7 Haziran Sonrası: Erken seçim ufukta mı?

Transkript

1 Haftanın Ortası Güncel konularla her Çarşamba Seçim yasakları kapsamında seçim anketlerinin sonuçlarını değerlendirmek için bugün son gün. Mayıs boyunca çıkan 16 ankete göre oy dağılımında AKP % 40-42; CHP %26-28; MHP %16-18; HDP ise kritik baraj sınırı etrafında %9,5-11,5 aralığında. Seçim senaryoları HDP nin Meclis e girdiği/girmediği durumlar olarak iki ana eksene oturtulabilir. Bu iki ana eksene AKP nin nispeten güçlü kaldığı veya zayıfladığı iki senaryo daha eklenebilir. Ve ortaya üç önemli sonuç çıkıyor: 1) HDP nin Meclis e %10 barajını aşarak girmesi veya girememesi, en çok AKP yi ilgilendirmekte. HDP nin performansı AKP sandalye sayısı üzerinde yaşamsal ölçekte etki yaparken; bu etki muhalefet partileri CHP ve MHP için sadece birkaç koltukla sınırlı oluyor. 7 Haziran Sonrası: Erken seçim ufukta mı? Seçim kanununa göre 7 Haziran genel seçimine 10 gün kala, yani 28 Mayıs tan itibaren anket yayınlama yasağı başlıyor. Bu nedenle bugün, artık belli bir aralığa iyice oturan seçim anketlerinin sonuçlarını değerlendirmek için son gün. Zaten bir kaç aşırı sonuç hariç, Mayıs boyunca çıkan 16 ankete göre artık partilerin oyları -/+%2 bandına sıkışmış durumda. Bu resim içinde oy dağılımı AKP için %40-42 seviyesine gerilerken; CHP için %26-28 aralığında; MHP için %16-18 civarında. Meclisteki güç dengeleri açısından barajı geçip geçmemesi kritik önemde olan HDP söz konusu olduğunda ise, oy dağılımı %9,5-11,5 aralığında bulunuyor. Grafik 1: Türkiye Seçim Sonuçları Ayrıca eklemek gerek. 53,8 milyon seçmenin olduğu Türkiye de seçime katılım oranının %90 ın altına önemli 2) CHP ve MHP nin toplam sandalye sayısı, bir CHP-MHP koalisyonuna yetmiyor. Tabi CHP- MHP bloğunda anketlere hiç yansımayan bir oy patlamasının gerçekleşmesi durumu hariç. 3) Meclis te değişecek dengeler, hükümet senaryoları eşliğinde incelendiğinde; Fed in faiz artışı ile Türkiye ekonomisi olarak zaten zorlaşacak yıllara bir de erken seçim olasılığı ekleniyor. Keyifli okumalar dileriz. 1.

2 miktarda inmesi ve yurtdışında yaklaşık 2,9 milyon seçmenin tercihleri, bu dağılım üzerinde önemli etkilere neden olabilir. Yurtdışı Türk seçmenin önemi Yurtdışında 2,9 milyon Türk seçmenin 1,4 milyonu Almanya da. Onu sırasıyla Fransa (298 bin), Hollanda (240 bin), Belçika (128 bin) ve Avusturya (106 bin) izliyor. Hatırlanacağı üzere, 10 Ağustos 2014 Cumhurbaşkanlığı seçimine yurtdışından katılım, randevulu sistem nedeniyle % 8,4 te kalmıştı. YSK, 7 Haziran seçimleri öncesinde randevu sistemini kaldırdı. Ancak katılımı artırmak için bu yeterli değil. Almanya gibi Türklerin yoğun olarak yaşadığı ülkelerde okulların ve Türk işçilerin çalıştığı fabrikaların Haziran ayında açık olması nedeniyle önümüzdeki seçimlerde gümrük kapılarında oy kullanma oranı düşerken, yurtdışı sandıklarda artması bekleniyor. Bu nedenle siyasi partilerin yurtdışında organize çalışması oylar üzerinde etkili olabilir. Başta Almanya olmak üzere yurtdışındaki bu seçmenin, sandığa partiler tarafından gidişlerinin organize edilmesi gerekiyor. Uzmanlara göre bu kapasite de, Almanya da camiler etrafındaki toplaşma nedeniyle AKP de ve özellikle Kuzey Avrupa daki Kürt/Alevi kimlikli sivil toplum örgütleri üzerinden HDP de var. A&G nin (Adil Gür) yurtdışında yaptığı çalışmalarla ilgili açıklamalarına göre, AKP yurtdışındaki seçmenden %50 civarında oy alacak. Bu da, katılım yüksek olduğu takdirde AKP'nin Türkiye genelindeki oylarını %1 oranında yükseltebilir. Tablo 1: Seçim Anketleri HDP'nin yurtdışındaki seçmenden beklediği 400 bin civarında oy var, ki bu da toplam seçmenin %15 i demek. Yine katılım oranına bağlı olarak, HDP nin Türkiye genelindeki oylarını yarım puana yakın yükseltebilir. Başka bir ifade ile, HDP nin yurtiçinde %9-9,5 civarında oy alması durumunda yurtdışından alacağı 230 bin ile 490 bin arasındaki oy, barajı geçmesine yeterli olacak. YSK nın bildirdiği rakamlara göre yurtdışında seçimin başladığı 8 Mayıs tan 23 Mayıs a kadar geçen sürede, kayıtlı.

3 Tablo 2: Seçim Senaryoları ve Senaryolara Göre Oy Dağılımı seçmenin %15 i oy kullandı ki bu bile Cumhurbaşkanlığı seçiminde kullanılanın şimdiden iki katı. HDP nin baraj eşiğinde kalması durumunda, yurtdışı oyların belirleyici olacağını söylemek mümkün. Yurtdışı oyların sayım hızı da bu nedenle kesin seçim sonuçlarına ulaşmak açısından kritik önemde. Seçim Senaryoları: HDP nin Meclis te varlığıyokluğu; etkisi en fazla AKP ye Seçimden önceki son 400 metrede, artık seçim sonucu senaryoları HDP nin Meclis e girdiği veya girmediği durumlar olarak iki ana eksene oturtulabilir. CHP ve MHP yi sabit tutarak, bu iki ana eksene de AKP nin nispeten güçlü kaldığı veya zayıfladığı iki senaryo daha eklenerek; toplam dört senaryo üzerinden yorum yapmak mümkün. Bu senaryolar üzerinde detaylı tartışmadan önce, analizlerden ortaya çıkan üç önemli sonucunu ön plana çıkartmak gerek: 1) HDP nin Meclis e %10 barajını aşarak girmesi veya bu barajı aşamayarak girememesi, en çok AKP yi ilgilendirmekte. HDP nin seçim performansı AKP sandalye sayısı üzerinde yaşamsal ölçekte etki yaparken; bu etki muhalefet partileri CHP ve MHP için sadece birkaç 3 Kaynak: Egeli & Co. koltukla sınırlı oluyor. 2) CHP ve MHP nin toplam sandalye sayısı, bir CHP- MHP koalisyonuna yetmiyor. Tabi CHP-MHP bloğunda anketlere hiç yansımayan bir oy patlamasının gerçekleşmesi durumu hariç. 3) Meclis te değişecek dengeler, hükümet senaryoları eşliğinde incelendiğinde; Fed in faiz artışı ile Türkiye ekonomisi olarak zaten zorlaşacak yıllara bir de erken seçim olasılığı ekleniyor. Seçim senaryolarına gelince:

4 1) HDP'li Meclis (Anket Ortalamalarına Göre) Temel Senaryo/%40 olasılık: Mayıs ayında yapılan toplam 16 anketin ortalamasına göre AKP %41,9; CHP %27,1; MHP %16,6 ve HDP %10,2 oy almakta. Bu tür bir oy dağılımı, gerçekleşme olasılığı en yüksek (%40) temel senaryo olarak alınabilir. Daha önceki yıllarda bağımsız adaylarla zaten Meclis te var olan HDP nin kıl payı barajı geçerek Meclis e girmesiyle sahip olacağı 58 sandalye, AKP nin sandalye sayısını 263 ile sınırlayacak. Yine bu senaryoda, CHP nin milletvekili sayısı 141 olurken, MHP nin milletvekili sayısı 88. Bu durumun anlamı AKP nin %41,9 oy karşılığında sahip olacağı 263 sandalye ile tek başına hükümet kurmak için gereken 276 vekil sayısına Grafik 3. Oy Dağılımı ve Sandalye Sayısı HDP'siz Meclis (Anket Ortalamalarına Göre) yetişemeyerek, koalisyon artmamasına rağmen AKP nin hükümeti kurmaya sandalye sayısı tek başına zorlanması. hükümet için yeterli olmayan temel senaryodaki 263 ten, tek 2) HDP'siz Meclis (Anket başına hükümeti rahat rahat Ortalamalarına Göre) - % kurabilecek 51 milletvekili 30 olasılık: Bu senaryo, artışla 314 e yükselmiş oluyor. Mayıs ayı anketleri Yine temel senaryoya göre ortalamasında CHP (%27,1) sandalye sayısındaki artış CHP ve MHP yi (%16,6) sabit için 4, MHP nin ise 3 ile sınırlı. tutup; HDP yi %9,8 le barajın Kısaca, AKP nin oy oranı % altında varsaymak ve AKP yi 42 de sabitken, HDP nin %42,2 ye çekmekle Meclis e girmesi AKP yi oluşturulabilir. koalisyona mecbur ederken, Meclis e girmemesi AKP yi HDP nin kıl payı Meclis dışında neredeyse referandum kalacağı senaryoda, oy oranı çoğunluğuna taşıyor. Grafik 2. Oy Dağılımı ve Sandalye Sayısı HDP'li Meclis (Temel Senaryo) 3) HDP'li Meclis + Zayıf AKP- %15 olasılık: Bu senaryoda AKP, anket ortalaması olarak ortaya çıkan %42 civarında oy yerine, 2009 benzeri bir hezimetle %39 sınırına gerilemiş durumda. AKP deki gerilemeye orantılı olarak CHP oyları %27,1 den %28,0 a; MHP nin oyu da %16,6 dan % 4

5 17,7 ye yükselmiş durumda. HDP yi de senaryo icabı AKP yi zayıflatan etmenlerden en önemlisi varsayarak; oylarını % 11 alabiliriz. Grafik 5. Oy Dağılımı ve Sandalye Sayısı HDP'siz Meclis ve Güçlü AKP Bu tabi AKP için ekstrem senaryolardan birinin gerçekleşmesi hali; ancak bazı anketlerde AKP oylarının % 39 un da altında görünmesi senaryo analizi yapmayı gerektiriyor. HDP li Meclis in senaryoda, tahmin edileceği zayıflamış bir AKP ile üzere Türkiye için yine bir birleşiminden, AKP nin sandalye koalisyon hükümeti söz sayısının temel senaryodaki konusu oluyor. 263 ün de altına, 247 ye gerilediğini görüyoruz. CHP ve 4) HDP'siz Meclis + Güçlü MHP nin temel senaryoya göre AKP- %15 olasılık: Bu sandalye sayılarındaki artış da, senaryoda AKP nin oyu en az sırasıyla 5 ve 9 olarak ortaya %45,2 olurken, HDP %9,8 ile çıkıyor. HDP nin milletvekili barajın altında, yani Meclis in sayısı ise 58 den 60 a dışında kalıyor. CHP oyları % yükseliyor. 24 te sınırlı kalıyor, MHP oylarının ise nispeten daha Hem HDP nin meclis e girdiği, sabit %16,7 de kalıyor. hem de AKP nin beklenenin üzerinde oy kaybettiği bir HDP nin Meclis te olmadığı, Grafik 4. Oy Dağılımı ve Sandalye Sayısı HDP'li Meclis ve Zayıf AKP AKP nin ise güçlü denebilecek bir seviyede oy aldığı senaryoda, AKP en az %45,2 oyla referandum çoğunluğu olan 330 milletvekili sayısını yakalıyor. Ana muhalefet partisi CHP nin sandalye sayısı 130, küçük muhalefet partisi MHP nin sandalye sayısı ise 90 olarak gerçekleşiyor. Hükümet senaryoları erken seçim riski doğuruyor Seçimlere çok az bir zaman kala, Mayıs anket sonuçlarına dayanarak yapılan yukarıdaki senaryo analizlerinden çıkan iki çok önemli sonuç var. Birincisi, HDP li bir Meclis in matematiksel nedenlerle tek parti AKP hükümeti dönemini kapatarak, koalisyon hükümeti gerektiriyor oluşu. İkincisi ise, HDP siz bir Meclis in yine sırf matematiksel nedenlerle 5

6 tek parti AKP hükümetine devam edileceği anlamına gelişi. Biraz açmak gerek. HDP nin Meclis e girmesi koalisyon hükümeti gerektiriyor Mevcut seçim anketlerinin verilerine göre, (AKP %39-42; CHP %27-28; MHP %16,5-17,5; HDP %10-11) Türkiye 8 Haziran a bir koalisyon hükümeti zorunluluğu ile uyanacak. Burada Cumhurbaşkanı nın bu koalisyonu kurma görevini AKP ye vermesi bekleniyor elbette. Seçenekleri şimdiden sıralamak mümkün: 1) AKP-CHP koalisyonu: Cumhurbaşkanı Erdoğan a karşı bayrak açmayan bir AKP ile CHP nin yan yana gelmesi neredeyse imkansız. Bayrak açmış bir AKP ile kurulacak bir koalisyonda da AKP içi sürtüşmeler ya da AKP-CHP ortaklığından çıkacak işlerin Tablo 3: Hükümet Senaryoları Cumhurbaşkanınca engellenme potansiyeli böyle bir koalisyonun uzun ömürlü çalışmasına engel. AKP içindeki hareketliliğe paralel, erken seçim gündeme taşınabilir. 2) AKP-MHP koalisyonu: İki sağ parti olarak en akla yakın olasılık olarak görünse de, Cumhurbaşkanı Erdoğan ın AKP üzerindeki etkisi sürdükçe, AKP- MHP koalisyonunun anlamlı iş yapması, sürtüşme olmaksızın yoluna devam etmesi zor. En önemli neden, MHP lideri Bahçeli nin Erdoğan ın istediği tipte veya herhangi bir başka formatta başkanlık sistemine net bir şekilde karşı duruşu. Erdoğan ın etkisinde bir AKP ile Bahçeli liderliğindeki bir MHP evliliği, başkanlık sistemi isteği rafa kaldırılmadan çok uzun ömürlü olamayabilir. Diğer yandan, AKP-MHP koalisyonunda Kürt açılımına devam edilmeme olasılığının yüksekliği; ya da edilse bile Kürtlerin taleplerinden bağımsız bir açılım çabasına yönelme olasılığı Türkiye genelinde huzursuzluklar yaratma potansiyeline de sahip. 3) AKP-HDP koalisyonu: Bir iddiaya göre, Kürt açılımı eşliğinde zaten bir çalışma içinde bulunan AKP-HDP ikilisi koalisyon kurmak üzere en doğal ortaklık. AKP nin Kürtlere vereceği genişletilmiş anayasal haklar karşılığında, HDP de Erdoğan a başkanlık sistemini hediye edecek. Çok gerçekçi görünmüyor, keza HDP nin başkanlık sistemi karşıtı güçlü kampanyası bir yana, Kürtler şimdiye kadar AKP hükümetinden temel istekleri adına kazanım sağlayamadıklarından ve seçimlerde kullanılmak üzere oyalandıklarından şikayetçi. 7 Haziran seçimlerine barajı düşürmeyi reddeden AKP ye meydan okuyarak parti olarak girmelerinin arkasında da AKP- HDP arasındaki bu çekişmeler yatmakta. Üstelik yeni bir 6

7 anayasa yapımında, HDP nin sosyalist yapısının AKP nin muhafazakar kanadıyla yaşayabileceği öldürücü kan uyuşmazlığı da atlanmamalı. 4) CHP-MHP-HDP koalisyonu: Mevcut seçim anketlerinin yansıttıklarına göre, CHP-MHP birlikteliği 276 sandalye sayısına ulaşamayarak, bir koalisyon hükümeti kuramıyor. Dışardan HDP nin desteğine ihtiyaç duyuyor. MHP ve HDP nin bir arada çalıştığını düşünmek, Türkiye demokrasisi adına şimdilik hoş bir hayal olarak duruyor. Ki, HDP parti olarak Meclis e girip, bir koalisyonun parçası olmak yerine etkin bir muhalefet yapma isteğini zaten açıkça ilan etmiş durumda. Ancak, bir olasılık var ki, kısa ömürlü bir CHP-MHP-HDP hükümetinin kurulmasına zemin hazırlayabilir. O da, AKP ile hiçbir partinin koalisyon kurmaması durumunda, sistemin normalleştirilmesi adına bu üç parti seçim barajını indirip seçimin yenilenmesi ve daha uyumlu koalisyonlara olanak sağlanması amaçlı çalışabilirler. Böyle bir ortaklık, seçim kanunun değiştirilmesi ardından hemen bir erken seçimle sonuçlanabilir. AKP içindeki çift başlı görünüm; Başbakan Davutoğlu nun partiye hakim olmayan görüntüsü yanında AKP içinde kararları Cumhurbaşkanı Erdoğan ın etkilediği algısı, seçim öncesinde diğer partilerin AKP ile koalisyona soğuk bakmasına neden oluyor. Hem MHP lideri Bahçeli nin hem de CHP lideri Kılıçdaroğlu nun, Cumhurbaşkanı Erdoğan ın arzuladığı tipte bir başkanlık sistemine destek vermeleri imkansıza yakın. Meclis matematiği zorunlu kıldığı noktada kurulacak herhangi bir AKP li koalisyon hükümetinin ömrü ise, Cumhurbaşkanı nın başkanlık sistemine kilitlediği siyasi hedefleri nedeniyle bol sürtüşmeli geçebilir. Yine Erdoğan ın isteği doğrultusunda AKP liderliğinin seçim sonrası Başbakan Davutoğlu ndan Yalçın Akdoğan gibi bir başka isme geçmesi olasılığı AKP li herhangi bir koalisyonun çalışmasını zorlaştıracak faktörlerden birisi olarak görünüyor. Kısaca, koalisyon hükümetleri Türkiye ya da herhangi bir ülke için uyumlu çalışabildiği ölçüde etkin bir mekanizma olarak kabul edilse de, ülkedeki 7 mevcut konjonktür içinde başkanlık sistemi tartışmalarında ortak bir zemin yakalanmadan AKP li herhangi bir koalisyon hükümetinin uzun soluklu ve sorunsuz çalışma olasılığı düşük görünüyor. Bu şartlar altında da, sürtüşmelerin dozuna bağlı olarak genel seçimlerin yenileneceği beklentileri hızlıca gündemde yerini alabilir. HDP nin Meclis e girememesi tek parti AKP hükümeti ile sonuçlanıyor HDP siz Meclis te AKP oylarının % 42 civarında olması AKP adına 314 gibi iddialı sayılabilecek bir sandalye sayısına karşılık gelirken; AKP %45 oy alırsa, Başkanlık sistemini halkoyuna sunmak için ihtiyacı olan 330 sandalyeye rahatça erişebiliyor. 330 sandalye sahibi bir AKP zaten gündeme öncelikli olarak Cumhurbaşkanı Erdoğan ın tanımıyla Türk tipi başkanlık sistemini almaya meyilli olabilir. AKP nin muhalefet partileriyle uzlaşma çabasına girmesi beklense de, bu tür biz uzlaşma zemini arasında yeni anayasa için sağlanamadığı gibi büyük olasılıkla yine sağlanamayacak ve AKP anayasa değişikliğini referanduma götürmenin hazırlıklarına

8 başlayacak. Kampanyalar toplumdaki bakışı etkileyecek güçte olabilir; ancak bugünden yapılan anketler Türk halkının % 60 civarında bir çoğunlukla parlamenter sistemin değişmesinin karşısında olduğunu gösteriyor. Böyle bir referandumun yapılıp da reddedilmesi ise Türkiye politikasındaki fay hatlarını harekete geçirebilir. 300 civarında bir sandalyeye sahip AKP hükümeti ise, piyasalar açısından en arzu edilen senaryo olsa da, AKP açısından bu rakamı yakalamanın yolu, HDP siz bir Meclis te %40 civarında oy almaktan geçiyor. Bu bile başlı başına Kürtlerin temsil hakkının gasp edilmişliğine olan inançları açısından sürdürülemez bir durum olarak bir süre sonra erken seçimin gündemde yerini almasıyla sonuçlanabilir. HDP siz bir Meclis te AKP için en önemli risk, CHP oylarının %30 bandına, MHP oylarının %19 a yükselirken, AKP oylarının da % 38 in altına inmesi. Olasılığı şimdilik az görünse de, böyle bir durumda AKP nin sandalye sayısı ile karşısındaki CHP+MHP bloğunun sandalye sayısı neredeyse eşit olacak. Ya AKP kıl payı ile ya da CHP-MHP kıl payı ile hükümet kuracaklar. Kürtlerin Meclis te olmamasının getireceği sosyal sorunların politik resmi sürdürülemez noktaya taşıyabilmesi bir yana, güçlerin eşit olduğu bir Meclis te biz her gün erken seçim tartışıyor olacağız. Uzun lafın kısası, Türkiye nin gündemindeki politik belirsizlikler, 7 Haziran sonrasında azalacağına artacak gibi duruyor. Gerçi burası Türkiye; bir gecede çok şey değişebilir. Ancak, küresel dalgadaki değişimler eşliğinde ekonomik zorlukların artan oranda hissedileceği gelecek birkaç yılda, seçim hareketliliğinin de devam edeceğini hesaplara katmakta fayda var. İletişim: Güldem Atabay Şanlı Direktör, Araştırma ve Strateji guldem.atabaysanli@egelico.com Bu doküman Egeli & Co. Portföy Yönetim A.S. ( Egeli & Co. ) tarafından hazırlanmıştır. Egeli & Co. SPK düzenlemelerine tabi ve SPK tarafından düzenlenen yetki belgesine sahip, kendine değer yaratmaya adamış bağımsız bir portföy yönetim şirketidir. (Yetki belgeleri: PYS./PY. 35/946 ve PYS./YD. 15/946). Portföy yönetimi ve yatırım danışmanlığı hizmeti veren Egeli & Co yılından bu yana, dürüst ve seçkin yaklaşımı ile yerli ve yabancı kurumsal yatırımcılara, aile şirketlerine ve özel bireysel portföylere hizmet etmektedir. Başarısı, yatırımcıları için yurtiçi ve yurtdışında geliştirdiği finansal ürünler ile değer yaratma becerisinden gelmektedir. Egeli & Co. yu diğerlerinden ayıran fark alternatif varlık sınıflarına ve yatırım temalarına odaklanmasıdır. Egeli & Co. Türk sermaye piyasalarındaki alternatif yatırım temaları alanında bulunan geniş bilgi, tecrübe ve geçmiş performansı ile yatırımcıları için uzun vadeli yatırımlarla önemli getiriler yaratmaktadır. YASAL UYARI: Bu rapor ve yorumlardaki yazılar, bilgiler ve grafikler, ulaşılabilen kaynaklardan iyi niyetle ve doğruluğu, geçerliliği, etkinliği velhasıl her ne şekil, suret ve nam altında olursa olsun herhangi bir karara dayanak oluşturması hususunda herhangi bir teminat, garanti oluşturmadan, yalnızca bilgi edinilmesi amacıyla derlenmiştir. Bu belgedeki bilgilerin doğruluğu, güvenirliliği ve güncelliği hakkında gerekli özeni göstermekle birlikte bu bilgilerin güvenirliliği, doğruluğu, güncelliği ve eksiksizliği hakkında hiçbir garanti vermemektedir. (Varsa) Yürürlükteki herhangi bir yasa veya düzenleme ile sorumluluğun sınırlandırması ölçüde tasarruf olarak, Egeli & Co., yöneticileri, çalışanları, temsilcileri ve ajansları bu belgenin içeriği, hatası veya eksiklerinden ya da bu bilgilere dayanılarak yapılan işlemlerden doğacak her türlü maddi/manevi zararlardan (ihmal olup olmadığı ya da başka bir şekilde olursa da) ve her ne şekilde olursa olsun üçüncü kişilerin uğrayabileceği her türlü zararlardan dolayı sorumlu tutulamaz. Herhangi bir şirket, sektör, hisse veya yatırım için detaylı ve tam bir analiz değildir. Egeli & Co. her an, hiçbir şekil ve surette ön ihbara ve/veya ihtara gerek kalmaksızın söz konusu bilgileri, tavsiyeleri değiştirebilir ve/veya ortadan kaldırabilir. Bu rapor hangi amaçla olursa olsun çoğaltılamaz, dağıtılamaz ve yayınlanamaz. 8