LÜTFEN KAYNAK GÖSTEREREK KULLANINIZ 06/06/2015 BİR ŞEHİR EFSANESİ: DERSHANEYE GİTMEDEN ÜNİVERSİTE KAZANILMAZ

Transkript

1 BİR ŞEHİR EFSANESİ: DERSHANEYE GİTMEDEN ÜNİVERSİTE KAZANILMAZ Prof. Dr. Hasan Şimşek İstanbul Kültür Üniversitesi ( 6 Haziran 2015 Türk yükseköğretimi 1970 lerin ortalarından itibaren yavaş yavaş bir açmazın içine girdi lardan başlayarak eğitimin ülke geneline yaygınlaşması ve toplumda eğitimin bir sınıf atlama aracı olduğunun kavranmasından sonra yükseköğretime olan talep hızla artmaya başladı anayasasının getirdiği özerkliği toplumdan kopukluğa dönüştüren üniversitelerimiz bu değişim ve dönüşümleri izleyerek kendilerini dönüştürecek kapasiteden de yoksundu. Sonuçta artan talebe sayısal büyüme olarak yanıt veremeyen sistem merkezi yerleştirme sınavlarının doğmasına kaynaklık etti lerin ortalarından itibaren merkezi olarak ve yılda bir kez yapılan üniversite sınavları Türkiye de temel işlevleri sadece üniversite sınavına hazırlama olan dershane sektörünü ortaya çıkardı. Dershaneler giderek bir Türkiye gerçeği haline geldi ve son 40 yılın en ciddi eğitim sorunsalının da toplum gündemine oturmasına yol açtı. Bugün kime sorsanız dershaneye gitmeden üniversite sınavında başarılı olmanın mümkün olmadığına inanır. Doğru ya da değil, bu inanç kocaman bir ekonomik sektörün oluşmasına ve devasa boyutlara ulaşmasına yol açtı. Türkiye de üniversite sınavlarına girenlerin sayısı 2008 yılında 1,574,000 iken bu sayı 2013 yılında 1,800,000 e ulaştı. Bu yıl yaklaşık 2,100,000 öğrenci LYS sınavına girdi. Yıllar itibariyle ve kabaca sınava giren öğrencilerin ancak 1/3 ü (%30 u) dört yıllık bir programa yerleşebiliyor. Yerleşemeyenlerin bir kısmı ilerleyen yıllarda sınavlara girmeye devam ediyorlar. Geriye kalanlar ya işsizlik yaşıyor ya da bulabildikleri işler yoluyla çalışma hayatına atılıyorlar arasında Türkiye de dershane sayısı %148 arttı. Aynı yıllar içinde dershanelere devam eden öğrenci sayısındaki artış %198 oldu yılında Türkiye de 4,099 dershane vardı. Bu ekonomik sektörün büyüklüğü dünya klasmanında bile hatırı sayılır bir büyüklüğe ulaşmıştı. Türkiye de ailelerin dershane ve Page 1 of 5

2 özel ders sektörüne harcadığı para 2010 lu yıllarda milli gelirin %1.4 ne eşitti. Türkiye nin 2010 larda GSMH sı 800 milyar dolar olduğuna göre Türklerin dershanelere harcadığı para 11 milyar dolar civarında. Yine aynı yıllarda üniversite sınavlarına hazırlık amacıyla ülkemizde dershane ve özel ders sektörüne harcanan para öğrenci başına 5,000 ABD doları civarındaydı. Bu sayıları dünyada bir tek Güney Kore geçebiliyor. 50 milyon nüfuslu Güney Kore de aileler çocuklarının eğitimi için yılda yaklaşık 17 milyar doları özel ders ve dershaneler akıtmaktadırlar. Birkaç yıldır süren bir tartışmanın arkasından hükümetin kararıyla dershaneler kapatıldı ve kendilerini temel lise veya hazırlık lisesi adı altında okula dönüştürmeleri istendi. Dershane sektörünün varlığı ve dershaneye gitmeden üniversiteye girilemez inancı normal liselerin işleyişi ve eğitim-öğretimlerinde ciddi hasarlar ortaya çıkardı. Çocuklar, özellikle lise son sınıfta, okul saatlerinden sonra ve hafta sonları üniversite hazırlık amacıyla dershanelere devam ettiler. Lise son sınıfın son dönemi fiili olarak adeta işlemez hale geldi. Sınava hazırlık amacıyla öğrenciler hastalık ve diğer mazeretlerle okula gitmeyi tamamen kesiyordu. Oluşan yeni duruma ayak uydurabilmek için bu yıl eğitim sisteminde radikal şeyler oluyor. Hazırlık ve temel lise adı altında açılan okulların neredeyse tam zamanlı sınav hazırlığı yapacakları konusunda kasıtlı veya kasıtsız bilgiler yayılıyor. Zaten dershane olmadan üniversiteye girmenin mümkün olmadığına inanan öğrenci ve veliler bu propagandanın da etkisiyle yeni lise türüne akın ettiler. Yaşanan panik havasında en çok Anadolu Liseleri nin etkileneceği bekleniyor. Özel liseler duruma ayak uydurabilmek için programlarının bir kısmını üniversite hazırlığına ayırdılar. Bu amaçla, günlük ders saatlerinin uzatılması ve Cumartesi sınav hazırlık programları gibi uygulamalara gittiler. Bu yeni durum ne getirir? Kanımca, eskiden iyi ya da kötü iki ayrı kulvar halinde yürüyen lise ve dershanede sınav hazırlığı artık tek kulvar haline geldi. Bundan en büyük zararı görecek olan lise eğitimi olacak. Liseler giderek sadece sınav hazırlığı yapan eğitim kurumlarına dönüşecek. İlerleyen yıllarda Türkiye yi çok ciddi bir eğitim sorunu beklemektedir. Page 2 of 5

3 Dershane ve temel/hazırlık liseleri tartışmalarında altta yatan inanışın veya varsayımın sorgulanması gerekiyor: Dershaneye gitmeden üniversiteye girmek mümkün değildir! Biraz araştırınca benim de ağzımı açık bırakan araştırma sonuçlarıyla karşılaştım. Yazacağım araştırma sonuçlarına çoğunuzun inanmayacağına da eminim. Genel inanışın tersine dershane ve özel derslerin üniversite sınavı benzeri sınavlardaki etkisi çok zayıf! Bunu sadece bir ülkede yapılan araştırma sonucuna göre yazmıyorum. Bu konuda dünyanın çeşitli ülkelerinde yapılmış araştırmaları bir araya getirerek incelemiş olan Mark Bray in raporuna göre (Bray, 2007), dünyanın çeşitli ülkelerinde yapılan araştırmalar çelişkili sonuçlar veriyor. Dershane ve özel ders sektörünü gölge eğitim sistemi olarak niteleyen Bray e göre bazı araştırmalar özel ders ve dershanelerin sınav başarısını artırdığını bulurken diğer bazı araştırma sonuçları bu sonuçları desteklemiyor, tam tersi sonuçlar veriyor. Yani dershaneye gitmek veya özel ders almanın sınav başarısı üzerindeki etkisi iki kere iki dört eder kadar kesin değil. Almanya da yapılan bir araştırmada (Guil ve Bos, 2014) (büyük olasılıkla Türkiye de de benzer sonuçlar elde edilir) velilerin %75 i, öğrencilerin ise %80 i dershane ve özel dersin akademik başarıyı ve üniversite sınavı gibi merkezi sınavlarda öğrencinin sınav başarısını olumlu yönde etkilediğine inanıyor. Hamburg da 11,000 ve 14,000 arasında değişen öğrenci sayısının olduğu 3 değişik grupla 2007 yapılan çalışmanın bulgularına göre dershane ve özel derse katılan ve katılmayan öğrenciler arasında matematik sınav sonuçlarında belirgin bir fark yok. Benzer şekilde Çin in Jinan bölgesinde 6,500 öğrenciyi kapsayan araştırma sonuçlarına göre (Zhang, 2013), üniversite giriş sınavlarında dershaneye giden ve özel ders alan öğrencilerle almayanlar arasında matematik, Çince ve İngilizce derslerinde belirgin bir başarı farkı yok. Öte yandan, kentlerde yaşayan düşük başarılı öğrenciler üzerinde dershane ve özel derslerin bir miktar olumlu etkisinden söz etmek mümkün. Türkiye de tam da bu konuda yapılmış bir çalışma var. Orta Doğu Teknik Üniversitesi öğretim üyeleri Prof. Dr. Giray Berberoğlu ve Prof. Dr. Aysıt Tansel tarafından 2014 yılında yayınlanan Dershane ve özel ders öğrencilerin akademik performansını Page 3 of 5

4 artırıyor mu? Türkiye den kanıt başlıklı yayın Almanya daki Institute for the Study of Labor tarafından basılmış (Berberoğlu ve Tansel, 2014) ve 2008 yılarında ilk kez üniversite sınavına başvuran öğrencilerden başvuru sırasında online bir anketi yanıtlamaları istenmiş. Burada demografik bilgilerin yanı sıra dershane ve özel ders bilgileri de alınmış. Araştırmaya MF puan türünden 3,227 öğrenci, TM puan türünden 3,118 öğrenci, TS puan türünden 1,332 öğrenci ve diğer puan türlerinden 2,306 öğrenci olmak üzere toplam 9,983 öğrenci katılmış. Bu veriler yoluyla dershaneye gittiğini beyan eden ve gitmediğini beyan eden öğrencilerin sınav sonuçları karşılaştırılmış. Buna ek olarak, anne-babanın eğitim ve gelir durumu, öğrencinin okula ve sınava girdiği alana ilgisi, öğrencinin başarı algısı gibi çeşitli değişkenler de ölçüme dahil edilmiş. Sonuçlar ilginç. Dershaneye giden öğrenciler Mat 1 testinden gitmeyenlere oranla toplam puanda sadece 0.9 puan fazla almışlar. Dershaneye giden öğrenciler gitmeyenlere oranla Türkçe 1 testinden 1.2 puan daha fazla puan almışlar. Özel ders veya dershanenin Türkçe 1 testindeki katkısı sadece %1.8 olmuş ve araştırmacılara göre bu değerin öğrencinin sınavdaki başarısını etkilemesi dikkate değer değil. Daha da ilginç bulgular var. Sınav başarısı üzerinde dershaneye gitmekten daha fazla etkisi olan başka faktörler var. Örneğin, öğrencinin Matematik-fen bilimleri puan türüne yoğunlaşmasının doğa bilimleri 2 testinde başarıya etkisi 9.19 puan, Türkçematematik puan türüne yoğunlaşmasının Türkçe 2 testindeki başarısına etkisi 8.7 puan civarında. Dahası, sınavda asıl belirleyici olan değişkenler öğrencinin lise genel not ortalaması, öğrencinin derse, okula ve alanına ilgisi, öğrencinin başarı algısı, öğrencinin kültürel sermayesi ve anne babanın gelir ve eğitim durumudur (s. 17). Dershaneler konusundaki şehir efsanesini Berberoğlu ve Tansel şu cümlelerle yıkıyorlar: Bu raporun giriş kısmında da vurgulandığı gibi, çocuklarının sınavda bir veya iki soru fazladan çözebilmesi için aileler öğrenci başına 5,000 Amerikan dolarından daha fazla bir parayı (Türkiye de dershanelere harcanan toplam paranın öğrenci başına düşen ortalaması) dershane ve özel derslere harcıyorlar (s. 19). Görüldüğü gibi, dershaneye gitmeden üniversiteye girmek mümkün değildir inancı tam bir safsata ve şehir efsanesi. Bu şehir efsanesini sahte başarı öyküleri Page 4 of 5

5 kurgulayarak kamuya yayan güçlü de bir dershane sektörü var. Bu şehir efsanesi şimdi de normal lise eğitimini teslim almak üzere. Ne demiş Einstein: Önyargıları (dayanaksız inançları) yıkmak atomu parçalamaktan zordur! Bir veya iki soru için heba olan yaşamlar, gençlerin ve ailelerin yaşadığı psikolojik sorunlar, harcanan milyonlarca para, kırgın ve kırılgan bir gençlik! Yalan, sen nelere kadirsin? Kaynaklar Berberoğlu, G. Ve Tansel, A. (2014). Does private tutoring increase students academic performance? Evidence from Turkey, Germany, Bonn: Institute for the Study of Labor (IZA). Bray, M. (2007). The shadow education system: Private tutoring and its implications for planners (2. Baskı), Paris: UNESCO International Institute for Educational Planning. Guil, K. ve Bos, W. (2014). Effectiveness of private tutoring in mathematics with regard to subjective and objective indicators of academic achievement, Journal of Educational Research Online, 6 (1): Zhang, Y. (2013). Does private tutoring improve students natioanl college entrance exam performance? A case study from Jinan, China, Economics of Education Review, 32: Page 5 of 5