ve mutlu tutmaya yönelik bir etkileri vardır. Mutlu beyin de, tam kapasite ile çalışır. Beyin sağlığı için kesinlikle uzak durulması gereken şeyler var mı? Sigara ve alkolden mutlaka uzak durmak gerekiyor. Nikotin, vücudun bütün damarlarını büzeceği için beynin kanlanmasını bozar. Bu da; beyne az kan gitmesi anlamı-

9 Beyni Verimli Çalıştırmak İçin Tüyolar! Doç. Dr. Cahide Topsakal Sayfa 9 na geleceği için beyin yarı kapasite ile çalışmaya başlar. Hobiler Edinmelisiniz! Spor ve müzikle alakalı olmak, beyni beslediği için beyin sağlığına yönelik olumlu etkileri var. Bir hobi edinmek bu anlamda çok önemlidir. Örgü örmek gibi en basit hobi bile, sizin, dolayısıyla da beyninizin mutlu olmasını sağlar. Spor yapmak da beyin sağlığı için çok yararlıdır. Spor yaparken, beyinde endorfin denen bir madde salgılanır. Bu da; beyne haz duygusu verir ve gelişmesini sağlar. Spor, beyinde gençlik hormonu salgılanmasına da imkan verir. Bu da, eskiyen hücreleri yeniler. Unutkanlığın ilacı meditasyon Unutmak, hafıza yorgunluğundan kaynaklanır. Genellikle önemsenen şeyler unutulmaz. Beyin önem sayısına göre olayları çöpe atar. 40 yaşından sonra, herkeste unutkanlıklar olur. Bunu geciktirmek elimizdedir. İyi beslenerek, kan şekerini sabit tutarak, spor ve beyin jimnastiği yaparak; unutkanlığı minimumda tutabiliriz. Beyin daha erken yaşlarda fire vermeye başlasa da, yaşlanma 40'lı yaşlardan itibaren gerçekleşir. Beyni stresten uzak tutmanın yollarından biri meditasyondur. Yaşam Rehberim lir. Bu yüzden, depresyonları ağır seviyeye vardırmamalı. Gün içinde beynin salgıladığı hormonlar, performans kabiliyetini etkiler. Mutsuzluk, mutluluk hormonunu aşağı çeker ve depresyonu getirir. Biz de, mutluluk hormonunun yeniden salgılanması için antidepresan veririz. Antidepresanlar beyne herhangi bir zarar verir mi? Beyne zarar vermezler ancak beyin dışındaki başka fonksiyonları etkileyebilirler. Ancak alkol ile birlikte alınırlarsa, beyne zarar verirler. Ben depresyondaki insanlara bol bol yürüyüşe çıkmalarını öneriyorum. Ayrıca, depresyona eğilimi olanlar odalarının perdeleri kapalı olarak uyumamalı. İnsanların sabahları gün ışığı ile uyanmaları gerekir. Gün ışığı, beyinde serotonin denen mutluluk hormonunu salgılayan en önemli faktördür. Sabahları, yavaş yavaş dönen ışığı beynin algılaması gerekir. İlaç, beynin kendi ürettiği serotoninin yerini almaz. Mutluluk ve mutsuzluk beyni nasıl e t k i l e r? Beyin depresyona girdiği zaman farklı, mutlu olduğu zaman farklı çalışır. Ağır depresyon yaşayanların hafıza kaybına uğrar. Hafızanın geri gelmesi, bir-iki yılı bulabi-

10 EMDR Terapi Yöntemi Nedir? EMDR Nasıl Uygulanır? Psikolog Hacerhan SARSMAZ Yaşam Rehberim Sayfa 10 EMDR Nedir? EMDR, Türkçe açılımıyla Göz Hareketleriyle Duyarsızlaştırma ve Yeniden İşleme, güçlü bir psikoterapi yaklaşımıdır. Bugüne kadar her yaştan yaklaşık 2 milyon kişinin farklı tiplerde psikolojik rahatsızlıklarının başarıyla tedavi edilmesini sağlamıştır. EMDR nasıl çalışır? Günde yaklaşık 20 bin anıyı kaydediyoruz. Bu anıların bazıları olumlu, bazıları olumsuz, birçoğu ise önemsiz ve nötr olanlardan oluşuyor bağlantı. Olumlu ve nötr anılar, bilgi işleme sürecinden normal bir şekilde geçip hafızaya atılır. Olumsuz ve travmatik anılar ise, tıpkı bilgisayara giren virüs gibi, bu süreci bozarlar. Bu anılar, anlamlandırma sürecinin normal çalışmasını engeller. Olumsuz anı, sadece geçmişte yaşamakla kalmıyor, etkisini hala bugün yaşanmışçasına canlı olarak sürdürüyor. EMDR, bu tür anıların sağlıklı işlenmesini sağlayan fizyolojik temelli bir terapidir. Terapi sırasında, beynin sağ ve sol yarımküreleri uyarılarak, zamanında yapamadığı işlemin yapılmasını sağlar. Kilitli kalmış anı ile diğer anı ağları arasında ilişki kurulması, öğrenmenin sağlanarak bilginin adaptif bir şekilde depolanması ile mümkün olur. Kişi artık rahatsız olmaz ve anıyı yeni ve sağlıklı bir bakış açısıyla görür. - EMDR olumsuz her şeyi unutturur mu? EMDR rahatsız edici, acı veren anıyı unutturmaz. Ancak terapi sonrası, bu acı yüzünden hissedilen öfke, korku, üzüntü, kaygı, hayal kırıklığı gibi tüm olumsuz duygulara karşı duyarsızlaştırır - Terapi nasıl gelişiyor? EMDR terapisinde 8 aşamalı, üç yönlü (geçmiş, şimdi, gelecek) bir protokol uygulanır. Hedef, geçmişte yaşanan anıların yeniden işlenerek duyarsızlaşmanın sağlanması, bugünkü semptomların tedavisi, kişinin gelecekte karşılaşacağı benzer sorunlar karşısında, kazandığı olumlu inanç ve duyguların geliştirdiği yeni bakış açısının yönlendirdiği davranışları gösterebilmesidir. - EMDR ne kadar sürede etkili olur? Bazen tek seansta sorunun çözüldüğü gözlemlendiği, gibi bazen de daha uzun çalışma gerektirebilir. - EMDR ile hangi sorunlar tedavi edilir? EMDR'ye göre psikolojik ve/veya psikosomatik rahatsızlıkların çoğunluğunun işlenmemiş anılara bağlı olması, klinik uygulama alanını giderek genişletmiş, birçok sorunun verimli ve hızlı bir şekilde tedavisinin sağlandığı görülmüştür. Bu alanlara örnek olarak kişilik bozuklukları, panik bozukluğu, kaygı bozuklukları, depresyon, yas, rahatsız edici anılar, fobiler, ağrı rahatsızlıkları, yeme bozuklukları, performans kaygısı, stres kontrolü, bağımlılıklar,

11 EMDR Terapi Yöntemi Nedir? EMDR Nasıl Uygulanır? Psikolog Hacerhan SARSMAZ Sayfa 11 cinsel ve/veya fiziksel taciz, beden algısı bozuklukları, cinsel işlev bozuklukları, davranış bozuklukları ve özgüven sorunları vb. Günlük hayatınız kolaylaşacak! - Çok çalışmanıza ve denemelerde istediğiniz başarıyı yakalamanıza rağmen, gerçek sınav yaklaştıkça, yüksek kaygıdan dolayı hiçbir şey yapamadığınızı gözlemliyorsanız; - Sevgiliniz tarafından terk edildiniz ve kendinizi hep o anı yaşamaktan alıkoyamıyorsanız; - Şiddete maruz kaldınız ve bu görüntüler bütün hayatınızı altüst etmişse; - Annenizin yıllardır süren eleştirel tavrı ve sözleri, her yeni girdiğiniz ortamda kulaklarınızda çınlıyor ve hareket edemez hale geliyorsanız; - Vertigonuzu tedavi ettirdiniz ancak ya tekrar olursa korkusuyla kendinizi eve hapsetmişseniz; - Boşandınız ve evliliğinizin son döneminde işittiğiniz hakaretler bir türlü aklınızdan çıkmıyorsa; - Bir türlü hayır diyemiyor ve bu tavrınız size her seferinde büyük sıkıntı yaşatıyorsa; - Çok sık seyahat ediyorsunuz ama her uçak yolculuğu sizin için korku filmi gibi geçiyorsa; - Asansör ya da metro gibi hayatınızı kolaylaştıracak araçlara binemiyor ve bunlar Yaşam Rehberim gibi her türlü kapalı alan sizin için tehlike anlamına geliyorsa; - Kendi başarınızı sürekli iş arkadaşlarınızın başarısıyla kıyaslıyor ve bu sizde büyük kaygı yaratıyorsa, - Yaşadığınız her olumsuz olaydan sonra benim suçum yorumunu yapıyorsanız; - Kaza geçirdiniz, bir süre sonra her şey düzelip iyileştiniz, ama tekrar arabaya binmek en büyük kabusunuz olduysa; - Sosyal ortamlarda, en iyi bildiğinizi şeyi bile anlatmakta zorluk çekip, bir kenarda susup oturmayı tercih eder hale geldiyseniz; - Her yaptığınız şeyde başkalarının onayına ihtiyaç duyuyor, kendi fikirleriniz size değersiz geliyorsa; - İkili ilişkilerde hep yanlış insanları buluyorum; ilişkilerimi sürdüremiyorum ve sonu hep istemediğim şekilde bitiyor diyorsanız EMDR ile çözüme kavuşabilirsiniz.

12 POLİS AKADEMİSİ BAŞKANLIĞI REHBERLİK VE PSİKOLOJİK DANIŞMA BÜRO AMİRLİĞİ YERİMİZ; Başkanlık Binası 1. Kat Rehberlik ve Psikolojik Danışma Büro Amirliği TELEFONLARIMIZ; Basım Merkezi: Polis Akademisi Fakülte Ders Araçları ve Yayın Şube Müdürlüğü